SU-76

SU-76
	; Działo SU-76M produkcji powojennej z 1945; (Muzeum w Niżnym Nowogrodzie)
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Fabryka Samochodów w Gorkim (GAZ)
Typ pojazdu	działo samobieżne
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4 (dowódca, kierowca, celowniczy, ładowniczy)
	Historia
Prototypy	1942
Produkcja	1942–1945
Egzemplarze	12 671
	Dane techniczne
Silnik	2 gaźnikowe, 4-suwowe, 6-cylindrowe rzędowe GAZ 70 (zespół napędowy GAZ 203); o mocy 140 KM
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	412 l
Pancerz	spawany z płyt walcowanych; 10–35 mm
Długość	5,00 m
Szerokość	2,74 m
Wysokość	2,10 m
Prześwit	0,30 m
Masa	bojowa: 10,2 t
Moc jedn.	9,2 KM/t
Nacisk jedn.	0,55 kg/cm²
	Osiągi
Prędkość	45 km/h; w terenie: 10–25 km/h
Zasięg pojazdu	na szosie: 320
	Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	bez przygotowania: 0,9 m
Rowy (szer.)	2,00 m
Ściany (wys.)	0,6 m
Kąt podjazdu	28
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	armata wz. 1942 ZIS-3 kal. 76.2 mm; z zapasem amunicji 60 pocisków
	Użytkownicy
	ZSRR, Polska, Czechosłowacja, Węgry, NRD, Korea Północna, Jugosławia, Chiny, Wietnam
	Multimedia w Wikimedia Commons

SU-76 – działo samobieżne produkcji radzieckiej z okresu II wojny światowej najczęściej używane w roli niszczyciela czołgów.

Historia

Działo samobieżne SU-76 powstało na bazie przedłużonego podwozia czołgu T-70. Było bardzo proste w produkcji. W czasie II wojny światowej było drugim co do liczby wyprodukowanych egzemplarzy pojazdem opancerzonym Armii Czerwonej. Cieszyło się dużą popularnością wśród żołnierzy, którzy nadali mu pieszczotliwe przezwisko „suczka” (W odróżnieniu od „suki” – „dorosłego” działa pancernego SU-85). Innym pseudonimem, który powstał po bitwie na łuku kurskim, był „gołodupny Ferdynand”, co było odniesieniem do cienkiego pancerza i podobieństwa do niemieckiego działa Ferdinand.

Warianty

OSU-76 – eksperymentalna konstrukcja oparta na podwoziu czołgu T-70
SU-76 (oznaczenie fabryczne – SU-12) – pierwszy model produkcyjny z przedłużonym i poszerzonym podwoziem T-70, dwoma silnikami z osobnymi skrzyniami biegów ulokowanymi symetrycznie po bokach kadłuba. Przedział bojowy zamknięty od góry dachem, który jednak trzeba było demontować ze względu na niewystarczającą wentylację, prowadzącą w walce do zatrucia załogi dymem. Ze względu na niesynchroniczną pracę silników powodującą drgania rezonansowe wału napędowego wersja ta trapiona była permanentnymi awariami transmisji – wału i skrzyń przekładniowych. Proste wzmocnienie transmisji, które podjęto jako środek zaradczy, paradoksalnie jeszcze sytuację pogorszyło. Produkowany w latach 1942–1943. Wyprodukowano 560 egzemplarzy.
SU-76M (SU-12M) – wersja SU-12 zmodyfikowana doraźnie w celu likwidacji wspomnianych drgań, co osiągnięto przez amortyzację łóż silników i wprowadzenie sprężystych przegubów na wałach. Osiągnęła ona zadowalający stopień niezawodności.
SU-76M (SU-15) – trzeci, najbardziej masowo wytwarzany model, eliminujący wady poprzednich wersji – z oboma silnikami zblokowanymi szeregowo po prawej stronie kadłuba i jedną skrzynią biegów. Produkowany od 1943 do listopada 1945.

Służba

Podstawowym przeznaczeniem SU-76 miała być rola niszczyciela czołgów, ale okazało się ono także bardzo przydatne jako działo samobieżne używane do wsparcia piechoty. Cienkie opancerzenie czyniło go jednak łatwym celem dla czołgów i artylerii przeciwpancernej. Jak na swoją wielkość był to pojazd bardzo lekki, co w połączeniu z szerokimi gąsienicami dawało mu dobrą ruchliwość i zwrotność. Działa SU-76 pozostawały w uzbrojeniu Armii Radzieckiej do początku lat 60. XX w.

