Przejdź do zawartości

Antoni Libera

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Antoni Libera
Ilustracja
Antoni Libera (2013)
Data i miejsce urodzenia

19 kwietnia 1949
Warszawa

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła
Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Oficer Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Antoni Libin-Libera[1] (ur. 19 kwietnia 1949 w Warszawie) – polski pisarz, tłumacz, reżyser teatralny, krytyk literacki, znawca twórczości Samuela Becketta. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jest synem historyka literatury Zdzisława Libery i filolog klasycznej Heleny Liberowej[2]. W 1972 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, w 1984 doktoryzował się w Polskiej Akademii Nauk. Był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników (KOR) i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” (KSS „KOR”).

W latach 1988–1993 współredagował czasopismo „Puls”, a w latach 1996–2001 był kierownikiem literackim w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Jest członkiem polskiego PEN Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz amerykańskiego Samuel Beckett Society.

Przełożył i wydał wszystkie utwory dramatyczne Samuela Becketta, część jego utworów pisanych prozą oraz eseje i wiersze. Za przekład jego książki Molloy i cztery nowele został uhonorowany Nagrodą „Literatury na Świecie” w 2005[3]. Sztukami tego autora zajął się również jako reżyser, wystawiając je w Polsce i za granicą (w Wielkiej Brytanii, Irlandii i USA). Zrealizował około trzydziestu spektakli. W jego inscenizacjach występowali m.in. Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zapasiewicz, Maja Komorowska, Adam Ferency, Zbigniew Zamachowski i Andrzej Seweryn oraz aktorzy brytyjscy (w tym Barry McGovern(inne języki) i David Warrilow(inne języki)).

Tłumaczył również Oscara Wilde’a i tragedie Sofoklesa (m.in. Antygonę i Króla Edypa). Dokonał nowego przekładu Makbeta Williama Shakespeare’a, kanonu poezji Friedricha Hölderlina i wierszy Konstandinosa Kawafisa. Przełożył też różne libretta operowe (m.in. Śmierć w Wenecji Benjamina Brittena, Czarną maskę i Króla Ubu Krzysztofa Pendereckiego). W 1990, na zamówienie londyńskiego Royal Court Theatre(inne języki), napisał jednoaktówkę Eastern Promises, która została na tej scenie wystawiona oraz opublikowana w tomie The May Days Dialogues (również w Polsce pod tytułem Czy Europa musi zginąć?).

W 1998 wydał powieść Madame, która otrzymała główną nagrodę w konkursie wydawnictwa „Znak”. W 1999 była nominowana do Nagrody Literackiej Nike, a także została wyróżniona Nagrodą im. Andrzeja Kijowskiego. W ciągu kilkunastu lat jej łączny nakład przekroczył 100 tysięcy egzemplarzy, została przełożona na około 20 języków. W 2002 znalazła się w finale irlandzkiej IMPAC Dublin Literary Award[4]. W 2009 wydał prozę autobiograficzną Godot i jego cień. Książka ta znalazła się w finale nagrody Angelus oraz została nominowana do szwajcarskiej nagrody im. Jana Michalskiego[5]. W 2024 został nominowany do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza za publikację Najlepiej się nie urodzić i inne teksty prozą[6].

Odznaczenia, wyróżnienia i dedykacje

[edytuj | edytuj kod]
Premier Mateusz Morawiecki i Antoni Libera z Honorową Nagrodą im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego (2018)

W 2022, w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za wybitne dokonania w pracy literackiej, w szczególności za osiągnięcia translatorskie oraz dialog z europejskim dziedzictwem kulturowym, za działalność w obronie wolności słowa w PRL i zaangażowanie na rzecz suwerennej Rzeczypospolitej, prezydent Andrzej Duda odznaczył go Orderem Orła Białego[7][8].

W 2011 odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[1]. W 2010 wyróżniony Srebrnym, a w 2018 odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[9][10]. W 2016 minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński uhonorował go Doroczną Nagrodą MKiDN w kategorii teatr[11]. W 2018 odebrał z rąk premiera Mateusza Morawieckiego Honorową Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego[12].

W 2015 otrzymał francuski Order Sztuki i Literatury w randze oficera[13].

Poeta Janusz Szuber zadedykował Antoniemu Liberze tomik poezji Pan Dymiącego Zwierciadła z 1996[14] oraz wiersz O co w tym wszystkim chodzi?, wydany w tomikach poezji Okrągłe oko pogody z 2000[15] i Pianie kogutów z 2008[16], a także wiersz Nero, opublikowany w tomiku poezji Wpis do ksiąg wieczystych z 2009[17].

