Prowincja Kayanza

Kayanza
	Prowincja
Państwo	Burundi
Siedziba	Kayanza
Powierzchnia	1 233 km²
Populacja ; • liczba ludności	; 458 815
• gęstość	372,11 os./km²
	Położenie na mapie;

Prowincja Kayanza (kirundi: iProvense ya Kayanza) – jedna z 17 prowincji w Burundi, znajdująca się w północnej części kraju^[1]. Północna granica prowincji jest jednocześnie granicą państwową z Rwandą. Na zachodzie graniczy z prowincją Bubanza, od której oddziela ją Park Narodowy Kibira, łączący się z Parkim Narodowym Lasu Nyungwe w Rwandzie. Na wschodzie graniczy z prowincją Ngozi, na południu – z prowincją Muramvya, a na południowym wschodzie – z prowincją Gitega^[2].

Stolicą prowincji jest miasto Kayanza – jedyne miasto na jej terenie^[3], a jej gubernatorem (od 11 lipca 2020) – Rémy Cishahayo^[4]. Powierzchnia prowincji wynosi 1.177,8 km².

Region ten był jednym z najbardziej dotkniętych przez wojnę domową w Burundi w latach 1993–2005^[5].

Podział administracyjny

Prowincja Kayanza dzieli się na 9 gmin:

Butaganzwa;
Gahombo;
Gatara;
Kabarore;
Kayanza;
Matongo;
Muhanga;
Muruta;
Rango.

Ludność

Liczba mieszkańców prowincji wynosi ok. 844 tys. osób^[6]. Prowincja należy do najgęściej zaludnionych terenów w Burundi (obok prowincji Bużumbura, Ngozi i Muramvya). Zamieszkuje tu około 400-500 osób na km²^[7].

Prowincję – jak i cały kraj – zamieszkuje ludność z plemion Hutu, Tutsi i Twa (Batwa), przy czym w prowincjach północnych, w tym Kayanza (oraz w prowicji Bużumbura) występuje większa koncentracja Pigmejów Twa^[8]. Pomimo różnic etnicznych wszyscy posługują się wspólnym językiem kirundi.

Warunki geograficzne

Teren jest górzysty, średnia wysokość wynosi ok. 1772 m n.p.m.^[9] Najwyższe szczyty na terenie prowincji to Camabiri (2757 m n.p.m.) – piąty najwyższy szczyt w Burundi, Mikiko (2553 m n.p.m.) i Karavyi (2525 m n.p.m.)^[10]^[11].

Terytorium Burundi jest podzielone na dwa główne dorzecza: Konga i Nilu. Dział wodny przebiega na terenie prowincji – Park Narodowy Kibira leży na szczycie gór rozgraniczających dorzecza (wys. 1550-2660 n.p.m.)^[12]^[13]

Klimat przechodzi od wilgotnej sawanny tropikalnej^[14], przez tropikalny las deszczowy po subtropikalny klimat górski^[15]. Występują tu okresowe niedobory opadów i opady gradu^[16]. w Parku Narodowym Kibira klimat jest tropikalny. Średnia miesięczna temperatura zarejestrowana na stacji pogodowej Rwegura w okresie piętnastu lat (1990-2005) wynosi 15,4 °C. Przez większą część roku występują opady deszczu, z przerywanymi okresami suszy. Opady deszczu są obfite od września do maja z krótką porą suchą od stycznia do lutego^[12].

Na terenie prowincji Kayanza położony jest jeden z trzech najważniejszych zbiorników wodnych: jezioro Rwegura na terenie Parku Narodowego Kibira na granicy z prowincją Bubanza (pozostałe dwa to jezioro Mugere w prowincji Bujumbura i jezioro Cuhoha w prowincji Kirundo). Są tam także liczne małe równiny zalewowe i bagna^[17].

Gospodarka

Rolnictwo

Prowincja Kayanza jest regionem rolniczym. Większość ludności utrzymuje się z uprawy niewielkich poletekm a większość produkcji rolnej konsumowana jest na poziomie gospodarstw domowych. Na potrzeby własne uprawiane są banany, maniok, fasola, słodkie ziemniaki, kukurydza, ryż oraz różne warzywa^[18]. Głównym rynkiem docelowym jest rynek lokalny w Kayanza. Ceny produktów rolnych są na ogół niskie ze względu na słabo rozwinięty system rynkowy. Ponadto rolnicy mają ograniczony dostęp do informacji rynkowych, co ogranicza ich siłę negocjacyjną. Głównymi uprawami handlowymi są herbata i kawa, uprawiane są też ziemniaki, pszenica, kukurydza i warzywa^[19].

