Garrigatitan
| Garrigatitan | |||
| Díez Díaz et al., 2020 | |||
| Okres istnienia: kampan | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Macronaria | ||
| (bez rangi) | Titanosauriformes | ||
| (bez rangi) | Titanosauria | ||
| (bez rangi) | Lithostrotia | ||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Garrigatitan | ||
| Gatunki | |||
| |||
Garrigatitan – rodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z grupy tytanozaurów[1].
Skamieniałości dinozaurów, w tym nieznanego nauce zwierzęcia, znaleziono na południu Francji, w departamencie Bouches-du-Rhône, na zachodzie basenu Aix-en-Provence, w okolicy Velaux-La Bastide Neuve. Skamieniałości znajdowano w tamtym rejonie od XIX wieku. Odkryto tam choćby ampelozaura[1], tytanozaura opisanego w 1995[2], i Atsinganosaurus, rodzaj opisany w 2010 przez Garcię et al.[3] Kości spoczywały wśród skał uformowanych w późnym kampanie (kreda późna). Znalezione kości należały do przynajmniej dwóch rodzajów i gatunków tytanozaurów. Pierwszym był Atsinganosaurus velauciensis. Pozostałe kości należały do tytanozaura nieznanego jeszcze rodzaju. Jak na tytanozaura zwierzę nie było szczególnie wielkie, osiągało od 4 d 6 metrów długości i masę ciała 2–2,5 tony. Okaz mógł jednak być osobnikiem jeszcze niedorosłym. Długość dorosłych okazów z Velaux-La Bastide Neuve, które mogły należeć do tego samego rodzaju, wynosiła około 12 m (ich dojrzałość potwierdzono histologicznie), być może dorastały do 16 m. To nadal niedużo jak na tytanozaura[1]. Przedstawiciele tej grupy osiągali wszak znacznie większe rozmiary, np. długość brazylijskiego Austroposeidon oszacowano na około 25 m[4]. W każdym razie opisywany okaz wykazywał cechy anatomiczne odróżniające go od innych tytanozaurów. Verónica Díez Díaz, Géraldine Garcia, Xabier Pereda Suberbiola, Benjamin Jentgen-Ceschino, Koen Stein, Pascal Godefroit i Xavier Valentin wskazali w nich następujące cechy diagnostyczne[1]:
- klepsydrowata kość ramienna, przynajmniej w widoku z przodu i z tyłu, z częścią proksymalną i dystalną podobnej szerokości,
- szerokie zaokrąglone wydrążenie na kości biodrowej leżące do tyłu od podstawy szypułki łonowej (pubic peduncle),
- bliższa część brzegu bocznego kości udowej bocznie pochylona[1].
Dzięki temu Díez Díaz et al. opisali w 2020 nowy rodzaj, któremu nadali nazwę Garrigatitan. Pierwszy człon nazwy, słowo garriga, wywodzi się z oksytańskiego, wywodzącego się z kolei od prowansalskiego garric i spokrewnionego z francuskim garrigue. Badaczom chodzi tutaj o garig, jak tłumaczą w swej pracy, niską śródziemnomorską roślinność złożoną przede wszystkim z opornych na suszę krzaków, pospolitą w miejscu znalezienia szczątków zwierzęcia. Do nazwy rzeczonej formacji roślinnej dołączyli przyrostek titan, odwołując się do olbrzymów z mitologii greckiej[1], w której tytani i tytanidy byli starszą generacją bóstw, potomstwem Uranosa i Gai, obalonymi przez młodszych bogów[5]. Jak zauważają Díez Díaz et al., przyrostek ten jest popularny w nazwach tytanozaurów[1], czego przykładem Brasilotitan[6], Baurutitan[7] czy Gondwanatitan[8]. W obrębie rodzaju opisano gatunek Garrigatitan meridionalis. Epitet gatunkowy ma swój źródłosłów w łacinie, w której słowo to oznacza południowy. Odnosi się ono do znalezienia skamieniałości na południu Francji. Holotypem obrano okaz MMS/VBN.09.17 obejmujący kość krzyżową z częścią lewej kości biodrowej[8].
