Artilhariá

L'artilhariá es l'ensemble deis armas pesucas destinadas a tirar, a granda distància, sus lei posicions, leis equipaments e lei tropas de l'enemic divèrsei projectils (bolets, obús, roquetas, missils...) per sostenir lei sieunas tropas. Apareguda durant l'Antiquitat, aquela arma conoguèt una revolucion a la fin de l'Edat Mejana amb l'adopcion de la pouvera coma mejan de propulsion. Conoguèt una segonda transformacion majora a la fin dau sègle XIX amb la generalizacion de l'obús explosiu qu'aumentèt fòrça son poder destructiu. L'artilhariá tenguèt ansin un ròtle centrau durant la Premiera Guèrra Mondiala. Dempuei aquela data, se lo ròtle de l'artilhariá a leugierament demenit en causa de l'aparicion dau carri de combat, demòra una arma importanta de la guèrra modèrna.

Istòria

Lo periòde nevrobalistic

Article principal : Artilhariá nevrobalistica.

La data precisa de l'aparicion de l'artilhariá es desconeguda. Pasmens, sa preséncia es mencionada dins mai d'un tèxte ancian, çò que permet de seguir en partida son integracion dins leis armadas anticas. La catapulta pus vièlha presenta dins un tèxte data ansin de 399 avC e foguèt observada a Siracusa. Segon Eron d'Alexàndria, la balista foguèt inventada en 421 avC, totjorn per d'engenhariá de Siracusa. Puei, en 334 avC, durant son expedicion còntra Pèrsia, Alexandre aviá constituit una fòrça d'armas de sètge importanta. Lei Romans descurbiguèron aqueleis armas au sègle II avC durant lei Guèrras de Macedònia. Leis integrèron dins l'organizacion de basa de la legion romana. Dins d'autrei regions dau mond, l'existéncia d'armas de sètge es atestada en China durant lo periòde dei Reiaumes Combatents.

Leis armas de sètge de l'Antiquitat utilizavan la fòrça de torsion d'un ressòrt o d'una còrda per propulsar un projectil. Durant l'Edat Mejana, se desvolopèt l'usatge de còntrapés. Aquò permetèt de facilitar la fabricacion dei maquinas o d'aumentar lei performàncias. Per exemple, un trabuc medievau èra capable de tirar un projectil de 20 a 120 kg a una distància de 200 a 450 m. Pasmens, la construccion d'una tala arma demorava un pretzfach complèx que necessitava d'assemblar plusors esséncias de fusta. Favorizèt l'emergéncia de l'engenhariá modèrna.

• 
  Esquèma d'una catapulta de l'Antiquitat
• 
  Reconstitucion d'una balista romana
• 
  Reconstitucion d'un onagre medievau
• 
  Reconstitucion d'un trabuc medievau

L'aparicion dau canon

L'aparicion dau canon, au sègle XIV, foguèt una revolucion per l'artilhariá car l'arma aguèt un ròtle decisiu dins l'adopcion de la pouvera. D'efiech, se lei pèças de la fin de l'Edat Mejana tiravan sovent de bolets de pèira a un centenau de mètres amb una precision fòrça limitada. Dins aquò, la fabricacion e l'utilizacion èran pus simplas e leis efiechs còntra lei barris èran eficaç. De mai, l'invencion de l'afust e la generalizacion de bolet de metau aumentèron lèu la precision e la poissança de fuòc. Enfin, en 1453, lo sètge de Constantinòble e la batalha de Castilhon demostrèron definitivament la superioritat de la pouvera.

A partir dau sègle XVI, l'artilhariá europèa s'organizèt per venir pauc a pauc un còrs militar distint dau rèsta de l'armada. Un lòng esfòrç de melhorament de l'arma, d'estandardizacion e d'adaptacions tacticas li permetèt de realizar de progrès importants a respècte de seis equivalents asiatics. D'efiech, au sègle XIX, mai d'un país asiatic (China, Japon...) dispausava d'artilhariá. Pasmens, lo nivèu tecnic d'aqueleis unitats evolucionèt pauc amb l'usatge de pèças de fusta pauc poderosas e pas capablas de tirar un nombre important de còps. En Euròpa, aquela premiera estandardizacion culminèt amb lei reformas de Gribeauval. Aplicadas per Napoleon, seis idèas sus la concentracion dei canons e sus lor mobilitat tactica marquèron l'artilhariá fins a 1825.