Trzy prowincje położone w zachodniej części kraju (Kayanza, Muramvya i Mwaro) w równym stopniu cierpią z powodu niskiej wydajności produkcji^[20]. Na terenie prowincji Kayanza występuje wysoki poziom ubóstwa, które wiąże się też z wylesieniem i erozją gleb^[21]. Region jest górzysty ze stromymi zboczami i wąwozami o wysokim ryzyku osunięć ziemi, a delikatne gleby są wyjątkowo wrażliwe na erozję wywołaną deszczem i spływanie gleby ze zboczy, co powoduje zamulanie rzek i wiąże się z wysokim stopniem erozji, do czego przyczyniają się złe praktyki rolnicze, oraz degradacją gruntów w zlewniach. Występuje tu duża gęstość zaludnienia i niewielkie rozmiary gospodarstw domowych, wysoka presja demograficzna na środowisko naturalne oraz nadmierna eksploatacja gruntów rolnych i hodowlanych^[22].

Kayanza jest jedną z prowincji Burundi (obok Gitega, Karuzi, Kirundo, Muyinga i Ngozi), w których występuje największy brak bezpieczeństwa żywnościowego^[23]. Wcześniej – na początku XXI w. – na terenie prowincji Kayanza szczególny brak bezpieczeństwa żywnościowego przypisywano m.in. położeniu na skraju lasu Kibira, gdzie ukrywały się grupy rebeliantów, regularnie plądrujących pobliskie gospodarstwa domowe i rabujące zapasy żywności. Miało to druzgocący wpływ na lokalną gospodarkę i było przyczyną ograniczonych możliwości zatrudnienia^[24].

Problemem w prowincji Kayanza jest też wykorzystywanie rolnicze bagien przez ubogich rolników. Choć mogą tak uzyskać bardzo niewielkie dochody, eksploatują bagna ze względu na utratę żyzności gleb na wzgórzach. Osuszanie bagien doprowadziło do wyschnięcia źródeł, utraty wielu gatunków zwierząt i roślin oraz zanik pierwotnej fauny i roślinności tych bagnach już przed rokiem 2006^[25].

Łowiectwo i zbieractwo

Pigeje Twa starają się kontynuować swój odwieczny styl życia, pozyskując rośliny jadalne i lecznicze, a także polując w górskim lesie tropikalym na terenie Parku Narodowego Kibira^[26].

Eksploatacja surowców mineralnych

Większość wydobycia surowców mineralnych w Burundi koncentruje się w prowincjach północnych: Kayanza, Cibitoke, Kirundo i Muyinga. Górnictwo degraduje gleby i brzegi rzek we wszystkich typach ekosystemów w Burundi. Działania te skutkują zanieczyszczonym odpływem niebezpiecznych chemikaliów przedostających się do wód gruntowych i rozległym zniszczeniem roślinności poprzez karczowanie terenu. Degradacja środowiska występuje m.in. w Parku Narodowym Rusizi w wyniku pozyskiwania piasku i żwiru do celów budowlanych. Płukanie minerałów musi być prowadzone w pobliżu źródeł wody, która jednak unosi metale ciężkie poniżej miejsca wydobycia^[27].

W prowincjach Kayanza i Kirundo firma Comptoirs Miniers de Burundi SA (COMEBU) oraz Tantalum Mining (TAMINCO) ekspolatowała złoża kolumbitu (zawierającego niob), tantalu, kasyterytu – rudy cyny oraz wolframu. Na terenie prowicji górnicy rzemieślnicy wydobywają też złoto. Działają tu także spółdzielnie górnicze^[28]^[29]^[30]^[31].

Na terenie prowincji występuje skaleń, który może być wykorzystany do produkcji cementu^[32].

