Station Antwerpen-Centraal
Station Antwerpen-Centraal (door de Antwerpenaren ook wel Centraal Station, Middenstatie of Spoorwegkathedraal genoemd, en algemeen ook ingekort tot Antwerpen-Centraal) is het centraal station aan het Koningin Astridplein in Antwerpen. Van 1873 tot begin 2007 was het een kopstation waar alle treinen hun rijrichting moesten keren. Op 23 maart 2007 werd onder een deel van de stad en onder het station een tunnel met twee doorgaande sporen geopend.
| ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Opening | 3 mei 1836 | |||
| Telegrafische code | FN | |||
| Lijn(en) | 12 - 25 - 27 - 59/1 | |||
| Reizigerstellingen[1] • Weekdag • Zaterdag • Zondag |
(2022) 31.347 22.765 20.425 | |||
| IATA-code | ZWE | |||
| Beheerder | NMBS | |||
| Architectuur | ||||
| Architect(en) | Louis Delacenserie (bijgestaan door Charles Poupaert) | |||
| Stijlperiode | Eclecticisme | |||
| Aantal sporen | 14 | |||
| Ligging | ||||
| Coördinaten | 51° 13′ NB, 4° 25′ OL | |||
| Externe link | Stationsinformatie NMBS | |||
  | ||||
| ||||
Opening en eerste stationsgebouwen
bewerkenHet eerste Antwerpse station was het eindpunt van de op 3 juni 1836 geopende spoorlijn Mechelen-Antwerpen. Het heette toen zonder meer station Antwerpen of Anvers. De omgeving van het station was toen nog weinig bebouwd en ook de Spaanse omwalling van de stad was nog intact. Toen het spoor in 1840 via de Rijnpoort werd verlengd tot het station Antwerpen-Dokken en -Stapelplaatsen op de Oude Leeuwenrui begon men de benaming Antwerpen (Borgerhout) te gebruiken om verwarring te vermijden. Het oorspronkelijke stationsgebouw was van hout en werd ter gelegenheid van de opening van de nieuwe internationale verbinding naar Nederland in 1854-1855 vervangen door een nieuw en groter gebouw.
In 1873 werd het station opnieuw een kopstation. De gelijkvloerse doorgaande verbinding naar Nederland kon niet langer gehandhaafd blijven in de groeiende en drukker wordende stad. Voor de verbinding met Nederland en het station Antwerpen-Dokken en -Stapelplaatsen werd aan de oostzijde een verhoogd ringspoor om de stad aangelegd. In 1879 opende men aan dit ringspoor een nieuw goederenstation met de naam Borgerhout en veranderde de benaming van het belangrijkste Antwerpse station naar Antwerpen (Oost) of Anvers (Est). Het beheer van het station gebeurde gezamenlijk met de Grand Central Belge.
Toen in 1905 het nieuwe stationsgebouw feestelijk geopend werd, wijzigde de naam opnieuw naar het huidige Antwerpen-Centraal.
Architectuur
bewerken
Het huidige (en derde) stationsgebouw Antwerpen-Centraal werd gebouwd tussen 1899 en 1905 als kopstation. Het gebouw bestaat uit een stalen perronoverkapping en een groot stationsgebouw uitgehouwen in natuursteen. De stalen perronoverkapping werd geconstrueerd tussen 1895 en 1899 volgens plannen van ingenieur Clément Van Bogaert door de Compagnie Centrale de Construction.[2] De overkapping is 43 meter hoog (hoogte die nodig was om de rook van de locomotieven op te vangen), 186 meter lang en 66 meter breed en bood ruimte aan tien kopsporen. Het stenen stationsgebouw (ontvangstgebouw) werd gebouwd tussen 1899 en 1905 door Louis Delacenserie (bijgestaan door Charles Poupaert) in eclectische stijl (een combinatie van stijlelementen uit vroegere perioden). Zelf sprak Delacenserie van "barok-middeleeuws eclecticisme". Hij liet zich inspireren door het oude stationsgebouw van Luzern uit 1896 en door het Pantheon in Rome. Na de eerstesteenlegging in 1895 vorderden de werken zo langzaam dat men in Antwerpen begon te spreken van een "station in stillekesaanstijl". Stilaan verrees dan toch het monumentale gebouw, met als hoogste punt de 75 meter hoge koepel. De rijkelijk aangebrachte symboliek omvatte onder meer het Antwerps wapenschild, de Belgische Leeuw en de initialen van koning Leopold II. Op 11 augustus 1905 werd het station geopend.
