Maków Podhalański (gmina)

Maków Podhalański
	gmina miejsko-wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	suski
TERC	1215063
Siedziba	Maków Podhalański
Burmistrz	Michał Surmiak
Powierzchnia	108,94 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 16 326
• gęstość	150,2 os./km²
Nr kierunkowy	33
Tablice rejestracyjne	KSU
	Adres urzędu:ul. Szpitalna 3; 34-220 Maków Podhalański
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miejscowości	7
	Położenie na mapie powiatu;
	49°43′50″N 19°40′51″E/49,730556 19,680833
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Maków Podhalański (do 1954 gmina Maków) – gmina miejsko-wiejska w województwie małopolskim, w powiecie suskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim. W skład gminy wchodzi miasto Maków Podhalański (siedziba gminy) oraz 6 wsi: Grzechynia, Białka, Juszczyn, Kojszówka, Wieprzec i Żarnówka.

Podział gminy Maków Podhalański. 1. Maków Podhalański 2. Białka, 3. Grzechynia, 4. Juszczyn, 5. Kojszówka, 6. Wieprzec, 7. Żarnówka.

Według danych z 30 czerwca 2004^[2] gminę zamieszkiwało 15 812 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku^[3] gminę zamieszkiwało 16 219 osób.

Położenie

Gmina Maków Podhalański położona jest na pograniczu Beskidu Żywieckiego i Makowskiego, w dolinie rzeki Skawy i jej dopływów.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[4] gmina Maków Podhalański ma obszar 108,94 km², w tym:

użytki rolne: 45%
użytki leśne: 47%

Gmina stanowi 15,89% powierzchni powiatu.

Historia

Początki osadnictwa na obszarze gminy sięgają najprawdopodobniej 2. połowy XIV wieku. Pierwsze pewne wzmianki pochodzą z początku XV wieku – w dokumencie z 1410 wymieniony jest wraz z kilkunastoma okolicznymi wsiami Maków, Juszczyn i Kojszówka. Z 1562 pochodzi pierwsza wzmianka o wsi Biała (dzisiejszej Białce), najmłodszą wsią jest Wieprzec.

W Makowie dość szybko powstała parafia, która zasięgiem objęła znaczny obszar. Od początku wsie dzisiejszej gminy wchodziły w skład starostwa lanckorońskiego. Również później były połączone wspólnym losem. Cały ten obszar znany był z wyrobów z drewna – rzemieślnicy z Makowa mieli m.in. obowiązek dostarczania do żup solnych w Wieliczce beczek na sól i stempli do kopalni. Obok rzemiosła podstawą lokalnej ekonomii było rolnictwo. Wsie te tworzyły jeden zespół dóbr ziemskich z siedzibą w Makowie, będącym najlepiej rozwijającą się wsią w tym obszarze. Dzięki temu w 1. połowie XIX wieku wieś otrzymała prawa miejskie, a na początku XX wieku była przez kilka lat siedzibą powiatu.

Gmina Maków Podhalański w swoim obecnym kształcie powstała w 1973 po rozwiązaniu gromad.

10 lipca 2005 odbyły się w gminie konsultacje społeczne w sprawie podziału gminy na trzy mniejsze jednostki: gminę miejską Maków Podhalański, gminę wiejską Maków Podhalański (wsie: Grzechynia, Kojszówka, Juszczyn, Wieprzec i Żarnówka) oraz gminę wiejską Białka. Żądania podziału gminy wynikały z nieporozumień na temat podziału finansów gminy. W konsultacjach udział wzięło 11,7% uprawnionych do głosowania, z czego 59,7% opowiedziało się za podziałem^[5]. Ostatecznie nie doszło do podziału gminy.

W 2013 na terenie gminy oddano do użytku prywatne lądowisko Blachdom Plus Maków Podhalański.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	15 812	100	7959	50,3	7853	49,7
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	145,1		73,1		72,1

Piramida wieku mieszkańców gminy Maków Podhalański w 2014 roku^[1].