Produkcja energii elektrycznej

We wrześniu 1986 roku powstała elektrownia wodna Rwegura na rzece Kitenge w prowincji Kayanza. Miała wytwarzać 18 MW i 64 GWh energii elektrycznej rocznie, dostarczając energię elektryczną do różnych miast w Burundi przy użyciu dwóch linii przesyłowych – Rwegura-Bujumbura i Rwegura-Ngozi przez Kayanza. Uważano, że rzeka Kitenge ma wystarczającą ilość wody zarówno do irygacji, jak i przyszłych projektów energetycznych w dole rzeki. W rzeczywistości elektrownia Rwegura boryka się z wieloma problemami ze względu na spadek poziomu wody w zbiorniku, co spowodowało zmniejszenie generowanej mocy. Doprowadziło to do powstania systemu reglamentacji, prowadonego przez krajową spółkę administracji wodociągowej i energetycznej REGIDESO, w którym pierwszeństwo mają szpitale, a następnie przemysł, podczas gdy gospodarstwa domowe rzadko otrzymują energię^[33].

Turystyka

Leżący na terenie prowincji Park Narodowy Kibira oferuje turystom wiele atrakcji. Do Parku droga prowadzi przez turystyczną wioskę Pigmejów Twa o nazwie Busekera, a także przez rozległe plantacjach herbaty Teza i Rwegura. W parku można podziwiać tropikalny las deszczowy, wodospady, jezioro Rwegura i zaporę wodną hudroelektrowni Rwegura na rzece Kitenge. W parku można obserwować ponad 200 gatunków ptaków i 98 gatunków ssaków, w tym naczelne, a wśród nich m.in. szympans (Pan troglodytes), gereza angolańska (Colobus angolensis ruwenzorii), koczkodan górski (Cercopithecus lhoesti), koczkodan czarnosiwy (Cercopithecus mitis kandhi).

Najbardziej znane ptaki wstępujące w parku to szyszak (Corythaeola cristata), myszołów górski (Buteo oreophilus), kusokurka perlista (Sarothrura pulchra), żako – papuga szara (Psittacus erithacus), afrotrogon prążkowany (Apaloderma vittatum) i dzioborożec baniastoczoły (Bycanistes subcylindricus)^[13].

W celu ożywienia gospodarki prowincji Kayanza, w tym branży hotelarskiej i turystycznej, 2.04.2022 zainaugurowano funkcjonowanie obiektu turystycznego przy gorących źródłach termalnych „Ku Mahoro” w rejonie Rugazi w Kabarore koło jeziora Rwegura, wyposażonego w 4 baseny z wodą termalną^[34].

Transport

Przez prowincję przebiega tzw. „Korytarz Północny” – szlak komunikacyjny o długości około 2040 km, który łączy Mombasę w Kenii z Bużumburą przez Kampalę (Uganda) i Kigali (Rwanda), którym przewożone są towary transportem drogowym lub kolejowym^[35].

Ubóstwo

Prowincja Kayanza należy do najbiedniejszych regionów Burundi^[36]. Wyżyny Centralne – prowincje Karuzi, Ngozi, Gitega i Kayanza – mają podobne warunki geograficzne i klimatyczne (znaczna erozja gleby na zboczach wzgórz, wylesienie, okresowe niedobory opadów i opady gradu). Są to również obszary o dużej gęstości zaludnienia. Należą do prowincji o najwyższym poziomie chronicznego niedożywienia, a ich ludność znajduje się w trudnej sytuacji i ma ograniczone możliwości zdobycia środków do życia (brak możliwości prowadzenia gospodarstwa rolnego i bardzo niewiele opcji pozarolniczych). Wśród dzieci w Ngozi i Kayanza 99,7% jest skarłowaciałych, z niedowagą albo wyniszczonych^[16].

Zły stan odżywiania odbija się też na zdrowiu ludności poprzez zmniejszoną odporność. W przypadku braku zmiany klimatu liczba przypadków malarii w prowincji Kayanza do roku 2050 r. znacznie wzrośnie. Wraz ze zmianą klimatu liczba przypadków malarii wzrośnie w tym okresie nawet pięciokrotnie^[37].

Znane osoby

Ze stolicy prowinicji pochodzi Domitien Ndayizeye, prezydent Burundi w latach 2003–2005^[38].

Przypisy

Linki zewnętrzne

[1] CIA – The World Fartbook: Burundi.

[2] World Agroforestry, styczeń 2016: The extension system in Burundi: Kayanza province, Muruta commune, s. 7.

[3] stinfopoint.com: General knowledge of Kayanza Province the state/province of Burundi.

