Califat

Un califat (arab: خِلافة) es lo territòri reconeissent l'autoritat d'un califa (arab: خليفة), successor de Maomet, lo profèta de l'islam, dins l'exercici politic del poder.

Aquel mot servís tanben a designar lo quita regim politic e lo periòde pendent que s'exercís.

Mai d'un califats existiguèron dempuèi la fondacion de l'islam, a la seguida des lutas entre los diferents pretendents amb títol de successor del profèta Maomet, après los quatre primiers califas, dichs « paln guidats ». Los mai importants son los seguents:

• lo califat omeia de Damasc (exilat a Còrdoa) ;
• lo califat abbassida de Bagdad;
• lo califat Fatimida del Caire;
• lo califat otoman.

Los primièrs califas (632-661)

A la mòrt del profèta d'Allà, Maomet, en 632, un diferend naís entre los abitants de Medina e de La Mèca al subjècte la succession del profèta de l'islam. Unes preferisson una succession eissida de la familha en prepausant entre autre Ali son gendre e cosin per li succedir. Los companhs s'opausan e nomenan Abu Bakr: lo primièr califa serà donc Abu Bakr (ou Abubakar) que contunha la conquista de la peninsula d'Arabia. A sa mòrt en 634, son conselhièr mai pròche Umar li succedís. Aquel conquerís Palestina, Mesopotamia, Egipte e Pèrsa; en 644, es escotelat per Abu Lu'lu'a (un esclau persan non musulman) dins la mosqueta alara que s'anava far la pregària de l’alba (Salat Al-Fajr). Après sa mòrt, un tresen califa foguèt designat per consultacion dels companhs de Maomet: Othman (644-656). Lo quatren califa es Ali, cosin e gendre del profèta de l'islam (656-661). Los khulafah Rashidun o alara los quatre califas plan guidats es un tèrme utilizat dins l'islam sunnita e subretot paer far referéncia pour se als quatre primiers califas.

Los Omeias (661-750)

Las Omeias son una dinastia de califas que governèron lo mond musulman de 661 a 750, establissent lor capitala a Damasc. Lor nom ven d'un de lors aujòs, Omeia. Apartenon a la tribú dels Quraishs, tribú dominanta a La Mèca dels temps de Maomet. Après s'èsser oposats a el, l'avián rejonh al darrièr moment.

Los Omeias èran ligadas amb lo tresen califa, Othman. Quand aquel fuguèt assassinat, d'oposants portèron al poder Ali, cosin e gendre de Maomet, ambedos èran ligats a Othman cridèron venjança, per exemple l'omeia Muawiya I, qu'èra alara governaire de Siria. A la seguida de combats, Ali foguèt escartat del poder per un arbitratge, e Muawiya fuguèt proclamat califa pels Sirians (661). Sols los chiitas reconeisson la legitimitat d'Ali. Aquel que foguèt assassinat onga pels kharidjitas, sos ancians partisans, pas res pus s'opausa enseguida al reialme dels califas omeias.

Vista de la Granda Mosqueta de Kairuan tanben nomenada mosqueta Oqba Ibn Nafi; fondada en 670 pel general omeia Oqba Ibn Nafi (mas son aspècte actual data subretot del sègle IX), es la mai anciana e prestigiosa de l'Occident musulman e testimònia de l'espandiment del califat omeia fins al Magrèb. La Granda Mosquée de Kairuan es situada dins la ville de Kairoan en Tunisia.

Pasmens, dempuèi los ans 680, de trebolums intèrnes gaireben acabèron amb aquela dinastia, mas capita totjorn a reviscolar:

En 680, a la mòrt de Muawiya, los notables de la vila majoritariament chiita de Kufa, en Mesopotamia, volguèron far tornar al tròn Hussein, segond filh d'Ali. Foguèron espotits a Kerbala per una armada omeia. En 683, un notable quraychita, Abd Allah ben az-Zubayr, lèva en Arabia las doas vilas santas de La Mèca e Medina, e espandís son poder fins a la vila de Basra (Bassora), en Iraq. A meteis temps naís a Kufa una revòlta organizada per Mukhtar al nom d'un dels filhs d'Ali. Mai, diferents gros kharidjitas provòcan de desòrdres en Arabia miègjornala, en Iran central e en Nauta Mesopotamia.

Aurosament pels Omeias, los diferents grops levats avián pas cap de ligam entre eles. Los Kharidjites s'espandiguèron pas fòra dels desèrts; Abd Allá foguèt vencut pel califa Abd-al-Malik, alara que Mukhtar èra espotit pel fraire d'Abd Allà, que governava Basra. Los adversaris del regim l'accusavan d'impietat per diferentas rasons:

• Aviá usurpat la plaça e rajat la sang de la familha del profèta de l'islam;
• Seriá estat tròp indiferent a l'islam e a sas règles, coma per exemple negligent de convertir las populacions conqueridas.

