Robert Edwin Peary

Robert Peary
Robert Edwin Peary
Data i miejsce urodzenia	6 maja 1856 ; Cresson, Pensylwania
Data i miejsce śmierci	20 lutego 1920 ; Waszyngton
Miejsce spoczynku	Cmentarz Narodowy w Arlington
Zawód, zajęcie	polarnik
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2013-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Robert Edwin Peary (ur. 6 maja 1856 w Cresson w Pensylwanii, zm. 20 lutego 1920 w Waszyngtonie) – amerykański podróżnik i odkrywca; najprawdopodobniej był pierwszą osobą, która dotarła do geograficznego bieguna północnego.

Życiorys

Robert Peary był zawodowym żołnierzem – porucznikiem w marynarce amerykańskiej. Zanim zdecydował się zaatakować biegun północny, odbył wcześniej kilka podróży do Arktyki, w czasie których studiował zwyczaje Inuitów i nauczył się od nich wielu praktycznych umiejętności potrzebnych do życia w warunkach polarnych, takich jak budowa igloo czy powożenie psim zaprzęgiem. W swoich wyprawach polegał na ich pomocy jako myśliwych. Zapoczątkował także system wypraw z przygotowanymi wcześniej składami zapasów na drodze wyprawy i dodatkowymi ekipami pomocniczymi towarzyszącymi głównej grupie.

Peary wyruszył z Nowego Jorku na biegun wraz z 23 podróżnikami na pokładzie okrętu „Roosevelt” 6 lipca 1908 i przezimował w pobliżu przylądka Sheridan na wyspie Ellesmere’a. Wyruszył stamtąd na biegun 1 marca 1909. Ostatnia z ekip pomocniczych zawróciła 1 kwietnia z szerokości geograficznej 87°47' N. W ostatni etap podróży Peary zabrał ze sobą tylko pięć osób, byli to: Matthew Henson, Ootah, Egingwah, Seeglo oraz Ookeah. W swoim pamiętniku (w rzeczywistości pisanym dużo później, kiedy przygotowywał do druku książkę o swojej podróży), pod datą 7 kwietnia napisał „Obóz Jesup – nareszcie na biegunie! Moje marzenie i ambicja od 23 lat wreszcie spełnione.”

Za swoje osiągnięcie Peary otrzymał awans na stopień kontradmirała, a kongres amerykański podziękował mu specjalnym aktem 30 marca 1911. Peary został też uhonorowany przez wiele amerykańskich i europejskich stowarzyszeń naukowych.

Kontrowersje

Sukces amerykańskiego odkrywcy kwestionowano od samego początku. Tuż po powrocie z wyprawy Peary dowiedział się, że inny odkrywca, Frederick Albert Cook, także twierdził, że dotarł na biegun już w poprzednim roku – jego rzekomy sukces został szybko zakwestionowany z powodu braku jakichkolwiek dowodów i dokumentacji udowadniającej jego wyczyn. Peary był osobą bardziej wiarygodną, niemniej większość zarzutów postawionych Cookowi stawiano także Peary'emu. Kwestionowano przede wszystkim prędkość, z jaką Peary doszedł na biegun – zajęło mu to zaledwie 37 dni.

Niektórzy historycy uważają, że Peary naprawdę myślał, że dotarł na biegun (choć w rzeczywistości nigdy na nim nie stanął), inni uważali, że jest on winny umyślnego kłamstwa. W opinii jeszcze innych jakakolwiek krytyka Peary'ego była dziełem zwolenników Cooka, którzy chcieli Peary'ego w ten sposób zdyskredytować.

W 1989 roku eksperci doszli do wniosku, że dotarł on jedynie w okolice bieguna^[1]. Niektóre źródła sugerują, że Peary mógł chybić celu nawet o około 50-100 kilometrów (30-60 mil)^[2]^[3].

W 2005 roku brytyjski podróżnik Tom Avery, używając ekwipunku będącego kopią tego, który był używany przez Peary'ego i podążając dokładnie tą samą trasą co on, dotarł na biegun w ciągu 36 dni, 22 godzin i 11 minut, co jego zdaniem jednoznacznie dowodzi, że Peary był w stanie dotrzeć na biegun i zapewne na nim był. Niemniej Peary twierdził, że z powodu natrafienia na otwarte wody był zmuszony do pięciodniowego postoju w Big Lead. Co więcej, Avery powrócił drogą powietrzną, a porównanie dystansów pokonanych na ostatnich pięciu odcinkach daje rażąco odmienne wyniki: Peary 130 mil morskich, Avery 71 mil morskich.

Literatura i film

Robert Peary jest autorem kilku książek, najbardziej znane z nich to Northward over the Great Ice (1898) i Nearest the Pole (1907).

Historię życia Peary'ego przedstawiono w 1998 w filmie produkcji USA pod tytułem Triumf odwagi, (tytuł oryginalny: Glory and Honor). Reżyseria Kevin Hooks, wykonawcy głównych ról: Delroy Lindo (Matthew Henson), Henry Czerny (Robert Peary).

Zobacz też

Josephine Diebitsch Peary
Prasa "Wiarus (Winona, Minn.), June 8, 1911" str. 3 tytuł:" Nikt nie był na biegunie" link: https://www.loc.gov/resource/sn90060824/1911-06-08/ed-1/?sp=3&st=image&r=0.04,0.642,0.724,0.299,0

Przypisy

↑ Arctic Explorer Robert E. Peary. AmericasLibrary.gov. [dostęp 2014-07-25]. (ang.).
↑ Peary Arctic Expedition. National Geographic. [dostęp 2014-07-25]. (ang.).
↑ Robert Edwin Peary Biography. Biography.com. [dostęp 2014-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-21)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Who Discovered the North Pole?. Smithsonian.com. [dostęp 2014-07-25]. (ang.).
Wyścig na biegun północny (pol.) Newsweek.pl [dostęp 2009-04-11]

[al-1] Arctic Explorer Robert E. Peary. AmericasLibrary.gov. [dostęp 2014-07-25]. (ang.).

[ng-2] Peary Arctic Expedition. National Geographic. [dostęp 2014-07-25]. (ang.).

[bio-3] Robert Edwin Peary Biography. Biography.com. [dostęp 2014-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-21)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]