SU-76M z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Działa samobieżne SU-76 stały się jednym z podstawowych dział artylerii samobieżnej ludowego Wojska Polskiego w czasie II wojny światowej. Wojsko Polskie było w tym czasie jedynym, obok Armii Sowieckiej, użytkownikiem tego sprzętu. Pierwsze pojazdy zostały skierowane w czerwcu 1944 roku do nowo utworzonych samodzielnych dywizjonów artylerii samobieżnej. Sformowano 1, 2, 3, i 4 dywizjon. Były one przeznaczone dla dywizji piechoty 1 Armii WP. Razem 52 pojazdy po 13 sztuk w każdym dywizjonie. Kolejne 52 działa skierowano dopiero w lutym 1945 do już sformowanych dywizjonów dla 2 Armii WP. Były to 6, 10, 11 i 12 dywizjon. Działa SU-76 znalazła się również na uzbrojeniu 27 pułku artylerii samobieżnej w liczbie 21 sztuk. Kolejnych planowanych pułków o numeracji 49, 51, 52 już nie sformowano. Pojazdy były również na wyposażeniu jednostek szkoleniowych – 2 sztuki w Oficerskiej Szkole Broni Pancernej i 3 sztuki w 3 Szkolnym Pułku Czołgów. Razem do końca wojny przekazano Wojsku Polskiemu 130 pojazdów. W dniu 16 lipca 1945 w służbie pozostawało 67 dział^[1].

W okresie powojennym zakupiono znaczną liczbę tych pojazdów. W uzbrojeniu LWP pozostawały one do końca lat 50. XX w. Następnie zostały przekazane do oddziałów KBW (Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego) podlegających Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Były tam wykorzystywane zarówno w swojej pierwotnej postaci, jak i w roli transporterów opancerzonych (ze zdemontowaną armatą i zainstalowanym wkm-em). Używano ich również w roli ciągników pancernych.

W roku 1966 LWP ponownie przejęło 221 egzemplarzy SU-76. W tym 127 szt. w wersji podstawowej, 79 szt. przebudowanych na transportery opancerzone oraz 15 ciągników pancernych. Część pojazdów przeznaczono do kasacji, natomiast pozostałe 146 egzemplarzy (83 działa pancerne i 63 transportery i ciągniki) przekazano do Wojsk Obrony Wewnętrznej. Ostatnie partie tych pojazdów wycofano na początku lat 70.

Działa SU-76 weszły na uzbrojenie armii państw Układu Warszawskiego. Wzięły też udział w wielu „powojennych” konfliktach zbrojnych.

Armia Korei Północnej posiadała w chwili wybuchu wojny koreańskiej, 75 pojazdów. Zgrupowane były w dywizjonach przeciwpancernych podporządkowanych dywizjom piechoty. 308 Dywizjon Artylerii Samobieżnej znajdował się w składzie 105 Brygady Pancernej. Niewiele koreańskich SU-76 przetrwało do końca wojny.

Węgierskie działa samobieżne SU-76, wzięły udział w walkach z armią sowiecką w październiku i listopadzie 1956. Pojazdy te znajdowały się również po stronie przeciwnika – w uzbrojeniu pacyfikujących Węgry oddziałów sowieckich.

Jeszcze w końcu lat 80 XX w., pojazdy te znajdowały się w uzbrojeniu wojsk Albanii, Rumunii, Jugosławii, Korei Północnej i Wietnamu.

Egzemplarze muzealne

Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu – SU-76
Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu – SU-76M
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
- Wystawa plenerowa przed budynkiem głównym – SU-76M o numerze taktycznym 203, o numerze seryjnym 403062
- Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – SU-76M o numerze taktycznym 207

Przypisy

↑ Janusz Magnuski: Wozy bojowe LWP ... s. 167.

Bibliografia

Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wyd. Min. Obrony Narodowej 1987.. ISBN 83-11-07419-4.
Magnuski, Janusz: Wozy bojowe LWP: 1943-1983. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-06990-5.

Linki zewnętrzne

Dokładny opis oraz galeria na stronie opisybroni.pl
ThorleifT. Olsson ThorleifT., SU-76 [online], Axis History Factbook, 6 czerwca 2004 [zarchiwizowane z adresu 2011-06-05] (ang.).
SU-76 [online], LemaireSoft [zarchiwizowane z adresu 2005-02-09] (ang.).
SU-76 [online], OnWar [zarchiwizowane z adresu 2011-05-13] .
SU-76 Samokhodnaya Ustanovka [online], wwiivehicles.com [zarchiwizowane z adresu 2007-01-01] (ang.).

[mag-1] Janusz Magnuski: Wozy bojowe LWP ... s. 167.

[:1-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay Produkcji polskiej.

