AMZ Dzik

Dzik 3
	Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	AMZ Kutno Sp. z o.o.
Typ pojazdu	samochód opancerzony
Załoga	zależne od wersji
	Historia
Produkcja	od 2004
	Dane techniczne
Silnik	Iveco Aifo SOFIM 8140.43N, 107 kW (146 KM)
Pancerz	większość B6; silnik B4
Długość	5,43 m (Dzik-AT); 5,74 m (Dzik-2,3)
Szerokość	2,05 m
Wysokość	2,16 m
Rozstaw osi	3,2 m
Prześwit	30 cm
Masa	5,5 t – 6,2 t
	Osiągi
Prędkość	100 km/h
Zasięg pojazdu	800 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	w stropie obrotnica na karabin maszynowy PK/PKS używający 7,62 x 51 NATO (alternatywnie karabin NSW używający 12,7 x 108 mm albo 12,7 x 99 mm NATO), dwie podwójne wyrzutnie granatów dymnych, 13 otworów strzelniczych
	Użytkownicy
	Użytkownicy Dzika (niebieski)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzik – opancerzony samochód produkcji polskiej. Wytwarzany przez AMZ-Kutno w Kutnie od 2004 roku. Przeznaczony do celów patrolowo-interwencyjnych, może być wykorzystywany przez służby porządku publicznego i siły zbrojne. Pancerz zapewnia ochronę przed pociskami pośrednimi kalibru 7,62 mm.

Historia

Samochód powstał w związku z potrzebami polskiej Policji posiadania opancerzonego samochodu interwencyjno-patrolowego, w obliczu radykalizacji zorganizowanych grup przestępczych, co znalazło wyraz w szczególności w strzelaninie w Magdalence w 2003 roku^[2]. W tym samym roku swoje wymagania na taki pojazd sformułowało Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji wraz z Wojskowym Instytutem Techniki Pancernej i Samochodowej i w 2004 roku ogłoszono przetarg na skonstruowanie takiego samochodu, w którym zwyciężył projekt pojazdu Dzik spółki AMZ-Kutno^[2]. W celu uzyskania dobrych własności terenowych, jego układ jezdny – silnik i zawieszenie oparto na włoskiej lekkiej ciężarówce terenowej SCAM SM55^[2]. Pierwszym wariantem pojazdu stał się policyjny Dzik-AT^[3]. Jego prototyp poddano próbom we wrześniu 2004 roku, a 15 grudnia został przekazany Policji, wraz z drugim pojazdem^[2]. Następnie w 2005 roku opracowano model Dzik-2, z uwzględnieniem wymagań Oddziałów Specjalnych Żandarmerii Wojskowej^[3]. Przeszedł on cykl prób wiosną i latem 2005 roku i zwyciężył w przetargu na dostawę 43 samochodów patrolowo-interwencyjnych (PILO)^[3]. W 2007 roku opracowano ulepszony model Dzika-2, między innymi z polepszoną ochroną dna i obrotnicy karabinu maszynowego^[4]. Według modelu 2007 wyprodukowano ostatnie 14 pojazdów i zmodernizowano 11^[5].

Samochód został w maju 2005 roku zaprezentowany delegacji irackiej, której wzbudził zainteresowanie, a w następstwie powstał zmodyfikowany Dzik-3 z uwzględnieniem wymagań strony irackiej^[3]. 24 czerwca 2005 roku podpisano kontrakt między Bumarem a rządem Iraku, dotyczący dostawy 600 sztuk Dzików-3 w cenie 200 tysięcy dolarów za sztukę wraz z uzbrojeniem i wyposażeniem^[3]. Prototyp na bazie drugiego egzemplarza Dzika-2 zbudowano w lipcu, a w sierpniu 2005 roku poddano go próbom w Iraku^[6]. Miesięcznie dostarczano do 22 pojazdów^[5]. Ze względu jednak na różnice w interpretacji zapisów kontraktu, do którego wartości została wliczona broń i środki łączności, ostatecznie wyeksportowano do 2008 roku jedynie 531 sztuk, nazwanych lokalnie Ain Jaria-1^[5].