Turystyka

Krajobraz górski gminy Maków Podhalański

Gmina ma dość dobre warunki do rozwoju turystyki, ale pozostaje jednak w tyle za sąsiednią gminą Zawoja. Najwięcej obiektów turystycznych znajduje się w Makowie Podhalańskim, który swój rozwój zawdzięcza dobrym warunkom klimatycznym. Jego walory odkryte zostały na początku XX wieku, a szczególny rozkwit przypadł na okres dwudziestolecia międzywojennego, kiedy to powstały liczne wille i pensjonaty.

Obszar gminy stanowi bazę wypadową dla turystów wyruszających w Beskid Żywiecki i Makowski.

Zabytki

Maków Podhalański
- późnoklasycystyczny kościół z początku XIX wieku z obrazem Matki Boskiej Makowskiej (koronowany w 1979)
- pozostałości huty „Maurycy” z XIX wieku
pozostałe miejscowości
- kaplice i figury przydrożne

Znane osoby pochodzące z gminy

Andrzej Chowaniec – hokeista
Tomasz Hajto – piłkarz
Kazimierz Jancarz – Ksiądz
Grzegorz Guzik – biathlonista, dwukrotny olimpijczyk
Jan Pęczek – aktor

Zobacz też

Miasto Maków Podhalański
Lista gmin w Polsce
Herb Makowa Podhalańskiego
Dekanat Maków Podhalański
Dekanaty Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce
Sanktuaria maryjne
Powiat suski
Skawa (rzeka)
Maków Podhalański (stacja kolejowa)
Beskid Makowski (dawniej nazywany Beskidem Średnim)
Góry w Polsce
Województwo małopolskie
Podział administracyjny województwa małopolskiego
Miasta w Polsce
Droga krajowa nr 28

Sąsiednie gminy

Budzów, Bystra-Sidzina, Jordanów, Stryszawa, Sucha Beskidzka, Tokarnia, Zawoja, Zembrzyce

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Maków Podhalański w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Gmina Maków Podhalański w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-17] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Wyniki z konsultacji przeprowadzonych w dniu 10 lipca 2005 r. w Gminie Maków Podhalański w sprawie podziału Gminy Maków Podhalański. Urząd Gminy Maków Podhalański, 2005. [dostęp 2012-03-27]. [strona archiwalna web.archive.org].

Linki zewnętrzne

Portal mapowy gminy Maków Podhalański [1]

[populacja2016-1] Gmina Maków Podhalański w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[autonazwa2-2] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[3] Gmina Maków Podhalański w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-17] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[autonazwa1-4] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[referendum-5] Wyniki z konsultacji przeprowadzonych w dniu 10 lipca 2005 r. w Gminie Maków Podhalański w sprawie podziału Gminy Maków Podhalański. Urząd Gminy Maków Podhalański, 2005. [dostęp 2012-03-27]. [strona archiwalna web.archive.org].

[c-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ podczas okupacji 1939–45 włączono do III Rzeszy (rejencja katowicka); nawias oznacza gminę zniesioną w GG (w III Rzeszy obowiązywały gminy jednostkowe)

[a-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f podczas okupacji 1939–45 włączono do Landkreis Krakau

[b-8] zas okupacji 1939–45 włączono do Landkreis Neumarkt

[a-9] Kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[A]

[B]

[C]

[A]

