Pokrzywa
Pokrzywa (Urtica L.) – rodzaj jednorocznych roślin zielnych lub bylin[4] z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.). Należy do niej co najmniej 68 gatunków rozpowszechnionych na całej kuli ziemskiej z wyjątkiem Antarktydy[5]. Rośliny niektórych gatunków dostarczają włókna i są jadalne[6].
 Morfologia Urtica dioica | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
pokrzywa |
| Nazwa systematyczna | |
| Urtica L. Sp.Pl. 1. 983. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Rozmieszczenie geograficzne
edytujPrzedstawiciele rodzaju są szeroko rozprzestrzenieni, przy czym największe ich zróżnicowanie występuje w obszarach o klimacie umiarkowanym na obu półkulach. W strefie tropikalnej rośliny te występują głównie na obszarach górskich[6].
- Gatunki flory Polski[7]
- pokrzywa konopiolistna Urtica cannabina L. – efemerofit
- pokrzywa kuleczkowata Urtica pilulifera L. – efemerofit
- pokrzywa zwyczajna Urtica dioica L. – gatunek rodzimy
- pokrzywa żegawka Urtica urens L. – zadomowiony antropofit
Morfologia
edytuj
- Łodyga
- Zwykle czterokanciasta[6].
- Liście
- Ułożone naprzeciwlegle, ząbkowane lub klapowane, ogonkowe. U nasady z przylistkami wolnymi lub zrośniętymi[4]. Blaszka liściowa z 3–5 (rzadziej 7) głównymi wiązkami przewodzącymi. Blaszka często punktowana z powodu obecności cystolitów[6].
- Kwiaty
- Małe, zebrane w różnokształtne kwiatostany: kłosy, grona, wiechy lub główki wyrastające z kątów liści[6]. Kwiaty zwykle rozdzielnopłciowe, rośliny najczęściej dwupienne, czasem jednopienne. Okwiat pojedynczy, zielonkawy, czterokrotny, często nierówny. Kwiaty męskie zawierają 4 pręciki w jednym okółku, ustawione nadlegle do listków okwiatu[4]. Słupek wykształcony jest w postaci szczątkowej jako kubeczkowaty twór[6]. Kwiat żeński z pojedynczym słupkiem powstającym z dwóch owocolistków, zwieńczonym pędzelkowatym znamieniem. Okwiat w żeńskich kwiatach z dwoma listkami wewnętrznymi większymi i dwoma zewnętrznymi mniejszymi[4].
- Owoce
- Jajowate orzeszki[4]. Ukryte są w powiększających się podczas owocowania listkach okwiatu[6].
Cechą charakterystyczną rodzaju jest występowanie na całych roślinach lub na niektórych organach włosków parzących. Są one rozszerzone u podstawy, ku szczytowi się zwężają i zakończone są małą, łatwo odłamującą się główką, zawierającą parzącą ciecz[4].
Systematyka
edytuj
Selepsion Rafinesque
- Pozycja systematyczna
Rodzaj należy do rodziny pokrzywowatych (Urticaceae Juss.) z rzędu różowców Rosales[2].
- Wykaz gatunków[5]
- Urtica ardens Link
- Urtica aspera Petrie
- Urtica atrichocaulis (Hand.-Mazz.) C.J.Chen
- Urtica atrovirens Req. ex Loisel.
- Urtica australis Hook.f.
- Urtica ballotifolia Wedd.
- Urtica berteroana Phil.
- Urtica bianorii (Knoche) Paiva
- Urtica bullata Blume
- Urtica cannabina L. – pokrzywa konopiolistna
- Urtica chamaedryoides Pursh
- Urtica chengkouensis W.T.Wang
- Urtica circularis (Hicken) Sorarú
- Urtica cypria (H.Lindb.) Hand
- Urtica dioica L. – pokrzywa zwyczajna
- Urtica domingensis Urb.
- Urtica echinata Benth.
- Urtica ferox G.Forst.
- Urtica fissa E.Pritz.
- Urtica flabellata Kunth
- Urtica fragilis J.Thiébaut
- Urtica glomeruliflora Steud.
- Urtica gracilenta Greene
- Urtica gracilis Aiton
- Urtica himalayensis Kunth & C.D.Bouché
- Urtica hyperborea Jacquem. ex Wedd.
- Urtica incisa Poir.
- Urtica kioviensis Rogow.
- Urtica lalibertadensis Weigend
- Urtica laurifolia Poir.
- Urtica leptophylla Kunth
- Urtica lilloi (Hauman) Geltman
- Urtica lobata E.Mey. ex Blume
- Urtica macbridei Killip
- Urtica magellanica Juss. ex Poir.
- Urtica mairei H.Lév.
- Urtica malipoensis W.T.Wang
- Urtica masafuerae Phil.
- Urtica massaica Mildbr.
- Urtica membranacea Poir. ex Savigny
- Urtica membranifolia C.J.Chen
- Urtica mexicana Liebm.
- Urtica morifolia Poir.
- Urtica neubaueri Chrtek
- Urtica × oblongata W.D.J.Koch ex Maly
- Urtica papuana Zandee
- Urtica perconfusa Grosse-Veldm. & Weigend
- Urtica peruviana Geltman
- Urtica pilulifera L. – pokrzywa kuleczkowata
- Urtica platyphylla Wedd.
- Urtica portosanctana Press
- Urtica praetermissa V.W.Steinm.
- Urtica pseudomagellanica Geltman
- Urtica rubricaulis Span.
- Urtica rupestris Guss.
- Urtica sansibarica Engl.
- Urtica simensis Hochst. ex A.Rich.
- Urtica spatulata Sm.
- Urtica spirealis Blume
- Urtica stachyoides Webb & Berthel.
- Urtica subincisa Benth.
- Urtica sykesii Grosse-Veldm. & Weigend
- Urtica taiwaniana S.S.Ying
- Urtica thunbergiana Siebold & Zucc.
- Urtica triangularis Hand.-Mazz.
- Urtica trichantha (Wedd.) Acevedo & L.E.Navas
- Urtica urens L. – pokrzywa żegawka
- Urtica urentivelutina Weigend
- Urtica wallichiana Steud.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
- ↑ a b c d e f Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 75-76. ISBN 83-85444-06-8.
- ↑ a b Urtica L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-08-01].
- ↑ a b c d e f g Chen Jiarui; Ib Friis, C. Melanie Wilmot-Dear: Urtica. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-05-15].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 197, ISBN 978-83-62975-45-7.
Identyfikatory zewnętrzne: