Cez

Cez

– ← cez → bar
Rb ↑ Cs ↓ Fr 55 Cs
Wygląd
srebrzystozłoty
Widmo emisyjne cezu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	cez, Cs, 55 (łac. caesium)
Grupa, okres, blok	1 (IA), 6, s
Stopień utlenienia	I
Właściwości metaliczne	metal alkaliczny
Właściwości tlenków	silnie zasadowe
Masa atomowa	132,90545196(6) u
Stan skupienia	stały
Gęstość	1879 kg/m³
Temperatura topnienia	28,44 °C
Temperatura wrzenia	671 °C
Numer CAS	7440-46-2
PubChem	{{{nazwa}}}, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID:  (ang.).{{PubChem}} Brakujące pola: cid oraz nazwa. Nieznane pola: 1.
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 260 (obl. 298) pm 225 Konfiguracja elektronowa [Xe]6s1 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 18, 8, 1 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 0,79 0,86 Potencjały jonizacyjne I 375,7 kJ/mol II 2234,3 kJ/mol III 3400 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 67,74 kJ/mol Ciepło topnienia 2,092 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 2500 Pa (371 K) Konduktywność 4,89×106 S/m Ciepło właściwe 240 J/(kg·K) Przewodność cieplna 35,9 W/(m·K) Układ krystalograficzny regularny przestrzennie centrowany Twardość • w skali Mohsa 0,2 Objętość molowa 70,94×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 133Cs 100% stabilny izotop z 78 neutronami 134Cs {syn.} 2,0648 lat w.e. β− 1,229 2,059 134Xe 134 Ba 135Cs {syn.} 2,3×106 lat β− 0,269 135 Ba 137Cs {syn.} 30,07 lat β− 1,176 137 Ba
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H260, H314, EUH014 Zwroty P P223, P231+P232, P280, P305+P351+P338, P370+P378, P422 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Łatwopalny (F) Żrący (C) Zwroty R R11, R14/15, R34 Zwroty S S8, S16, S26, S36/37/39, S43, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 3 3 2 W Numer RTECS FK9225000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

{{Pierwiastek infobox}} Linki zewnętrzne: "numer CAS" oraz "PubChem".

Cez (Cs, łac. caesium) – pierwiastek chemiczny, metal alkaliczny. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „szaroniebieski”, związanego z kolorem nalotu pokrywającego zwykle powierzchnię cezu.

Charakterystyka

Jest jednym z najbardziej reaktywnych pierwiastków, na powietrzu bardzo szybko pokrywa się ciemnym nalotem (tlenku cezu), z wodą i kwasami reaguje wybuchowo. Fluorek cezu (CsF) jest jednym ze związków o najwyższym udziale wiązania jonowego (92%). Cez w reakcji ze złotem daje jonowy złotek cezu (CsAu), który rozkłada się w kontakcie z wodą na złoto i wodorotlenek cezu.

Odkrycie

Cez został odkryty w 1860 roku przez Roberta Bunsena i Gustava Kirchhoffa podczas spektroskopowego badania wody mineralnej pochodzącej z Dürkheim w Niemczech. Metaliczny cez po raz pierwszy otrzymał w 1882 roku szwedzki chemik Carl Theodor Setterberg poprzez elektrolizę suchego, stopionego cyjanku cezu.

Występowanie

Minerałem o relatywnie wysokiej zawartości cezu jest pollucyt lub inaczej polluks (CsAlSi₂O₆). Cez występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,3 ppm (liczba atomów) tj. 1,9 ppm wagowo.

Izotopy

W przyrodzie występuje w postaci jedynego (z 40 znanych w roku 2003) trwałego izotopu ¹³³Cs.

Najpowszechniejszy pośród radioaktywnych izotopów cezu jest ¹³⁷Cs, stanowiący produkt rozszczepienia, i tym samym występujący w opadzie radioaktywnym i wypalonym paliwie jądrowym. Po ¹³¹I stanowi drugi najliczniej uwalniany radioizotop w przypadku awarii reaktorów jądrowych, pomijając gazy szlachetne. Stanowi zagrożenie dla zdrowia, ponieważ wykazuje chemiczne podobieństwo do potasu, przez co wbudowuje się w cały organizm człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem śledziony, wątroby i mięśni. Dopuszczalna roczna dawka pochłonięta doustnie została określona przez EPA na 3,7 MBq.

¹³⁷Cs występuje w równowadze promieniotwórczej ze swoim produktem rozpadu, ¹³⁷Ba. Produkują one promieniowanie beta o energii 512 keV i gamma, o energii 662 keV.

Nuklidy ¹³⁷Cs i ¹³⁷Ba są często wykorzystywane w przemyśle (radiografia) oraz w badaniach geofizycznych (sonda γ - γ), gdyż dają jedną silną linię promieniowania γ o energii 662 keV.