Prosto z Mostu (tygodnik)
| Częstotliwość | |
|---|---|
| Państwo | |
| Adres |
Warszawa |
| Pierwszy numer |
1935 |
| Ostatni numer |
1939 |
| Redaktor naczelny |
Prosto z Mostu. Tygodnik literacko-artystyczny – tygodnik publicystyczno-kulturalny wydawany w latach 1935–1939 w Warszawie przez Stanisława Piaseckiego, który był także jego redaktorem naczelnym. W latach 1931–1935 ukazywał się jako niedzielny dodatek kulturalny do związanego z ONR dziennika „ABC”.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Publicystami pisma byli m.in. Stanisław Piasecki (miał żydowskie pochodzenie ze strony matki[1]), Jan Mosdorf (piszący pod psedudonimem Andrzej Witowski), Adam Doboszyński, Jan Dobraczyński, Józef Kisielewski, Alfred Łaszowski, Adolf Nowaczyński, Jerzy Pietrkiewicz, Włodzimierz Pietrzak, Wojciech Wasiutyński, Karol Zbyszewski i Jerzy Zdziechowski. Silnie związani z pismem byli także Jerzy Andrzejewski (przez pewien czas kierownik działu literackiego; w 1937 w czasopiśmie ukazał się prawydruk jego powieści Ład serca), Konstanty Ildefons Gałczyński (publikujący w nim liczne utwory satyryczne; w 1937 w serii „Biblioteka Prosto z Mostu” ukazał się jego pierwszy drukowany wybór wierszy) i Bolesław Miciński (kierownik działu krytyki literackiej). Wśród innych pisarzy, którzy publikowali w czasopiśmie, można wymienić Wojciecha Bąka, Jerzego Brauna, Stanisława Czernika, Władysława Jana Grabskiego, Kazimierę Iłłakowiczównę, Karola Irzykowskiego, Teodora Parnickiego, Artura Swinarskiego, Aleksandra Świętochowskiego, Romana Tomczyka. Z działem muzycznym współpracował Jerzy Waldorff, z plastycznym Tytus Czyżewski. Publikował tu Jerzy Turowicz[2]. Na łamach tygodnika rysunki zamieszczał Julian Żebrowski[3].
Ideologia „Prosto z Mostu” miała charakter narodowo-radykalny: łączyła nacjonalizm o wyraźnie antysemickim i imperialistycznym charakterze, „krucjatowy” katolicyzm, a nawet sympatie dla ustroju totalnego[4]. Wraz z postępującą radykalizacją polityczną czasopisma, niektórzy współpracownicy (m.in. Karol Irzykowski, Bolesław Miciński) demonstracyjnie zerwali współpracę z nim. Innymi godnymi odnotowania incydentami z dziejów „Prosto z Mostu”, które nie stroniło od prowokacji i agresywnej polemiki, są jego konflikty ze „Skamandrem” oraz liczne głośne konfiskaty, którym podlegało skonfliktowane z sanacyjnymi władzami pismo.
W opinii Szymona Rudnickiego (powołującego się na Jerzego Borejszę) pismo było sponsorowane przez faszystowski rząd włoski[5]. O zagranicznych ruchach faszystowskich pisano zresztą z sympatią. Benito Mussolini był dla redakcji „człowiekiem genialnym”. Z uznaniem wypowiadano się również o Corneliu Codreanu z Żelaznej Gwardii i Léonie Degrelle'u z Christus Rex. Jednocześnie szanowano niemiecki narodowy socjalizm, choć uważano go za przeciwnika[6].
W roku 1991 Ryszard Czarnecki usiłował wznowić tygodnik pod tym samym tytułem (po plajcie wydawniczej i likwidacji „Dziennika Dolnośląskiego”), ale wobec odmowy rejestracji tytułu „Prosto z Mostu” zarejestrował jedynie nawiązujący do oryginalnego tygodnik „Prosto z (...)”. Nie ukazało się jednak ani jedno wydanie planowanego tygodnika.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ M. Urbanowski, „Prosto z Mostu”, [w:] Encyklopedia ruchu narodowego. Organizacje, wydarzenia, pojęcia, red. K. Kawęcki, t. 2, Warszawa 2022, s. 190.
- ↑ Prosto z Mostu: tygodnik literacko-artystyczny / [red. i wyd. Stanisław Piasecki]. R.2 (1936) nr 21, s. 4.
- ↑ Julian Żebrowski, [w:] Marek Nowakowski, Tak zapamiętałem, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014 ISBN 978-83-7785-974-2 s. 66.
- ↑ Jarosław Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Katowice 2019, s. 274-279
- ↑ S. Rudnicki: Obóz Narodowo-Radykalny. Geneza i działalność. Czytelnik, 1985, s. 282. ISBN 978-83-07-01221-6.
- ↑ J. Tomasiewicz: W kierunku nacjokracji. Tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019, s. 278-279.