Róża pnąca

Róża pnąca
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	róża
Gatunek	róża pnąca
	Nazwa systematyczna
	Rosa arvensis Huds.; Flora anglica Flora anglica; 1762 192 1762
Synonimy
	Rosa baldensis A.Kern. ex Déségl.; Rosa bibracteata auct.; Rosa brippii Gand.; Rosa capreolata Neill ex D.Don; Rosa commiserata Gand.; Rosa dierbachiana Waitz ex Dierb.; Rosa erronea Ripart ex Crép.; Rosa fastigiata Salisb.; Rosa glauca Dierb.; Rosa halleri Krock.; Rosa herporhodon Ehrh.; Rosa macrostylis Stokes; Rosa ovata (Desv.) Lej.; Rosa phalacropoda Gand.; Rosa repens Scop.; Rosa rothii Seidl; Rosa scandens Moench; Rosa sempervirens subsp. arvensis (Huds.) Malag.; Rosa seperina Sauz‚ & Maillard; Rosa serpens Wibel; Rosa sylvestris Herrm.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Róża pnąca^[4], róża polna^[5] (Rosa arvensis Huds.) – gatunek krzewu z rodziny różowatych. Występuje w Europie od jej części zachodniej po południowo-wschodnią^[4]. W Polsce róża ta nie rośnie dziko, ale dawniej bywała rzadko uprawiana i prawdopodobnie dziczała^[5].

Róża pnąca to nazwa gatunkowa róży botanicznej, ale podobnym pojęciem – różami pnącymi – określa się czepne, pnące się, odmiany uprawne róż^[6].

Zasięg geograficzny

Gatunek występuje dziko na rozległych obszarach Europy Zachodniej i Południowej. Rośnie w północnej Hiszpanii, we Francji, na Wyspach Brytyjskich (na północy, w Szkocji bardzo rzadki^[7]), w Belgii, zachodniej części Niemiec i dalej na południe od Czech, Węgier i Rumunii, sięgając zasięgiem na południu po Sycylię, Peloponez i europejską część Turcji^[4].

W Polsce róża ta nie jest wymieniana jako składnik flory^[8]^[9]. Podawana jest jednak jako gatunek dawniej uprawiany i prawdopodobnie dziczejący^[5].

Morfologia

Kwiat
Liść
Przylistki
Kolce
Owoc

Pokrój: Krzew o pędach osiągających do 1–2 m wysokości pnących się lub czołgających^[4]^[5] (w uprawie w korzystnych warunkach, nawet do 6 m^[10]). Pędy pokryte są silnymi, hakowatymi kolcami, przy czym na gałązkach kwiatowych są one słabo zgięte lub nawet proste^[4].

Liście: Pierzasto złożone zwykle z 5–7 listków, rzadko trójlistkowe^[4]. U nasady z wąskimi przylistkami, na brzegu ogruczolonymi^[4] i drobno ząbkowanymi^[5]. Listki cienkie, jajowate do szeroko eliptycznych, nagie lub od spodu czasem słabo owłosione, na brzegu zwykle pojedynczo piłkowane, pozbawione gruczołków^[4]^[7], matowe^[10]. Osadki liścia nagie lub słabo owłosione, ogruczolone i kolczaste^[4].

Kwiaty: Wyrastają pojedynczo lub zebrane po kilka w skąpo kwiatowe kwiatostany. Szypułki znacznie (5-krotnie) dłuższe od owoców, nagie lub ogruczolone. Hypancjum kulistawe. Działki kielicha trójkątne, z pojedynczymi łatkami lub rzadziej bez łatek, nagie, rzadziej z pojedynczymi gruczołkami na grzbiecie. Po przekwitnieniu odgięte, szybko odpadają. Korona kwiatu o średnicy ok. 3–5 cm, składa się z 5 białych płatków. Pręciki liczne, o podobnej długości jak nagie szyjki słupków zrośnięte w wyraźnie widoczną podczas kwitnienia kolumienkę/maczużkę^[4]^[7]^[5].

Owoce: Niełupki zebrane wewnątrz czerwonego (po dojrzeniu), mięsistego i nagiego owocu pozornego (szupinkowego) mającego kształt kulisty lub elipsoidalny o długości 0,8–1,5 cm^[7].

Gatunki podobne: Gatunek bardzo charakterystyczny z powodu kolumienki w jaką zrośnięte są szyjki słupków – podobną w Europie ma róża wielokwiatowa R. multiflora (wyróżnia się wielokwiatowymi kwiatostanami i mniejszymi owocami wielkości nasiona grochu) i róża wieczniezielona R. sempervirens (ma sztywne, zimozielone liście)^[4].

Biologia i ekologia

Kwitnie w czerwcu^[5]^[10], owocuje od sierpnia do października^[10]. Rośnie w miejscach otwartych, ale też w zaroślach, żywopłotach i widnych lasach^[7]. Występuje na terenach nizinnych sięgając po rzędne 1500 (wyjątkowo 1750) m n.p.m.^[4]

Liczba chromosomów 2n = 14^[5]^[7].