• 
  Canon de bronze medievau turc dau sègle XV similar ai canons utilizats durant lo sètge de Constantinòble
• 
  Divèrsei pèças d'artilhariá dau sègle XVI
• 
  Bolets de pèira dau sègle XVI
• 
  Canon de 12 liuras dau sistèma Gribeauval utilizat durant lei guèrras de la Revolucion Francesa

Vèrs una arma determinanta

Lo sègle XIX foguèt marcat per de cambiaments tecnics important coma l'adopcion dau canon raiat (1858), la generalizacion dau cargament per la culassa (1870) e la descubèrta dei pouveras sensa fumada (1885). Aquò permetèt d'aumentar la portada dei tirs e de concebre d'obús portaires de cargas explosivas. A partir de la Guèrra de Crimèa (1853-1856), la poissança de l'artilhariá sus lo prat batalhier venguèt mai e mai visibla. En 1870, a la batalha de Sedan, aquela poissança èra venguda tant importanta qu'una carga de cavalariá francesa foguèt arrestada per lo tir dei canons prussians.

Dins lo corrent dei decennis seguents, l'artilhariá venguèt un element centrau dau combat terrèstre e navau. Divèrsei doctrinas foguèron desvolopadas coma aquela imaginada per França per utilizar son artilhariá de campanha de tir rapide o aquela concebuda per Alemanha per esplechar sei pèças pesucas. Pasmens, la poissança novèla de l'artilhariá foguèt una suspresa per totei lei camps au començament de la Premiera Guèrra Mondiala. D'efiech, durant lei combats d'aost de 1914, tota unitat non protegida èra menaçada d'una destruccion rapida. De mai, venguèt possible de blocar de zònas de plusors quilomètres en concentrant lo fuòc de mai d'una batariá. La consequéncia d'aquela evolucion foguèt lo blocatge tactic que menèt a la guèrra de trencadas.

D'efiech, la trencada es una maniera eficaça de limitar l'impacte deis explosions sus l'infantariá. Per resòuvre aquela situacion, lei dos camps assaièron de desvolopar d'armas novèlas coma lo carri de combat, lei gas de combat, lei lança-flamas o lei pistolets mitralhaires. Dins aquò, i aguèt tanben d'idèas per utilizar d'una maniera novèla d'armas pus ancianas. Dins aqueu quadre, l'artilhariá gardèt son interès en venent mobila. Aquela idèa foguèt mai que mai adoptada per l'armada francesa que l'utilizèt per seguir l'avançada de sei fantassins e sei carris e empachar l'organizacion de la defensa alemanda sus lei segonda e tresena linhas de trencada.

La generalizacion de la mobilitat

L'entre doas guèrras foguèt marcat per tres evolucions importantas regardant l'artilhariá. La premiera foguèt lo desvolopament de l'artilhariá antiaeriana apareguda durant la guèrra de 1914-1918. D'efiech, durant aqueu conflicte, lei performàncias feblas deis avions permetián d'utilizar de mitralhièras o de fusius per combatre la menaça aeriana. Pasmens, aquò venguèt impossible amb l'intrada en servici d'aparelhs rapids capables de volar a de miliers de mètres d'altitud. La segonda foguèt la volontat d'aumentar la mobilitat de l'artilhariá. Per aquò, foguèt imaginat lo canon automotor, es a dire un sistèma d'armas compausat d'una pèça d'artilhariá e d'un veïcul motorizat. Enfin, la darriera evolucion foguèt la generalizacion dei liasons radiò per facilitar la coordenacion dau tir.

De segur, aqueleis evolucions foguèron jamai totalament integradas per leis armadas que participèron a la Segonda Guèrra Mondiala. En particular, lo canon tradicionau demorèt majoritari dins totei lei camps. Pasmens, l'artilhariá automotritz ocupèt pauc a pauc una plaça pus importanta sus lo prat batalhier. Lo canon d'assaut es un element major d'aquela transformacion. Constituit d'un canon pesuc montat sus un veïcul blindat, èra destinat a l'acompanhament deis autrei tropas durant leis ofensivas. Lei modèls pus poderós podián tanben èsser utilizats per la lucha anticarri. Après 1945, la mobilitat continuèt de s'impausar en despiech dau mantenement d'unitats compausadas de canons tradicionaus.

La Segonda Guèrra Mondiala veguèt tanben l'aparicion dau lança-roquetas multiple, una arma imaginada per lei Sovietics en fixant una batariá de roquetas sus un camion. Amb un còst limitat, aquelei veïculs permetián de tirar de desenaus o de centenaus de roquetas e de se desplaçar après lo tir per anar recargar. La precision dei projectils èra febla mai aquò èra compensat per lo nombre. L'idèa foguèt donc adoptada tant per la Wehrmacht que per leis Aliats.