In het midden van de twintigste eeuw verkeerde het gebouw in slechte staat. Een mogelijke afbraak werd echter afgewend toen het station omstreeks 1975 de status van beschermd monument kreeg, maar door de maand na maand erger wordende slechte staat van de overkapping, besloot de NMBS op 13 december 1985 dat Antwerpen-Centraal op 31 januari 1986 om veiligheidsredenen zou sluiten als geen besluit werd genomen over de restauratie van de perronoverkapping en gevels. Uiteindelijk werd op 20 december 1985 besloten dat de NMBS de nodige restauratiewerken zou uitvoeren. Die restauratie begon op 24 maart 1986 en duurde tot kort voor de grote ombouw in 1998. Het glas van de overkapping werd vervangen door polycarbonaatplaten, opdat de veiligheid van de reizigers zou worden verzekerd. De fundering van de bogen werd hersteld en waar nodig heropgebouwd. Staal werd gereinigd en opnieuw geschilderd.
Direct bereikbaar vanuit de perrons zijn twee hoge grote eetzalen ingericht. Die aan de stadskant is overdadig gedecoreerd met spiegels en bladgoud. Deze ruimte was ingericht als bar. Na een renovatie is de zaal de bar/restaurant "Le Royal" met zaalbediening.[3] De zaal aan de dierentuinzijde werd tot voor de verbouwing gebruikt als personeelskantine; er zijn plannen er een congres- en vergaderruimte van te maken. Het personeelsrestaurant is heden ingericht in het nieuwe gedeelte op etage -0,5, met uitzicht op de sporen. Bovenaan zijn diverse kantoor- en personeelsruimtes die niet toegankelijk zijn voor het publiek. De grote voorzaal (kathedraal) met marmeren vloer wordt vaak gebruikt voor allerlei evenementen en optredens, waaronder dansdemonstraties. In een hoek aan de stadskant was een telegraaf- en telefoonkantoor ingericht. Dit is nog te zien in de teksten op de gevel.
Het Amerikaanse weekblad Newsweek plaatste het station in februari 2009 bij de wereldtop. De Amerikanen bezochten een aantal prestigieuze stations en kwamen tot de conclusie dat de Antwerpse spoorwegkathedraal een vierde plaats waard is.[4] Station Antwerpen-Centraal werd in 2010 gekozen tot mooiste station van Europa, door bezoekers van StedenTripper.com.[5] In 2014 werd het station door de Brits-Amerikaanse nieuwssite Mashable tot mooiste treinstation ter wereld uitgeroepen.[6]
Sporen
bewerkenHet station heeft 14 perronsporen verdeeld over drie niveaus:
- Het niveau +1 (6 kopsporen: sporen 1, 2, 3, 4, 5 en 6; spoorlijnen 12[7] en 59/1).
- Het niveau -1 (vier kopsporen: sporen 11, 12, 13 en 14; spoorlijn 27).
- Het niveau -2 (vier perronsporen die op twee doorgaande sporen uitkomen; sporen 21, 22, 23 en 24; spoorlijn 25, noordwaarts tot station Antwerpen-Luchtbal, daarna spoorlijn 4 of 12).
Noord-zuidverbinding
bewerkenAntwerpen-Centraal kampte al enkele decennia met een te beperkte capaciteit. Zo waren er te weinig sporen en waren de perrons te kort. Ook het kopmaken van de treinen op het kopstation vergde veel capaciteit.
Sinds mei 1998 werd er in Antwerpen gewerkt aan de noord-zuidverbinding, die in 2006 afgewerkt werd. Tussen Antwerpen-Luchtbal en Antwerpen-Berchem werd een 1200 meter lange tunnel geboord onder Antwerpen en het Centraal Station, waardoor de hogesnelheidstreinen van o.a. de HSL 4 / HSL-Zuid door kunnen rijden zonder in Antwerpen te moeten keren. Dit hele spoorproject kostte ongeveer 1,6 miljard euro.
Het Centraal Station kreeg in 2007 perronsporen op drie niveaus, waarvan +1 het oorspronkelijke niveau was.
Op dit oorspronkelijke niveau +1 werd daarbij het aantal sporen van tien tot zes teruggebracht. De perrons op niveau -2 zijn 400 meter lang en daarmee geschikt om twee gekoppelde Thalysstellen te laten halteren.
Op 23 maart 2007 werd het niveau -2 met de spoortunnel (twee tunnelkokers met elk één spoor) feestelijk officieel geopend o.a. in het bijzijn van Vlaams minister voor Mobiliteit Kathleen Van Brempt en burgemeester Patrick Janssens. Op 6 december 2007 werd in aanwezigheid van Sinterklaas en de Antwerpse burgemeester ook niveau -1 geopend.