Mercé a de conquistas, lo califat omeia conéis un grand espandiment; cap a l'oèst al Magrèb (fondacion de Kairuan dans l'actuala Tunisia) e cap a Espanha, alara qu'a l'èst, il annèxia la Transoxiana e lo Sind.

Los Omeias longtemps preferissián far pagar al non musulmans d'impòsts (capitacion e impòst fonzièr) puslèu que de los convertir. Pasmens los successors d'Abd al-Malik causiguèron una solucion mai flaca: èran encoratjadas las conversions, e pels convertits la capitaciones remplaçada per l'almòina legala del cresent; mas l'impòst fonzièr contunhava sus lors tèrras (jol pretèxte qu'aquelas avián pas estat convertidas).

Los Omeias foguèron enseguida detronadas en 750 per los abbassidas, que fondèron la lor dinatia. Gaireben totes los menmbre de la familha foguèron chaplats, mas lo prince Abd ar-Rahman I, capitèt a fugir cap a Espanha e i establir una dinastia novèla a Còrdoa. L'emir Abd al-Rahman III prenguèt lo títol califa en 929, afirmissent atal la complèta independéncia de Còrdoa.

Los Abbassidas (750-1258)

La novèla dinastia abbassida conservèt la foncion de califa fins al sègle XVI mas aqueles califas an exercit lo poder pendent de periòdes limitats.

Apogèu e declin (750-945)

Los començaments del regne abbassida foguèron marcat per una reforma de l'empèri tractant melhor las populacion non arabas e non musulmanas. Foguèt tanben un periòde de desvolopament urban, simbolizat per la nòva capitala, Bagdad, fondada per Al-Mansur en 762. Pasmens, lo poder foguèt rapidament destabilizat, subretot a causa de la fòrta preséncia dels mecenaris turcs dins l'armada e dins la quita garda del califa. Las tensions provocadas per aquela situacion mena los califas a desplaçar a Samarra entre 836 e 883.

Mai, a parit del sègle IX, l'autoritat del califa s'estompa a periferia de l'empèri. Tunisia e Tripolitània prenguèron lor autonomia menats pels Aghlabidas, Egipte jos de Tolonidas. Transoxiana e Khurasan se trapan successivament jos la dominacion dels Tahiridas, de Saffaridas puèi dels Samanidas.

Lo poder abbassida acaba de s'aflaquir amb la fondacion du califat esquismatic fatimida, mas subretot, en matèria de politica intèrna, amb l'importança creissenta dels visirs e dels emirs turcs. En 936 foguèt creada la foncion de grand emir que lo poder es fòrça grand, tan dins le domèni militar coma dins las finanças.

Lo califat jos tutèla (945-1180)

Après que mermèt pauc a pauc, l'estatut del califa venguèt pas qu'aquel, simbolic, de « comandaire dels cresents », e la realitat del poder politic la realiza de dinastias non arabas.

Los Buídas (945-1055)

La familha dels Buídas, d'origina iraniana, pren en 945 la foncion de grand emir e domina subretot Iraq e Iran.

Los Seldjokidas (1055-1180)

Al començament del sègle XI, la tribú turca dels Oghuzas, dominada pel clan dels Seldjukidas, envasís las províncias orientalas de l'empèri arab puèi Iran. En 1055, lor cap Tuğrul Bey pren Bagdad e se fa reconéisser coma sultan. Son ambicion mostrada èra de tornar amb la legitimitat d'un poder sunnita fàcia als Buídas chiitas e al califat fatimida que s'èra espandit cap a Egipte puèi fins Siria e al Edjaz, e de tornar prene al non dels califa las vilas santas de La Mèca, Medina e de Jerusalèm.

De fait, le pouvoir seldjoukide s'empara de la Syrie (mais los crosats prenon Jerusalèm en 1099) e l'Asia minora. Mas rapidament de rivalitats espelisson entres los clans turcs e lo poder dels sultans s'aclapa.

Lo revoscòl del poder abbassida (1180-1258)

Lo declin dels sultans seldjukidas permit al califa An-Nasir de restaurar son autoritat sus l'Iraq. Mas l'invasion mongòla de 1258-1260 e l'execucion d'Al-Musta'sim acabèron per sempre al poder abbassida.