L'artilhariá dempuei l'aparicion dau missil

Leis ans 1950-1960 veguèron lo desvolopament dau missil que venguèt lentament una arma precisa capabla de destrurre un objectiu situat a un desenau o a un centenau de quilomètres. Aquò limitèt ansin l'interès de l'artilhariá tradicionala que veguèt seis efectius demenir. Pasmens, aquela evolucion ne'n marquèt pas sa fin car per mai d'una rason, l'artilhariá garda un ròtle major dins lo combat modèrne. D'efiech, lei missils son d'armas costosas complèxas a produrre. Abòrd de guèrras modèrnas son donc marcadas per un fenomèn de reduccion dau nivèu tecnologic emplegat a mesura que lei combats se perseguigan. Mai d'una armada dispausa egalament de sistèmas destinats a trebolar lo guidatge dei missils.

Dins aqueu quadre, l'artilhariá vèn alora lèu lo mejan principau que permet d'atacar la prefondor de l'enemic. D'autra part, lo melhorament dei tecnicas de fabricacion dei canons permet desenant de fabricar de pèças capablas d'un tir precís a un quarantenau de quilomètres. De mai, aquelei canons son pron mobils per aver abandonat sa posicion de tir avans l'arribada deis obús tirats sus sa buta. Enfin, dempuei la fin deis ans 1980, lei municions de l'artilhariá intègran sovent de sistèmas de guidatge que permèton de corregir la trajectòria de l'obús. Aquela transformacion regardèt premier lei lança-roquetas multiplas que tiran desenant de projectils intermediaris entre un missil e una roqueta. Dins aquò, uei, existís de modèls d'obús que tènon un sistèma de guidatge e de seleccion d'una buta.

Lei concèptes principaus de l'artilhariá modèrna

L'aplicacion de fuòcs sus lo prat batalhier

L'aplicacion de fuòcs sus lo prat batalhier es lo ròtle principau de l'artilhariá modèrna. Se declina dins fòrça missions diferentas que despendon de la situacion generala e dei plans dau comandament. Per exemple, se destrian lei tirs planificats e lei tirs a la demanda. De mai, lo tèrme que definís lei diferentei missions de tir pòu variar segon la doctrina militara dau país regardat. Dins aquò, mai d'un concèpte es comun :

• lo tir de cobriment es destinat a assegurar la proteccion dei tropas plaçadas a portada de tir deis armas leugieras de l'enemic.
• lo tir defensiu es destinat a sostenir o protegir una unitat engatjada dins un combat defensiu en enebissent lei movements de l'adversari.
• lo tir de secutament es destinat a geinar lei movements de l'enemic en tirant d'obús segon un cicle aleatòri.
• lo tir de barratge es destinat a empachar lo passatge o l'intrada de l'enemic dins una zòna donada en realizant un tir de saturacion còntra aquela zòna.
• lo tir de preparacion es destinat a afeblir una posicion enemiga avans una ataca.

Aquelei missions principalas pòdon èsser moduladas per lo nombre de pèças utilizadas o per la frequéncia de tirs. Un tir simultanèu de tota una batariá permet de concentrar la poissança de fuòc de plusors unitats dispersadas. La canonada (o la mitralhada per leis armas pus leugieras) consistís a tirar au mens tres obús en 10 a 15 segondas còntra una meteissa posicion. Aquò permet de tractar l'objectiu amb un nombre feble de pèças. Pasmens, necessita de pèças adaptadas a un tau tir. Lei tirs d'impacte simultanèu son una tecnica permetent d'obtenir l'explosion simultanèa de plusors obús sus un meteis objectiu. Aquò permet l'aplicacion d'una poissança maximala mai demanda de calculs complèxs per coordenar lei duradas de percors dei projectils utilizats.

Lo combat de còntra-batariá

Article principal : Còntra-batariá.

La còntra-batariá designa lo combat que permet de neutralizar l'artilhariá enemiga. Son organizacion presenta de variacions segon lei diferenteis armadas. Pasmens, utiliza generalament un sistèma d'observacion que permet de detectar lei pèças advèrsas avans de coordenar l'aplicacion dei fuòcs necessaris a lor neutralizacion. Uei, aquò es sovent realizat amb un radar de còntra-batariá. Pasmens, es encara possible de lo realizar gràcias a una unitat d'observacion.

