Natalia Naryszkina
| |
| Caryca Rosji | |
| Okres | |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Moskwa |
| Ojciec |
Kiriłł Połujektowicz Naryszkin |
| Matka |
Anna Leontiewna Leontiewa |
| Rodzeństwo |
m.in. Iwan, Lew, Afanasij |
| Mąż |
Aleksy I Romanow |
| Dzieci |
Piotr |
Natalia Kiriłłowna Naryszkina, ros. Наталья Кирилловна Нарышкина (ur. 22 sierpnia?/1 września 1651, zm. 25 stycznia?/4 lutego 1694 w Moskwie)[1] – caryca Rosji w latach 1671-1676 jako druga żona cara Aleksego I Romanowa, matka cara Piotra I Wielkiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodzenie i rodzina
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się jako córka bojara Kiriłła Połujektowicza Naryszkina[2] i jego żony Anny Leontiewnej Leontiewej. Jej ojciec był biednym szlachcicem, szerzej nieznanym w Rosji[3]. Miała kilku braci, m.in. Lwa, Iwana i Afanasija. Lew Kiriłłowicz Naryszkin był w latach 1697–1699 ministrem spraw zagranicznych Rosji[4].
Wychowywała się u Artamona Matwiejewa, naczelnika prikazu poselskiego[3][5]. Była wysoka, miała ciemne oczy i cechowała ją skromność[3]. U Matwiejewa poznał ją car Aleksy I, jednak dla zachowania pozorów we wrześniu 1670 r. odbył się casting na nową żonę carycę[3].
Caryca Rosji
[edytuj | edytuj kod]22 stycznia?/1 lutego 1671 poślubiła owdowiałego 3 marca?/13 marca 1669 po śmierci carycy Marii Miłosławskiej cara Rosji Aleksego I, zostając jego drugą żoną[1]. Była 22 lata młodsza od męża[2]. Para miała troje dzieci – syna i dwie córki[2][6].
- Dzieci Natalii i Aleksego[a]:
- Piotr Aleksiejewicz (ur. 30 maja 1672, zm. 28 stycznia 1725) – przyszły car, a następnie cesarz Rosji Piotr I Wielki.
- Natalia Aleksiejewna (ur. 22 sierpnia 1673, zm. 18 czerwca 1716) – nie wyszła za mąż,
- Fiodora Aleksiejewna (ur. 4 września 1674, 28 listopada 1677).
Ojcostwo cara Aleksego było kwestionowane na dworze carskim, gdyż dzieci urodzone przez Natalię były wyjątkowo wysokie, ładne i zdrowe, w przeciwieństwie do carewiczów i carówien których matką była jej poprzedniczka[3][7]. Natalię podejrzewano o romans z patriarchą Nikonem i dworzaninem Tichonem Striechniewem, którego sam Piotr, już jako dorosły człowiek, zapytał wprost, czy jest jego biologicznym ojcem[3]. Car Aleksy nie zwracał uwagi na plotki o żonie[3].
Nowej żonie Aleksego był niechętny ród Miłosławskich oraz najstarsze córki Aleksego: Zofia i Marfa[5].
Natalia jako caryca zaczęła przejawiać ambicje polityczne i chciała mieć wpływ na politykę kraju[8]. Została wdową w nocy z 29 na 30 stycznia 1676 r.[9] Na tron wstąpił syn Aleksego i jego pierwszej żony Marii, niepełnosprawny Fiodor III[9]. Natalia i jej stronnicy próbowali dokonać przewrotu pałacowego, lecz bezskutecznie[5].
Pod rządami Fiodora III
[edytuj | edytuj kod]Wraz z rozpoczęciem rządów przez Fiodora na dwór carski powrócili Miłosławscy, którym przewodziła carówna Zofia[9][7]. Rodzina cara zaczęła korzystać ze swoich wpływów rozprawiając się z wrogami[9]. W wyniku ich działań Matwiejew został zesłany na Syberię, bracia Natalii - Iwan i Afanasij - zostają osadzeni w więzieniu nad rzeką Woroneż; dodatkowo Iwan był torturowany[9]. Sama caryca-wdowa wraz z synem trafia do klasztoru w Preobrażenskoje[7].