[4] Burundi News Agency: The natives of Kayanza province are committed to investing in the development of the province, 4 kwietnia 2023.

[5] ReliefWeb: Crop and Food Supply Situation in Burundi, 3 grudnia 1996.

[6] ty-facts.com: Kayanza Province.

[7] African Development Bank (AfDB): An Infrastructure Action Plan for Burundi Accelerating Regional Integration, październik 2009, s. 64.

[8] FAO: Global environment facility, project document, s. 12.

[9] Geonames:Kayanza Province.

[10] ry.com: Burundi » Kayanza.

[11] visor.com: Burundi – podaje nieco inne wysokości szczytów.

[nbcbn-12] Joel Nobert, Jackson Ndayizeye, Simon Mkhandi: Regional Flow Duration Curve Estimation and its Application in Assessing Low Flow Characteristics for Ungauged Catchment. A Case Study of Rwegura Catchment-Burundi, s. 15.

[Unnamed-20231105083036-13] Kibira National Park Burundi.

[14] t.org: Kabarore, Kayanza Province, Burundi.

[15] t.org: Rango, Kayanza Province, Burundi.

[Unnamed_2-20231105083036-16] USAID: USAID Office of Food for Peace – Food Security Country Framework for Burundi Fy 2014–Fy 2019, s. 30.

[17] FAO: Global environment facility, project document, s. 9.

[18] USAID: USAID Office of Food for Peace – Food Security Country Framework for Burundi Fy 2014–Fy 2019, s. 37.

[19] World Agroforestry, styczeń 2016: The extension system in Burundi: Kayanza province, Muruta commune, s. 14.

[20] Spatial typology to identify food and nutrition security bottlenecks in Burundi, 23 maja 2022, s. 15.

[21] The World Bank: Burundi Landscape Restoration and Resilience Project (P160613), s. 48, 49.

[22] The World Bank: Burundi Landscape Restoration and Resilience Project (P160613), s. 99, 102.

[23] Burundi: Landscape Analysis – raport ogłoszony przez United States Agency for International Development (USAID), US Government Feed the Future project “Integrating Gender oraz Nutrition within Extension and Advisory Services” (INGENAES), październik 2015, s. 2.

[24] Burundi: WFP finds major food insecurity in Kayanza province, 6 sierpnia 2003.

[25] RUDN Journal of Agronomy and Animal Industries, 2019; 14(4) s. 511–519: Socioeconomic impacts of the exploitation of the marshes of Kayanza province in the Northern Burundi: case of marshes of the average Ruvubu and its tributaries, s. 511.

[26] Ecosystem services from mountain forests: Local communities’ views in Kibira National Park, Burundi.

[27] USAID: Foreign assistance act sections 118/119 tropical forests and biodiversity analysis, maj 2022, s. 45.

[28] Thomas R. Yager: The Mineral Industries Of Burundi, Comoros, Malawi, Mauritius, Reunion, Rwanda, and Seychelles, U.S. Geological Survey Minerals Yearbook 2003, s. 7.1.

[29] 2012 Minerals Yearbook, Burundi.

[30] World Bank Group: Transparency in Revenues from Artisanal and SmallScale Mining of Tin, Tantalum, Tungsten and Gold in Burundi.

[31] Sue Shaw, Tantalum: Burundi sees lower 2020 production and export difficulties.

[32] African Development Bank (AfDB): An Infrastructure Action Plan for Burundi Accelerating Regional Integration, październik 2009, s. 72.

[33] Joel Nobert, Jackson Ndayizeye, Simon Mkhandi: Regional Flow Duration Curve Estimation and its Application in Assessing Low Flow Characteristics for Ungauged Catchment. A Case Study of Rwegura Catchment-Burundi s. 14.

[34] Burundi Forum: Nouveau site touristique aux eaux thermales de Ku MaHoRo à KaBaRoRe / KaYaNZa, 3 kwietnia 2022.

[35] African Development Bank (AfDB): An Infrastructure Action Plan for Burundi Accelerating Regional Integration, październik 2009, s. 161.

[36] The World Bank: Additional Financing of the Burundi Landscape Restoration and Resilience Project (P171745), mapka na s. 16.

[37] Ministry of Water, Environment, Land Management and Urban Planning, Project: Burundi empowerment to prepare its second national communication to the United Nations framework agreement on climate change, s. 7.

[38] Pantheon: Kayanza province.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]