Samolotem naokoło świata
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Pierwsze wydanie | |
| Język | |
| Data wydania | |
Samolotem naokoło świata. Podróż fantastyczna (także Samolotem dookoła świata. Powieść dla młodzieży) – powieść przygodowa dla młodzieży Władysława Umińskiego z 1909 roku (w odcinkach; wydanie książkowe z 1911 roku).
Umińskiemu przypisuje się ukucie polskiego słowa „samolot”, którego użył po raz pierwszy właśnie w powieści Samolotem naokoło świata[1][2][3].
Fabuła opowiadania dotyczy podróży samolotem dookoła ziemi.
Historia wydań
[edytuj | edytuj kod]Powieść była opublikowana w odcinkach w ilustrowanym magazynie Przyjaciel Dzieci w latach 1909-1910 (nr 2–52 z 1909 roku i nr 1–53 z kolejnego roku),[4] a następnie wydana jako książka w 1911 r. w wydawnictwie Michała Arcta. Kolejne wydania miały miejsce w latach 1926 i 1956[5].
Fabuła
[edytuj | edytuj kod]Fabuła opowiadania dotyczy podróży dookoła ziemi przez pięć osób, w samolocie mogącym osiągnąć pułap 10km i szybkość do 540 km na godzinę. Bohaterowie pokonują trasę Chicago – Cieśnina Beringa – Chiny – Tybet (Lhassa, gdzie spotykają Dalaj-Lamę), Himalaje (z lądowaniem na szczycie Mount Everestu), a później przez Europę i Atlantyk wracają do Chicago. W książce występuje też wątek romantyczny[6][7].
Analiza
[edytuj | edytuj kod]Jak inne utwory Umińskiego, książka ta uważana jest za inspirowaną twórczością Julesa Verne'a (tu: W osiemdziesiąt dni dookoła świata, powieść Verne'a z 1872 roku o podróży dookoła świata)[8][9][10].
Tematyka lotnicza odzwierciedla też fascynację Umińskiego tematami lotniczymi[2].
Z powodu przedstawienia zaawansowanego modelu samolotu powieść można zaliczyć też do gatunku science fiction, aczkolwiek jak w większości twórczości Umińskiego, przedstawione tam wynalazki można określić jako stosunkowo „ostrożne” i „umiarkowane fantazjowanie”[7][8].
W 1973 roku Krystyna Kuliczkowska zauważyła, że w powieści tej autor „jest entuzjastą amerykańskiej cywilizacji”.[11].
Odbiór
[edytuj | edytuj kod]W 1929 książkę zrecenzowała Komisja Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej. pisząc, że bohaterowie książki prezentują pewne etyczne postawy (pracowitość, wynalazczość, odwaga) ale brakuje „głębszych pobudek moralnych” czy ideałów; bohaterowie powieści są „ludźmi sympatycznymi i uczciwymi, ale idą tylko za sławą, lub zainteresowaniami sportowymi”, podsumowując, że „Główną zaletą książki jest, iż napisana żywo wątpliwie interesowała czytelników”. Ksiązkę określono jako „dozwoloną” dla dzieci w wieku 11–15 lat[6].
Pedagog Łukasz Kurdybacha w swojej Historii wychowania z 1968 pozytywnie wyraził się o tej książce, zauważając, że jest to ceniona pozycja krajoznawcza, wznawiana „do czasów dzisiejszych”[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Louis Blériot – francuski pionier lotnictwa, który w roku 1909 dokonał pierwszego przelotu samolotem nad kanałem La Manche
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Janusz Kędzierski: Pod niebem własnym i obcym. Wyd. Min. Obrony Narodowej, 1978, s. 99.
- ↑ a b Konrad Urbański, Okruchy biografii - Władysław Umiński [online], HISTORIA.org.pl, 20 maja 2016 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ Patryk Zakrzewski, Co czytał młody Lem? Fantastyka z zamierzchłej przeszłości [online], Culture.pl [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ Krzysztof Woźniakowski, Warszawski „Przyjaciel Dzieci” pod redakcją Jana Skiwskiego (lipiec 1892 –marzec 1911). Część 1: Charakterystyka ogólna. Teksty literackie, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 22 (4), 29 grudnia 2019, s. 45–77, ISSN 2084-8552 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ Jadwiga Czachowska (red.), Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 8, Ste – V, Alicja Szałagan (red.), 2003, s. 437-438 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ a b Spis książek poleconych do bibljotek szkolnych przez Komisję Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej, Skł. gł.: książnica-Atlas. Poland Komisja Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej, 1929, s. 321 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ a b Antoni Smuszkiewicz, Zaczarowana gra: zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej, Wyd. Poznańskie, 1982, s. 73, ISBN 978-83-210-0303-0 [dostęp 2023-10-12] (pol.).
- ↑ a b Robert Klementowski, Modelowe boksowanie ze światem: polska literatura fantastyczna na przełomie lat 70. i 80, Wydawn. Adam Marszałek, 2003, s. 41, ISBN 978-83-7322-608-1 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ Umberto Bosco, Lessico universale italiano, Ist. della Enciclopedia italiana, 1968, s. 625 [dostęp 2024-01-26] (wł.).
- ↑ Piotr Konieczny, SFE: Umiński, Władysław [online], The Encyclopedia of Science Fiction [dostęp 2024-03-03].
- ↑ Krystyna Kuliczkowska, Literatura okresu Młodej Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Instytut Badań Literackich (Polska Akademia Nauk), 1973, s. 596 [dostęp 2024-02-22] (pol.).
- ↑ Łukasz Kurdybacha, Historia wychowania, t. 2, 1968, s. 686 [dostęp 2024-01-26] (pol.).