Garrigatitan należy do zauropodów[1]. Ta grupa olbrzymich dinozaurów dzieli się na kilka bardziej pierwotnych linii, najbardziej zaawansowana ewolucyjnie grupa dzieli dwie główne linie: diplodokokształtne i Macronaria. Ta ostatnia obejmuje grupę Titanosauriformes[9], do której kreatorzy zaliczyli Garrigatitan[1]. Wprowadzona przez Leonardo Salgado, grupa ta obejmuje brachiozaura i Titanosauria[10], a więc zaliczają się do niej brachiozaury i Somphospondyli, przy czym te dwa ostatnie dzielą się na linie euhelopa i Titanosauria[9]. Opisywany rodzaj zaliczał się do Titanosauria[1], kladu definiowanego jako Titanosauriformes bliższe saltazaurowi niż brachiozaurowi czy euhelopowi[10]. Grupa ta łączy Saltasauridae, Nemegtosauridae i Malawisaurus[9]. Díez Díaz et al. zaliczają dalej Garrigatitan do kladu Lithostrotia[1]. Według definicji Jeffreya Wilsona i Paula Upchurcha z 2003 roku obejmuje on ostatniego wspólnego przodka Malawisaurus dixeyi i Saltasaurus loricatus oraz wszystkich jego potomków[11]. W wyniku przeprowadzonej przez kreatorów Garrigatitan analizy filogenetycznej powstał kladogram obfitujący w nierozwikłane politomie. W politomii z wieloma innymi grupami znajduje się w niej klad Lirainosaurinae[8]. Zdefiniowali go 2 lata wcześniej Díez Díaz et al. jako obejmujący wszystkich potomków ostatniego wspólnego przodka Lirainosaurus astibiae i Ampelosaurus atacis[12]. Najbardziej bazalnym jego przedstawicielem jest Lirainosaurus, stanowiący grupę siostrzaną kladu złożonego z kolei z Atsinganosaurus i grupy Garrigatitan + Ampelosaurus[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k Verónica Díez Díaz i inni, A new titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Velaux-La-Bastide Neuve (southern France), „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, 2020, DOI: 10.1080/08912963.2020.1841184 (ang.).
- ↑ Le Loeuff J, Ampelosaurus atacis (nov. gen., nov. sp.) un nouveau Titanosauridae (Dinosauria, Sauropoda) du Crétacé supérieur de la Haute Vallée de l’Aude (France), „C R Acad Sci Paris”, 321 (IIa), 1995, s. 693–699 (fr.).
- ↑ Géraldine Garcia, Sauveur Amico, Francois Fournier, Eudes Thouand, Xavier Valentin. A new Titanosaur genus (Dinosauria, Sauropoda) from the Late Cretaceous of southern France and its paleobiogeographic implications. „Bulletin de la Societe Geologique de France”. 181 (3), s. 269–277, 2010. DOI: 10.2113/gssgfbull.181.3.269. (ang.).
- ↑ Kamila L.N. Bandeira i inni, A new giant Titanosauria (Dinosauria: Sauropoda) from the Late Cretaceous Bauru Group, Brazil, „PLoS ONE”, 11 (10), 2016, e0163373, DOI: 10.1371/journal.pone.0163373, PMID: 27706250, PMCID: PMC5051738 (ang.).
- ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo we Wrocławiu, 2008, s. 357. ISBN 978-83-04-04673-3.
- ↑ Elaine B. Machado, Leonardo dos S. Avilla, William R. Nava, Diogenes de A. Campos i Alexander W. A. Kellner. A new titanosaur sauropod from the Late Cretaceous of Brazil. „Zootaxa”. 3701 (3), s. 301–321, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3701.3.1. PMID: 26191585. (ang.).
- ↑ Alexander Wilhelm Armin Kellner, Diogenes de Almeida Campos, Maecelo N.F. Trotta. Description of a Titanosaurid Caudal Series from The Bauru Group, Late Cretaceous of Braizl. „Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro”. .63, s. 529–564, 2005. ISSN 0365-4508. (ang.).
- ↑ a b c d Alexander WA Kellner, SAK de Azevedo, A new sauropod dinosaur (Titanosauria) from the Late Cretaceous of Brazil, [w:] Tomida i inni, National Science Museum Monographs, 1999, s. 111–142 (ang.).
- ↑ a b c Jeffrey A. Wilson, Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215–275, DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x (ang.).
- ↑ a b Jeffrey A. Wilson, Paul C. Sereno, Early evolution and higher-level phylogeny of sauropod dinosaurs, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 18 (S2), 1998, s. 1–79, JSTOR: 3889325 (ang.).
- ↑ Jeffrey A. Wilson, Paul Upchurch. A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a ‘Gondwanan’ distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160, 2003. DOI: 10.1017/S1477201903001044. (ang.).
- ↑ Veronica Díez Díaz i inni, The titanosaurian dinosaur Atsinganosaurus velauciensis (Sauropoda) from the Upper Cretaceous of southern France: new material, phylogenetic affinities, and palaeobiogeographical implications, „Cretaceous Research”, 91, 2018, s. 429–456 (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
