Mertensja

Mertensja
	; Mertensia paniculata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	ogórecznikowce
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	mertensja
	Nazwa systematyczna
	Mertensia A. W. Roth; Catalecta 1: 34. Jan-Feb 1797
	Typ nomenklatoryczny
	M. pulmonarioides A. W. Roth
Synonimy
	Pneumaria Hill; Steenhammera Rchb.;
	Pneumaria Hill; Steenhammera Rchb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

*Mertensia maritima* na wybrzeżu kanadyjskiego Quebecku

Mertensja (Mertensia) – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Obejmuje około 40^[5]–45^[6] gatunków. Występują one na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego^[5]. Na wybrzeżach północnej Europy rośnie jeden gatunek – M. maritima (brak go nad Bałtykiem)^[7]. W Ameryce Północnej rosną 24 gatunki (na południu sięgając do Meksyku), pozostałe w Azji, z czego 6 w Chinach^[8]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, zwłaszcza mertensja wirginijska^[6]. Kłącze M. maritima jest warzywem dla Inuitów^[5].

Nazwa rodzaju upamiętnia niemieckiego botanika Franza Karla Mertensa (1764–1831)^[6].

Morfologia

Pokrój: Byliny osiągające do 1 m wysokości. M. maritima ma pędy płożące^[6]. Rośliny nagie lub omszone, zwykle z grubym kłączem^[8].
Liście: Skrętoległe, pojedyncze i zwykle nagie, nierzadko sinoniebieskie^[6]. Pierwsze liście skupione w rozetę przyziemną, ale te szybko więdną w miarę rozwoju ulistnionej łodygi^[8].
Kwiaty: 5-krotne^[6], skupione w szczytowe skrętki, zwykle zwisające^[8]. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte w długą rurkę, zwykle u nasady zwężoną, rozszerzoną wyżej, barwy niebieskiej. Końce płatków zaokrąglone. Osklepek brak, czasem z kępkami włosków w gardzieli rurki. Pręciki równej długości, krótsze od rurki korony, nitki dość długie, pylniki krótkie. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą szyjką słupka zwykle wystającą z rurki korony^[6].
Owoce: Rozłupnie rozpadające się na cztery zwykle gładkie lub pomarszczone rozłupki, czasem ze skrzydełkiem na brzegu^[6].

Systematyka

Rodzaj należy do plemienia Asperugeae w podrodzinie Cynoglossoideae w obrębie rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae^[4]. W obrębie plemienia tworzy parę z siostrzanym rodzajem Anoplocaryum. Dla pary tej siostrzanym jest rodzaj lepczyca Asperugo, a bazalnym rodzajem w obrębie plemienia jest rodzaj Memoremea. Plemię to jest siostrzane dla plemienia Omphalodeae^[9].

Nazwa Mertensia ma szereg homonimów w taksonomii^[3]:

Mertensia Willdenow, Kongl. Vetensk. Acad. Nya Handl. 25: 165. 1804 = Dicranopteris Bernhardi 1805 (glejcheniowate)
Mertensia Thunberg ex A. W. Roth, Catalecta 3: 318. Jan-Jun 1806 = Champia Desveaux 1809 (krasnorosty)
Mertensia Kunth in Humboldt, Bonpland et Kunth, Nova Gen. Sp. 2: ed. fol. 25; ed. qu. 30. 28 Apr 1817 = Momisia F. G. Dietrich 1819 (konopiowate)

Wykaz gatunków^[10]

Mertensia alpina (Torr.) G. Don
Mertensia arizonica Greene
Mertensia bakeri Greene
Mertensia bella Piper
Mertensia bracteata (Willd. ex Schult.) Kamelin
Mertensia brevistyla S. Watson
Mertensia campanulata A. Nelson
Mertensia ciliata (James ex Torr.) G. Don – mertensja orzęsiona^[11]
Mertensia corymbosa (Lehm.) G. Don
Mertensia cusickii Piper
Mertensia davurica (Sims) G. Don
Mertensia denticulata (Lehm.) G. Don
Mertensia drummondii (Lehm.) G. Don
Mertensia dagastanica Regel
Mertensia franciscana A. Heller
Mertensia fusiformis Greene
Mertensia humilis Rydb.
Mertensia jenissejensis Popov
Mertensia kamczatica DC.
Mertensia lanceolata (Pursh) DC. ex A. DC.
Mertensia longiflora Greene
Mertensia macdougalii A. Heller
Mertensia marginata (Nutt.) G. Don
Mertensia maritima (L.) Gray
Mertensia mexicana L.O. Williams
Mertensia meyeriana J.F. Macbr.
Mertensia oblongifolia (Nutt.) G. Don
Mertensia pallasii (Ledeb.) G. Don
Mertensia paniculata (Aiton) G. Don – mertensja wiechowata^[11]
Mertensia perplexa Rydb.
Mertensia pilosa (Cham.) G. Don
Mertensia platensis (Rydb.) Rydb.
Mertensia platyphylla A. Heller
Mertensia primuloides C.B.Clarke – mertensja pierwiosnkowata^[12]^[11]
Mertensia serrulata (Turcz.) DC.
Mertensia sibirica (L.) G. Don – mertensja syberyjska^[11]
Mertensia simplicissima G. Don
Mertensia tarbagataica B. Fedtsch.
Mertensia umbratilis Greenm.
Mertensia virginica (L.) Pers. ex Link – mertensja wirginijska^[12]
Mertensia viridis (A. Nelson) A. Nelson

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-31] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Mertensia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-31].
↑ ^a ^b Genus: Mertensia Roth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-31].
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 580, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 237. ISBN 0-333-74890-5.
↑ T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 3. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 110. ISBN 0-521-08489-X.
↑ ^a ^b ^c ^d Mertensia Roth. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-12-31].
↑ JulianaJ. Chacón JulianaJ. i inni, The borage family (Boraginaceae s.str.): A revised infrafamilial classification based on new phylogenetic evidence, with emphasis on the placement of some enigmatic genera, „Taxon”, 65 (3), 2016, s. 523–546, DOI: 10.12705/653.6 .
↑ Mertensia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-31].
↑ ^a ^b ^c ^d B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 590-591. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 124. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-31] (ang.).

[ing-3] Mertensia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-31].

[grin-4] Genus: Mertensia Roth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-31].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 580, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 237. ISBN 0-333-74890-5.

[7] T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 3. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 110. ISBN 0-521-08489-X.

[china-8] Mertensia Roth. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-12-31].

[juliana-9] JulianaJ. Chacón JulianaJ. i inni, The borage family (Boraginaceae s.str.): A revised infrafamilial classification based on new phylogenetic evidence, with emphasis on the placement of some enigmatic genera, „Taxon”, 65 (3), 2016, s. 523–546, DOI: 10.12705/653.6 .

[tpl-10] Mertensia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-31].

[grabowska-11] B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 590-591. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).

[gawrys-12] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 124. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]