Los califats d'Africa del Nòrd e d'Andalosia (909-1269)

Lo califat fatimida (909-1171)

Vejatz Fatimidas

Lo califat de Còrdoa (929-1031)

Vejatz Califat de Còrdoa

Lo califat Almohada (1147-1269)

Vejatz Califat almohada

Fin dels califats e periòde dels sultanats (1261-1517)

Lo sultanat mameloc (1261-1517)

Al-Mustansir, un membre de la familha abbassida, se refugia en Egipte ont Saladin aviá destruit la dinastia fatimida en 1171 e que dirigissiá los Mamelocs dempuèi 1250. Lo sultan mameloc Bibars faguèt renéissee Al-Mustansir coma califa per legitimar son autoritat politica. Mas, de fach, la linhada de califa que demorava jol sultanat mameloc aviá pas cap de bias de poder e possedava un títol sonque onorific. En 1517, lo sultan otoman Selim Ier conqueriguèt l'Egipte, acabant amb lo sultanat mameloc e, pel còp, al califat abbassida.

Autres sultanats notables

• Los merinidas
• Los afsidas

L'institucion del califat otoman (1517-1924)

Una tradicion tardièra conta que Selim Ièr volguèt contunhar l'institucion suprèma de l'islam en assumant a son torn lo títol de califa. Aquel fach se pòt pas èsser inverifiable e largament controversiat pels istorians arabs, mas los sultans otomans foguèron en efièt considerats coma portaires d'aquela dignitat. Un d'aquelas illustracion dins lo sonh que Mustafa Kemal Atatürk prenguèt d'abolir oficialament l'institucion del califat lo 3 de març de 1924, dos ans après aquela del sultanat. Lo darrièr e 101n califa (a partir d'Abu Bakr) de l'ostal otoman se nomena Abdul-Medjid. Moriguèt en exili a París, en 1944, e foguèt enterrat dins la vila santa de l'islam, Medina.

Fin del califat (1924)

Après lo desmantelament de l'Empèri Otoman, lo califat es abolit en 1924.

Enseguida, una tentativa per lo restablir es lançada pel cherif de La Mèca Hussein ben Ali (aujòl de la dinastia regnant actualament en Jordania), aliat dels Britanics pendent la Primièra Guèrra mondiala. Son objectiu es la fonction de califa del mond musulman. Sa tentativa evolua fàcia a l'existéncia de mai d'un Estats dins la region, coma la dinastia des Saüds (Abdel Aziz ibn Saüd) que contraròtla los luòcs sants.

D'istorians e especialistas del mond musulman considèran que existisson pas pas après 1924 ni califa ni califat sus tota o granda partida del mond musulman.

Al sègle XXI

Al sègle XXI, la volontat de restauracion del califat es presenta dins nombre de formacions politicas. D'organizacions vòlon i capitar per la via politica, e d'autres, vòlon i capitar per la guèrra. Ara, existís pas cap de dralha politica tocant a fusionar totes los païses musulmans; levat las initiativas dels corrents jihadistas.

Islam politica

De movements panislamic de l'islam politica, coma lo Hizb ut-Tahrir o los Fraires musulmans, an dins lor programa politic la volontat de restaurar lo califat.

Jihadisme

Fòrça movements jihadistas e extremistas an per objècte politic la restaurecion del califat, que partejan amb los movements eissits de l'islam politic coma Al-Qaïda qu'utilisa la violéncia per i capitar.

Lo dimenge 29 de junh de 2014, l'Estat islamic en Iraq e al Levant foguèt lo primièr dels movements djihadistas a pretendre aver restablit lo califat en proclamant califa son cap Abu Bakr al-Baghdadi, jol nom d'Ibrahim, lo movement djihadista exigís de totes los musulmans que li fagan jurament. De grops djihadistas pel mond poirrián acceptar de s'alinhar darrièr el.

Henry Laurens, istorian del mond arab al Collègi de França, parla al subjècte d'«invencion de la tradicion» al sens que «aquel califat es tan imaginari coma lo biais que Hollywood presenta l'Edat Mejana [...] sèm en plen imaginari de segond òrdre [...] qu'aquò a res a veire amb la realitat istorica del califat».

Annèxes

Bibliografia

•  Dictionnaire historique de l'islam. PUF, p. 1056 (Quadrige). ISBN 978-2-130-54536-1. 
• André Miquel, « Autour du Califat et de la notion de légitimité », Tiers-Monde, Persée, vol. 23,‎ 1982, p. 791-794 (DOI 10.3406/tiers.1982.4174, legir en linha)
• (en)  The new Islamic dynasties: a chronological and genealogical manual. Edinburgh University Press. ISBN 9780748621378. 
• (en) Imran N. Hosein, The Caliphate, The Hijaz and the Saudi Wahabi Nation State, Masjid Darul Qur’an, 1996.
• Gilles Veinstein, « La question du califat ottoman », in Le choc colonial et l'islam, 2006, Paris, La Découverte, ISBN: 9782707146960
• «Le chaos du Levant» (Aud). France Culture..

Articles connèxes

• Califa
• Emirat