Wybrane publikacje

[edytuj | edytuj kod]
Proza i eseistyka
  • Madame (Znak, 1998)
  • Błogosławieństwo Becketta i inne wyznania literackie (Sic!, 2004)
  • Liryki lozańskie [w:] Pokaz prozy (WL, 2006)
  • Godot i jego cień (Znak, 2009)
  • Niech się panu darzy i dwie inne nowele (Więź, 2013)
  • Jesteście na Ziemi, na to rady nie ma! Dialogi o dramatach Samuela Becketta (wraz z Januszem Pydą, Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii, 2015)
  • Najlepiej się nie urodzić i inne teksty prozą (PIW, 2023)
Przekłady i opracowania
  • Stanisław Barańczak, Zimy i podróże. Lekcja literatury z Antonim Liberą (wybór wierszy, WL, 1997)
  • Samuel Beckett, Pisma prozą (Czytelnik, 1982)
  • Samuel Beckett, Dzieła dramatyczne (PIW, 1988)
  • Samuel Beckett, Dramaty (Biblioteka Narodowa, Ossolineum, 1995, 1999)
  • Samuel Beckett, Wierność przegranej (Znak, 1999) [eseje]
  • Samuel Beckett, Dramaty (PIW, 2002)
  • Samuel Beckett, Molloy i cztery nowele (Znak, 2004)
  • Samuel Beckett, no właśnie co (PIW, 2010) [utwory wybrane]
  • Friedrich Hölderlin, Co się ostaje, ustanawiają poeci (wiersze wybrane, wyd. I Znak, 2003; wyd. II rozszerzone słowo/obraz terytoria, 2009)
  • Konstandinos Kawafis, Jeżeli do Itaki wybierasz się w podróż… (wiersze wybrane, Znak, 2011)
  • Jean Baptiste Racine, Fedra (PIW, 2011)
  • William Shakespeare, Makbet (z przedmową Sławomira Mrożka, Noir Sur Blanc, 2002)
  • William Shakespeare, Tragedie rzymskie. Tom 1. Juliusz Cezar / Antoniusz i Kleopatra (PIW, 2021)
  • William Shakespeare, Tragedie rzymskie. Tom 2. Koriolan / Tytus Andronikus (PIW, 2022)
  • Sofokles, Król Edyp (PIW 2012)
  • Sofokles, Filoktet (PIW 2012)
  • Sofokles, Trylogia Tebańska (Sic! 2014)
  • Sofokles, Tragedie. Tom 1. Król Edyp / Edyp w Kolonos / Antygona (PIW, 2018)
  • Sofokles, Tragedie. Tom 2. Ajas / Filoktet / Elektra / Trachinki (PIW, 2018)
  • Janusz Szpotański, Zebrane utwory poetyckie (Puls, 1990)
  • Janusz Szpotański, Gnom; Caryca; Szmaciak (utwory satyryczne i fragmenty autobiografii, LTW, 2003)
  • Janusz Szpotański, Bania w Paryżu (utwory satyryczne, juwenilia i przekłady, LTW 2014)
  • Oscar Wilde, Dwie sceny miłosne: Salome, Tragedia florencka (PIW, 2003)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b M.P. z 2012 r. poz. 391.
  2. ↑ Artur Górski. Czekając na Gołota. „Życie Warszawy”. Nr 257, 3 listopada 2006. 
  3. ↑ Nagrody „Literatury na świecie”. instytutksiazki.pl, 29 września 2005. [dostęp 2016-03-06].
  4. ↑ International IMPAC Dublin Literary Award 2002. impacdublinaward.ie. [dostęp 2015-04-07]. (ang.).
  5. ↑ Edition 2011. fondation-janmichalski.com. [dostęp 2015-04-07]. (ang.).
  6. ↑ Ogłoszono nominacje do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza. dzieje.pl, 8 listopada 2024. [dostęp 2024-11-10].
  7. ↑ M.P. z 2022 r. poz. 656.
  8. ↑ Ordery Orła Białego w Święto Narodowe Trzeciego Maja. prezydent.pl, 3 maja 2022. [dostęp 2022-05-03].
  9. ↑ Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2022-04-04].
  10. ↑ Minister kultury Piotr Gliński odznaczył przedstawicieli polskiej kultury. Polska Agencja Prasowa, 12 lipca 2018. [dostęp 2018-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-14)].
  11. ↑ Doroczne Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wręczone. mkidn.gov.pl, 5 października 2016. [dostęp 2019-09-15].
  12. ↑ Antoni Libera laureatem nagrody im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. tvp.info, 19 maja 2018. [dostęp 2018-05-19].
  13. ↑ Cérémonie de remise d’insignes le 30 juin à la Résidence de France en l’honneur de quatre personnalités polonaises. pl.ambafrance.org, 12 października 2015. [dostęp 2023-08-14]. (fr.).
  14. ↑ Janusz Szuber: Pan Dymiącego Zwierciadła. Sanok: Drukarnia „Piast Kołodziej”, 1996, s. 3. ISBN 83-905046-1-8.
  15. ↑ Janusz Szuber: Okrągłe oko pogody. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010, s. 47. ISBN 83-08-03058-0.
  16. ↑ Janusz Szuber: Pianie kogutów. Kraków: Wydawnictwo „Znak”, 2008, s. 79-80. ISBN 978-83-240-0941-1.
  17. ↑ Janusz Szuber: Wpis do ksiąg wieczystych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009, s. 54–55. ISBN 978-83-08-04294-6.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Laureaci Nagrody im. Lecha Kaczyńskiego
do 2019
lata 20. XXI wieku
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoni_Libera&oldid=75204725”