Wersje

Dzik-AT (Dzik-1) (antyterrorystyczny) – przewozi 6-8 osób, 3 drzwi, 10 otworów strzelniczych. Dopuszczalna masa całkowita 5,5 t^[1]. Wersja policyjna.
Dzik-2 – 6-8 osób, 5 drzwi, 8 otworów strzelniczych, obniżony profil dachu w tylnej części, w stropie obrotnica na karabin maszynowy^[7]. Nośność podwozia zwiększona do 6 t, wydłużony kadłub^[7]. Wersja dla Żandarmerii Wojskowej, potocznie nazywana Gucio^[8].
Dzik-3 (Ain Jaria-1) – do 11 osób, 4 drzwi, 13 otworów strzelniczych, w stropie obrotnica na karabin maszynowy, dwie podwójne wyrzutnie granatów dymnych. Nośność podwozia zwiększona do 6,2 t^[9]. Wersja eksportowa zaprojektowana dla irackich sił bezpieczeństwa. Produkowany seryjnie od września lub października 2005 roku^[10].
Dzik Cargo – pick-up, wersja z osobną dwuosobową opancerzoną kabiną i skrzynią ładunkową (2006 rok). Zastosowana jako demonstrator zestawu przeciwlotniczego Poprad^[11]
Dzik-R – wersja rozpoznawcza, z głowicą obserwacyjną na maszcie, zaprezentowana w 2006 roku^[12]

Wszystkie wersje napędzane są silnikiem wysokoprężnym z turbodoładowaniem Iveco Aifo SOFIM 8140.43N spełniającym normę Euro 3, o pojemności 2798 cm³ i mocy maksymalnej 107 kW (146 koni mechanicznych) przy 3600 obr./min^[7]. Maksymalny moment obrotowy wynosi 320 Nm przy 1800 obr./min^[1]. Może być też stosowany silnik o mocy 166 KM^[7]. Skrzynia biegów jest firmy ZF, manualna, 6-biegowa z przekładnią redukcyjną (12 biegów drogowych i 12 terenowych)^[1]. Podwozie z napędem na 4 koła pochodzi z włoskiej firmy SCAM (SM55 w Dzik-AT, wzmocnione SM62 w dalszych wersjach). Opony mają rozmiar 255/100 R16 i mają wkładki umożliwiające jazdę po przestrzeleniu^[1]. Koło zapasowe w Dziku-2 i 3 przewożone jest na dachu, w Dziku-3 jest osłonięte opancerzoną osłoną^[9].

Dzik-AT ma troje drzwi, Dzik-2 – pięcioro, a Dzik-3 – czworo (po lewej, dwa z prawej i z tyłu)^[9]. W Dziku-3 w tylnej części są ławki dla desantu pod burtami^[13].

Uzbrojenie Dzik-3 stanowi karabin maszynowy 7,62 mm PKM na obrotnicy lub 12,7 mm NSW w wersji dowódczej; jest on wyposażony w cztery wyrzutnie granatów dymnych 81 mm^[9].

Opancerzenie o odporności FB6 chroni przed pociskami karabinowymi 7,62×51 mm (Dzik-AT, Dzik-3), maska silnika w Dzik-3 ma odporność B4^[9]. Dzik-2 ma opancerzenie klasy B6^[8]. Szyby są pancerne^[9].

Użytkownicy

Dziki-3 (Ain Jaria-1) w irackiej służbie

Irak – 531 sztuk Dzików-3 (Ain Jaria-1) dostarczone w latach 2005–2008^[5]
Litwa – 1 Dzik-AT^[8]
Polska – 2 Dziki-AT użytkowane w formacjach antyterrorystycznych Policji, 43 Dziki-2 używane przez Żandarmerię Wojskową^[8] (inne publikacje: 48 Dzików-2^[5]).
Ukraina – nieznana liczba Dzików-2 przekazana w 2022 roku

W 2006 roku Bumar negocjował sprzedaż dalszych 600 Dzików-3 ze słowacką wieżą dla irackich sił porządkowych oraz 375 Dzików-R z głowicami obserwacyjnymi Thales dla monitorowania rurociągów^[12]. Pomimo dobrej oceny samochodów, kontraktu jednak przez kolejne lata nie zawarto, a pozycja polskiego przemysłu osłabła po zmianach politycznych w Iraku^[5].

Dziki-2 Żandarmerii Wojskowej brały udział w misji porządkowej EUFOR w Kongu oraz misji pokojowej ONZ UNIFIL w Libanie^[4].

