Meir Dagan
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 marca 2016 |
| Stanowisko |
dyrektor |
| Pracodawca | |
| Odznaczenia | |
| |
Meir Dagan, Me’ir Dagan (hebr. מאיר דגן, ur. jako Meir Huberman 30 stycznia 1945 w Chersoniu, zm. 17 marca 2016 w Izraelu[1]) – izraelski wojskowy, dyrektor Mosadu w latach 2002–2011. Wcześniej komandos i dowódca tajnego oddziału komandosów działającego na terenach arabskich.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z rodziny polskich Żydów, większość jego krewnych zginęła podczas Holocaustu. Urodził się jako Meir Huberman w pociągu na przedmieściach Chersonia na dzisiejszej Ukrainie, podczas ucieczki jego rodziny z Syberii do Polski. Do 1950 mieszkał w PRL, kiedy to wraz z rodzicami wyemigrował do Izraela – zamieszkali najpierw w Lod, a następnie w Bat Jam[2][3].
Kariera wojskowa
[edytuj | edytuj kod]Mając w pamięci śmierć rodziny w Holocauście poświęcił życie obronie nowo powstałego państwa i niedopuszczeniu, aby Szoah się powtórzyło[2]. Od 1963 służył w szeregach Sił Obronnych Izraela. Mimo niezwykłych umiejętności posługiwania się nożem oraz świetnych umiejętności strzeleckich nie dostał się do elitarnego oddziału Sajjeret Matkal i służył w oddziałach spadochroniarzy[4]. Podczas wojny sześciodniowej został ranny po nadepnięciu na minę – od tego czasu utykał i często chodził o lasce[5].
Na początku lat 70. wszedł w skład Rimonu – tajnego oddziału CaHaLu, dowodzonego przez generała Arika Szarona, a operującego w Strefie Gazy – zwłaszcza w opanowanych przez palestyńskie organizacje terrorystyczne obozach dla uchodźców[5]. W styczniu 1971 w Dżabaliji wyrwał odbezpieczony granat z rąk terrorysty Abu Nimira, a następnie zabił go gołymi rękami – za wyczyn ten otrzymał Medal za Odwagę[6].
Latem 1971, już jako kapitan, dowodził kilkuosobowym oddziałem, który w ramach operacji „Kameleon” zlikwidował w Bajt Lahiji przywódców organizacji terrorystycznej Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny[7]. Miał wówczas dwadzieścia sześć lat, ale był już słynny w wojsku jako żołnierz śmiały i nieszablonowy. Jak określił Icchak Rabin: „wykazywał się niezwykłą umiejętnością planowania operacji antyterrorystycznych, które przebiegały jak w filmach sensacyjnych”[4]. W swoich misjach specjalnych wielokrotnie przebierał się w stroje arabskie, ale chodził też po okupowanej Gazie, sam z psem dobermanem, uzbrojony w kilka pistoletów i karabin maszynowy[5].
W 1973 podczas wojny Jom Kipur Dagan był w jednym z pierwszych oddziałów zwiadowczych, które przekroczyły Kanał Sueski[2].
Podczas wojny libańskiej wkroczył na czele swojej brygady pancernej do Bejrutu. Następnie został dowódcą strefy bezpieczeństwa w południowym Libanie, gdzie powrócił do działań pod kamuflażem, czym zyskał przydomek „Króla Cieni”[2]. Podczas intifady został przeniesiony na wybrzeże Izraela jako doradca szefa sztabu Ehuda Baraka, którego również namówił do osobistych akcji pod kamuflażem[8].
W 1995 zakończył służbę wojskową w stopniu allufa (generała dywizji) po trzydziestu dwóch latach służby[8].
Lata 1995–2002
[edytuj | edytuj kod]Po odejściu z wojska, wraz ze swym przyjacielem – również allufem – Josim Ben Hananem udał się na półtoraroczną wyprawę motocyklową przez Azję, którą przerwał na wieść o zabójstwie premiera Icchaka Rabina. Przez pewien czas kierował działaniami antyterrorystycznymi[8]. Następnie próbował sił w świecie biznesu, pomagał też swemu dawnemu dowódcy – Arielowi Szaronowi – w kampanii wyborczej[8], w pierwszych bezpośrednich wyborach premiera w Izraelu, w lutym 2001 roku[3]. W 2002 odszedł na emeryturę i osiadł w domu na wsi[8].
Dyrektor Mosadu
[edytuj | edytuj kod]Już w sierpniu tego roku został powołany przez Szarona na stanowisko dyrektora (ramsada) Mosadu zastępując Efraima Halewiego, byłego ambasadora Izraela przy UE[8]. Izraelski wywiad przechodził wówczas kryzys, a Dagan – jako kolejny człowiek z zewnątrz – został początkowo źle przyjęty przez oficerów Mosadu, kilku złożyło nawet rezygnację[9].
W jego gabinecie zawisło zdjęcie starego Żyda w tałesie, klęczącego między dwoma uzbrojonymi esesmanami. Był to dziadek Dagana – Ber Erlich Słuszny – zamordowany w Łukowie kilka sekund po zrobieniu zdjęcia. Dagan opowiadał swoim gościom, że to zdjęcie przypomina mu, jak zdeterminowanym powinien być w walce w obronie Izraela[2]. Dawny Król Cieni odbudował siły operacyjne Mosadu i współpracę z zagranicznymi partnerami, osobiście zaangażował się w przeciwdziałanie zagrożeniu ze strony Iranu, rozbudowującemu swój program nuklearny[9].
Był określany jako „człowiek, który ocalił honor Mosadu” dzięki przeprowadzeniu serii niezwykłych akcji: zniszczenia syryjskiego programu nuklearnego (operacja Orchard) oraz wielu nieustępliwym akcjom przeciwko irańskiemu programowi budowy broni jądrowej, czy likwidacji najważniejszych przywódców terrorystycznych w Libanie i Syrii[9]. Izraelski wywiad pod jego nadzorem przeprowadził również szereg działań wobec organizacji terrorystycznych, takich jak Hezbollah, Hamas i Islamski Dżihad[10].
Jego następcą został Tamir Pardo, wieloletni agent Mosadu, przyjaciel Jonatana i Binjamina Netanjahu[11][12]. Podczas uroczystości pożegnania Dagana premier Netanjahu podziękował mu „w imieniu narodu żydowskiego”, a członkowie rządu obdarzyli owacją na stojąco[11]. Były szef Mosadu otrzymał również osobisty list z podziękowaniami od prezydenta Busha[10].
Ostatnie lata
[edytuj | edytuj kod]Po odejściu z Mosadu został członkiem rady nadzorczej organizacji pomocy medycznej Hatzalach[13].
W 2012 media, powołujące się na izraelski serwis Walla!, podały informację, że podczas wizyty Tomasza Siemoniaka w Izraelu Meir Dagan otrzymał honorowe obywatelstwo Polski[14], jednak informacja ta nie została ostatecznie potwierdzona. W tym samym roku poddał się transplantacji wątroby na Białorusi[3]. Zmarł po wieloletniej walce z rakiem 17 marca 2016[13]. Jego śmierć wywołała powszechny smutek w Izraelu, jego zasługi wspominali politycy wszelkich opcji politycznych oraz dawni towarzysze broni[3][13].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Po wojnie sześciodniowej ożenił się z Binią – pielęgniarką, która opiekowała się nim w szpitalu[5]. Mieli troje dzieci. Był krępej budowy ciała, w młodości był blondynem[4]. Zajmował się malarstwem i rzeźbiarstwem[8].
Nagrody i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda im. Chaima Herzoga[a] za wybitne zasługi dla Izraela (2011)[15]
- Nagroda Mosskowiców[b] za zasługi dla syjonizmu (2011)[15]
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ ang: The Chaim Herzog Award, nagroda pamięci prezydenta Chaima Herzoga
- ↑ ang: Moskowitz Prize for Zionism
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Herb Keinon, Gil Hoffman, Josi Melman, Ja’akow Lappin: Former Mossad chief Meir Dagan dies. The Jerusalem Post, 17 marca 2016. [dostęp 2016-03-17].
- ↑ a b c d e Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 19.
- ↑ a b c d Former Mossad Chief Meir Dagan Dies at 71. Ha-Arec. [dostęp 2016-03-21]. (ang.).
- ↑ a b c Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 16.
- ↑ a b c d Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 17.
- ↑ a b Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 18.
- ↑ Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 15–16.
- ↑ a b c d e f g Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 20.
- ↑ a b c Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 21.
- ↑ a b Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 38.
- ↑ a b Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 37.
- ↑ Bar-Zohar i Mishal 2012 ↓, s. 341.
- ↑ a b c Netanyahu praises Meir Dagan as ‘courageous fighter, commander’. The Jerusalem Post. [dostęp 2016-03-21]. (ang.).
- ↑ Eli Barbur: Szef Mossadu został polskim obywatelem. polskieradio.pl, 23 czerwca 2012. [dostęp 2016-03-21].
- ↑ a b Meir Dagan. mossad.gov.il. [dostęp 2016-03-17].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Micha’el Bar-Zohar, Nissim Miszal: Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2012, s. 19. ISBN 978-83-7510-898-9.