Treindienst
bewerkenInternationaal
bewerkenNationaal
bewerkenReizigerstellingen
bewerkenDe grafiek en tabel geven het gemiddeld aantal instappende reizigers weer op een week-, zater- en zondag.[8]
| Tabel: aantal instappende reizigers station Antwerpen-Centraal | |||
|---|---|---|---|
| Weekdag | Zaterdag | Zondag | |
| 1977 | 24 340 | 8 824 | 9 241 |
| 1978 | 21 273 | 8 563 | 8 849 |
| 1979 | 24 033 | 10 816 | 9 264 |
| 1980 | 22 527 | 8 389 | 8 521 |
| 1981 | 23 801 | 10 416 | 10 588 |
| 1982 | 28 324 | 9 314 | 8 530 |
| 1983 | 24 823 | 8 343 | 7 624 |
| 1984 | 22 883 | 8 879 | 7 312 |
| 1985 | 24 134 | 8 686 | 8 603 |
| 1986 | 21 198 | 9 633 | 8 110 |
| 1987 | 23 161 | 8 848 | 7 307 |
| 1988 | 27 813 | 9 362 | 8 643 |
| 1989 | 21 752 | 8 075 | 7 635 |
| 1990 | 21 798 | 10 309 | 11 074 |
| 1991 | 22 974 | 11 404 | 8 693 |
| 1992 | 25 880 | 11 843 | 11 767 |
| 1993 | 22 500 | 11 222 | 10 045 |
| 1994 | 25 831 | 12 409 | 10 351 |
| 1995 | 24 268 | 11 679 | 9 676 |
| 1996 | 28 795 | 12 142 | 10 159 |
| 1997 | 26 064 | 12 797 | 11 882 |
| 1998 | 19 032 | 14 444 | 9 400 |
| 1999 | 16 701 | 12 592 | 9 000 |
| 2000 | 17 564 | 15 048 | 8 865 |
| 2001 | 19 231 | 10 278 | 7 076 |
| 2002 | 16 235 | 13 336 | 11 446 |
| 2003 | 18 083 | 13 361 | 8 949 |
| 2004 | 20 978 | 14 986 | 12 542 |
| 2005 | 19 493 | 16 922 | 11 938 |
| 2006 | 20 895 | 15 704 | 13 960 |
| 2007 | 25 225 | 14 055 | 16 156 |
| 2008 | - | - | - |
| 2009 | 31 118 | 22 259 | 19 638 |
| 2010 | - | - | - |
| 2011 | - | - | - |
| 2012 | 33 641 | 17 423 | 14 338 |
| 2013 | 32 634 | 20 488 | 16 862 |
| 2014 | 34 265 | 19 078 | 17 235 |
| 2015 | 33 614 | 19 260 | 16 539 |
| 2016 | 32 390 | 17 302 | 15 146 |
| 2017 | 34 998 | 21 583 | 17 876 |
| 2018 | 36 823 | 25 453 | 19 471 |
| 2019 | 39 628 | 23 918 | 18 553 |
| 2020 | 18 626 | 13 566 | 10 187 |
| 2021 | - | - | - |
| 2022 | 31 347 | 22 765 | 20 425 |
| 2023 | 37 591 | 25 163 | 21 350 |
Ingang Kievitstraat
bewerkenMet de verbouwing van het station is aan de zuidkant van het station een ingang aan de "Kievitstraat" geopend en werd een bijhorende stationshal opgetrokken. Tussen het oude stationsgedeelte en de Kievitstraat toegang zijn op straatniveau winkelgalerijen gebouwd. Hier zijn de vroegere diamantwinkels onder het spoorviaduct van de Pelikaanstraat naartoe verhuisd. Daarnaast zijn er drink- en eetgelegenheden, krantenwinkels en andere winkels. Daarenboven werd het nieuwe stationsgedeelte voorzien van een uitgebreide parking die wordt beheerd door de NMBS en rechtstreeks toegang verleent tot de perrons en de ondergrondse spoorweggalerijen.
Het nieuwe stationsgedeelte Kievit werd ontworpen onder leiding van de Belgische ingenieur architect Jacques Voncke en dit in opdracht van Eurostation.
Aansluitend openbaar vervoer
bewerken
Zie Antwerpse tram voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Antwerpen-Centraal is ondergronds rechtstreeks verbonden met de premetrostations Astrid en Diamant waar verschillende tramlijnen genomen kunnen worden. Bovengronds op het Koningin Astridplein stoppen eveneens enkele trams. Vlakbij stoppen ook verschillende stads- en streekbuslijnen in de Pelikaanstraat en op het Koningin Astridplein. Het knooppunt van streekbusvervoer, de Franklin Rooseveltplaats, ligt op loopafstand van het station.