La necessitat d'una coordinacion amb leis autreis armas

En causa de sa poissança de fuòc, l'usatge de l'artilhariá sus lo prat batalhier requièr de coordenar son accion amb leis autreis armas. Aqueu besonh es aparegut tre l'Edat Mejana. Per exemple, en 1453 a la batalha de Castilhon, lei utilizèron son artilhariá per rompre la carga dei fòrças anglesas avans qu'una carga de la cavalariá bretona anientèsse lo rèsta dei tropas anglesas. Dins lo sens opausat, en 1525 a la batalha de Pàvia, una l'artilhariá francesa menacèt inicialament l'equilibri dei linhas espanhòlas. Pasmens, deguèt arrestar son tir quand lo rèi Francés I^èr decidèt de cargar son adversari. Sensa sostèn, lei cavaliers francés foguèron batuts e leis Espanhòus poguèron aisament destrurre lo rèsta de l'armada francesa.

Lei mejans de l'artilhariá modèrna

Lei projectils

Leis obús

Article principal : Obús.

Un obús es un projectil de calibre superior a 12,7 mm dins lei país de l'OTAN e a 14,5 mm dins lei país eissits dau blòt sovietic. Dins abòrd de doctrinas militaras, es considerat coma l'arma vertadiera de l'artilhaire. D'efiech, es lo contacte entre la carga militara de l'obús e son objectiu que permet d'obtenir leis efiechs cercats. Per aquò, existís un nombre important d'obús diferents. Leis obús explosius son dotats d'una carga explosiva generalament destinada au tir còntra lo personau mau protegit o còntra lei bastiments. Leis obús perforants dispausan generalament d'un nuclèu de metau dur (acier, urani apaurit...). Son utilizats còntra lei blindatges e lei fortificacions. Dempuei leis ans 1980, son tanben apareguts leis obús sageta. D'un calibre inferior au canon que lei tira, permèton de tirar a una velocitat fòrça importanta de « sagetas » de tungstèn o d'urani que son fòrça eficaças còntra lei blindatges modèrnes. Leis obús fumigèns, sovent a basa de fosfòr, permèton d'escondre una posicion ò de mesurar una distància durant un tir de reglatge. Ben sovent, an tanben de proprietats incendiàrias. Leis obús quimics son utilizats per liberar de gas de combat. Leis obús atomics son d'obús especiaus experimentats durant la Guèrra Freja per tirar d'armas nuclearas miniaturizadas. Enfin, son recentament apareguts leis obús autopropulsats que son equipats d'una fusada de propulsion per leis accelerar e leis obús guidats o intelligents que pòdon corregir sa trajectòria o identificar sa buta.

Lei roquetas

Article principal : Roqueta.

Lei roquetas son de projectils formats d'una carga militara e d'un sistèma de propulsion. Aquò permet de tirar un projectil que va accelerar per agantar sa velocitat maximala avans d'acabar sa trajectòria gràcias a sa corsa iniciala. Existís fòrça tipes diferents de cargas, çò que permet de tirs explosius, anticarri o incendiaris. Pasmens, recentament, certanei modèls foguèron dotats de sistèmas de guidatge lasèr, çò que marca un raprochament amb lei missils.

Lei missils

Article principal : Missil.

Lei missils tactics pòrtan de cargas variadas que permèton d'assegurar de missions divèrsas sus lo prat batalhier. Per lei diferenciar, son classats per la natura de son ponch de tir e de son objectiu (missil sòu-sòu, missil sòu-aire, missil anticarri, missil antiaerian, missil antiradar...). A respècte deis obús e dei roquetas, lei missils son constituis per una carga militara, un sistèma de propulsion e un sistèma de guidatge.

Leis armaments

Lo canon

Article principal : Canon.

Un canon es una pèça d'artilhariá destinada a un tir dirècte e rapide còntra un objectiu. Per aquò, son tube a una longor superiora a 20 o 25 calibres. Aquela concepcion permet ai gas eissits de la combustion de la carga propulsiva de l'obús de donar una velocitat importanta au projectil. En revènge, en causa d'aquela longor, es malaisat de clinar la pèça per realizar de tirs indirèctes. Lei canons modèrnes son donc utilizats per lei sistèmas d'armas qu'an besonh d'atacar rapidament una buta situada a una distància maximala de quauquei quilomètres coma lei carris de combat, lei veïculs de combat d'infantariá, certaneis unitats de lucha anticarri e certaneis unitats de defensa antiaeriana.

• 
  Canon anticarri sovietic MT-12 de 100 mm
• 
  Tir de canon d'un veïcul blindat estatsunidenc M1128 MGS
• 
  Tir de canon d'un carri de combat estatsunidenc M1 Abrams
• 
  Tir d'un sistèma antiaerian alemand Flakpanzer Gepard

L'obusier

Article principal : Obusier.