W maju 2022 roku ujawniono materiały świadczące o przekazaniu Siłom Zbrojnym Ukrainy przez Polskę podczas wojny z Rosją nieznanej liczby Dzików-2, przemalowanych w ukraiński kamuflaż pikselowy^[14].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kiński 2005a ↓, s. 14.
↑ ^a ^b ^c ^d Kiński 2005a ↓, s. 13.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Kiński 2005c ↓, s. 10.
↑ ^a ^b Stefan Fuglewicz, Mateusz Multarzyński. Tur - nadzieja polskich sił ekspedycyjnych?. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2007, s. 53, wrzesień 2007. Warszawa: Magnum-X.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kiński 2008 ↓, s. 14.
↑ Kiński 2005c ↓, s. 10-11.
↑ ^a ^b ^c ^d Hołdanowicz 2005 ↓, s. 22.
↑ ^a ^b ^c ^d Multarzyński 2014 ↓, s. 94.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kiński 2005c ↓, s. 11.
↑ Porównaj: Jarosław Rybak, Dzik pustyni, za „Super Expressem”. Porównaj również Dzik leci do Iraku za „Gazetą Wyborczą”, [dostęp 15.03.2008].
↑ Robert Rochowicz. Poprad na Dziku. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2006, s. 50, wrzesień 2006. Warszawa: Magnum-X.
↑ ^a ^b Andrzej Kiński. XIV MSPO - pod znakiem rozwoju. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2006, s. 14, 17, październik 2006. Warszawa: Magnum-X.
↑ Kiński 2005c ↓, s. 12.
↑ Ukraine Weapons Tracker: https://nitter.net/UAWeapons/status/1526310644907134978#m, 16 maja 2022

Bibliografia

Grzegorz Hołdanowicz, Dzik – propozycja na czasie, [w:] „Raport Wojsko Technika Obronność”, nr 11, 2004.
Grzegorz Hołdanowicz. Dzik 2 w Sulejówku i Wilnie. „Raport Wojsko Technika Obronność”. 4/2005, kwiecień 2005. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair.
Andrzej Kiński. Dzik i Huzar. Nowe polskie pojazdy pancerne. „Nowa Technika Wojskowa”. 1/2005, styczeń 2005. Warszawa: Magnum-X.
Andrzej Kiński. Dzik-3 dla Iraku. „Nowa Technika Wojskowa”. 8/2005, sierpień 2005. Warszawa: Magnum-X.
Andrzej Kiński. AMZ Kutno czeka na LOSP-a. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2008, kwiecień 2008. Warszawa: Magnum-X.
Orłowski L., Samochód patrolowo-interwencyjny Dzik, Wyd. Bellona, Warszawa 2006, s. 32, Seria: Typy Broni i Uzbrojenia 222, ISBN 83-11-10492-1.
Mateusz Multarzyński. 15-lecie AMZ-Kutno. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2014, wrzesień 2014. Warszawa: Magnum-X.

Linki zewnętrzne

Historia „Dzików”
Badania i rozwój Dzików (pdf)
AMZ Dzik w serwisie producenta. amz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-28)].
Galeria zdjęć Dzika 3 i Tura w terenie

[CITEREFKiński2005a14-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kiński 2005a ↓, s. 14.

[CITEREFKiński2005a13-2] Kiński 2005a ↓, s. 13.

[CITEREFKiński2005c10-3] Kiński 2005c ↓, s. 10.

[tur-4] Stefan Fuglewicz, Mateusz Multarzyński. Tur - nadzieja polskich sił ekspedycyjnych?. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2007, s. 53, wrzesień 2007. Warszawa: Magnum-X.

[CITEREFKiński200814-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kiński 2008 ↓, s. 14.

[CITEREFKiński2005c10-11-6] Kiński 2005c ↓, s. 10-11.

[CITEREFHołdanowicz200522-7] Hołdanowicz 2005 ↓, s. 22.

[CITEREFMultarzyński201494-8] Multarzyński 2014 ↓, s. 94.

[CITEREFKiński2005c11-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kiński 2005c ↓, s. 11.

[10] Porównaj: Jarosław Rybak, Dzik pustyni, za „Super Expressem”. Porównaj również Dzik leci do Iraku za „Gazetą Wyborczą”, [dostęp 15.03.2008].