Fietsfaciliteiten
bewerkenSinds september 2006 heeft het station ook een ondergrondse fietsenstalling (onder het Koningin Astridplein) met plaats voor 1000 fietsen, een kiss & ride-zone en een parkeerplaats voor auto's.
In mei 2007 is aan deze ondergrondse fietsenstalling het fietspunt opengegaan. Waar er, specifiek voor Antwerpen, naast toeristenfietsen circa 700 gele studentenfietsen verhuurd worden.
De capaciteit van de fietsenstalling is in het voorjaar van 2009 verhoogd met nog eens 250 stallingsplaatsen onder het Koningin Astridplein. Tegelijkertijd is de ondergrondse fietsenstalling aan de kant "Kievit" geopend met 400 plaatsen. Fietsen die toch bovengronds tegen palen of hekken worden geparkeerd, worden regelmatig weggehaald door de diensten van het fietspunt, in samenwerking met de politie.
Er zijn zeven Velostations in de nabijheid van het station. Twee daarvan bevinden zich op het Astridplein, twee aan het Kievitplein en de overige op de De Keyserlei.
Tariefzone
bewerkenBij zowel het binnenlandse als het SCIC-NRT-tarief behoren de stations Antwerpen-Berchem, Antwerpen-Centraal, Antwerpen-Luchtbal, Antwerpen-Noorderdokken en Antwerpen-Zuid tot één tariefzone.[9] Stations Antwerpen-Oost en Antwerpen-Dam zijn sinds 10 december 2011 gesloten voor reizigersvervoer, want sindsdien rijden alle reizigerstreinen tussen het noorden en het zuiden van Antwerpen door de Antwerpse Noord-Zuidverbinding.
Plopsa Station Antwerp
bewerken Zie Plopsa Station Antwerp voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Sinds 2017 bevindt er zich in het station, aan ingang Kievitplein, ook een indoorpretpark. Het pretpark opende aanvankelijk de deuren onder de naam Comics Station Antwerp en was gethematiseerd naar zes Belgische stripreeksen. In 2019 werd Comics Station na een faillissement overgenomen door Plopsa. Het park heropende in 2021, na een uitgebreide renovatie, als Plopsa Station Antwerp.
Trivia
bewerken- Het station is het decor voor tal van films, met als bekendste voorbeeld de openingsscène van De zaak Alzheimer, waarin huurmoordenaar Ledda aankomt vanuit Frankrijk. Ook in buitenlandse producties weet men het station te smaken. Zo diende het bijvoorbeeld als decor in een aflevering van de Britse serie Poirot, waarin Antwerpen-Centraal doorgaat voor een Brussels station.
- Toen koning Leopold II in 1905 het station kwam heropenen en het voor het eerst zag, viel hem de grootte kennelijk tegen. Zijn eerste reactie zou dan ook zijn geweest: "C'est une petite belle gare." (Het is een leuk, klein stationnetje.)[10][11]
- De verhoogde spoorberm, die het Centraal Station met Berchem verbindt, bestaat uit een lange opeenvolging van bruggen en blinde bogen, verfraaid met torentjes, klokkentorentjes en balustrades. Dit viaduct is een opmerkelijk Antwerps zinnebeeld en werd ontworpen door architect Jan Van Asperen bij de aanvang van zijn carrière. Het geheel wordt in de Antwerpse omgeving de centers genoemd. Deze metsersterm is afkomstig van het Franse cintre en betekent: boog.
- Het goederenstation Antwerpen-Centraal stond ook bekend als station Congo. Het was langs de dierentuin (spoor 10) gelegen en ten behoeve van de Zoo werden hier zowel dieren als voedsel gelost. Later werd het uitgebreid en uiteindelijk verlegd naar de Van Immerseelstraat.
- Het station vormt het decor voor het begin van Austerlitz, een boek van W.G. Sebald.
- In 2019 was dit station het vijfde drukste in België, enkel voorafgegaan door drie Brusselse stations en Gent-Sint-Pieters.
