Doruchów
51°25′00″N 18°04′35″E/51,416667 18,076389| wieś | |
 Dwór w Doruchowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1978[2] |
| Strefa numeracyjna |
62 |
| Kod pocztowy |
63-505[3] |
| Tablice rejestracyjne |
POT |
| SIMC |
0196635 |
Położenie na mapie gminy Doruchów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrzeszowskiego  | |
| 51°25′00″N 18°04′35″E/51,416667 18,076389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Doruchów – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrzeszowskim, w gminie Doruchów[4][5], przy drodze wojewódzkiej nr 450 między Grabowem nad Prosną a Wieruszowem.
Siedziba gminy Doruchów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Doruchów.
Położona jest w Kotlinie Grabowskiej, ok. 11 km na wschód od Ostrzeszowa i ok. 35 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego. Druga pod względem liczby mieszkańców miejscowość powiatu ostrzeszowskiego. Nie posiada praw miejskich
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0196641 | Dąbrówka | część wsi |
| 0196658 | Emilianów | część wsi |
| 0196664 | Huby | część wsi |
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowość wymieniona jest jako villa Doruchowo[6].
Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej. Ma metrykę średniowieczną i istniała od przełomu XIII I XIV wieku. Wymieniona została w 1305 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Doruchowo[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o Doruchowie pochodzi z 1213. Była wsią szlachecką. W 1415 odnotowana jako własność Mikołaja z Kępna. W XV i XIV wieku istniały tutaj huty żelaza, do których dostarczano rudę żelaza wydobywaną m.in. w okolicznym Wyszanowie[7]. Do XIX wieku znajdował się tu ośrodek hutnictwa żelaza na lokalną skalę, a do 1852 we wsi czynna była kopalnia wapienia.
Podczas Powstania wielkopolskiego we wsi przebywał sztab Frontu Południowego, w ramach którego walczył 11 Pułk Strzelców Wielkopolskich, dowodzony przez Stanisława Thiela.
W Doruchowie urodził się Teofil Wolicki, arcybiskup poznańsko-gnieźnieński, a w sąsiednim Tokarzewie jeden z najznamienitszych polskich geografów, profesor Zbyszko Chojnicki.
Proces czarownic
[edytuj | edytuj kod]W odległości ok. 1 km od miejscowości znajduje się wzgórze zwane „Wzgórzem Czarownic”. Według anonimowej relacji, podpisanej X.A.R., a opublikowanej w roku 1835[8], na tym wzgórzu w roku 1775, miano spalić na stosie 11 kobiet, a 3 dalsze miały wcześniej zginąć w trakcie tortur. Kobiety te zostały oskarżone o rzucanie czarów na dziedziczkę i utrzymywanie kontaktów z diabłami[9].
Janusz Tazbir uważa, że opis procesu i kaźni mógł być literackim dziełem Konstantego Majeranowskiego.
Reasumując należy przyjąć, że jeżeli nawet w Doruchowie był jakiś proces o czary, to na pewno nie tak liczny i nie w roku wymienionym w relacji[10].
Według artykułu B. Szymańskiego w Archiwum Akt Dawnych w Ostrzeszowie miano znaleźć dokument z roku 1783, według którego wójt i ławnicy z Grabowa nad Prosną zostali usunięci z urzędów za to, że wezwani przez dziedzica z Doruchowa skazali na spalenie na stosie 6 kobiet uznanych za czarownice[9]. Szymański nie podaje jednak źródła tej wiadomości.
Ewa Danowska miała podać, że w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie wśród materiałów po Kazimierzu Dobrowolskim znaleziono dokument liczący kilka kart. Dokument, a dokładnie ekstrakt (wypis) z ksiąg miejskich ostrzeszowskich, pierwotnie miał się znajdować w krakowskim Archiwum Akt Dawnych w zbiorze rodziny Skórzewskich. Opisuje on sam proces domniemanych czarownic, przeprowadzony w 1762 w Ostrzeszowie. Dotyczył czterech kobiet: Marianny Przybyłowej, Łucji Malchrowej, Elżbiety Bartkowej i Agnieszki Pierdoliny, oskarżonych o szkodzienie na zdrowiu miejscowym dziedzicom. Sprawę do sądu wnieśli właściciele wsi Doruchów, Wiktoria z Wiesiołowskich i Eustachy Skórzewscy. Przesłuchanie podejrzanych kobiet lub wydanie na nie wyroku nastąpiło 24 marca 1762. Na śmierć na stosie (ustawionym na granicy dóbr Doruchowa) skazano trzy z nich[11].
W roku 1776 Sejm znosząc karę śmierci za uprawianie czarów[12] nie wspomniał w uchwale o tym rzekomo głośnym wydarzeniu, brak też o nim wzmianki w ówczesnej prasie czy pamiętnikach[13].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
- kościół parafialny z monstrancją z XVIII wieku, która miała być ufundowana przez doruchowskiego dziedzica – pośredniego sprawcę procesu czarownic z 1775
- grobowiec rodu Thiel, w którym pochowany jest m.in. Stanisław Thiel
- Młyn z początków XIX wieku, początkowo młyn wodny, a od 1959 (po elektryfikacji) elektryczny, obecnie w posiadaniu rodziny Bogaczyńskich.
- dworek rodziny Thielów mieszczący się w parku (obecnie biblioteka publiczna)
Ludzie związani z Doruchowem
[edytuj | edytuj kod]W latach 1914-18 administrował majątkiem Doruchów Leon Prebisz – polski historyk sztuki, prawnik[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 25959
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 232 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ a b Rosin 1963 ↓.
- ↑ X.A.R.. Relacya naocznego świadka o straceniu razem 14stu mniemanych czarownic w drugiej połowie 18go wieku.. „Przyjaciel Ludu”, 1835/36 R2 nr 16 (str 6).
- ↑ a b B. Szymański. Spór o czarownice. „Czas Ostrzeszowski”, 2005 nr 33 (str 6).
- ↑ Janusz Tazbir: Opowieści prawdziwe i zmyślone. Twój Styl, s. 182. ISBN 978-83-85-08336-8.
- ↑ Magdalena Kowalska-Cichy. Proces czarownic w Doruchowie (1775) - prawda czy fikcja?. „Nietylkoczarownice.blogspot.pl”, 17 lipca 2021.
- ↑ Konwikcje w sprawach kryminalnych, Volumina Legum t. VIII, s. 546, f. 882.
- ↑ Janusz Tazbir, "Proces czarownic w Doruchowie", w: tegoż "Cudzym Piórem... Falsyfikaty historyczno-literackie", Poznań 2002; Janusz Tazbir, "Opowieści prawdziwe i zmyślone" Warszawa 1994, s. 143. Jerzy Michalski, Jeszcze o konstytucji sejmu 1776 roku "Konwikcje w sprawach kryminalnych" s. 93n.
- ↑ Przedmowa André Preibisha do książki: Leon Preibisz "Rydzyński kościół Świętego Stanisława 1410-1945" Wyd. CPT SIMP w Rydzynie 1991
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasła: „Doruchów”, „Wyszanów”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 75-76,180.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Doruchów w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu
- Doruchów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 132.
- Doruchów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 432.
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Przysiółek | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
