Bartsja alpejska

Bartsja alpejska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	bartsja
Gatunek	bartsja alpejska
	Nazwa systematyczna
	Bartsia alpina L.; Sp. Pl. 2: 602. 1753
Synonimy
	Alectorolophus erectus Sterneck; Alicosta alpina (L.) Dulac; Bartsia carnea Griseb.; Bartsia parviflora E.Thomas; Bartsia transsilvanica Gand.; Bartsia urticoides Gand.; Euphrasia alpina (L.) Bubani; Rhinanthus alpinus (L.) Lam.; Staehelinia alpina (L.) Crantz;
	Alectorolophus erectus Sterneck; Alicosta alpina (L.) Dulac; Bartsia carnea Griseb.; Bartsia parviflora E.Thomas; Bartsia transsilvanica Gand.; Bartsia urticoides Gand.; Euphrasia alpina (L.) Bubani; Rhinanthus alpinus (L.) Lam.; Staehelinia alpina (L.) Crantz;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bartsja alpejska, barczja alpejska^[5] (Bartsia alpina L.) – gatunek rośliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae) i monotypowego rodzaju bartsja Bartsia. Jest gatunkiem arktyczno-alpejskim. Występuje w północnej części Ameryki Północnej, na Grenlandii, Islandii, w górach Europy i na północy Rosji, po zachodnią Syberię^[4]. W Polsce występuje w Karkonoszach, na Babiej Górze oraz w Tatrach. Łacińską nazwę rodzajową nadano jej na cześć żyjącego w XVIII w. holenderskiego lekarza Johanna Bartscha^[6].

Morfologia

Łodyga: Podnosząca się, silnie owłosiona długimi włoskami^[7]. Roślina ma wysokość 5–20 cm^[6].
Kłącze: Rozgałęzione, okryte suchymi łuskami^[7].
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście jajowate, o brzegach tępo karbowano-piłkowanych. Są siedzące, obejmują szeroką nasadą łodygę. Mają długość do 2,5 cm, brudnozielony kolor i są owłosione. W dolnej części łodygi są wyraźnie mniejsze, a u jej nasady przechodzą w łuski. Liście podkwiatowe (przysadki) pełniące rolę powabni są fioletowo nabiegłe (w kolorze kwiatów)^[6].
Kwiaty: Wyrastają gęsto na szczycie łodygi z kątów fioletowych przysadek, tworząc zbite grono. 4-działkowy kielich jest owłosiony i również fioletowo nabiegły. Korona kwiatów ma fioletowy kolor, jest grzbiecista, dwuwargowa i również owłosiona. Górna hełmiasta warga jest niepodzielona i dłuższa od dolnej, dolna warga ma 3 niewygięte łatki. Wewnątrz korony znajduje się pojedynczy słupek z długą nitkowatą szyjką i pałeczkowatym znamieniem oraz 4 dwusilne pręciki o pylnikach zakończonych dzióbkiem^[6]^[7].
Owoce: Otoczone puchem kielichowym jajowate i zakończone dzióbkiem torebki zawierające płaskie i oskrzydlone nasiona o długości ok. 2 mm^[6].

Rozwój: Bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest półpasożytem. Wnika ssawkami do korzeni roślin, pobierając od nich wodę wraz z solami mineralnymi.
Siedlisko: Wilgotne skały, murawy, hale. Występuje zarówno na podłożu wapiennym, jak i bezwapiennym. W Tatrach główny obszar jej występowania to piętro kosówki i piętro alpejskie, ale występuje również w reglu dolnym i górnym, a sporadycznie można ją spotkać nawet w piętrze turniowym^[6].

Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Seslerietea variae i Ass. Bartsio-Caricetum^[8]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2012-05-28].
↑ ^a ^b Bartsia alpina L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-06].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd.. ISBN 83-7073-385-9.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.