Miasto	Maków Podhalański
Wsie	Białka Grzechynia Juszczyn Kojszówka Wieprzec Żarnówka
Osady	Gronie Judaszówka Jurki
Integralne części wsi	Adamowa Bałosówka Banasiówka Dolna Banasiówka Górna Barcikówka Bartoszówka Barutowa Bednarzowa Betleje Biedrawowa Bisagi Biskupowa Błażyczkówka Bochenkówka Bogaczówka Borówka Bory (Juszczyn) Bory (Żarnówka) Boskówka Bryndzówka Brzanki Burdylówka Buroniowa Cadyń Carchla Ceremugowa Chłapkowa Chromówka Cyganówka Czajowa Czarnówka Decówka Dejówka Drabówka Drwalówka Dudrakówka Dwór Dyrdowa Dział Działkówka Działówka Dziubkówka Frydle Gąski Gigoniowa Głodówka Głowicówka Górki Gorzałkówka Grapa Grzechynia Dolna Grzechynia Górna Grzechynkówka Guziki Hanulówka Huta Jackowa Janiczakówka Janowa Jaworkowa Jaworkówka Jędrzeje Judaszówka (Kojszówka) Jurkówka Juszczynkowa Juszczyńskie Polany Kachnówka Kaniastowa Karelusowa Klimale Górne Klimalówka Dolna Kojsowa Korblowa Koskowa (Białka) Koskowa (Kojszówka) Kowalówka Kozłowa Królowa Kudziówka Kudziówka Zarąbska Kulawówka Kuraskowa Kurdasowa Kutkówka Kwaśniówka Lasikowa Laskowa Lasowa Lasówka Lizakowa Łazy Macakówka Madejowa Magurka Majchrzakówka Makowa Malikowa Malikówka Marcyniówka Dolna Marcyniówka Górna Marszałkowa Maryniaki Matyje Dolne Matyje Górne Mazurówka Mędralówka (Grzechynia) Mędralówka (Juszczyn) Michałki Mikutówka Mirochówka Miśkowa (Białka) Miśkowa (Żarnówka) Miśkowcowa Miśkowcowa Zagroda Mosorowa (Juszczyn) Mosorowa (Kojszówka) Na Łęgu Na Polanie Nędzówka Nieckulówka Nowakówka Nutówka Ocieczkowa Oleksowa Olszówkowa Orblowa Pankówka Papieżowa Pawłówka Penowa Petkówka Pęczkówka Piąstkówka Piekarzówka Pierogówka Pitkówka (Juszczyn) Pitkówka (Kojszówka) Pochopniówka Pod Chłapkiem Pod Górą Pod Grapą Pod Słońce Polakowa Polakowo Polakówka Polana Potok Przysłop (Juszczyn) Przysłop (Żarnówka) Pustki Radwanówka Rusinówka Sałapatkowa Sałapatkówka Salowa Sarnowa Satławówka Sitarzówka Skrzypkówka Skupniówka Snoza Snozy Sobańszczówka Sołtystwo Stańkówka Stasikowa Sulkówka Surzynówka Surzynówka Syce Górne Sycowa Szczepanki Szczurkówka Szewczykówka Szpakówka Tatarowa Tatarówka Tochówka Turkowa U Dyrdów U Gronia U Jończyków U Kopra U Oleksy U Pitka U Polańskich U Sale U Sitarzy Uczniowa Urbanówka Wątrobówka Wawrzelakówka Wicherkówka Wicusie Wielka Polana Wilkówka (Grzechynia) Wilkówka (Żarnówka) Witkówka Woźnówka Wyrobkowa Wyrodówka Za Potokiem Zagórze Zagroda Zagrodniki Zagrody Dolne Zagrody Górne Zającówka Zajdówka Zarąbki Zawale Zgudowa Zgudówka

Miasta	Jordanów Maków Podhalański Sucha Beskidzka
Gminy miejskie	Jordanów Sucha Beskidzka
Gminy miejsko-wiejskie	Maków Podhalański
Gminy wiejskie	Budzów Bystra-Sidzina Jordanów Stryszawa Zawoja Zembrzyce