Regentka
[edytuj | edytuj kod]Po bezpotomnej śmierci Fiodora III w kwietniu 1682 r. nastąpił spór o sukcesję[10]. Stronnicy Miłosławskich, których liderką nadal była Zofia, popierali naturalnego kandydata (zgodnie z zasadami starszeństwa) tj. Iwana, najmłodszego z synów Aleksego i Marii[9]. Natalia Naryszkina i jej zwolennicy (m.in. Dołgoruccy, Szeriemietiewowie, dalsza rodzina Wasyla Golicyna - kochanka Zofii) z uwagi na upośledzenie przyszłego cara forsowali kandydaturę 10-letniego Piotra, bardzo dojrzałego i silnego jak na swój wiek syna Aleksego i Natalii[10].
Sobór ziemski pod wpływem patriarchy Joachima wybrał Piotra na cara Rosji i ustanowił jego matkę regentką na czas jego małoletności[11]. Natalia triumfowała, lecz Zofia nie zamierzała się poddać i rozpowszechniała plotki o nieprawym pochodzeniu Piotra oraz przestrzegała przed objęciem rzeczywistej władzy przez któregoś z braci regentki[12][11].
Regencja Natalii trwała jedynie miesiąc. Zofia przeprowadziła zamach stanu i strąciła przyrodniego brata z tronu; podczas trwających walk Natalia straciła kilku przedstawicieli swojej rodziny, w tym dwóch braci: Afanasija i Iwana[13]. Przestraszona Natalia wydała buntownikom swego brata aby położyć kres krwawemu przewrotowi[13][14]. Zakończeniem konfliktu była wspólna koronacja Iwana i Piotra na "cara pierwszego" i "cara drugiego" pod regencją Zofii[13].
Wygnanie
[edytuj | edytuj kod]Natalia, której stronnicy ucierpieli lub zostali zabici podczas przewrotu pałacowego, nie miała żadnego wpływu na rządy; została zmuszona do poddania się woli Zofii[15]. Wygnano ją wraz z Piotrem niedaleko Moskwy - do wsi Prieobrażenskoje[16]. Z dworu carskiego otrzymywała minimalne środki na utrzymanie i często musiała prosić o wsparcie finansowe[16].
Ostatnie lata życia
[edytuj | edytuj kod]W drugiej połowie 1689 r. Piotr zdołał pozbawić władzy Zofię i zamknąć w klasztorze[17]. Podczas nieobecności cara Natalia sprawowała rządy przy wsparciu patriarchy Joachima i Dumy Bojarskiej[18]. Z jej woli Piotr poślubił Eudoksję Łopuchinę[18].
Pod koniec 1693 r. Natalia ciężko zachorowała. Zmarła 25 stycznia 1694 r.[19]
Pochowana została w monasterze Wniebowstąpienia Pańskiego w Moskwie.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wszystkie daty według kalendarza juliańskiego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, Cz.1, Petersburg, 1906, s.36. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-15]. (ros.).
- ↑ a b c Andrusiewicz 2014 ↓, s. 96.
- ↑ a b c d e f g Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2018, s. 9-11, ISBN 978-83-241-8118-6.
- ↑ Нарышкин Лев Кириллович (начальник Посольского приказа) - Биография [online], www.biografija.ru [dostęp 2017-11-25].
- ↑ a b c Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 105, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, Cz.1, Petersburg, 1906, s. 38-39. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-15]. (ros.).
- ↑ a b c Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 107-109, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, s. 96, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b c d e f Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2022, s. 12-13, ISBN 978-83-241-8118-8.
- ↑ a b Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2022, s. 16, ISBN 978-83-241-8118-8.
- ↑ a b Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 124-126, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2022, s. 20, ISBN 978-83-241-8118-8.
- ↑ a b c Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, s. 24-26, ISBN 978-83-241-8118-8.
- ↑ Iwan przez dwa dni skutecznie ukrywał się przed napastnikami
- ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 138-139, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2022, s. 41-42, ISBN 978-83-241-8118-8.
- ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, 2014, s. 140, ISBN 978-83-08-05394-2.
- ↑ a b Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2022, s. 56, ISBN 978-83-241-8118-8.
- ↑ Henri Troyat, Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, 2022, s. 65, ISBN 978-83-241-8118-8.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Almanach Gotajski
- Andrzej Andrusiewicz: Romanowowie. Imperium i familia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Genealogia Romanowów. [dostęp 2015-04-15]. (ang.).