Galerij
bewerken Zie categorie Antwerpen Centraal Station voor meer mediabestanden van dit station.- Foto's van Station Antwerpen-Centraal – binnen- en buitenaanzichten
-
Voorzijde van het Koningin Astridplein -
Klok en wapen van Antwerpen op de binnengevel -
Perron buiten de overkoepeling -
Binnengevel perronhal -
Zicht vanaf bovenste niveau -
Perronhal vanaf kop -
Binnengevel stationshal aan Koningin Astridplein-zijde -
Buitengevel stationshal aan de zijde van de De Keyserlei (bij donker) -
Centrale trap stationshal -
De perronhal vanaf perron 1 (bij donker) -
Bovenaanzicht doorgaande tunnelsporen -
Onderaanzicht vanaf doorgaande tunnelsporen -
>Zicht op het Atrium (vanaf niveau +1) -
Zicht op het Atrium (vanaf niveau 0) -
Niveau 0 – winkelgalerij -
Niveau 0 – Onderaanzicht stationsoverkapping -
Niveau -2 – perrons en sporen -
Niveau -2 – begin van het perron -
Niveau -2 – ter hoogte van de Kievitstraat-ingang -
Niveau -2 – perron -
Bar in de grote bovenzaal -
Binnengevel -
Binnengevel -
Vergezicht van het station -
Buurtfeest bij de opening van de Kievitstraat-ingang -
Buitenkant van de perronhal van station Antwerpen-Centraal -
Venster in de perronhal van station Antwerpen-Centraal
Literatuur
bewerken- Raf Vandecasteele, Antwerpen-Centraal. De spoorwegkathedraal die per ongeluk bleef staan, 2022. ISBN 9789462674066
Externe links
bewerken- Beschrijvingspagina NMBS - b-rail.be
- Lijn 25 - telenet.be
- 360°-panorama van station Antwerpen-Centraal - studiovr.pl
- Agentschap Onroerend Erfgoed, Centraal Station. Gearchiveerd op 18 april 2019. Geraadpleegd op 18 april 2019. .
- ↑ De bron voor de gegevens is NMBS – Reizigerstellingen. De tellingen worden meestal uitgevoerd in de maand oktober: gedurende 9 opeenvolgende dagen (5 werkdagen en de 2 omliggende weekends) worden dan door het stations- en treinbegeleidingspersoneel visuele tellingen verricht. De methode bestaat erin het aantal in- en uitstappende reizigers te tellen in alle stations en stopplaatsen en dit voor alle treinen van het binnenlands verkeer. Het getal naast het kopje 'weekdag' slaat op het gemiddeld aantal opstappende (dus niet het aantal afstappende) reizigers op een weekdag (maandag, dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag opgeteld gedeeld door vijf), zaterdag en zondag staan apart vermeld. De cijfers geven een indicatie en hebben een foutenmarge, die in sommige gevallen aanzienlijk kan zijn.
- ↑ Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Centraal Station. In Inventaris Onroerend Erfgoed. Opgehaald van https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7051 op 30-07-2016 17:58.
- ↑ Bestand:Le Royal café-bar-restaurant in Antwerpen Centraal I.jpg
- ↑ Stations: A Destination That Matches the Journey, Newsweek.com, 10 januari 2009.
- ↑ De mooiste stations van Europa, StedenTripper.com, 22 september 2010.
- ↑ De standaard - Antwerpen Centraal is mooiste Station ter wereld
- ↑ Deze aansluiting via de ringlijn wordt niet meer gebruikt behalve voor remiseritten, reizigerstreinen voor lijn 12 vertrekken vanuit niveau - 2
- ↑ De bron voor de gegevens zijn de jaarlijks door de NMBS in oktober uitgevoerde reizigerstellingen. Stationspersoneel en treinbegeleiders tellen dan visueel gedurende negen opeenvolgende dagen (vijf werkdagen en de twee aansluitende weekends) in alle stations en stopplaatsen het aantal instappende reizigers en dit voor alle binnenlandse treinen. De groene balk geeft het gemiddeld aantal opstappende (dus niet het aantal afstappende) reizigers weer op een weekdag (maandag, dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag opgeteld en gedeeld door vijf). Zaterdag wordt weergegeven door de blauwe en zondag door de rode balk. De cijfers geven een indicatie en hebben een foutenmarge, die in sommige gevallen aanzienlijk kan zijn. In 2008, 2010, 2011 en 2021 (corona) werden geen tellingen uitgevoerd. De gegevens zijn online raadpleegbaar, zoekterm Reizigerstellingen
- ↑ B-rail - Vervoersvoorwaarden NMBS Mobility
- ↑ Grosemans, André, Het oudste straatje, all-day-eating en de geur van chocolade: wat je op 48 uur kunt doen in Antwerpen. Het Nieuwsblad (7 juli 2021). Geraadpleegd op 24 februari 2023.
- ↑ (de) Deiss, Richard (2013). Flügelradkathedrale und Zuckerrübenbahnhof. Kleine Geschichte zu 200 europäischen Bahnhöfen. Books on Demand, Norderstedt, "2.2 Belgien", p. 38. ISBN 3-8482-7487-6.