Systematyka

Gatunek tradycyjnie zaliczany jest do sekcji Synstylae de Candolle podrodzaju Rosa w obrębie rodzaju róża Rosa z rodziny różowatych Rosaceae^[4]^[11]. Analizy molekularne nie potwierdzają jednak tej relacji i pozycja gatunku jest niejasna^[12]^[13].

Mieszańce

Gatunek tworzy liczne mieszańce m.in. z takimi gatunkami jak^[7]:

R. arvensis × róża pomarszczona R. rugosa = R. ×paulii Rehder
R. arvensis × róża długoszyjkowa R. stylosa = R. ×pseudorusticana Crép. ex Preston (syn.: R. ×bibracteoides Wolley-Dod)
R. arvensis × róża dzika R. canina = R. ×irregularis Déségl. & Guillon (syn. R. ×deseglisei Boreau, R. ×kosinskiana Besser, R. ×verticillacantha Mérat, R. ×wheldonii Wolley-Dod)
R. arvensis × róża sina R. caesia
R. arvensis × róża kutnerowata R. tomentosa
R. arvensis × róża zapoznana R. sherardii
R. arvensis × róża rdzawa R. rubiginosa = R. ×gallicoides (Baker) Déségl. (R. ×consanguinea Gren.)
R. arvensis × róża drobnokwiatowa R. micrantha = R. ×vituperabilis Duffort ex Rouy (R. ×inelegans Wolley-Dod)

Jest jednym z prawdopodobnych taksonów rodzicielskich róży białokwiatowej Rosa ×alba^[12].

Zastosowanie

Roślina bywa uprawiana jako ozdobna (w Polsce dawniej)^[5]. Na początku XIX wieku wyselekcjonowano z niej w Szkocji grupę odmian zwaną różami Ayshire, cechujących się dużą mrozoodpornością, małymi wymaganiami glebowymi, odpornością na choroby i suszę^[10].

Jak w przypadku wielu róż, także i u tego gatunku owoce pozorne są jadalne i nadają się na przetwory^[10].

Zobacz też

róże pnące

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-03-01] (ang.).
↑ ^a ^b Rosa arvensis Huds.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-02-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Ryszard Popek: Dziko rosnące róże Europy. Kraków: Officina Botanica, 2007, s. 100-101. ISBN 978-83-922115-1-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 226. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Klaus-Jurgen Strobel: Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Klub dla Ciebie, s. 82-93. ISBN 978-83-258-0271-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Clive Stace: New Flora of the British Isles. Cambridge University Press, 2010, s. 271. ISBN 978-0-521-70772-5.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Ryszard Popek: Dziko rosnące róże Polski. Kraków: Plantpress Sp. z o.o., 2002, s. 56-57. ISBN 83-85982-69-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rosa arvensis. [w:] e-katalog roślin [on-line]. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2020-03-01].
↑ Taxon: Rosa arvensis Huds.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-02-29].
↑ ^a ^b Anne Bruneau, Julian R. Starr, Simon Joly. Phylogenetic Relationships in the Genus Rosa: New Evidence from Chloroplast DNA Sequences and an Appraisal of Current Knowledge. „Systematic Botany”. 32, 2, s. 366-378, 2007.
↑ Kevin M. Folta, Susan E. Gardiner: Genetics and Genomics of Rosaceae. Springer Science & Business Media, 2009, s. 345. ISBN 978-0-387-77491-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-03-01] (ang.).

[tpl-3] Rosa arvensis Huds.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-02-29].

[popek-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Ryszard Popek: Dziko rosnące róże Europy. Kraków: Officina Botanica, 2007, s. 100-101. ISBN 978-83-922115-1-8.

[rutkowski-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 226. ISBN 83-01-14342-8.

[strobel-6] Klaus-Jurgen Strobel: Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Klub dla Ciebie, s. 82-93. ISBN 978-83-258-0271-4.

[stace-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Clive Stace: New Flora of the British Isles. Cambridge University Press, 2010, s. 271. ISBN 978-0-521-70772-5.

[checklist2002-8] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[popek_2002-9] Ryszard Popek: Dziko rosnące róże Polski. Kraków: Plantpress Sp. z o.o., 2002, s. 56-57. ISBN 83-85982-69-8.

[zsp-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rosa arvensis. [w:] e-katalog roślin [on-line]. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2020-03-01].

[grin-11] Taxon: Rosa arvensis Huds.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-02-29].

[bruneau-12] Anne Bruneau, Julian R. Starr, Simon Joly. Phylogenetic Relationships in the Genus Rosa: New Evidence from Chloroplast DNA Sequences and an Appraisal of Current Knowledge. „Systematic Botany”. 32, 2, s. 366-378, 2007.

[13] Kevin M. Folta, Susan E. Gardiner: Genetics and Genomics of Rosaceae. Springer Science & Business Media, 2009, s. 345. ISBN 978-0-387-77491-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]