Głowienka (roślina)

Głowienka
	; Głowienka wielkokwiatowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	głowienka
	Nazwa systematyczna
	Prunella L.; Sp. Pl. 600. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Prunella vulgaris L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Głowienka (Prunella L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Obejmuje około 7^[4]–8^[5] gatunków. Występują w Europie, Azji i północnej Afryce^[4]. Z czterech gatunków europejskich^[4] trzy występują w Polsce: głowienka kremowa P. laciniata, pospolita P. vulgaris i wielkokwiatowa P. grandiflora^[6]. Zasiedlają zarówno siedliska suche i nasłonecznione, jak i wilgotne i cieniste^[7]. Głowienka pospolita wykorzystywana była jako roślina lecznicza. Głowienka wielkokwiatowa i niektóre inne gatunki bywają uprawiane jako rośliny ozdobne^[4]^[7].

Morfologia

Pokrój: Byliny o płożącej i podnoszącej się łodydze, korzeniącej się w węzłach, osiągające do 60 cm wysokości^[7].

Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście bezwonne, pojedyncze, całobrzegie lub pierzasto klapowane^[7].

Kwiaty: Drobne, zebrane po 6 w okółkach gęsto skupionych w szczytowej części pędu, tworzących kłosokształtny kwiatostan^[7]. Kielich zrosłodziałkowy, tworzący dwie wargi, z których dolna ma trzy krótkie ząbki, a górna dwa dłuższe i węższe. Na rurce kielicha widocznych jest 10 wiązek przewodzących. Korona fioletowoniebieska, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną dwiema wargami. Górna warga kapturkowata, dolna z trzema łatkami, z których środkowa jest większa od bocznych. Cztery pręciki w dwóch parach, z czego dłuższa, dolna para wystaje z rurki korony, ale ukryta jest pod górną wargą. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach^[7].

Owoce: Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki^[7].

Systematyka

Synonimy^[8]

Brunella Mill., Prunellopsis Kudô

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae^[8].

Wykaz gatunków^[5]^[9]

Prunella albanica Pénzes
Prunella × bicolor Beck – głowienka dwubarwna
Prunella × codinae Sennen
Prunella cretensis Gand.
Prunella × gentianifolia Pau
Prunella grandiflora (L.) Scholler – głowienka wielkokwiatowa
Prunella hyssopifolia L. – głowienka hyzopolistna
Prunella × intermedia Link
Prunella laciniata (L.) L. – głowienka kremowa
Prunella orientalis Bornm.
Prunella prunelliformis (Maxim.) Makino
Prunella × surrecta Dumort.
Prunella vulgaris L. – głowienka pospolita

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 756, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Prunella. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-26].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 141, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 287. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Genus: Prunella L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-26].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 149-150. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].

[mabb-4] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 756, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[tpl-5] Prunella. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-26].

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 141, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 287. ISBN 0-333-74890-5.

[grin-8] Genus: Prunella L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-26].

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 149-150. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]