[11] Robert Rochowicz. Poprad na Dziku. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2006, s. 50, wrzesień 2006. Warszawa: Magnum-X.

[xvi-12] Andrzej Kiński. XIV MSPO - pod znakiem rozwoju. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2006, s. 14, 17, październik 2006. Warszawa: Magnum-X.

[CITEREFKiński2005c12-13] Kiński 2005c ↓, s. 12.

[14] Ukraine Weapons Tracker: https://nitter.net/UAWeapons/status/1526310644907134978#m, 16 maja 2022

[:1-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay Produkcji polskiej.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[A]

Czołgi	T-34-85^[A] IS-2 IS-3 T-54^[A] T-55^[A] T-55AM Merida^[A] T-70 PT-76 T-72^[A] PT-91 Twardy^[A] Leopard 2 Leopard 2PL M1 Abrams K2 Black Panther
Działa pancerne i samobieżne	2S1 Goździk^[A] 2S7 Pion Krab^[A] Loara^[A] M17 SU-57 SU-76 SU-85 SU-100 SU-152 ASU-85 ISU-122 ISU-152 ZSU-23-4 ZSU-23-4MP Biała^[A] ZSU-57-2 wz. 77 Dana Hibneryt^[A] M120 Rak K9 Thunder
Bojowe wozy piechoty i transportery opancerzone	BWP-1 BMP-2 BWR-1D BWR-1S Half-track KTO Rosomak^[A] KTO Ryś^[A] BTR-60 SKOT^[A] BTR-152 BTR-40 TOPAS MT-LB^[A] Łowcza-3 Opal^[A] M113/M557 Cougar H MaxxPro LPG^[A] Waran^[A] Heron^[A]
Samochody pancerne	BA-64 BRDM-1 BRDM-2 BRDM-2 Żbik/Szakal^[A] FUG Dzik^[A] Żubr^[A] Łoś^[A] Oshkosh M-ATV
Pojazdy techniczne	WZT-1^[A] WZT-2^[A] WZT-3^[A] WPT Mors^[A] Bergepanzer 2
Pojazdy saperskie	BAT SUM-Kalina^[A] Keiler Bożena^[A] BLG-67^[A] Leopard Biber Daglezja^[A] PTS MID/MID-M^[A] TRI^[A]
Ciągniki artyleryjskie	Komintern Woroszyłowiec Mazur D-350^[A]
Samochody terenowe	UAZ 469B Honker^[A] UAZ-452 GAZ-46 MAW GAZ-67 GAZ-69 Mercedes-Benz G Daewoo Musso Mitsubishi Pajero Toyota Hilux Toyota Land Cruiser Land Rover Defender HMMWV (potocznie Humvee) Skorpion-3^[A] Willys MB Ford Ranger PWA Aero LPU-1 Wirus
Motocykle i quady	M-72 Yamaha FZ6 Yamaha XT 660 Honda TRX-300 FW Honda TRX 400 4x4 Polaris Sportsman Arctic Cat 400
Samochody ciężarowe	Star 266^[A] Star 660^[A] Star 744^[A] Star 944^[A] Star 1466^[A] Studebaker US-6 KrAZ-255 GAZ-66 Ural-375D Ural-4320 BAW SLT 50 Elefant ZiŁ-130 ZiŁ-131 ZiŁ-157 SCAM Unimog Iveco EuroTrakker Iveco Eurocargo Mercedes-Benz Atego Mercedes-Benz Actros Mercedes-Benz 1017A Tatra 148 Tatra 815 Scania R480 AMZ SCAM^[A] Volvo FM Volvo FL Star 266M2^[A] Jelcz 800^[A] Jelcz C642 C662^[A] Jelcz 442.32 Jelcz P662
Samochody inne	Fiat Ducato^[A] Ford Transit Autosan A1112T^[A] Autosan A1012T^[A] Autosan A1010T^[A] Solbus C 10,5^[A] Volkswagen Transporter Volkswagen Crafter MAN TGE
Polskie konstrukcje prototypowe^[A]	LPT Anders BWP-2000 BWP-40 BWP-1M „Puma” PT-94 PT-97 Goryl PT-2001 CV90 PL Jenot Tur Tur 2 Tur 3 Lewiatan Świstak PMC-90 MTS-360 Hipopotam PL-01 Concept AHS Kryl BWP Borsuk AMZ Bóbr-3