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Andrychów (od 1934) Kalwaria Zebrzydowska (od 1934) Lanckorona (do 1934) Maków Podhalański (od 1934) Wadowice Zator (← od 1932)
Miasteczka (1920–34)	Andrychów (→) Kalwaria Zebrzydowska (→) Maków Podhalański (← od 1932; →)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–75)	Andrychów^[A] Kalwaria (Zebrzydowska)^[B] Lanckorona (1926–34) Maków Podhalański^[C] (← 1932–55 →) Wadowice^[A] Zator^[A] (← 1932–50 →)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39, 1945–54 i 1973–75)	Andrychów^[A] Brody (od 1973) Brzeźnica^[B] Budzów (1945–54) Chocznia (1946–54) Kalwaria (do 1939^[B] i 1945–54) Lanckorona (od 1973) Maków^[C] (do 1954) Mucharz^[A] Ryczów (1945–54) Spytkowice^[A] (do 1945 i od 1973) Stryszów^[B] Tomice (od 1973) Wadowice (do 1939^[B]^[A] i 1945–54) Wieprz^[A] Zator^[A] (do 1950 →) Zawoja^[C] (do 1954) Zembrzyce^[B] (do 1945 i 1949–54)
Gromady (1954–72)	Andrychów (1959–72) Bachowice (1954–60) Barwałd (1954–72) Biała (1954–55 →) Bieńkówka (1954–55 →) Brody (1954–59) Brody (1967–72) Brzeźnica (1954–72) Budzów (1954–55 →) Chocznia (1954–72) Frydrychowice (1954–72) Gierałtowice (1954–61) Głębowice (1954–61) Grzechynia (1954–55 →) Harbutowice (1954–55 →) Inwałd (1954–72) Izdebnik (1954–61) Jachówka (1954–55 →) Jaroszowice (1954–68) Juszczyn (1954–55 →) Kalwaria Zebrzydowska (1959–66) Klecza Dolna (1954–61) Lanckorona (1954–72) Leńcze (1954–61) Łękawica (1954–61) Marcyporęba (1954–61) Mucharz (1954–72) Palcza (1954–55 →) Paszkówka (1954–72) Ponikiew (1954–60) Przytkowice (1954–72) Radocza (1960–72) Roczyny (1954–61) Ryczów (1954–72) Rzyki (1954–59) Skawica (1954–55 →) Spytkowice (1954–72) Stronie (1954–68) Stryszów (1954–72) Sułkowice (1954–59) Śleszowice (1954–55 →) Świnna Poręba (1954–57) Targanica (Targanice) (1954–72) Tarnawa Dolna (1954–55 →) Tłuczań (1954–61) Tomice (1954–60) Wadowice (1969–72) Wieprz (1954–72) Witanowice (1954–61) Woźniki (1954–60) Wysoka (1954–68) Zagórnik (1954–59) Zawoja (1954–55 →) Zebrzydowice (1954–59) Zembrzyce (1954–55 →) Żarnówka (1954–55 →)

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie
Miasta (1956–75)	Jordanów (←) Maków Podhalański (←) Sucha (Beskidzka) (←)
Gromady (1956–72)	Biała (← 1956–60) Bieńkówka (← 1956–72) Budzów (← 1956–72) Bystra (← 1956–72) Grzechynia (← 1956–68) Hucisko (← 1956–61) Jachówka (← 1956–60) Juszczyn (← 1956–68) Kojszówka (← 1956–60) Krzeszów (← 1956–72) Kuków (← 1956–60) Lachowice (← 1956–72) Łętownia (← 1956–72) Maków Podhalański (1969–72) Naprawa (← 1956–61) Osielec (← 1956–72) Palcza (← 1956–61) Sidzina (← 1956–72) Skawica (← 1956–68) Spytkowice (← 1956–72) Stryszawa (← 1956–72) Śleszowice (← 1956–61) Tarnawa Dolna (← 1956–72) Toporzysko (← 1956–68) Zawoja (← 1956–72) Zembrzyce (← 1956–72) Żarnówka (← 1956–61)
Gminy wiejskie (1973–75)	Budzów Bystra-Sidzina (od 1973) Jordanów (od 1973) Maków Podhalański Spytkowice (od 1973) Stryszawa Zawoja Zembrzyce