Cillian Murphy
Data i miejsce urodzenia |
25 maja 1976 |
---|---|
Zawód |
aktor |
Współmałżonek |
Yvonne McGuinness |
Lata aktywności |
od 1996 |
Cillian Murphy (irl.: Cillian Ó Murchú; ur. 25 maja 1976 w Cork) – irlandzki aktor. Karierę rozpoczął jako wokalista, gitarzysta i autor tekstów zespołu rockowego The Sons of Mr. Green Genes. Laureat Złotego Globu i Oscara za tytułową rolę w filmie Oppenheimer (2024)[1][2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Cork jako najstarsze z czworga dzieci kuratora szkolnego i nauczycielki języka francuskiego, ma młodszego brata Páidi oraz dwie siostry – Sile/Sheilę i Orlę. Jako nastolatek chętnie grał w rugby i czytał książki. Po ukończeniu Presentation Brothers College Cork studiował prawo na University College Cork w Cork[3].
Muzyka
[edytuj | edytuj kod]W wieku 10 lat zaczął grać oraz pisać piosenki. Grał na gitarze wraz ze swoim bratem Páidi w kilku zespołach, z których jeden nazwali Sons of Mr. Greengenes, na cześć piosenki ich idola, Franka Zappy. Byli także obsesyjnymi fanami zespołu The Beatles. Cillian mówił o sobie jako „specjaliście od dziwacznych tekstów oraz niekończących się solówek gitarowych”.
Rodzice Murphy’ch nie zgodzili się na wydanie przez nich płyty. Decyzja, podyktowana młodym wiekiem Páidi (uczył się w szkole średniej), zaważyła na niepodpisaniu kontraktu. Jednocześnie proponowana przez wytwórnię umowa była niekorzystna finansowo i wiązałaby się z przekazaniem wytwórni praw do kompozycji Murphy’ego. Wkrótce, po pierwszej roli w teatrze, Cillian odszedł od kariery muzyka rockowego, co później skomentował: „Myślę, że gdzieś jest taki gen, odpowiadający za występowanie. Jeżeli masz go w DNA, musi kiedyś wyjść. Jeżeli chodzi o mnie, początkowo ujawnił się w muzyce, potem przeszedł w aktorstwo”.
Kariera aktorska
[edytuj | edytuj kod]Z czasem pojawił się na scenie Corcadorca Theatre Company sztukach: Mechaniczna pomarańcza (A Clockwork Orange) i Przestroga synów Ulsteru udających się w kierunku Somme (Observe the Sons of Ulster Marching Toward the Somme). We wrześniu 1996 zadebiutował na profesjonalnej scenie Triskel Theatre, grając rolę niestabilnego nastolatka Darrena z Cork we wstrząsającej sztuce Endy Walsha Disco Pigs i zebrał znakomite recenzje. Rok potem zagrał w 26-minutowym filmie krótkometrażowym Kiedy (Quando, 1997). Po debiutanckiej roli kinowej barmana w dramacie kryminalnym Sweety Barrett (The Tale of Sweety Barrett, 1998) zagrał w dramacie Okop (The Trench, 1999) u boku Daniela Craiga, Jamesa D’Arcy’ego i Bena Whishaw i dramacie Nad przepaścią (On the Edge, 2001) jako zagubiony nastolatek[4].
Za postać nastoletniego Prosiaka, samozwańczego króla żyjącego w niezdrowym związku z urodzoną tego samego dnia, w tym samym szpitalu i prawie w tym samym momencie Runt, w niezależnym dramacie Disco Pigs (2001) był nominowany do nagrody IFTA (Irish Film & Television Awards)[5]. Za rolę chorobliwie chudego Jima walczącego z zombie i zbuntowanymi żołnierzami w apokaliptycznym horrorze Danny’ego Boyle’a 28 dni później (28 Days Later, 2002) otrzymał nominację do nagrody MTV Movie Awards i Stowarzyszenia Krytyków Sieciowych. W czarnej komedii Intermission (2003) u boku Colina Farrella wcielił się we wściekłego, niepewnego siebie i nieumiejącego wyrażać swoich uczuć Johna[6].