[1]

[A]

Czołgi lekkie	BT MS-1 (T-18) T-26 T-27 T-37A T-38 T-40 T-50 T-60 T-70 T-80
Czołgi średnie	T-24 T-28 T-34 T-34/85 T-44
Czołgi ciężkie	T-35 KW-1 KW-2 KW-85 IS-1 IS-2 IS-3
Działa samobieżne	SU-12 SU-57 SU-76I SU-76 SU-85 SU-100 SU-122 SU-152 ISU-122 ISU-152 ZiS-30 ZSU-37
Samochody pancerne	BA-I BA-3 BA-6 BA-10 BA-11 BA-20 BA-22 BA-27 BA-64 D-8 D-12 FAI
Samochody ciężarowe	ZiS-5 ZiS-6 ZiS-42 GAZ-AA GAZ-AAA GAZ-MM GAZ-55
Ciągniki artyleryjskie	T-20 STZ-5 S-60 S-65 Komintern Woroszyłowiec 9G Kommunar
Samochody osobowe i motocykle	GAZ-61 GAZ-64 GAZ-67 M-72 PMZ-A-750
Inne pojazdy	BA-22 NKŁ-16 NKŁ-26 Na ispug S-2 Katiusza Teletank
Prototypy i pojazdy doświadczalne	A-20 A-32 AT-1 BA-5 BA-30 BAD-2 D-9 GAZ-TK KSP-76 KW-3 KW-13 PB-4 PB-7 PPG SU-1 SU-2 SU-3 SU-4 SU-5 SU-6 SU-8 SU-14 SU-26 S-51 SMK T-12 T-19 T-22 T-33 T-34M T-43 T-46 T-100 ZiS B-3

Czołgi	T-34-85^[A] IS-2 IS-3 T-54^[A] T-55^[A] T-55AM Merida^[A] T-70 PT-76 T-72^[A] PT-91 Twardy^[A] Leopard 2 Leopard 2PL M1 Abrams K2 Black Panther
Działa pancerne i samobieżne	2S1 Goździk^[A] 2S7 Pion Krab^[A] Loara^[A] M17 SU-57 SU-76 SU-85 SU-100 SU-152 ASU-85 ISU-122 ISU-152 ZSU-23-4 ZSU-23-4MP Biała^[A] ZSU-57-2 wz. 77 Dana Hibneryt^[A] M120 Rak K9 Thunder
Bojowe wozy piechoty i transportery opancerzone	BWP-1 BMP-2 BWR-1D BWR-1S Half-track KTO Rosomak^[A] KTO Ryś^[A] BTR-60 SKOT^[A] BTR-152 BTR-40 TOPAS MT-LB^[A] Łowcza-3 Opal^[A] M113/M557 Cougar H MaxxPro LPG^[A] Waran^[A]
Samochody pancerne	BA-64 BRDM-1 BRDM-2 BRDM-2 Żbik/Szakal^[A] FUG Dzik^[A] Żubr^[A] Łoś^[A] Oshkosh M-ATV
Pojazdy techniczne	WZT-1^[A] WZT-2^[A] WZT-3^[A] WPT Mors^[A] Bergepanzer 2
Pojazdy saperskie	BAT SUM-Kalina^[A] Keiler Bożena^[A] BLG-67^[A] Leopard Biber Daglezja^[A] PTS MID/MID-M^[A] TRI^[A]
Ciągniki artyleryjskie	Komintern Woroszyłowiec Mazur D-350^[A]
Samochody terenowe	UAZ 469B Honker^[A] UAZ-452 GAZ-46 MAW GAZ-67 GAZ-69 Mercedes-Benz G Daewoo Musso Mitsubishi Pajero Toyota Hilux Toyota Land Cruiser Land Rover Defender HMMWV (potocznie Humvee) Skorpion-3^[A] Willys MB Ford Ranger PWA Aero LPU-1 Wirus
Motocykle i quady	M-72 Yamaha FZ6 Yamaha XT 660 Honda TRX-300 FW Honda TRX 400 4x4 Polaris Sportsman Arctic Cat 400
Samochody ciężarowe	Star 266^[A] Star 660^[A] Star 744^[A] Star 944^[A] Star 1466^[A] Studebaker US-6 KrAZ-255 GAZ-66 Ural-375D Ural-4320 BAW SLT 50 Elefant ZiŁ-130 ZiŁ-131 ZiŁ-157 SCAM Unimog Iveco EuroTrakker Iveco Eurocargo Mercedes-Benz Atego Mercedes-Benz Actros Mercedes-Benz Zetros Mercedes-Benz 1017A Tatra 148 Tatra 815 Scania R480 AMZ SCAM^[A] Volvo FM Volvo FL Star 266M2^[A] Jelcz 800^[A] Jelcz C642 C662^[A] Jelcz 442.32 Jelcz P662
Samochody inne	Fiat Ducato^[A] Ford Transit Autosan A1112T^[A] Autosan A1012T^[A] Autosan A1010T^[A] Solbus C 10,5^[A] Volkswagen Transporter Volkswagen Crafter MAN TGE
Polskie konstrukcje prototypowe^[A]	LPT Anders BWP-2000 BWP-40 BWP-1M „Puma” PT-94 PT-97 Goryl PT-2001 CV90 PL Jenot Tur Tur 2 Tur 3 Lewiatan Świstak PMC-90 MTS-360 Hipopotam PL-01 Concept AHS Kryl BWP Borsuk AMZ Bóbr-3 Heron^[A]