L'obusier es una pèça d'artilhariá destinada a la realizacion de tirs indirèctes a una distància importanta. Per aquò, la partida raiada de son tube a una longor inferiora a 20 o 25 calibres. Aquela concepcion permet de donar una velocitat importanta au projectil e de clinar lo tube per realizar de tirs amb un angle important. Durant son percors, l'obús pèrd una partida significativa de sa velocitat mai aquel angle li permet de tocar d'objectius protegits còntra lei tirs dirèctes (per exemple, una unitat protegida per una còla. Uei, leis obusiers forman una partida dei fòrças emplegadas per l'artilhariá modèrna. Permèton de tirar d'obús pesucs (mai de 120 mm) a una distància de quauquei desenaus de quilomètres. Certanei modèls son motorizats per facilitar son desplaçament.

• 
  Tir d'un obús atomic per un obusier M65 Atomic Cannon durant un entraïnament pendent la Guèrra Freja
• 
  Obusier PzH 2000 alemand de 155 mm
• 
  Tir d'un obusier M198 estatsunidenc de 155 mm
• 
  Tir d'un obusier leugier M102 de 105 mm

Lo mortier

Article principal : Mortièr (arma).

Lo mortier es una pèça d'artilhariá destinada a la realizacion de tirs indirèctes còntra un objectiu situat a una distància febla a mejana. Per aquò, a un canon cort que li permet de tirar d'obús amb un angle fòrça important. Lo projectil pòu donc aisament agantar d'objectius protegits dins una trencada. La màger part dei mortiers modèrnes a un calibre situat entre 80 e 120 mm. Pasmens, existís de modèls pus leugiers e pus pesucs. Dins la premiera categoria, se tròban lei mortiers d'un calibre de 50 a 60 mm que son generalament utilizadas per lei tropas aeroportadas. Dins la segonda, se tròban puslèu de pèças fòrça pesucs utilizadas per l'engèni o de naviris de guèrra. Certanei modèls son motorizats per facilitar son desplaçament.

• 
  Cargament d'un mortier leugier de 60 mm utilizat per lei tropas aeroportadas estatsunidencas
• 
  Mortier L16 de 81 mm
• 
  Mortier francés MO 120 RT de 120 mm
• 
  Mortier automotor sovietic 2S4 de 240 mm

Lo lança-roquetas multiple

Article principal : Lança-roquetas multiple.

Lo lança-roquetas multiple es un sistèma d'arma constituit d'una batariá de lança-roquetas montada sus un quadre de carri, de camion o de naviri. Lei roquetas tiradas an una trajectòria balistica e una portada de plusors quilomètres. Aquò permet de tirar de salvas d'un desenau de roquetas tot en permetent au veïcul de quitar rapidament sa posicion. Un grop de lança-roquetas multiples pòu ansin tirar de centenaus de roquetas en quauquei minutas. Coma lei roquetas modèrnas son relativament precisas e que contènon generalament de desenaus o de centenaus de sosmunicions, aqueu tir pòu saturar una zòna e i neutralizar totei leis unitats enemigas mau protegidas.

Leis Estats aguent signat d'acòrds d'enebiment deis armas de sosmunicions an abandonat aqueu tipe d'arma o l'an transformat. Per exemple, lei lança-roquetas multiples francés son venguts de lança-roquetas unitaris. Equipats de roquetas dotadas d'una carga militara unica, permèton d'atacar d'objectius situats a un trentenau de quilomètres amb una precision de l'òrdre dau mètre. Pasmens, l'eficacitat d'un tau sistèma dins un conflicte modèrne es pas encara coneguda.

• 
  Tir d'una roqueta de M270 estatsunidenc
• 
  Tir d'una batariá de TOS-1 sovietics
• 
  Batariá de BM-21 sovietics en 1989
• 
  LRM leugier estatsunidenc M142 HIMARS

Lei sistèmas de tir de missils

Amb la diversificacion dei tipes de missils, lei sistèmas permetent de lei tirar son tanben venguts fòrça divèrs. Lei pus pichons, utilizats per lei fantassins o per de veïculs de combat son generalament pas integrats dins l'artilhariá. En revènge, lei pus importants, coma lei missils de crosiera portats per de veïculs pesucs, son considerats coma de pèça d'artilhariá. Aquò varia segon lei país e despend dei tradicions militaras nacionalas.

Annèxas

Liames intèrnes

• Artilhariá a cavau.
• Artilhariá costiera.
• Artilhariá de campanha.
• Artilhariá de fortalesa.
• Artilhariá de sètge.
• Artilhariá navala.
• Artilhariá nevrobalistica.
• Balistica.
• Batariá.
• Canon.
• Explosiu.
• Fortificacion.
• Lança-roquetas multiple.
• Missil.
• Mortier.
• Obús.
• Obusier.
• Pouvera.