Po występie w melodramacie wojennym Wzgórze nadziei (Cold Mountain, 2003) z Jude’em Law, Nicole Kidman, Renée Zellweger, Philipem Seymourem Hoffmanem, Natalie Portman i Charlie Hunnamem oraz melodramacie biograficznym Dziewczynie z perłą (Girl with a Pearl Earring, 2003) u boku Colina Firtha i Scarlett Johansson jako prosty syn rzeźnika zagrał czarny charakter, wybitnego psychiatrę z Gotham City doktora Jonathana Crane’a w filmie fantasy Christophera Nolana Batman: Początek (Batman Begins, 2005), a za występ w produkcji został nominowany do nagrody MTV Movie Awards[7].
Za kreację chłodnego terrorysty pasażera samolotu o intensywnie niebieskich oczach mordercy w dreszczowcu Wesa Cravena Red Eye (2005) z Rachel McAdams i Jackiem Scalią zdobył nominację do nagrody Saturna. Rola syna księdza (Liam Neeson) i jego gosposi, która występuje jako transpłciowa kobieta na londyńskiej scenie w komediodramacie Neila Jordana Śniadanie na Plutonie (Breakfast on Pluto, 2005) przyniosła mu nominację do nagrody Złotego Globu[8].
W dramacie wojennym Kena Loacha Wiatr buszujący w jęczmieniu (The Wind That Shakes the Barley, 2006) zagrał młodego irlandzkiego lekarza, który porzuca karierę i w ślad za bratem wstępuje do partyzantki IRA.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W 2004 ożenił się z Yvonne McGuinness (ur. 1972), z którą ma dwóch synów: Malachy’ego (ur. 2005) i Arana (ur. 2007)[9].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]Filmy | |||||
Rok | Tytuł oryginalny | Tytuł polski | Rola | Uwagi | Źródła |
1997 | Quando | – | Pat | film krótkometrażowy | [10] |
1998 | The Tale of Sweety Barrett | – | barman Pat | [10][11] | |
1999 | Eviction | – | Brendan McBride | film krótkometrażowy | [10] |
Sunburn | – | Davin McDerby | [10][11] | ||
At Death's Door | – | Grim Reaper, Jr. | film krótkometrażowy | [10][11] | |
The Trench | Okop | Rag Rookwood | [10][11][12] | ||
2000 | Filleann an Feall | – | Ger | film krótkometrażowy | [10] |
A Man of Few Words | – | drużba | film krótkometrażowy | [10] | |
2001 | On the Edge | Nad przepaścią | Jonathan Breech | [10][11][12] | |
How Harry Became a Tree | Jak Harry stał się drzewem | Gus | [10][11][12] | ||
Disco Pigs | – | Darren / Pig | [10][11][12] | ||
Watchmen | – | Phil | film krótkometrażowy | [10] | |
2002 | 28 Days Later | 28 dni później | Jim | [10][11][12] | |
2003 | Intermission | – | John | [10][11][12] | |
Girl with a Pearl Earring | Dziewczyna z perłą | Pieter | [10][11][12] | ||
Cold Mountain | Wzgórze nadziei | Bardolph | [10][11][12] | ||
Zonad | – | Guy Hendrickson | film krótkometrażowy | [10][11] | |
2005 | Batman Begins | Batman: Początek | doktor Jonathan Crane / Scarecrow | [10][11][12] | |
Red Eye | – | Jackson Rippner | [10][11][12] | ||
Breakfast on Pluto | Śniadanie na Plutonie | Patrick „Kitten” Braden | [10][11][12] | ||
2006 | The Silent City | – | żołnierz | film krótkometrażowy | [10][11] |
The Wind That Shakes the Barley | Wiatr buszujący w jęczmieniu | Damien O'Donovan | [10][11][12] | ||
2007 | Sunshine | W stronę słońca | Robert Capa | [10][11][12] | |
Watching the Detectives | Uwaga Violet | Neil Lewis | [10][11][12] | ||
2008 | The Dark Knight | Mroczny rycerz | doktor Jonathan Crane / Scarecrow | cameo | [10][11][12] |
The Edge of Love | Granice namiętności | William Killick | [10][11][12] | ||
Waveriders | – | narrator | film dokumentalny | [10][11][12] | |
2009 | Perrier's Bounty | Sposób na gangstera | Michael McCrea | [10][11][12] | |
The Water | – | syn | [10][11] | ||
2010 | Peacock | – | John Skillpa / Emma Skillpa | [10][11][12] | |
Hippie Hippie Shake | – | Richard Neville | [10][11][12] | ||
