Kielichowcowate

Kielichowcowate
	; Kielichowiec wonny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	magnoliowe
Rząd	wawrzynowce
Rodzina	kielichowcowate
	Nazwa systematyczna
	Calycanthaceae Lindl.; Bot. Reg. 5: ad t. 404. 1 Oct 1819
	Typ nomenklatoryczny
	Calycanthus Kämpfer ex L., nom. cons. (1759)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kielichowcowate (Calycanthaceae) – rodzina niewielkich i aromatycznych drzew i krzewów z rzędu wawrzynowców (Laurales). Należą niej w zależności od ujęcia systematycznego 3–4 rodzaje. Wyodrębniany w monotypową podrodzinę gatunek Idiospermum australiense rośnie w wilgotnych lasach równikowych w Queenslandzie w północno-wschodniej Australii. Rodzaj kielichowiec (Calycanthus) liczący 4 gatunki rośnie w Ameryce Północnej, a w szerszym ujęciu obejmuje też jeden gatunek ze wschodniej Azji (bywa wyłączany w rodzaj Sinocalycanthus). W Azji też rosną rośliny z rodzaju zimokwiat Chimonanthus (5 gatunków)^[3]. Kwiaty zapylane są przez owady, głównie chrząszcze^[4].

Różne gatunki z rodziny, a zwłaszcza z rodzaju kielichowiec uprawiane są jako ozdobne. Walorem ozdobnym są efektowne kwiaty rozwijające się wiosną (w przypadku kielichowca wonnego pachnące poziomkami)^[5]. Wysuszona aromatyczna kora kielichowca wonnego wykorzystywana była jako przyprawa – substytut cynamonu^[6]. Kora tego gatunku wykorzystywana jest też leczniczo^[4].

Morfologia

Pokrój: Zwykle krzewy, rzadziej niewielkie drzewa o aromatycznej korze. Tylko Idiospermum australiense wyrasta w okazałe drzewo^[3].
Liście: Naprzeciwległe, pojedyncze, całobrzegie, bez przylistków^[3]^[4]. Blaszka zwykle jest skórzasta, z użyłkowaniem pierzastym^[4]. Idiospermum australiense wyróżnia się obecnością 4 (rzadziej 3) masywnych liścieni, które u pozostałych gatunków są dwa i spiralnie skręcone^[1].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo w kątach liści^[5] na szczycie zmodyfikowanych krótkopędów^[4]. Kwiaty są obupłciowe^[4]. Okwiat niezróżnicowany na kielich i koronę składa się z 15–30^[4] spiralne wyrastających, wąskich listków, coraz większych im bliżej wnętrza kwiatu. W rodzaju kielichowiec okwiat jest czerwonobrunatny, u Chimonanthus i Idiospermum żółtawo-biały. Dno kwiatowe kubeczkowate. W rodzaju Chimonanthus występuje jeden, 5-krotny okółek pręcików, u kielichowców pręciki są liczne, a od wnętrza kwiatu sąsiadują z płonnymi prątniczkami. Słupki są liczne, wolne o długich szyjkach wyrastających ponad kubeczkowate zagłębienie dna kwiatowego. W każdym słupku początkowo znajdują się dwa grubościenne zalążki, z których dojrzewa tylko dolny^[5].
Owoc: Po dojrzeniu zalążka słupek zmienia się w wolny, nie zrośnięty z innymi orzeszek^[5] lub niełupkę^[4]. Orzeszki zamknięte są w rozrastającym się kubeczkowatym dnie kwiatowym. Nasiona zawierają duży zarodek i silnie zredukowane bielmo^[5].

Biologia i ekologia

Rośliny zawierają liczne alkaloidy i olejki eteryczne^[5]. Mają pachnącą korę^[3] i kwiaty^[5]. Zapylane są przez chrząszcze^[5].

Kielichowiec chiński

Systematyka

Rodzina klasyfikowana w obrębie rzędu wawrzynowców Laurales w systemach Cronquista, Dahlgrena, Thorne'a i kolejnych systemach APG. W systemie Takhtajana wyodrębniana we własny rząd Calycanthales^[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

wawrzynowce

kielichowcowate Calycanthaceae

Siparunaceae

	Gomortegaceae

	oboczkowate Atherospermataceae

poleńcowate Monimiaceae

	hernandiowate Hernandiaceae

	wawrzynowate Lauraceae

Podział na podrodziny i rodzaje^[7]^[1]

podrodzina Idiospermoideae Thorne
- Idiospermum S. T. Blake
podrodzina Calycanthoideae Burnett
- Calycanthus L. – kielichowiec
- Chimonanthus Lindl. – zimokwiat

Wyodrębniany bywa także monotypowy rodzaj Sinocalycanthus (W.C.Cheng & S.Y.Chang) W.C.Cheng & S.Y.Chang z gatunkiem Sinocalycanthus chinensis W.C.Cheng & S.Y.Chang, który według Flora of China^[8] i The Plant List^[9] włączany jest do rodzaju kielichowiec jako Calycanthus chinensis kielichowiec chiński.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-06] (ang.).
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland, 2010. [dostęp 2010-12-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 304–305. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ GurcharanG. Singh GurcharanG., Plant Systematics. An Integrated Approach, Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 321, ISBN 1-57808-351-6 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 43–44, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
↑ D. J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 118. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.).
↑ Calycanthaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2016-08-06]. (ang.).
↑ Calycanthus chinensis. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-18].
↑ Calycanthus chinensis (W.C.Cheng & S.Y.Chang) P.T.Li. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-18].

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-06] (ang.).

[rev-2] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland, 2010. [dostęp 2010-12-28]. (ang.).

[heywood-3] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 304–305. ISBN 1-55407-206-9.

[singh-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ GurcharanG. Singh GurcharanG., Plant Systematics. An Integrated Approach, Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 321, ISBN 1-57808-351-6 .

[encyk-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 43–44, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.

[mabberley-6] D. J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 118. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.).

[grin-7] Calycanthaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2016-08-06]. (ang.).

[8] Calycanthus chinensis. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-18].

[9] Calycanthus chinensis (W.C.Cheng & S.Y.Chang) P.T.Li. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-18].

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]