Inception | Incepcja | Robert Fischer | [10][11][12] | ||
Tron: Legacy | Tron: Dziedzictwo | Edward Dillinger, Jr. | cameo, niewymieniony w napisach | [10][11] | |
2011 | Retreat | – | Martin | [10][11][12] | |
In Time | Wyścig z czasem | Raymond Leon | [10][11][12] | ||
2012 | Red Lights | Czerwone światła | Tom Buckley | [10][11][12] | |
Broken | – | Mike Kiernan | [10][11][12] | ||
The Dark Knight Rises | Mroczny rycerz powstaje | doktor Jonathan Crane / Scarecrow | cameo | [10][11][12] | |
2013 | Harriet and the Matches | – | Cat (głos) | film krótkometrażowy | [10] |
2014 | Aloft | Do nieba | Ivan | [10][11][12] | |
Transcendence | Transcendencja | agent specjalny Donald Buchanan | [10][11][12] | ||
From the Mountain | – | narrator | film krótkometrażowy | [10] | |
2015 | In the Heart of the Sea | W samym sercu morza | Matthew Joy | [10][11][12] | |
2016 | Anthropoid | Operacja Anthropoid | Jozef Gabčík | [10][11][12] | |
Free Fire | – | Chris | [10][11][12] | ||
2017 | The Party | Party | Tom | [10][11][12] | |
Dunkirk | Dunkierka | dygoczący żołnierz | [10][11][12] | ||
2018 | The Delinquent Season | – | Jim | [10][12] | |
The Overcoat | – | Akaky | film krótkometrażowy | [10] | |
2019 | Anna | – | Lenny Miller | [10][11][12] | |
2020 | A Quiet Place Part II | Ciche miejsce 2 | Emmett | [10][11][12] | |
2021 | All of This Unreal Time | – | człowiek | film krótkometrażowy | [10] |
2023 | Kensuke's Kingdom | – | tata | [10] | |
Oppenheimer | – | J. Robert Oppenheimer | [10][11][12] | ||
2024 | Small Things like These | Drobiazgi takie jak te | Bill Furlong | także producent | [10][13] |
Produkcje telewizyjne | |||||
Rok | Tytuł oryginalny | Tytuł polski | Rola | Uwagi | Źródła |
2013–2022 | Peaky Blinders | – | Thomas Shelby | rola główna | [10][14] |
2022 | Guillermo del Toro's Cabinet of Curiosities | Gabinet osobliwości Guillermo del Toro | Antonio | odcinek: „Lot 36” | [10] |
Gry wideo | |||||
Rok | Tytuł oryginalny | Tytuł polski | Rola | Uwagi | Źródła |
2005 | Batman Begins | – | doktor Jonathan Crane / Scarecrow | [10][15] | |
2023 | Peaky Blinders: The King's Ransom | – | Thomas Shelby | [10][16] |
Teatr | |||||
Rok | Tytuł oryginalny | Rola | Miejsce | Uwagi | Źr |
1996–1998 | Disco Pigs | Darren / Pig | światowa trasa | [17] | |
1998 | Much Ado About Nothing | Claudio | Kilkenny Castle, Kilkenny | [18] | |
1999 | The Country Boy | Curly | Town Hall Theatre, Galway | [19] | |
Juno and the Paycock | Johnny Boyle | Gaiety Theatre, Dublin | [20] | ||
2002 | The Shape of Things | Adam | Gate Theatre, Dublin | [21] | |
2003 | The Seagull | Konstantine | Edinburgh International Festival, Edynburg | [22] | |
2004 | The Playboy of the Western World | Christy Mahon | Town Hall Theater, Galway | [23] | |
2006 | Love Song | Beane | Ambassadors Theatre, City of Westminster | [24] | |
2010 | From Galway to Broadway and back again | Christy Mahon | Town Hall Theatre, Galway | [25] | |
2011–2012 | Misterman | Thomas Magill | Galway Arts Festival, Galway
Royal National Theatre, Londyn St. Ann's Warehouse, Nowy Jork |
[26] | |
2014 | Ballyturk | No. 1 | Galway Arts Festival, Galway | [27] | |
2018–2019 | Grief is the Thing with Feathers | Crow, Dad | O’Reilly Theatre, Pittsburgh
St. Ann's Warehouse, Nowy Jork |
[28] |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ "Oppenheimer" rozbił bank na Złotych Globach. Oto lista zwycięzców w 2024 roku [online], naTemat.pl [dostęp 2024-01-08] (pol.).
- ↑ Redakcja WP Popkultura , Oscary 2024: Oto najlepsze filmy roku. Pełna lista laureatów [online], film.wp.pl, 10 marca 2024 [dostęp 2024-03-11] (pol.).
- ↑ Cillian_Murphy [online], Listal [dostęp 2018-04-28] (ang.).
- ↑ Jason Buchanan , Cillian Murphy Biography [online], AllMovie [dostęp 2022-04-03] (ang.).
- ↑ Cillian_Murphy [online], MYmovies [dostęp 2018-04-28] (wł.).
- ↑ Cillian_Murphy [online], Rotten Tomatoes [dostęp 2018-04-28] (ang.).
- ↑ Cillian Murphy (25 de Maio de 1976) [online], Filmow [dostęp 2018-04-28] (port.).
- ↑ Cillian Murphy Awards [online], AllMovie [dostęp 2022-04-03] (ang.).
- ↑ Kirsty Blake Knox (2018-04-26), Cillian Murphy eyes up part in Young Offenders after moving home to Ireland [online], „Irish Independent” [dostęp 2018-04-28] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg Cillian Murphy | Actor, Producer, Writer [online], IMDb [dostęp 2024-03-17] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq Cillian Murphy movies [online], www.listal.com [dostęp 2024-03-17] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak Cillian Murphy | Movies and Filmography [online], AllMovie [dostęp 2024-03-17] (ang.).
- ↑ Nancy Tartaglione , Cillian Murphy To Star In & Produce ‘Small Things Like These’ Backed By Ben Affleck & Matt Damon’s Artists Equity [online], Deadline, 20 marca 2023 [dostęp 2024-03-17] (ang.).
- ↑ Howell Davies , Cillian Murphy gives Peaky Blinders update as he reveals future of Tommy Shelby [online], The Sun, 11 marca 2024 [dostęp 2024-03-17] (ang.).
- ↑ Batman Begins PS2, XBOX, GCN, GBA | GRYOnline.pl [online], GRY-Online.pl [dostęp 2024-03-18] (pol.).
- ↑ Peaky Blinders: The King’s Ransom na nowym trailerze [online], www.gram.pl, 31 stycznia 2023 [dostęp 2024-03-18] (pol.).
- ↑ Alan Corr , Watch: Previously unseen 1996 footage of Cillian Murphy [online], 9 marca 2024 [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ Much Ado About Nothing [online], The Irish Times [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ The Country Boy - Druid Theatre [online], www.druid.ie [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ Karen Fricker , Juno and the Paycock [online], Variety, 20 września 1999 [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ GATE THEATRE DUBLIN : THE SHAPE OF THINGS [online], web.archive.org, 8 lutego 2005 [dostęp 2024-03-18] [zarchiwizowane z adresu 2005-02-08] .
- ↑ GATE THEATRE DUBLIN : THE SHAPE OF THINGS [online], web.archive.org, 8 lutego 2005 [dostęp 2024-03-18] [zarchiwizowane z adresu 2005-02-08] .
- ↑ Karen Fricker , The Playboy of the Western World [online], Variety, 21 lutego 2004 [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ Natasha Tripney , Love Song @ New Ambassadors Theatre, London | Theatre [online], musicOMH, 1 grudnia 2006 [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ From Galway to Broadway and Back Again - Druid Theatre [online], www.druid.ie [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ The Deep Heart's Core: Cillian Murphy in Misterman [online], Interview Magazine, 13 grudnia 2011 [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ Michael Billington , Ballyturk review – Cillian Murphy and Stephen Rea are in fine comic form, „The Guardian”, 21 lipca 2014, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-03-18] (ang.).
- ↑ Grief is the Thing with Feathers [online], Complicité [dostęp 2024-03-18] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cillian Murphy w bazie IMDb (ang.)
- Cillian Murphy w bazie Filmweb
- Cillian Murphy w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000000115766955
- VIAF: 85587420
- LCCN: no2004014572
- GND: 140681841
- BnF: 146285025
- SUDOC: 090395875
- NKC: xx0045546
- BNE: XX1596850
- NTA: 243341547
- BIBSYS: 6067939
- PLWABN: 9810592568205606
- NUKAT: n2012113715
- J9U: 987007378745605171
- CANTIC: a12102489
- LNB: 000343441
- CONOR: 6943843
- KRNLK: KAC2020K9609
- LIH: LNB:DJJy;=Bn
- Irlandzcy aktorzy filmowi
- Irlandzcy aktorzy teatralni
- Irlandzcy aktorzy telewizyjni
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym
- Laureaci nagrody BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
- Ludzie urodzeni w Corku
- Urodzeni w 1976
- Laureaci Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego