Trasalba ou Violeta e o Militar ,Morlo

unha novela de persoaxe colectiú0, múhi-

é
I ttA:-1rl liJ\
ple, transformrsta, luíndo na historia mate-
rial e no paladeo dun confovertido proce-
{ }l¡
so persoal-cerebral que o leva ó desexo:
facer nada, permanecer acó no alén, o vlilt I tA I
sexo mata.
Obxectos activos (a bala de prala), o míti-
co popular (co seu ritual), a avangarda
{I MII I IAII
creativa europea (coa súa parafernalia), o
narcisismo que dá tanta lernura para si,
M{ rlt lr !
conslrúense nun universo interactivo e
moderno que poderiamos definir ó axexo,
inacabado, coa contemporaneidade da M ,llil ; .'
máquina que far operacións mentais e os
materiais que son formas de relación da
enerxía. Todo o novo éo intercambiándo-
lr 'lll i ¡ll
se. Expreso Trasalba-París.
A necesidade do oulro. Violeta e o Militar
Morto. Elixir sicolóxico. O anodino extraor-
dinario e recurrente do fonambulista no
aramio, liñas paralelas da madeira do piso
da casa forte. 0s tics comunicativos que
en tempo real van do 1927 ó 1930.

lr
{
I l.

I
.I r

I
I
I
,l
i'
It¡lrlr.r¡ r,¡ l'irlrlir':r (.cntral dc Vigo

@, ililil ilil il lllilllllIlllll

4031118
adicions¡ fCCróis da golicio
 I.r

BIBLIOTECA PÚBLICA CENTRAL DE VIGO

R/ Joaquín Yáñez, 6 - Teléfono: 986 229 074'Fax:986 227 342

Este libro en empréstito terá que ser devolto na última data sinalada

Margarita Ledo Andión (Castro de Rei, 1951)

f íxose periodista en Barcelona, na vella escola
de Ramblas 130, e desas rlalas son Parolar
cun eu, cun intre, cun inseuto e O Coruo érgue-
se cedo. ü g NA#,
ffi;ü,, en El tdeal Gattego, axiña terá de ttrc
exiliarse dous anos en Portugal, país no que
localiza o seu paraíso: Lisboa.-De úo[a fundá a
terceira etapa do periódico A Nosa Terra e di-
rÍxeo durante tres anos. Da súa interuención
no eido da prensa xorde o ensaio Prensa e Ga-
leguismo, a revista de cultura ESCFII/ e unha
bolsa da fundagáo Gulbenkian para o estudio
da interacción galego-portuguesa nas primei-
ras décadas do século XX, época que a obse-
siona singularmente. Como xornalista apare-
cen entrevistas e reporlaxes súas en publica-
cións como Canbio 16, Ciudadano, Tiempo ou
La Vanguardia Mujer. Alincada outravoÍta en
Barcelona -onde é'profesora de Tecnoloxía da
lnformación na Facultade de CC.ll.- recén diri-
xiu a sección de reportaxes de Et Noticiero
Universal achegándose violentamente á limpe-
za do Reporter Tribulete. No 1983 Edicións Xe-
rais de Galicia publicaba o seu primeiro libro de
nanacións, Maná-Fe, que seouindo o rankino
elaborado por La Voz'de Giltcia para o seü
Anuario está clasificado entre 0s 10 de máis
venda no 84. Preocupada por determinados
aspectos da imaxe, traballa no lema Foto-
Shock e Xornalismo de Crise.
N|'lx

Margarita Ledo Andión

Trasalba
ou
Violeta e o militar morto

edidóns xera's de gelkio

 LIMIAR

súa filmografía,'O Casa-

-¿Na
mentó de María Braun'coida que a re-
presentan ben?
personaxe, unha historia,
-E un é, tamén, unha pardbola'
un símbolo-e
Si. Coido que é unha Película que me
representa.
(Hanna Schygulla. Roda de Prensa no
hotel Ritz. Barcelona, 1985)

Accións paralelas, o desencontro, implícanse

definindo o ázar obxectivo, plano longo e único que
vái expresar, na súa depuraiión, un universo múlti-
a.nes.ro do
;l;,-;-;;;;;¿" por cortá. ou nunfundido
'q"";-ii Ittá a agardar que emerxa continuidade.
Aconteceu
^i¿ioáo. coa eíttada io século vinte, na segunda
-l;l;.' período de grandes rupturas._ A- Moderni-
ól i¿¿¡Sos intércombinan o verbal, o vestido,
os obxectos, o elaboración do son, a escrita, o
@ Margarita Ledo Andión
g¿ic¡¿ns Xerais de Galicia, S' A'
entorno vísivo. O heroe da etapa liberal, rectilíneo e
O
Dr. Marañón, 10 - Vigo-1 1
igónico, en pós da causa xusta, contempla cómo se
ISBN: 84-7507'4 lft-oliiión un personaxe noyo: no que descoinciden
Depósito Legal: M. 39.348' 1985 opinión e actitude, creatividgde e non acontecemen-
Printed in SPain
Capa: Xosé Díaz lá1,- itiodo iniciai (punto de partida) e resultados,
Fáio"otposición e montaxe: REPRO'3
(Vigo)
nunha secuencia qüe pasa mtÍis pola sensación que
lmpreso en Josmar, S. A.
Artesan ía, 17
'P;iíg;;; polo argumento causal.
industrial de Coslada (Madrid)'

-1 -
 Rupturas no conocemento. ,A/os métodos paro moitos outros que lle gustaría ser, inconforme, e que
ver. Nas crenzas. Na organización política -a revo- observa. Nunca consegue travestirse de todo, mes'
lución de outubro-. Na arte -Delaunay-. Na mo cando accións destemidas semellan dici-lo con'
forma do cotítín -a locomoción aérea-. Na poéti' trario, accións radicais como o é unha pornoserao f
ca Rupturas, mesmo_, no que se anomea' jam session para un académico afranciscanado.
-dofeo-.
ba persónalidade (doble pecho de seguranzo) que ero Porque os seus ideoloxemas, a súa opinión, apónse-
cañdo ttn, xa maduro, estaba mdis ou menos poro lle preferindo Tras da Alba.
cousos de proveito no mundo. O tempo da historia literaria coincide puntual e
" Prrícticas
facer
irr-everentes acondicionaban, no mes- contextualmente coa cronoloxía de referencia pois-
mo leito, o anodino coa perversídade, a destrucción que tamén daquela a vangarda se expresa en
co humor, o prepotencia coa imposibilidade de afir- Galicia. Feito que se adoita exemplificar co caso
mación. (Jn- ap,arvoado empregado de escritorio, NOS. Para, seguido, tira-lo chapeó, na mellor das
nosas mitomanías.
Frantiíek, exercía para con unha súa mozo o que os No 1916, o mesmo ano no que sefunda DADA
sicoanalistas deron en clasificor como vompirismo en Zurich, fúndase o primeiro agrupamento polítt-
epistolar, un carteo obrigado e diario comme il co-cultural do nacionalismo n'A Coruñe, que viría
desire,, mentres soergue a escultura literaria mdis muda-los sinos co mesmo rigor na utopío que erros
verdade do contemportÍneo. O sapoconcho. E cott- no descubrimento da realidade, fornecendo abon-
verte o seu traballo nunha reservo de signos que se doso material para a arte ou pora o milagre. Na
transforman en xenérico. Kafkiano. Como se con' haxiografía política ou no iconismo atldntico topa-
verteu nun xenérico o deseño publicítario dun gran rémolo sempre en conxunción con certo acedume
bebedor de cervexa que, dende o 1898, anuncia
irrempraztÍbel rodas de caucho. Os michelines. fin de roza.
A influencia, nalgúns cosos poderíase falar de éa
determinación, destas rupturas no nosa época foi -Qué fidalguía
tan decisiva que hoxe, após periodos de esgotamen- (preguntóuselle ó robot)
to, collen ouira volta vixencia na orde da investiga- sombra en min que desapareceu.
-Unha é un morto-vivo.
ción rí linguaxe paradóxica-, da acción -Entónmorto-vivo é un resucitado?
-otencíón
creativa, nos espaciós do íntimo e do espectdculo.
It{o crime.
-¿!ln
Entre os onos I9l7 e 1930 tronscorre, pois,
-Eo é un non-morto.
Violeta e o Militar Morto. transcorre un personaxe'
-Entón
-robot colectivo, inesgottÍbel na súa sorpreso po.la E amósalle o seu reconocemento a Bram
permutación
^Personaxe-robot,e, sen se ter que negar, -ruttnarto. Stocker, Guido Crepax, E. A. Poe, John Sheridan
con dous progromas diverxentes Le Fanu, Victor Lis Quiben, Don Ramón Otero Pe'
que, por veces, misturan os seus pr-ocesos contradic- drayo e ó seu biógrafo Carlos Casares;
íoriós. AtrtÍs e adiante. Ou se deprime con todo 7 revista La Clnturia, a Romd Gubern e Joan
narcisismo. Personaxe creativo, amador dos e nos Prats, a J.J. Rousseau, a M.A- Pina, o Betzie

-8- -9-
Becquer, ó programa 'Tren de Medianoche' de
RNE;
a Xurxo Ferndndez, a Dino Bataglia, a Jeon
Cocteau, a Manolo Outeiriño, a Antón Lamazares,
o Win Wenders, a GarY Panter;
a Blanco Gorgoso, que estudiou o republicanis-
mo e o movemento obreiro en compostela; a
Frangois René de Chauteaubriand, que foi un
exquisito; a Alain Resnais por L'Amour a Mort,'¿
Piórre Boulez, que reaJirmou a Lenin naquelo de
que o comunismo son os soviets mdís a electricida-
de, por Eclats. Cada táboa deste corredor acumula centos de
M.L.A. anos. Renxen, ó erguer pé, ó se tocar unha na outra
fuxidías, e chouta pó ó ras. Vaino observando. O
pó. No ceo das xuntas. Pó para amolece-lo seu paso
e que as táboas non renxan. Amólao que as táboas
non renxan so a súa corpulencia. O sol entra de
fronte e na madeira escacha humidade acrist alada,
agarrando. Nunca autorizara a pisar de novo o
corredor. Gusta de escoita-lo son do seu peso, el
propio, neste espacio neutral. E agora sorpréndeo o
silencio ó seu paso. Desasoségao. Dá un brinco
burdo pero as táboas non renxen mentres el se
ruboriza por esta acción deselegante, extrovertida,
de bairro ou tan urbana e dura. Un brinco de
centosete kilos. Olla, adoptando ese ar de caÍa a
cara, cabaleiro, hierático, de retrato, imaxe doutra
imaxe, medallón, inscripción en túmulo letra anti-
ga. Vai ollar, ponto por ponto, as táboas para
confirmar que non foran renovadas, que nada mu-
dou no corredor da casa, que o ruído ha seguir -seu
acobillado no piso para se ceibar co peso do
paso, co paso do seu peso. E ruborizase, outra volta,
por este xogo tan gratuíto de palabras vulgares e ás
gue, por outra banda, teñen tanta adhesión os
comerciantes portuenses nas súas brincadeiras de
atrás mostrador.

- I l-
-10-
 Recupera unha actitude tranquila, conforme, e
anda coma sen se preocupar do son que quere seguir
obstinadamente. As táboas non renxen e, desacou-
gándose, sente como lle quere tremar esa área da
papada, entre a orella dereita e o remate do oso
paiietal, porque se emociona, porqug un fenómeno
irovidosoe imposíbel se lle arrepón. O seu formalis-
ffio, a súa boa educación universalista, o seu
empeño en ser brillante, a súa inocencia humana e
hisfórica termaron da súa meixela mol e branca ó
conmoverse o seu corpo todo enteiro, asexando I
innecesariamente a falla de movemento de pó, de
son, dende o chan do corredor. Conmoveuse seu Vin, entón, como regresaba a sopeira ó seu
corpo enteiro e soubo en calma que. retornara escano. Como pechaba o meu pai as portas de vidro.
mentres lecer agroma. na súa memorla, narclso Como a chave foi parar, discreta, á argola do
summun para quen vivira entre o skol, resto de clas. Roskopff, ó peto. Como se convertía en segredo. De
Regresará e só. Tras da Alba, lugar do privilefio, prata, dixera o meu pai.
accéso á lúa, tras, palabra coa que se respira alén. Unha bala de prata que deixa un pequeno
Sempre. rebumbio dentro pero moito máis insignificante có
Sempre. trazo tiraliñas do bisturí ou a pinza ó arrincala.
No revólver, na recámara do revólver, gardaba Unha bala que cada día doeu e que eu contemplaba
unha bala de prata. Recordo de familia. Alí mesmo, ó albiscar, tr& penumbra do estante, a louza de
no cuarto central que distribúe cada estancia, dende Macao.
onde se accede directo á solaina sobre dos laranxos, As mulleres serven só para ter dentro cousas
ó dormitorio, ó escritorio e ó cativo corredor que incómodas.
leva á galeria, o seu pai extraéralle a bala d_e prata a Aquelo que dixo a seguir o meu pai coidei que
unha muller que lla ofreceu en agasallo. E quedou era.enxeñoso, elegante para o momento, ata. Nece-
para sempre na sopeira chinesa na gue,- provlsorla- sano.
mente, o pai a deitara. Doblemente oculta, na louza Sempre.
xentil e no ferro de fundición. A súa voz, a da muller, pareceume aínda máis
oportuna. O criado noso achegou unha bandexiña
con Chartreuse bebida que sempre me caeu
mal- e ela foi-unha
bebendo. Non repetiu nada, non
falou máis, non deu as gracias. Estou seguro que nin
soubo que eu estivera observando a operación de
garda-la bala na sopeira. A verdade, penso que nin
reparou en que eu ollaba, insistentemente, o seu

-t2- -13-
feitío de cómo se afunde o ventre aló, tan lonxe, Eu entreteño o vango cavilando en que este xiro
sempre.. Estou por asegurarme, porén, gug as mulle- lingüístico do remate é típicamente mexicano. Co-
res son tncomo-das e cóido, tamén, QUe foi a vez que ma os cultos de sangue.
ollei algún tempo para ur,rha cun certo -esvaírme E co segundo café a enfriar segue traballando na
nerante o que poéería vir acontecer. E o meu sua date. Prende a bóveda que ttn na súa voz e, ó
iecordo máil anfigo. No piso estaba, aínda fresca, solpor, sen se despedir, partirá.
unha pinga de sangue. O ollar seu na'louza que aniña a bala de prata
Na cala non nos erguiamos cedo. O meu almor- mantén quente o retorno. Encontro coa dama.
zo efa na galería, fronte da currada e nunca antes Como esa enorme casa misteriosa que nunca pode-
das once, o *.tttto có da nosa convidada. Ó ría abandonar.
achegarse-facía sempre un aceno lixeiro coa cabeza Escolleito como vástago, Por primeira e por
para cumprimentarme ^Tugaba o café, servía outro
. segunda vez. Pola mamá e pola convidada. Luxo de
é ¿.i^¿Uab case que enfriar-. Sacaba a súa libreta de bebida extra-dry. A súa personalidade doble, oculto
purtát duras e fai anotacións para unha datereader. na somnolencia tempadás longas, facíano propicio.
Ten o costume de pasa-los dédos polol laterais da Achegóuselle, segurá de abrir na petala cativante
gorxa e eu empezo á colle-lo.tic, que disfrazo engan- que íá acordalo. No roce primeiro, na xema, aterro-
óhát dome no colo da camisa. Entón olla e sorrí. rizouse pola rixidez dos músculos d.o pescozo, de-
Unha mai'á empréstame o libro no que traballa, fensivos, mentres tremaba a xa incipiente papada
coas súas notas. que o caracterizará. E no mesmo recorrido da xema
Léao. do dedo sobre do pesc ozo agromou auga salgada
Na anoitecida iniciaba eu a lectura do seuprésta- que lle meteu na boca. Aí, onde suar non é esforzo
mo cando ela entrou na Biblioteca. Séntase de cara; nin temor, onde non é mala educación. Onde é
baixa a testa ata fincala nas dúas mans e olla para cobiza.
.nin a ler. Logo vai e comenta que irá deica a vila e, Aquela casa marchaba, rigorosa no visíbel, atra-
iu á. pé, fitañdo entre da escuridade, sae-axiña' ni4 veso da actividade paterna. Da súa consulta polas
sombra, para o camiño. Quedo agardándoa' E casas da comarca, do seu despacho vilego no
silencio'-lnon rosma a coruxa- aquecido coma inverno. Preparado das uvas, o mosto, coidado de
antes de nacer. Cando vén a dama, saúda premendo que chegue ó alambiqueiro na altura certa-e de que
cun seu dedo ó longo da caluga. Tráemo pqlg pesco- non adórmeza e se p-erda o augardente. Rendeiro
ciño e, súpeto, rñétemo ná boca que deixo en- elaborando para elés nove clases de longaínzas.
treabeíta, sen aireverme a llo roer. Sorrí e desapare- Vísceras e confitura para o señor.
ce. Escoitouse o trote e golpes no portón que se
Na bisb aÍfa, rapazas das máis novas empezan a abría. un home viña avisar. A convidada ollou para
padecer febres.'Peio no tempo dos baños marcha- el con agrado e largacío mentres bebeu un vaso-
rán a recuperarse a Marín. Saíron a cabalo fen rem ata-Iacea. O mensaxeiro
Abaneá, coma sempre' a testa ó chegar a almor- quedou na cociña cos pés nunha bacia de auga
zar. Pónseme máis preto. O segredo é9 para non o motna. O mal aparecerá a treu. Mal innóbel que
desvelar. Non esquéza esto. Sempre. Sempre non. viñera de Cuba. Das mulatas. O mal galego, segun-

-14- -15-
 fixeron o resto.
do os do sur da raia, febres de sífile que non respon-
deron ós remedios da ciencia médica. Mal que No tempo que seguiu o m9u pai, como lle
-emPeorou
do
trouxo agonías con herbaluis-a, menta, unha gota de adoitaba párut ttur fiñs do verán,
peito. A cáma-turca que as criadas trasladaron para
caia. O ótr¿ de allos, específico das gripes, demos-
trouse ef\caz. Pasados nove días a xente, con todo, i-il1áii" n*o q"e descolocara todo o meu mobilia-
esmorecía. A muller raposa tivera baixado da iiSló"-,rt¿n¿bse no recanto da dereita. Os dous
,iff¿"íá. Ui*Uio, a estantería, o atril, a mesiña
montañ a pata se deitar en tódolos leitos, dixera a á dereita, víao
coplista eh Xinzo. Co mal^ galego empezaron a oval. Se me colocaba no sillón,
,"Ápr.. Se me colocaba no da esquerda as costas
fuñcionar meigallos, figas; funcionaron pócimas,
lerias; agardouse a que a lúa minguase- e a que os cadrabanme no marco da porta, nas correntes e no
días forán pasando.^O pai regresaba durmitando Daso das visitas.
sobre da calialgadura, iniatisfeito, rutinario. Sen un
'*"Ñ.t.-init., provisoriamente, tomagu .o café na
.o.i6L nespóii saio e vou andando á ribeira por
só caso que se puidese dar por resolto.
O pai, na sobremesa, gustaba de p-aladear naque-
difeientes. Quizabes mais que. un enredo,
la ferida de revolver, qué tanto o obriga anque só
"i.ii"i
¿;i;r ;"riantelde r.rü señan paralles evitar, tó-dolos
dñ it á¡ot, ós mesmos panoáe labregos- de para-lo seu
fora por terse enfrentado á posibilidade de atalla-la herbas embaixo
morte sen o desespero que vai atordoando coa l"ú.; ru.u-iu pucha ou o
^ó m9u qaso. Alternándose é ben
doenza que se descoñece. Repara en cómo disp-uxo l;;"ihrego,
todo coñ esmero. Impecábel. Recuperara o pulso e melür. po-r outra banda, recibindo respeto non
espalláronse trebellos nunha gqde- singular. Fervt- á.iiuUu de me entrar certo formigueo inxenuo fose
dos recén. Adormeceuna con láudano e retiroulle, coma ,. uqu.lu visión, cada mañá de cada día'
éróétttul e quen se ocupan dos eidos, aparecid.os'
r.guto, a bala. Boa sortequ-e chega, para un positi- ;ñ;;;; Jti;t q,'r. eniobren o guq xa non resiste
vista, o concluír, sen dúbidas, calquera problema líder
ínfimo. la"to de abandono na Terra sen Rei, cando opoder
;;;i;i""" ¿ ui¿u e permanece a esvaerse. Sen
E a muller da bala tamén se prendara desta casa. vivir, sen ousar colle-lo cabalo da morte'
O mal, de súpeto, paralizouse. E as xentes E"ficandoaxantaralgunhadug.visitas,os
contan como un vénto'dé morte sacudíra as flgugi- .o,,'.nt*ios, que tanto animán a estadía da dama,
ras dende había dous meses. Ar de difunto. Algún son certificados Pola servidume'
u11¡.iiru"o que teimara en voltar no momento da "---B;ú;"Ontatté
ó señor o que dixeron nas Trapas.
súa desgracia. Beba demoraba algo e tatexaba'
Pezas de feirantes rimaban aquela viaxe noité- iVóit.¿e estaba ai6 ou foi un falar?
pregunta-
é" pOt de extrae-la prata, co abandono do
Ut.gu,'.tt ban, sempre., os amigos do.meu Pai'
rón"o Á*oeiro. O certo^ é que as forzas foron Beba arrinca con Preclslon' -Trapas, puscg
po_lg seu pé pasoulle i Gloria. Gloria, a das
-cociña deixou
áour.".ndo e máis dunha persoá
ó'ó"áito . foise para a devorar leite con t.*pté qué facer á hora do rosario' E utpll:11":! por
fiuncho. boa rap izapero sempre busca qué facer' Ou val
A mudanza dos ventos, da lúa, da humidade,
- t6- -t7 -
 auga ó p-o?o,-ou esquénceselle recolle-la roupa, ou Pasaron os homes e non a viron.
ponse_a debullar nas fabas. o caso é que sempre fai A egua albar seguía atraéndoa en dirección ó río
algo. Nas Trapa¡ haj_unha ovella, a óvella pampa, do rego. Sentiu que a chamaban pero non tiña fala.
que adoita quedar fóra. Gloria ese día reóolléiaá Procuraban nela polos arredores da casa, no pozo,
perg sentímola laiar. na eira. Pero ela e maila cousa xa estaban ó pé do
E a ovella pampa que voltou quedar fóra. río. Gloria sabía do pontelltl e arrepoñéndose quixo
E Gloria saíu. coller folgos. Anque, non ben pasado o pontello tiña
A ovella pamp? non estaba fóra, pero Gloria, a cousa, a egua fría de bafo brillando e enorme,
que remexe con tal de non atender ó rosario, foise diante de si, encabritada. Aquelo debeu coincidir
ca\a ás cortes face-las súas necesidades e esiando con cando a avoa a responsou a San Antón.
aló, sen lle impo rtar, oíu unha grande risada *.r-o Estaban xa na currada dos de Laxe. Gloria non
atrás. vía máis có relustro aquel apañándoa sen lle tocar,
4 ovella pampa muxiu, outra volta. pero a porta tiña que estar alí. Pechou forte os ollos
sabido que Gloria, dío quen a coñ,eza. sábeo o e, por contra o ventre mol de aquel demo, abrasada
_H
señor doutor que-a atendeu, é sabido que GÍoria non de friaxe, chimpouse de cabeza, xa sen sentido.
lle ten medo a nada. Se fora medoñenta non deixabá O golpe alertounos.
de face-lo rosario, .nin atallaba, polas nori.i, Ó vela coidaron que habería ladróns nas Tra-
onde o cemiterio, nin pasaba poiipista do cubano. Iái pas.
Gloria foise cara á ovella. Foille bota-la man que Gloria segue na cama. Benzoáronlle o leito. Ten
tocou como neve. Foi cando a ovella pampa se fixo dous escapularios e o rosario todo o día na man, doa
cousa de escuma, rebrillando, ó mesmo témpo que a doa. Vaille levar tempo, se é que se repón. Quen
collía forma en egua, cos dentes de fóra, recachadbs, ben a coñece sabe que era unha rapaza sen medos.
grandísimos. Gloria pensou no demo e cruixo correr Contounolo ela mesma como llo conto ó señor.
para a casa. Non puido moverse. A luzaáa desorien- Beba retirouse, baixando a voz nas últimas
tábaa.-Aquela f orza que nin a tocaba, turraba dela, frases, coma se quedara unha sen articular.
levándoa. Nas silvas topárase despois un reloxio.
Gloria, que como lle dixen, non lle ten medo a A visita agradeceu cun sorriso e limpou a boca.
nada,.n9n perdeu o coñecemento. Cavilaría en que
se se deixaba ir as contas estaban botadas. Tencio-
. O pai comentou o do reloxio. Debecía por se
incorporar ó seu oficio e pescudar no remate da
nou,trampeql coaforza aquela pero a cousa de neve historia que cos s.eus colegas de loxia xa concluíran
poñíaselle diante, medrándo ^e rebendo. Gloria gomo un episodio máis de alucinacións síquicas.
soubo que a a¡rastraba,, arrastrábaa sen tocar nela, R utina alimenta ria, car encias, e nfrenta ment olate n-
puxaba cara ó rego. te co xefe de familia, mal acaban as pregarias coa
E Gloria sentiu os que viñan de rúa para as rebelión. Gloria ofrecida na sega ó San-Bento da
Trapas. 4gora venme. Aínda co pensamento na Covg, lonxe.
cabeza, só de pensalo, aquela forzi fíxolle brincar O entra-la lúa no crecente Gloria das Trapas
sobre do balado e ficou ágachada tras da silveira. sacou os escapularios e non falou máis dos bruídos,

l8
- l9-
das risadas, dos pasos que oíra, ás veces saloucos, cadas, con copia e lacre, que deixaban consultar,
preparando o atáque. Confesou. Saíu rozar pola primorosamente, de persoa a perso-a'
tardiña e xa non regresaría.
'- Áproueitei o meu paseo da-mañá para.ir enfian-
Buscaron pola óomarca toda. Díxose que a do un divertimento (á italiana con tuga), " A rapaza
miraran na feiia de Xinzo. A avoa fixo os ex-votos e áf"ááu . mailo cubano". Con quen fraguara pesade-
deulle a ola de mel á virxe. Díxose QUe, en aforcán- fó . por.sión pola escuma que lostreguea, que rebe e
dose, os das Trapas ocultárana en terra sen consa- medra na márea das sombras. Pasárano ben na
;;;;;*ción de aquelas miud ezasiasilveira pisada,
grar e pola que non hai paso. O cordeleiro que vén
óada séis meses con mechas, mallós, fariña para os éscápularios do Peipetuo Socorro' ovellapampa e
cómaros
^mar,abandonando
e
ratos, asegura que colleu un barco en Vigo. á-¿éiupurición, no solpor,
O meu pai apañou notas de corrido e chamou' ;";i;Ñ polo frande Libertador' Aló ian a
.r.ont.tiada Jo seu amante de febres continuas. Ela
Beba, faga o favor. que teñen visto oS
Beba- ve-u amodo, enrolando o mantelo nas marcarase co colar de Venus
mans. ;;iá;;t áo lupanar ó pescozo das-que padecen o mal
Beba, lémbrase de cando foi o da ovella pampa' francés.
Lembro, si señor. Rapaza lista, tentando sempre a sorte, falando
Non dixera, non sei se o meu recordo é bo,' non os doús en verso ó encontrárense nas boqueiras.
dixera que ó pé do balado toparan cun reloxio' pega non se baixa a-eses garabullos
Dixela. Tóparon cun reloxio. -esta a outros máis miúdos'
deu pé a aquelo de que o demo usa caxato e
-pero^báixase
Cubano trenco, que plancha o seu pantalón
Qt. entrl o colchón e aé táboas e que deixou aseguradas
mals cronometro.
De buxo. as xanelas do que X&, nesta altura,. É un caseto.
Caxato de buxo, coma os do paso para a horta, Cubano conquistador, que sabe escribir e deixa-la
comentou distraído o meu Pai. contribución de anos e mais algúns préstamos sen
Beba non contestou porque tampouco nada lle resolver.
preguntaba agora. Amores que nin se celebran nin se choran' Sós'
^ Átguén debeu garda-lo reloxio. Acollidos á c'aridade, quizabes artellando pequenas
Non oín nada, señor. estafas ou engaratuxando lampantís, na súa boa
Admirei o seu estilo. Así eran os positivistas viaxe sen reto*o, ogallá que o vento lles sexa propl-
decimonónicos peneirando fino. Homes de ciencia cio.
que non escatimaban contacto directo con proble- A marca Regulator, do reloxio, e-ra indicio tan
riras anodinos. Observadores participativos no so- caribeño coma o son os mamoncillos. E cando
;;;;; é siruitico se botaron a faltar, o crego foi
cial ós eue, ó contrario de nós, na{a lles provocaba
inquedanza ov escurecía o seu ánimo. Tamén eran Ltii""¿t áo r.r*ón o recoñecemento ó San Antón
hoines con pouca facilidade para entrever universos iérpó"r"¿o, q,r. lle evitara a Gloria morrer.afogada
diferentes entre si, universos que non pasaran pola Pórque pe.or é. a vergonza' As misas, Qu9
liña recta das súas libretas numeradas, hipercodifi-
"o"égo.
aumenta.u., d. uúdi..t.ia co lánce da besta frente á

-20 - -21 -
F.l?, símbolo mariano de resistencia local, despo-
boáronse sen mediar, sequera, ufl domingo ^ de
respeto. Os copleiros sacaron logo a historia,paraa
feira de Santos.
Eu iniciaba unha das miñas etapas de descrimen-
to, memoria borrada, sen gana. Pouco conversador,
agoreiro , era época na que me encrequenaba ó son
tenue dos visillos, co choqueleteo da lbuza, contem-
plando a Winchester 1886, 40-65, de once dólares, e
custábame enguli-lo Sanson, con ovo, que me
daban á cea como reconstituínte.
Xa retiraran a cama-turca da galería. Mentres,
aproveitaron para varear a lá das almofadas no meu
sillón de bimbio.
Horas de- pasividade, tempo mesto no que sentía
engorda-la língo a na boca, movendo no cuspe como
grande degustación diaria mentres lía o West Coast tt !

of Spain and Portugal Pilot, se cadra atraído pola

vraxe^emprendida pola rapaza das Trapas ou pola -=i

dignificación de topar, éntre a sintéiica lirigua -r>

inglesa, as voces galégas. !<

Punta Queixal is situated at the south-eastern N.:

foot of Monte Louro and about half a mile eastward

of Punta Carreiro. About half a mile south-south- a

-westward of Punta Queixal is a group of four !

above-water rocks as Islote de los Leixoes or Lei-
choes. The channel between these rocks and the
point is obstructed by a number of sunken rocks,
but can be used by boats in calm weather. Monte
Louro light is exhibited, at an elevation of 82 feet :ü
\i

(25.0), from a white octagonal lantern on a hexago-

nal granite tower, 23 feet (7,"0) in height, on a
dwelling situated on Punta Queixal.
Punta Castro (Lat. 42e 42'N., Long. 9a 02'W.),
the south-eastern entrance point, is the western
extremity of a small, dark-coloured, precipitous,
rocky peninsula of moderate elevation, which is

-22 -
F
j oined...
Tempo previo ó peche balnear, á masaxe dos
cordadores, as merendas temperás, tranquilida-
de de estar nun illó.
O coche de cabalos tiña seis lugares e aparcou na
Horta do Concello. Fixemos mercas na Rúa do
Progreso e no Hotel Miño paramos para toma-lo
noso refresco de Lima con Seltz. Na estación , flZ
sala de espera que disfrutamos os viaxeiros de
primeira clase, prendín, despois de moitos meses,
unha cigarrilla.
A mamá, excitada, comentaba cada poucos
minutos que non chegariamos no dia e sempre
sentín que aquelo tampouco fose verdade. Pensar
nos tuneis negrísimos íame descontraendo. Era a
miña felicidade particular.

--ooOoo--

A casa está sen se lle dar cera porque o vampiro

pesa a penas. Ten tendencía a esvarar. Aspira o
alento do outro e, ás veces, cando lle colle apego, élle
perigoso porque o outro pode enganalo sen esforzo.
Por iso, quen mellor pode acabar co vampiro é o seu
namorado ou a súa namorada. Pero esto nunca
aconteceu na historia porque o vencello co vampiro
dá distinción, e, mesmo, dá lecer.
Os vampiros, que non poden copular, teñen
expresións sexuais matizadísimas, cunha mistura de
distanciamento e obsesión que prende. O vampiro é
moi ciumento e necesita, coma o sangue ou o elixir
do outro, a súa devoción. A persoa vampirizada
séntese necesaria, sente que dela depende a perma-
nencia do outro, é ditosa. Persoas que veñen de
países con cultos de sangue son extremamente

-25 --
 dadas ó convivio co vampiro , ad,aptándose ó
seu o merlo. Pode, soamente, o richinola. pero este pre--
costume de ir pasando e pasanáo díás . áiurno
leit;
ou nunha tumbona, ollañdo os cortinóni ¡. ;;; g;; fi1e, directamente, aniñar nas pedras funerariai. É
ou castaño. páxaro de cemiterio. E ó vampiro os cemiterios non
pódese alimenta.r da propia ansia, lle gustan.
clo Y^*1^ry:sq?
u^ degaro que lle outorga o vamplro, . E difícil ter un retrato do vampiro porque se se
óá¿l manifesta como o outro, a imaxe que sae na placa é
mencer, beber ulgg de zume ¿ci lim¿n,"onuér,
qu. ulgú;;
sinalan como aniídoto, xunto co sal . óo'a pimenta a do outro. El prop-io non se reflexi en nada,'ni"
no chan, estrados. espello, nin na película que vela. "o
nas longas tempadq! de in-acción, Témero e pre:sumido, ponse a cen co peyote _ou
*,.9-,YTgl1_",
mlxl'cas, Irnxrdo, e o seu aceno máis reiterado é úné coa cocaína-. Será porque peyote fai^méilor des-
movemento despreciativo coa man esquerda, pois_de sangrarse e porque cbn el vese a deus.
déixao-déixao, que soamente o amado ou a amada ;; . un vaqrpiro distiñguido pode chegar á abstinen-
entenden como non me esquenzas nunca porque cla total. uasos nos que a relación co outro transfor-
desaparecerei para sempre. mase en epistolar. Hai un vampiro convencional,
Nas súas cousas, nas^súas gavetas, no como Onofre de Prat-dip, <ie Dip-, con malá
torio, nos seus panos de mans, nos seusseu dormi-
9o19iencia, que jrc.aboú -ou
n9s tempós áu guerra
perfumes carllsta e que, no Principat chegou a tocar ó xéneral
macera coidadosamente con albaca con
baias-ringuén poqg mexer. Nos r."r riurosetam-
-que uabrera. Pero o bo vampiro damoral; contraban-
pouco. Pode ler, se lle peta, a mesma páxin dea; fíltrase; non se deixa apañ,ar pór altruístas
pouco tempo.porque a súa virtude maior u iilu neuras ou mecanicistas que aciúen no nome da sal-
é desfaCer- vación. Aínda menos deixa os seus papeiq os segre-
se da memoriá cahdo o amola
dos dos seus, por escrito, como lle fixó a Éeruch"o o
, Calque.ra poderá observar, cando visite a casa
hai lugarg.s n-o.s eue, sen expticá-
non-morto catalán.
9,11yTp]19, eue
:191,
que convenza, non se lle dá pbso. Adoitb ser, , 9Jlppiro sofist&?do, new ware, neoiorkino, é
cle drtrcrl contento. chega, no se riza-lo rizo, a se
preclsamente, o cuarto de durmir, ó escritorio
ó refuxiar só no sangue virxe porque, senón, anoxa e
trvese- e a horta. Sobre todo cando na horta estean-se
retoñando as herbas olorosas, a ciridoniu, ó l¿r¿urro acométeo a vomiteira. Andy warhol recomendoulle
e, de pa.so, para que non se Íle touué"lr ri-é"r.- a un seu coñecido desta casle virse para Europa e
uando na currada haxa unha árbore centenaria, procurar unha anterga mansión aristócr ática,itália-
un magnolio, un tilo, unha araucaria, un óu.tiipü na, e en ruínas, con moita descendencia femiáin an.a
enorme, temos de pensar _que da árbore, tanto casa. Pero o xornaleiro, que atende o xardín,
coma do outro, o vampiro áipira a súa enerxía, fórallas inutilizan-qo, ¿a ni¿ié vela ¿ m¿is nouiná,-á
a este vampiro de alén mar. vampirg lampo, e de p.ro
súa creatividade, a súa beleza. Sensibiliáuá.
vexetal crespo, que preferiu eliminarse, tristísimo, deprimi-
que o leva a lle gustar descansar sobre terra mol.
Como se fora unha raí2. do, sen complicacións.
Nas súas árbores non pode aniñar a cotovía, nen O máis necrófilo, o que o irlandés Stocker
trouxo de Transilvania pará London, o que despois

-26 -
-27 -
 consentiu en saír, co nome trucado, oo film de enorme obriga que se anomea disciplina, encarreira-
Murnau, segue a se-lo que máis consome. mento, orientación. Do seu pai veulle o amor á
O vampiro degradado e sen interés, rutinario, é o pescuda e certos lapsus de condescendencia cos
que se multiplica nos diarios de noticias. Mulleres ideariums socialistas. Do seu pai veulle o interés por
novas víctimas de corruptores. Noivos-policia ós ramas empíricas, anque a súa preferencia deitábase
que lles dá un arrauto. Toreros que alugah matóns. para a descrición, o elemento máis físico do entorno
Descuartizamentos. O violador que [e clava no e non para as regras que funcionan abstraendo
ascensor blindado. Sangue de pecado para a beate- horizontes, regras que se apañan nunha soa man.
ria. Preferiu Bergson frente a Hegel, preferiuno para o
-las De cativo, as súas invernías márcanse por pasa- seu benestar no mundo, pero tampouco lle abon-
pendurado do pezón, das mamelas. dou. Capaz der ser tesoureiro dunha asociación
Primeiro na nai. Despois foron pasando pola actividade das consideradas manuais que
casa nais de leite e o leite qüe lle sentou foi o de n'eba. -única
desenvolveu, por pouco tempo e por compromi-
Beba quedou, deste xeito, ó servicio da familia. Era so-, capaz de ironizar sen acougo contra os
noviña e, contra tódolos agoiros, criou moi ben. Era burgueses cos seus ornamentos lamentables
branca, ás veces saíanlle, entre o descosido do cía-, ornamentos sentados no café, no ateneo, -di-
na
ombreiro, as costas brancas. Facíao debece-lo bran- institución; insensibles; ollos hiperpragmáticos para
co. El mesmo arrastraba o seu sillonciño bimbio e os que o mito, o alén, a pulsión ou a contradicción
íalle desabotona-la blusa. Ó face-los dous anos son lgnorancla.
poñía a man embaixo e apretaba un chisco. Beba, Percorreu cafés, club's, arquivos, aulas, alame-
coma un berce, acanéabase de diante para atrás. A das litúrxicas. Paródico ou anatemizadoro exorci-
súa boa crianza empezara cunha morte. zando tempos malos e vulgares, encargouse de
A filla de moza de Beba non foi avante. publicita-la fina cultura cotiá do senorío da Terra,
Houbo casos, nos lugares, en que as coidadoras, señores que prefiren esmorecer antes de se encubrir
as mañosas, as sabias ou os médicos, se desfa cian na Administración. Cíclicamente verdecia, e entón,
dos recén nados para as mulleres poderen vender exultante no seu paladeo de todo, desaparecían nel
ben o leite. o diálogo nq peña, o saudo ós populares, o pitillo co
Seguramente a filla de Beba morreu de natural e conductor do coche de punto. ó contrarib da súa
non asfixiada. xeneración, quizabes por eso, non deixou fama de
Foi, en todo caso, unha benzón do ceo, porque a conversador. Pero nese caso o alibí caía polo seu
el notáraselle moito cando non lle daban de mamar. propio peso: o seu sería a oratoria. Só e en soidade,
Era xa mozo feito e Beba deu a luz. E xaadeu na emitindo. Tampouco deixou fama do outro. Anque
casa forte. Sentiu que a sorte o acompañaba se comentara que unha venérea lle coutou as posibi-
naquela rosiña de corpo labrego. Fíxolle uns versos, lidades de se reproducir.
que agachou, e nunca lle dirixiu a palabra. No Royalty, cando as tardes esgotaban o ánimo
Personaxe sempre ó abeiro, coidado mesmo na e as cantantes atacaban ós de mellor sona, houbo
deferencia liberal coa que o seu pai exercía esa unha frase moi celebrada. Teño o carnet de baile

-28 - -29 -
ocupado ata as festas da Ponte. Como o
Rei anga de colonia.
Davide, ó pé do seu cuarto sentía respirar a Beba, á Correu, tamén por vez única na súa vida, horta
pequena de Beba, sentía respirar á súa nai e, embaixo , cara á ribeira e deu voltas sobre a herba,
distendido na galeria, diante do seu escritorio, ou na enraibado, voltas sen parar. Sen parar. Terra na
solaina que daba para a horta, contemplaba na lúa. boca; boca que se enche de terra na boca.
Perverso nas apreciacións de sectores que se lle A aldea, para el, é a cooperación, a cosmogonía
que querían do saber, atoupiñado, cepa retorta e caracochas,
antollaban desleigados,
-ossenfidalgos
enrolarse en Madrid; os que, seren maragatos, se agarda calamitosa a que agrome o centeo, orgal
metían a tendeiros; os que querían facer da política para o trote. Casa forte, a súa casa é vixía, táboa da
obras públicas e non cultura; os comunistas despre- lei común para imitar de boa vontade.
ciadores da élite intelectual e guiadora, do sko[; os Coa casa forte vén a defensa da familia, forza
caciquescorruptos-, cando se embrabecía era quen primixenia na eue, por riba da conspirata, se ergue
de face-las maiores atrocidades que non daba, vizosa a continuidade. Casa forte onde se escamo-
despois, racionalizado, sumíndose en días destem- tean, con gabancia, os préstamos ultramarinos do
perados, co sangue a lle tremolar por tódolos moderno, damas neuróticas tal variacións que voan
membros ou enchéndolle a boca, animal acorralado, raseiriño coma a serpe, e que deixan pegada na pel,
sen que puidera, tampouco, catalogarse coma un pegada que apodrece e rebenta nos solsticios..
estado depresivo. Personaxe cínico, relixioso, noitébrego, solita-
Nesta sensación alongada de estrañamento adoi- rio, grande observador, corpulento e presumido,
ta construí-lo perfil da pequena de Beba, ó seu táctil, vaille tocar, sen dúbida, se-lo único a sobrevi-
carón, na galería. vir que é, no fondo, d súa preocupación secreta
A pequena fica lívida, cun son estiñando e que incomunicábel.
non pasa. Berros de Beba que lle golpetexa as cos- Co seu ar claustral, vocabulario fróndeo que vai
tas, cabeza abaixo chea de sangue. O seu pai tenta regulando con oportunidade, fai gala de non caer en
arrincar, cunha pinza, o rebozado da gorxa. A zalamerías nin renderse ó agasallo. Cousas de
pequena, como mazada, enmolecida, ceiba un piti- mullerío. Desviacións. Créase, con ternura para sí,
do neumático final. El arrepuxa por vez única ó seu unha imaxe franciscana coa que facer longas para-
pai. Tíralla das mans a Beba que olla aparvoada das na súa oculta e comesta vida persoal. Ata o re-
para os ollos en auga da súa filla. O tempo desapare- torno Tras da Alba. Ó fin, cando vai coincidi-lo que
ce. Afonda coa súa grande, rechoncha man, e o dedo
discorre co que sente; o que realiza co que proxecta;
toca na campaiña. Campaíña quente. Trémula. O o amor co desinterés; a ollada que verte nos pés
núos das criadas pasando o chan co seu bico furtivo;
dedo toca o rebozado que non pode pinzar. A súa
man agarra na gorxa. E co sangue, co laio quente no foi incap az rugosa quentefría- de tirar do
-pranta
terceiro caixón da secretaria o seu memorándum e
sangue, no cuspe rosa que se ceiba en vapor coma se
ardese, a pequena nin pode laiar ensanguentada e admiti-lo espectáculo, complexidade transitoria,
abre os ollos e as cativas mans que o agarraron coma frente ó adubío finisecular.
ferros, os choros, as pregarias, a tisana, darlle a ulir Helenista confeso, e se cadra convicto
-así
3l
-30- - -
 plsan qel as cousas-, nunca escamoteou o seu
g9ipo, figura moi ben admitida nos r..^ mundos. ción abraiante ó se menciona-lo primeiro programa
electoral, o dos Solidarios, mistúra de r"p^uutirutroi
To popular, que o llag sen coidad.o,,co-o vellos, rousseaunianos, e de agrarios exaitados polo
de etnógrafos, argalladores, especiaiistas .""otóUUV
¿*ito,
xeólogos, agrimensores, proxebtistas de cami¡os ¿é trafiqueo usureiro, polo estriperlo- político e légal,
lerro, representantes de ferretería e tecidos, impre- congregando.no xentío o climá acaído paraaunálos
sores, e-nsinante_s, médicos, músicos, inventores e na súa altaneira are-nga anticlerical. Dama que todo
mais tribunos. Non así ná ralea da inspectores, o converte en banal. Indiferencia da nai e a puta, a
controleiros, detectives, comisarios e, meimo, dos provocación é verdade, autoerotismo que deit apá e
sicoanalizadores desviste o meu tarriño de desprecio a tératan curta.
Para estar convalecente, a dama amosou preo- Amola a devoción teatrgirq súa polos agrupa-
gupación por todo. Por lie segui-los pasos cun mentos, nunha amadora do individualismó, tan
'drsculparame'- diante que nunciagardou amadora que mesmo ocultara a máis cativa reféren-
compla- cia perso-al a si. Signo sempre en presente. Amolaba
cencia ou ateibo de disgusto. o selgundo siimñ ¿u
galería, no que a mamfarranxa as mans e no esa estadía sen comén ou remate, onde acontece
eue, todo, do solpor á alba, cada dia, mudando na
axudada do seu espelliño de aumento, arrincabu u,
vontade \p+, da marcha lenta e disciplinada da vida
p?!?:_no seú luggr, debuxai iir.o ro"eó,
:,.Jt^ur
"l
Ilno, a-rqueado e legrísimo, deleite singular, Toi vexetal. Cidadá en desasombro poÉ vida no agro,
en desrespeto xordo polas seráns ó bastidor- dé
ocupado pola convidáda dende que saíu áo cúurto
lmponente, es_plendorosa, cunha cor tan difícil de mamá, nunca lle fixo compañía ou agasallou cunha
levar como o é o verde frouma. Altiva, iai se asistiiá verba común e agradecida para os seus doces de
ó comén das súas ferias outonizur tiul que o díá améndoa, gabábase de non-saber facer nin unha
apura. tortilla francesa.
Sentíame invadido pola violenta e indefinida Detalle simpático resultou a súa erudición ar-
soidade do marmurio qu., puntual, .r' Uruído-áé queolóxica que deseguida tronzou, ó centrala, eX-
ferramenta metal eseailá. clusivamente, nos restos gremiais ou de asentamen-
Na súa quietude"a dama apareciaactiva, dedos tos cultos, iniciadores en determinados
,_
rongos decote separados entre si, que pousaba arrabaldos ou puntos dos-dicia-
burgos. É dicir, toda unha
-non ten- doa do censo civil mofándose, por omisión, do que
sados no xoenlló. Maneira difeíent. b. facer
tampouco nada. compracéndose no debalo locái,-é nos trascende_, étnicamente, para a organización
anecdótico, máj.s que nas historias dispaiátudu, áu social, dándolle máis importáncia ós dézaseis ou
lazaña do carlista que lle puideranios orre"¿ái dezasete mil habitantes oúrensáns ca a un fito como
como distraéndoa. a fachada de Mateo.
orixe non comentada, próeme o seu anonimato Visitanta que ó toca-la campa iña, para que lle
tanto coma a imposición dé silencio que a súa u.iiui- trouxeran o ieu chá, desencadeabá ^en *i., un
dade relaxada nós traía. viaxeira oe'ningures, peza 3legio a desmán, desexo de mandala á merda ou,
balnear, amores de curta tempada, ..itá-ffiñ;;: histriónico, unha carantoña de repudio que por
educación non deixaba amosar. oi meus nerüios

-32 - -33-
ianse descompo!endo porque certos indicios sinala-
Dan que ela sr, ela sabíao todo referente a min, eses medraban arredor das unllas.
costumes--que dende ben cativo te van perfilándo, Un día o pobo tivo que marchar.
esas escollas túas,-feluxe que cando algubn valorizá Combateu lonxe polo seu príncipe bo.
che poñgn o cabelo de punta. Ou, quñátós, teña a E, ó regreso, desatouse unha doenza
virtude de suxestionar. ^p. pasou o dedo poíu g;l; para a que ninguén coñecía o remedio
Estás aquí para re-la lúá. E sorríá O ái[ito, ;";ó poisque viñera de alén.
quen enterra a unlla no meu íntimo. O príncipe bo disfrazouse de viaxante e
Asexante na súa parali-ación, descompasando a partiu.
humidade da miña enxiva Tivo de andar mundos. Aturar piratas
,etaiou, **.nre unha u., ,ifli.?,Tf:T'El;:tut' na mar. Misturarse coa herexía, here-
xía que empezaba a se fortalecer con
'Había unha vez un príncipe bo. gromos de diferentes e belidos cores
Respetado polos coma un andazo.
seus^. Acoñsellado por Pero non retornaba.
un home sabio. Atendido pola riína Todos morrían de melanconía. O prín-
dende que se iniciara a viaxe nas súas
cipe bo semellaba telos esquencido e ter
entrañas e polas que a raiñ,a vía máis
desbotado a procura do iemedio.
nidio que pola niña dos ollos. A raiñ,a, para invocar, subíase ás mon-
Movía un dedo , e a raifra sabía o que ía
pedir. 4!rlu a boca, e sabía o queile ía tañas permanecendo para sempre no
picouto. Que acolleuf con ela, o seu
contar. Tal era o amor que se profesa- nome. Corota da raiña.
ban.
De xeito que o príncipe bo non necesi- Outra raiia foi aparecendo e todos
tou xamais pedir nada. Nin conta-las coidaron que viña polo degaro da raíña
suas anslas nunca. Adicouse, como nai. Outra que ordenou, sén tardanza,
cómpre nos homes da súa caste
lr na procura do príncipe alén as terras,
traballada por unha longa xinea-caste alén os ventos, alén o mar. Os mensa-
de xeiros largaron. Acudiron a tódolos
xustos- a reflexionar sobre do ben e lugares. Ninguén soubera de princés.
do mal plra llo ensinar, chegado o día,
ó seu pobo. Qy., afeito ó seu disfraz, desaparecera.
Daba longos paseos. Non tivo que lle Fixo amigos ós que aínda non lles
entendía moi ben. Falou línguas dife-
9_isparar ó xabarín ou ó porco ieixo. rentes. Diferentes eran as comidas e o
Non tivo _ que lle disparar sequera ó lecer. Diferentes os deuses.
pazpallá. Manso comá un río qüe se fai
coas augas de intindos paraxes en Outra raiñ,a saíu ela propia procuralo
apoteose, tiña o desagradábel costume nunha longa viaxe de varios anos que
de roer nas pelexas gu€, a reo, lle foi o que lle levou planear unha estrata-
xema. A súa influencia, sementada
34- -- 35-
 algures sobre del, demoraba en asro_
mar, e unha saraiba fóra de tempo]ou Días despois, regresaba sen anuncialo
sen control na súa forza, poderia Uóta_ outra raifra. e.ré el descoñecía at; ;
gonfundir coa primeira.
lg todoraíña
Uutra
a perder, derráinar a xineá.
E alí ficaron sós, escolleitos, terra mol
pensou nas mañas máis
utilizadas nesé tempo. porque sempre que mira entrar cedo a primavera.'
nos,truques que
.coidamos pasados^dé
moda un se cónfia inocente: poi;;rra Pensei en troca-lo meu costume de almo rzarme
banda, se non.deran o resulta¡; p;.;i;: tarde pa{a non coincidirmos nesa rrora -iátrdi;;;
to
^po.de
acudirse a outros ardís
-ái, Sltes do Angelus, cando un sol encüúito anuncia a
nora
sofisticados e duros. No de sempre, no de xantar.
de toda a vida, ó príncip. bon ¿ffé Oiiicif 'Disculparame', e colleu un melindre de Alariz
_, _
por uir principló _que vén oo meu prato co mesmo soniquete, adrede, d;,
{r¡tinguir
ce pnnclpel _que vén de cabalo vello agradecido cando uÉá"¿órri u,
-pasional corres
terrenal- evidénte _qrr. ién dt ü: onde se cruzou.
de-. O melindre, que eu non comía diante de ninguén
Outra raiña pensou nunha namorada. por corrección melindres rinchan nos den-
U nha namorada na que viñeran
a se
tes-, pasaba pola-ossúa gorxa coma marmel;;; fi;;,
conxuga-los defectos,- o acedum. ná sen ruídos.
Nada nela facía ruídos. Só o raso. As saias ó
99:u, a desesperanza naquel pai;;r;;:
dado, acomodar. se
?pós térselle presénta'do como cadrábame dq perfil. como cando lle extraeron
unha das meirandes benzóns q*-^;
princés puidera ter sentido. a bala.de prat1. espelida óiü;á;á. r-"t. ó
B o príncipe bo, sen se decatar, namo- muro da currada.!é9ta
Muro cuberto ¿" ttl¿ra, manto de
rouse. Entón, co sobexo ¿e 'te¿iciá, noiva e rosiñas brancas. Tamen a gorxa s,iá,
.sáli
cada sobre atáboado comedor, déi?ad;,
chegaron os remorsos
da procura do remedio-,
ufastáái
-terse avivo"-ó fuxir un laio mentres lle abría" ililuiur. ;" deixou
debezo de se sentir upr.óiuO; p;r; cadrábame de pglfil, e u" ii.iür^ péqu.neiro
.
sempre, e non da súa novidade, iñzou rubricaba o seu traballo l'ento co melindie na boca.
egrexia formación inmoladora que o Foi ai cando virou a testa toda cara á-;ñ,
rebasaba intuitivo. lucente. Disculparame, dixen eu agora, coma
saloujo' sen reiirar, sen poder retiia-ti'vista. un
Fryuydo cruelmer.rle pola muller que face foi como un proxectii que pega, e
E a
rnventou outra raiñ,a, en desespeio, doe, e vén de
rexeitou de tod-o aqueÍ país apartádo é outro mundo arrebolandó fiesóoí, estraga"áoó
todo en desfacéndose.
!;slnarecido, de tobo o que tÉ t;iJ;;
orrecer, e retornou da súa viaxe, cansa . Spoioy cos o bico nas dúas mans, sobrepostas en
e tenaz, para sempre. gi::"tal, có bad os u*,rrtá¿ ó, ;"*;;
I mlrou tanto para no hnde,
e min, e dende tan lonxe, quetivii
-36-
-37 -
a impresión de que unha cámara, na porta do A media de algodón, acabando enriba do xeon-
dormitorio, me recollía enteiro. llo, non estaba. Resto, fincado, da marca roiba da
liga e a perna anchándose cara ó empeine durísimo.
Tímido de natural, houbérame ruborizado, pero A saia, recollida no cinto, deixaba á mostra sarga
esa ollada inserida alén, amada morta, paralizoume. preta, a goma nas beiras, o cordel entrelazando,
Procurei citas nos meus autores. Investiguei nos pasando ceros de metal niquel. As cordas apretaban
volumes de sicoloxía que lle remesaban ó papá. e a faixa tubo baixaba sobre a coxa.
Quixen identificala coa diva, coa vividora, coa cor- Víame, ama sabia, e lentamente arranxaba o seu
tesá, coa burguesa, coa americana, coa sufraxista, interior.
coa escultora anaÍca que se nos fugara das tertulias Calquera dia terá que buscar vida, foi dicindo ó
do Miño para Inglaterra cun capitán de navío, coa pasar rozándome.
caníbal, coa institutriz francesa. Iniciación dupla que me aseguraba na vella casa,
Nóvoa Santos xa tiña falado da menor intelixen- no lugar do desexo. Privilexio acalado e calmo.
cia das mulleres connosco anque aínda nono escribi- Cando poño a capa e me meto no coche de
ra. E tampouco me valeu. Entre impertinente, que cabalos para achegarrye a- percorre-Ig RgValty, o
non o era; audaz, que non o sabería nunca; acabado- casino, pernoctar no hotel, ir á óptica da Praza
ra, que non lle cadraba e cun afán de protección que Maior, son casquivano, mesmo didáctico, estudio-
nunca exercitou, fiquei só, saudoso, legañento e con so, animador de partidas nos billares ou das xuntas
dores no estómago. na sociedade. Cos amigos, cos meus colegas, o
E a dor no estómago, esa sensación física, intercambio de visitas é xusto, é medido, é enxeño-
sentoume mellor ca calquera simbolista a aquela soo é lícito. Na casa forte éo melancólico, renda,
hora da mañá. cónchega de nacre xeado, ardil.
Amoloume, máis que nada, a súa actitude Disfrutamos coa empada de zorza, co tinto
competitiva coa miña actitude. As horas pasaron, treixadura, co asado de cabrito, cos doces de avelás
foron pasando, e non variou o meu sentimento en Barbantes. Á cea, Risco estragounos cunha dose
verbo da curiosidade que se me impón. Nin paixón, de prebe indiana para as legumes, güe ninguén
nin desprecio, nin coquetería, nin apego. Certa sa- quería experimentar, que nos inoculou para pasear
tisfaccién, certa textura de tea de araña, certa in- caÍa ó arrabaldo. Coma sempre, el ficou a ler
mensidade. xornais, os xornais do día antes. Encandilárase con
O segredo. Pero no segredo non podía pensar. Elena Pretovna e andaba traducindo a Tagore.
Muselina que choe. Prebe de manteiga, xenxebre, wiski, sal e pementa.
Intención obscena ó observala tesa, sen baterlle Chisco de piri-piri. E unha pipada.
o corazón nas mamas apretadas. Vencello destemi- Eu apalabrara entregarlle para a revista o horós-
do ó contemplala, enfrente, á hora dacea, roendo as copo do Kaiser que nunca lle fixen.
arganas laterais das troitas. No salonciño había compañía do trinque e o
Beba, ó erguerse de fregar, axustaba sempre a noso ánimo estaba precisamente, para o novidoso.
faixa. E foi, como noutras tantas ocasións ó me es- De Portugal chegara moza sudafricana, metade
cabulir, o meu refuxio silandeiro.

-38- -39 -
 inglesa metade lusa, de pómulos como
áncoras e ó trote. O tempo, se pasou, engole
ad rezo s en o u ro
macíro . ciu -á.nlrü^ü"i o leta, p o ra vrrbvrv vc¿rYr¡v
calquera posibili_
dadg de pormenor.
cunca dos . pola poera faOada- do ;ir;; As ponlas rascaron o seu barulro sobre da
orpheu, e a "_{gl
patronu'gurtoü ¿o nóñ;ts .o non
recomendou- sempró obedecéndolle, nos non se sentía o trote gue, desbocado, coll.rulona e
rónru-imos encosta.
iu u
licor e na vitrola ilnha napolitana. A encomenda
tiñaa botada un militai Lu.noruno, que quedara . Repinicou un seixo na empuñadura metálica e
vinme frente ó portón de r"ó;i.;
como resto das folgas ferrocarrif e que nós *; os cabalos
considerabamos de riar. 4g Habiá'pó;;; trato. viña ian enfuciñar, rirachacando o seu babexo. portón
coa pistola de regulamento ..o unifoi*.. que continuou pechado a cal runto cando
con sorna. os constitucionais, arcaísmoúüun;;;
os
que nos
"
cabalos trabaron a súa carreirá ;;üi;n paralelo
facia rir. Pasauu, ruigu*.i"te, do medio ós chanzos.
século. Puxen oé en terra e caeu auga amolecedora.
Non a deu estreadá. Matáiono ;;;h; embosca- As
da, entre celanova e cortegaou, o*uli.adores. co prim.i-liq"..Jó ou das secas, desprazá,
E l1xas,
ronme p!'ra as escadas. A d?Tu abriu a porta
aledounos que Violeta a
furu.u ser viúva coa
alcurnia que agora o nome lle prestaba. coa choiva- salva os lixeirísimos chanzos e saíu
vallla -qu.e eu esquencera no asento. e tira a
Non o mataron por cartos,,Fp;;pi.tolu
era ben máis sinxeló contrabín¿iai.-vliurono qu. Fmbaixo, no torrente, sentin óó-o que non se
unhl antiga e xusta conta que deixou -duruntepor mollase.
construcción do camiño de fbrro.
t"oos
a o meu aturdimento foi tal que nen estrañei a
Qr.
bramos. con segurida¿e ioran os agrarios. cele_ ausencia de todos. Cousa
eue, por outru Uánáu,
d.qu para discutJrmos unha tarde acerca o feito pode acontecer cando se tiatá ^de
u.o-puña-los
alianza con eles da nosa magoados por pa-sqryento i".rp.rlO6.
Gastei tres semanas e fixen a.cgpio u laltaren 1gr{n
todos debín preguntar de qué se
revistas, a Esencia do psiito có;;;; de boretíns, trataba. Pero o meu aturdimento era profun',Jó. --
iJ witt
Y'3ü'1ff
i;;ñuii o p o'i "t_
,"; :'íl'lH,:i;"r;:;:*",*;
I,3#'oXT"' : ffii1; f :.,,,"'.Hlt3üit?.,H.Tfi
electricidade de
o pasar cimaáevila man¿.iir. parar q gsa vispo que trae a treboada entre
^ ó cocheiro.
o sol baixaba rápido puri ó .i" q'ñ. ,..o]rriu dúas- estacións, os oilós óangaooi ; ," ratexar
límp,ido e pérola, non é.i áta qu¿ un ceo mínimo nas veas, alivieim. rán{o árñe,' Jirou*ou
ser límpido, que. prefigura se.n Érnio ,in'..o pocle fibela e o cinto- cando rnó i.ttraron os botíns. u
e-videntemente nebóento] .nubes, e pérola, De mañá Beba trouxome un caldo ii_po e
fénsei. A vexetación
daba no alto. o pescante ái carruaxe estaba ator- deixou as contras entornadas. Deumo da súa
baleiro man e
pero metinme, nb depjrrtamento, agradecéndo mudou a almofada. con toda dericaáárluii*ü;;;;
espera ó pór-do sol. ^O esta movemento mestre, a sobrecama.
cocheiro'ffíu ;;iáu.
Un roce d1:.r,go alampou cg prñ;ñ'iéstrego Sen folgos,- sen
_peso, ra sen pajaf , seguín naquel
de trebón que se situara enriba. Aí¿;ü;i;lu, durmitar d"onáo. N'on .i i".o-bd;d¿r,-;;oitei que
saíron lle dicía á pequena. eue asomou, soamente, pelo
o
_40_
-4t -
 crencho por entre as follas da porta. acontecementos. Desinterés real que eu tampouco
Pareceume que alguén pechaba o portón ó compensei entregándome á escoitafidelísima áa súa
tempo que sentía a súa voz, rouca. Un siseo no última batalla de heroína pola que tanto agardou.
comedor endereitoume e coas contras entornadas As armas maternas para atólda-los días meus
non a distinguin ata que me abrazou entre o seu colo eran, porén, ben superiores ás miñas. Detesto a
negro e pasamanería. roupa tinguida. Polo cheiro; polo bruta; porque
Collínme ó van para recuperar alento, roín no colle calquera pinga de lixo; porque, á primeira,
peito, na abrazada, no ventre, roín nos cóbados e derxa mouro o calgonet; polo aspecto de pobre de
nas unllas súas cos meus dentes curtos, de peixe, sen deus que lle outorga, sen merece-lo, a un.
dor. Tíñame preparado o meu fato preto e o botón Detesto as fibelas pretas que penduran dende o
de lapela. O vástago, por fin, tiña diante de si bombín e que dan un ar de co-engb tamén inmereci-
tódalas encomendas e recomendacións largacías. do.
Facíase verdade a sentencia. Nas familias cómpre Detesto respostar ás pregarias en comp añía.
un fillo. Na nosa, a fada non o querería así. Detesto que me lean o Kempis en alta voz
Seguiron días calmos en que me asombraba eu mentres como.
propio facendo esquemas de proxectos alén. Ir E detesto as vísceras cociñadas sen viño seco e
prepara-las oposicións a Madrid. Prepararme en sen cebola tenra.
Compostela. Visita-la Biblioteca Nacional De Lis- Pois de todo esto, cada día, eu era o brasón.
boa. Irlle cheira-lo sobaco á patron al catalana e, de Detesto ir da-las gracias.
paso, apuntarme nos cursos pedagóxicos do malo- E detesto a encomenda de axudar á Misa, anque
grado Ferrer. sexa in memoriam.
A mamá recubriuno todo cunha ostentación Vimos ó mundo para sufrir.
pasional que me enervou. Desapareceu o viño do Dende Cimadevila a tarde esvaeu claridades
xantar. E aborrecín, canto puiden, sen moitas entre unha algarabia de aves que se alonxan.
ansias, a galiñ,a cocida e o requeixo. Labazada de vento aquencido e baixo, saído dunha
Os seus vencellos afectivos comigo pasaron por inmensa c_ov?, como que estourase bolsa de auga no
un estadio de rexeitamento eu€, en tróques de me sochán. Co bombín na man entrara na carruaxe
mover para fóra e mandala ó carafio, crisparon todo agardando o cocheiro, lento na entrega de embru-
o meu pensamento en imaxe solitaria e pecaminosa. flo.s, cando un chasquido alampeou ceibando a
Desfacía o meu estado lamentabel lendo a brida dos cabalos, galope desigual-. Galope apagado
correspondencia romántica e pesarosa de Musset e polo renxer tenso das táboas e metais,-os óaSalos
teño de lle agradecer á vitalidade de dona Emilia que leváronme encosta abaixo a rente de terraplén,
dera eu crebado ese letargo esquizofrénico. agora completamente mouro, entre o brado das
Nunca perdoou a miña auseñcia. O seu persona- ponlas e dos seixos a bater nos fondos.
xe inadaptado bebendo nun burdel no momento Leváronme ó galope nunha visión opacada pola
preciso. A miña aparición, arrastrándome, e o saraiba e noite que apurou dende as abas. Tempb de
desinterese en saber o motivo e o decorrer dos nada, engulíndote no grolo que corta a respira-ción,

-42 - -43-
 mpro que traba o trote e o bafo que arrodeando as Descansado.
crinas disparadas dálles figura de profecía. Cabalos
O desequilibrio transitorio, a mudanza de carác-
azais que desaparecen conmigo ho linde de cada
volta que van enfiando. !qr, a inculpación, manifestándose a tope, en sim-
biose co escenario dos acontecementos, e a sicoloxía
As crinas, o. portalón pecho, o galope como experimental de Wundt que gorenta na miña rebe-
sobre gran, durísimo, os meus choulos na banca lión. A mamá tiña, por lei, que pasar ó cerimonial. E
fbrrada de franela e coiro, interrupcións de todo o representouno coma unha verdadeira señora. Mor-
barullo nun instante, o portalón atiavesado, uuigi, tificándome como etapa final de crenza.
a molicie, roupa prensada á miña suor, o tácto q-ué Se, por unha banda, tiven de me considerar
me salva, que restrega embaixo das orellas cará á agraviado e externamente respostei agredindo a
c.aluga, que me libera da fibela ó pescozo, e da cadeá través da miña impenetrabilidade, pola outra, este
de ouro do reloxio, que me puritea os ombros e o mesmo rol resultaba adaptarse coma unha segunda
peito, tacto que lembro entre as crinas todo ese pel ó clima-ambiente requerido no desencadeámen-
instante, tacto que se quenta e preme e volve as to dos dramas de familia. O mórbido do sentimento
crinas tensas teñras e pretas, ariodeadas de bafo próximo ó odio entre nós, que practicamos, acele-
preto.
-crina negra de cabalo negro a galope sobre o rou certo sadismo en formas tan burguesas, tan
terraplén negro no que está parado ó lóstrego moralizantes e ambigüas, tan incesto propie-
enorme, que non avanta, que avanta máis a modo dade súa- e procaces que, a bo seguro, -euun sobie o
que o cabalo
leg{o, tacto benéfico, como de min,
que me libera do aletexo das crinas evaime adorme-
outro, conseguimos eso que os Escolapios denomi-
nabar1 o pecado oculto, pecado no que un é pasivo.
cendo e as crinas fanse lenes, esbaran como craror 'Si un matrimonio viaje en un tren y, estando en
da tarde para dentro do río manso e repousado. Ins- lo lícito, se dan un beso, pero esta acción lícita es
tante longo, que non deixa memoria, que tento des- vista por un tercero que no sabe que son matrimo-
cubrrr.- agora, en boa disposición. Instante que nio, y ese tercero comete pecado de pensamiento,
reescribín como superilusión. sobre el matrimonio que viaja en el tren recae
Canseira que chucha dos meus dedos e do meu también la culpa. Y en su cuenta pesará, pasa a
sexo que trema enxoito como se a viaxe non estivese pesar, este pecado oculto'
concluída e se repetise de madrugada. Xoia de posibilidades as que fornece unha
Pasados tres días abrín os ollos gue, afeitos á relixión dura. Heavy Joyce.
negreira, incomodáronse co tul de luminosidade Case dous meses de expiación e, no nadal,
que as contras entornadas deixaron penetrar no baixamos a estrear ano para a cidade.
cuarto.
.Soida.de que me trouxo o lecer de conseguir,
outra volta, quedar sen cavilar en nada, co pensa- --ooOoo--
pelto de par en par e o senso prendado do siiencio,
do interno retorno.
Entrou Beba e eu incorporeime descansado.

-44- -45-
 A miña estadía en compostela coincidiu co ano
d.os acaparadores de subsistencias. cos empresa- Agu.el d.ía non houbera chamamentos, nen escri-
nos, caciques da Restauración monárquica, cóntra- tos reivindicativos tras denunciar abusos'e sevicias.
tistas de obras públicas. Non se convocaran desordes. un único e escuro
As sociedades de xastres, zapateiros, carpintei- qiqy9.t9 ofensivo rodeou os cargamentos. Rodeunos
ros, dende o decidido, er silencio. O pasó quedo do piqueté
-seu-
local, ro onde da rúa'da ionga, pechou un circo mesto arredor do-pan. os tránspor-
tentaron artella-la resistencia mesmo coa elimiña-
ción do patrón; collendo as encomendas direciá- tistas, coa pistola ó cinto, brandiion as ug"iliáoát
mente; traballardg, con ga.rantía de calidade, para agardando escorrentar aq]¡el cerco de femiás que só
saen para atacar. E njng-uén retrocede. Enxame que
gs. popllares sen intermediarios. O resquemor'dus
dúas. .folgas xerais do dezasete e as follaa, -ó; se bota enriba e a coitadelas abriu o ventre mol por
cidadáns, dende a tipogr afía,LaComercial' onde escorre o trigo. Douscentos kilogramos^ de
en Vigo 'La Nuéva prensa' ou u iipog -cómo gr?n derramados nun santiamén. o circo-, en varias
Wiu iufiá voltas, cos corpos ennó, íase convertendo en parede
obrera en A coruña- encirraban a,t.".ridu?;a;
enfrentarse. o bule-bule reclamaba da alcardia qué de. cante.ria, cada pedra coa marca, o distintiv;, d;
impedise a exportación pa\a fóra de tiigo, ,"ii'lo, pnslonelro que a soerguera nos castelos, unha masa
orgal, ?v9a, pataca q-ue lle impuxera Os eítráperlis- negra e cónica defendía o pan.
9
tas a obriga de vende-1o gran na localidade a A Garda Montada quiio cargar pero cando os
de taxa.
frecio cabalos colleron cada un seu vér-tice^para entr ar a
galope levantouse a fileira de coitelos sén que aquelá
Producíranse os sucesos do pan. As folgas contra
dos comerciantes da miseria, como póRian os brazada tivera tempo de lle conceder un tremór ás
pasquíns. poutadas das bestas.
P-orque a exportación, durante a Grande Gue_ Corazóns que latexan forte, medo unánime
rra, fora tamén o grande negocio dos acaparadores transformándose nun ecoar que se arrepón.
contra dos que o andazo da fame arremétía. O Rexedor mandou o seu informe. ^
os telegramas do Rexedor ó Goberno civil acu- Con douscentos kilogramos de trigo polo chan
decidírase, competente, á que o resto fóse^comercia-
saban queixa da pouca dotación de forza públicie
pedían, vehementes, Garda Montad a paraátaila-los do in situ e con precio legal, de taxa.
desor4es, petición que xa era habitual cando as
o concello tiña unhá mínima representación
republicano-federal que as sociedadei de oficios,
sociedades anunciaban chegadas en masa, ¿en¿é
agrarias e de activistás comprometéranse a votar.
diferentes comarcas, pr? ñstir en coápóstela ó Apoiaran a candidatura, en velocípedo, do enfant
'mitin monstrugso', cálificativo que non ¿éixaui ¿é
terrible que responde por don Armandó cotarelo.
te-la súa migalla de contrasenso.
Afeito ás mulleres de unha en unha, mulleres con
. Aquet 9iu colleran ó Rexedor e ós gobernantes
desprevenidos.
feixes, roxando o forno, muller.r cóur bacías de
os carros con sacas d9 grá viñan para as trillas, Ioupq branquísima, imaxinandoas cantareiras nas
fontaiñas e con fartura nos magostos, caín nunha
almacenarse como pan de éspeculaciórr. crise verbo da realidade que as so6te-.éur, no pazo-

-46 - -47 -
posada dos condes de Ramirás, entre herdeiros, da escola de Leipzig.
^E a pensar na existencia
se pára
abates e señoritos pitiminjs, ou_os días prolongadoé púxoseche un nó na gorxa ó contemplares
en lecturas non solventaban. Con gab-ancia fuxen tanto de exhibición Persoal.
terra polo medio. Naín convidábacñe a un pasodoble pero caíches,
Terra movéndose, como adoita acontecer. redondo, na cadeira.
Nada máis chegar a Ourense comentábase unha Non, non, gracias.
manifestación de mullerío diante do consistorio. Entón riron todos.
Pola baixa do precio do pan. Coincidencia ou Por primeira vez facíalos rir a todos.
artimaña dos sindicalistas para derruba-lo Gober- Naín ten o coco rapado moliña de {ora,
no. Gobernos de un mes, eomisarios de Fornece- dirías na túa resabia lingua -a
rural-, e afíanselle os
mentos dunha semana, berrábase dende Composte- dentes como ás poboacións dos Cárpatos. Dentes
la. fixos, agrisados. Afíanselle os dedo!, os pes Peque-
Co remate da guerra, no que se pensara recoñe- nos. AÑúas expresións non pasan de monosílabos.
cemento das nacións naturais, as tertulias entrega- Xa xa xa xa
banse á alta política. Nin a de a diario, que
presenciara de esquello; nin a parlamentar, qu.
Qt.. repite e cos que conmove
at al at ar
repudiaba como calderilla, o mótivaron endeia- Contestábache
mais. Cada vez máis definíase como un estudioso E roeu o teu pescociño amodo
algareiro, intradisciplinar, universalista de inten- Ai, este pescociño
ción, un moderato óantabile que só por razón de Nunha situación como esta terías de estar pertur-
amistade ou atracción fuxidía tanxeu nas artes do bado, a piques de ensaiares qfuga. Fn troques sentí-
posíbel para pqsar,despois, corentenas de aparvoa- cheste felil. Despoixas non. Despoixas soergueuse o
mento consentido. Momento dourado parase estra- teu lamentábel- concepto de familia, arte de ser
ñar camiño de Madrid cos parabéns de mamá que o conservador pequeno-burgués. Non controlabas
quería profesor. nada, tocador de lesmias. Momento no que se
empoleira a saiva autodestructiva que arrastras.
SagA familiar que. recopilabas.
--ooOoo-- -Ó en galego e mais en
topares có diario
-escritositios. pana combater
inglés, ion biltets por tódolos
utt-"hu posible desafarición- no escriforio do teupai
Madrid tiña pouco que ver coa versión prepaÍa- coida|as dar cunlia xoia de perfección. Pertencía a
da para uns seus biógrafos oficiais, correos familia- un seu tío segundo, morto nó Brasil, rico no Brasil,
res, conexións coa loxia. Nin escoitou nada polos que vos vai describindo como estafadores, con-tra-
cafés, nin acudía disciplinado cada tarde ó Ateneo. bandistas, racista.s. e que ]gora lle espetas a Naín
A penumbra do cuarto abondáballe. Ata que a sorte como para rnfantilizaf a súá escena de home malo.
o tirou unha tarde no soto de Naín. Sauvage deste- Fíxate ben. O tío vive só, célibe, cunha suite
mido, idea-pezas protexido polas mulleres que nin sempre disposta nun hotel céntrico de Sao Paulo. A

_49
-48- -
 casa súa gobernada por unha india de lei. Fixo cavilacións e unha bagoa de sal na meixela erma.
cartos asesorandg o_peracións comerciais, herdan- O móbil único de tanto crime fora o diñeiro. Nin
zas, envío. para Gali-cia de mortos na .-igru.ion, ciumes; nin litixios políticos; nin paixóns a destem-
lnrercamDlo cos asentamentos aboríxenes. Fai for_ po ou sorpresas de aventura. Tendeiros. Que fixe-
tuna e ten un fetiche maior que o consome: a familia. ches cos papeis?, babuxou lt{aín.
Quere xuntala, a de Brasif e maila de acó, n;;h; Calaches.
construcción,
,nu.n forte, que amose poder, áutoría,, Voltas ó soto de l\aín. Hoxe pouco iluminado.
impenetrabitidade, conquirtu á.r;;rlp;;ü no mun- Le a crónica dun partido de fútbol nun diario vello
do dos poderosos. con ésa condicióri reparte diñei- po.rtugués, A Bola. Aplaude as xogadas, quéntase,
ro e ameazas. Pensa na articulación nu'clear, ó seu brinca cos seus monosílabos, agora exclusivamente
redor, da familia toda. guturais que tamén che quentan a ti. Lémbrame un
Fíxate ben. cando un dos seus, nunha operación puxo, ou un año, ruralizabas.
fallida, dá na creba, un outro vén de Érasil co A casa está sen outra xente. Perfecta para traba-
encargo de pórlle nas mans unha cantidade suficien- llar.
te que o amañe coa xusticia. Nunca chegarán eses Naín segue a aplaudir xogadas de fútbol. Cando
cartos ó arruinado. E o tío non se dará"explicaáó te sentas ós pés da cama nin repara. Cando vas olla-
pol ,qLé, ul da. famih-a, lisca, de polizonté, para -la escultura enorme que leva mediada, tampouco.
Sudáfrica vía Lisboa. Nunca fooeia contar cómo Nó de sal. Bandoleira popular. Naín pon sempre
forgn aqueles días, aquelas semanas, aquel t.-pó catro ou cinco nomes.
todo no que non entendeu, consumíndóse. can^do Un pavorío seco colleute de cheo e veu a suor,
soubo do feito calou. Soubo do roubo, do terror, e esfriaxada. Báixa-la testa para os xeonllos. Tentas
calou. calou cando un irmán foi envelénado no ál- respirar e apretas contra de ti mesmo. O retraemen-
morzo.pola dona, con cianuro, unha mañanciña to cede. Un chouto agudo atravesa o estómago.
tranquila de ferias estivais na beiramar. calou Naín abre a xanela para que entre a bulla.
cando, dous dos seus, en negocio conxunto, remata- Traballa co barullo das rúas. Que non comprendes
ron abrasados nun accideñte. calou e asentou no nin cres interpretándoo como pose. Imposíbel.
seu diario quen eja-o responsábel. un terceiro socio, Movemento, palabras travestidas no bulício, non
tamén familiar. calou ólle empezaren os problemaé sense, todo o contrario ó que é para ti celme dunha
nos seus asuntos propios. E, coa súa éscrita, alí forma comunicativa senfín coma a crenza.
aparecían nomes familiares misturados na mafia Fálame de fútbol, cavilas enmiocado.
das inmobiliarias, mobilizando partidas, gresca e Naín emite un grolo. E espállase, axiña, no leito,
incend iari os,-particippnd o mes mo na s ca m p"a ñu r-¿ ó repetindo como un ditongo curto e aguzado.
"matagalego", para facerse con milleiros áe hectá_ Fálame de futbol. Sentencias.
reas propiedade do tio. calou. Deixou parada para Ti estas parvo ou qué.
sempre a construcción do fortín familiár. Met^euse Non sei onde lle tópa-la gracia. Fala, anque sexa
nun agradábel baño de óleos e agar e xa nunca, de fútbol. Apúralo.
nunca saíu das augas. Que o acol-leron coas suas No mundo hai máis cousas que andar a rañrala

-50- -51-
por aí coa retórica. Amor. concisamente explicado.
Ver. Oír. Fálame de fútbol.
Tocarse. Imos dar unha volta.
Toca-los collóns. Perdía-la brida. E mercámo-lo periódico.
Interdite na tertulia. Os collóns repousadelos no Mérca-lo periódico do día pola noite.
diván, esquencidos aló. Para impresionar.
Pero de aí a non dar unha _palabra. Que barbaridade a tarde toda.
E veña. Non dan unha palabra, tampouco, os Perde-lo tempo ; non si?
xogadores de xadrez. E póñense a cen. Van aí os doüs. É outono. A rúa é lenta. A lúa
O se despoboa-lo agro, ¿onde se suicidan?. Ou chea entra con coraxe. Sente a luzada e como
sexa, ó non haber árbores. En Madrid, no arrabal- amolece o seu paso. Cóllelle o cóbado para desp-e-
do, onde? dirse. Pero Naín quere levalo canda el, dando unha
Guíndanse das fiestras. volta, sen falar nada. Sente que non, e pásao mal. O
Barato. Seguro. Rápido. O teu soto non presta ventre quente. Aló do alén.
¿Saen no xornal? Naín, como acudíndoo, empeza a falar. Da lúa.
Xa. E condúceo ó café.
Refírome a se, boeno, a se se conta algo tan Acobíllase no veludo. Privilexio do ben e do mal.
apurado como o é caer no vango. ¿De onde es ti?
Eso nunca. E cuestión de saber pouco dos que se De Tras da Alba.
suicidan. Entón afrouxou a enxiva que estiñaba. Descru-
Non é por saber. zou os brazos. E falou. Falou seguido, en acción
Miña nai sabíaas todas. Todas as historias de constante, facendo nós co sal da beira dos labres.
suicidas do tempo. E non falaba moito. E vós veña. Falou da súa merenda diaria, prolongada a feito,
Conversa. E nin vos decatades. Cóntoche un suici- achegándose á madeira pina da galería. Falou da
dio no Hotel ¿non andaches por Compostela?. Unha bocaiibeira e do saúdo silencioso dos campesiños.
rapaza. Unha estudiante de Farmacia, unha das Falou de amigos. De escolleitos. Teixeira. De
poucas, tivo un desengano. Ficaría como alelada. Amarante. Taméñ en Galicia, naturalmente, hai un
Un día, á hora da cea, no comedor apareceu o ex. Amarante. Falou, encrequenándose
-repetiu coas derradei-
Apareceu coa outra. A rapaza está queda, non se lle ras frases, do afiador e que era o agoiro
moven as pálpebras, nin toca no cabelo romántico de Galicia mundo avante.
adoita facer seguido-. Dálle a risa. Forte. -como
Fortísi- Foi no café, ó pasa-la língua polo sal depositado
ma. nas xuntas dos lábres pareceulle que houbera un
Sempre se deixa unha carta: chouto do afectivo á int-elixencia, db ventre da nai,
'Nunca había pensado en la muerte, pero al verlo terra, Tras da Alba, da araucar\a e o cheiro picado
con otra me entró un ataque de celos y me es imposi- do limoeiro, á perversión. Chouto obsceno do
ble seguir viviendo' natural ó civilizado que quería rexeitar.
Sabía cada letra da carta. Así. Tan ben e Non se pode xulgar que fora desquerendo ou que

-52- -53-
 sentirse perda da inocencia como trauma. Sentín a mamá con nomes. Mandando. Unha maneira de se
crina que abrenoite nese estado novo, debalando, aclamar xefe, de termar do estandarte familiar.
que intrigaba. Nó que se non desata. Unido á señora. Colocando en orsay á unha miña
Ambigüidade cacarexada dende o bigode que lle esposa. Orsay, Naín.
plantou Duchamp á Gioconda. Parisparis. Reu-
nións conmovedoras pola liberdade. . Mostras que se miran alén como signo de bonho-
mla.
Todo é máis doado coa boísima educación dos O meu casamento. De meses. Coma os Gobernos
irmáns portugueses. E sempre un poderá informarse corruptos da Monarquía. De súpeto penseino.
de que un colega adubiado que nos cadra ó carón é, Unha voda. Tempo dunha breve fase rutinaria, ter-
nada menos, nin nada máis, que inxenista: patentou tulia, artigos, sempre lecturas, outra vez o almorzo
unha novidade para abarata-la motricidade dos na galería. Todo acabado para non ser como o
autos. Q]r. a revista de Viana do Castelo espallou pretendín. Exemplo e cultivo do espontáneo.
con agarimo e fruición. Unha mistura lizgaira que O grupo que formabamos era a penas o xusto e
ficou en tentativa pero que ousou, acertadamente, Naín, entre nós, adulador con brillo e preferido, o
nominarse de maneira tan nacional. Gasolusa. engado. Para as señoras. Eu, obxecto reflexo.
A ambigüidade en Paris. Ou no soto de Naín. Dispúxenme a recibir. Naín, como bo exhibicionis-
Operación que podes aprender na primeira man de ta, ámase particularmente a si. E ó se amar provoca
cartas. Pero no café, na casa, na contemplación das agrado. Na súa indiferencia tróuxome unha esposa.
montañas e do río ó fondea-lo val, a noima vénnos
salvar. Como me salva esta virtude adquirida de A pesar dos cativos compromisos contraídos
discursear en min propio. Coido güe, nesté momen- voda sempre é unha voda-, o esgotamento
-unha
alongándose que seguiu, días e noites, o choe-choe,
to, estou a lle dar un tono sage que non foi, para fixo que a mamá na súa luctuosidade, tivera que
nada, o que definiu a miña actuación, ou a miña
identificación, en Madrid nin en Paris. Estou apren- coidarse de nó-los dous recuncando no despraza-
dendo a enganarme e aspiro, Xo moito mell,or, o mento ás augas onde, axiña, recuperei forzas. A
estranxeira non nos acompañou.
alibí verbóreo que compoño meticulosamente. As viaxes coa mamá traian sempre o prodixio do
Fclats, pequqn?s_ sorpresas, extravagancias, pasa- benestar, viaxes con gran tranquilidade emocional
das, a ver. Disfruto enganándome tanto como
lendo. Un exercicio divertido no que sempre remato nos que aproveitabamos para contarnos que eu
outorgándome un bo papel e facendó víctimas estaba dentro e fóra, acó e aló, que ela sabé segui-lo
paso do sangue, os meus sobresaltos. O escoitala as
com^pletamente .na inopia. Víctimas que adoro.
mans xuntanseme, colócoas entre os xeonllos, apre-
Que preciosidade experimentar q-ue todos fan to un chisco e sinto unha lene e morna tensión nos
reverencia ó ver.nunha pedra, coa miña letrica sepa-
rada: este cruceiro mandouno construír don fuláno meus órganos vitais. Distraído.
de tal e a súa nai. Linda xerarquía que pode comple-
Pasou ó noso regreso do balneario. En poucas
tarse: este cruceiro mandouno conitruír don fuláno semanas perdín, outra volta, o que máis me caracte-
de tal, a súa nai, dona tal e a súa esposa. Eu e a riza enTras da Alba. A degustación das horas do día
na súa diferencia e achantarme nunha pasividade,

-54- -55-
 case de ultratumba. Nen cheggra a abri-lo "Diálogo Non tivo moita sorte a estranxeira no seu periplo
sobre las cosas y s.obre el Más allá de las cosai', aluado a este país.
edición do Mercurio de Francia. E o cazadol de, morcego_s que apareceu despois
Da muradella para fóra non saía noticia do que pouco lle imitaba ó avanzado óientifico e parasicó-
faciamos sempre crin nas artes da rnuittá l_ogo que lle solucionou o caso ó stockér cando
-anquede se-considerar
que non deixaba asoballada polo Drácula veu p?r2 o Imperio. euizabes porque
do casamento-, pe{o de fóra chegou afalade agora, interpoñéndose, noir había ñistoria dé u-br.
{ue a
estranxeira me chuchaba o sono. Enfeitizad,o,tbdo, Ng s.úp primeira entrevista o cazador de vampi-
pola tendencia a sinalar axiña estes casos como ros, Helsingueira, fixo ostentacións de feitizos réli-
resposta 9 convivio cunha muller-raposa. Aquel xlosos como tarxeta de presentación, amais de
exemplo de obediencia, remarcaba amámá, alimen- advertir_ que a súa ocupación profesional era a de
tando a imaxinería popular e a falla de acontece- advogado e político local na cidade de pontevedra.
mentos dende as epidemias de febre. viña de lonxe porque a sua especialidade é rara e
Eu deleitábamé en agardando, ó tempo que conviña, por discreción, botar terra
dicía: non é senón unha riala coinóidencia.
¡- -
so- a estes asuntos de maneira anónima. -riu nervio-
q xuiz de pazdecretou que se investigase. único Eu fora autorizado a observar, dende o meu
trunfo da vox populi qué teño preseñciado nos sillón, un pouco retirado, este contacto e, a pesar do
últimos anos. m9u respeto pgla Igrexa, tiven que facer certo
.9r,.e primeiro interrogado, pouco podía dicir.
Sabía dela soamente que o que-cbnviña^para a casa
esforzo e non deixar á solta unha gari¡allada cando o
ritual iniciaba os seus devaneos.
forte era traer unha muller.'continuidahe de Tras Unha cÍuz de ouro, c9rya de bebé, na lapela, por
da Alba. riba do Astron da xusticia. De entíe a sú^a tiuñta
E as pescudas comenzaÍon. sacou' tamén, tres hostias que depositou na mesa
. peritos no caso -un par de antropólogos
Os apresurado. o reverenciar -á estránxeira fixo un
oitocentistas da liña hobbiana'- daban inic'io ó;;; r.?pldo sry_al da cruz ó tempo que cantarexaba o seu
memorandum sen grande sorpresa. disfraz. Helsinguei_ra fíxose pasar, bolboreteando,
Menciónanse en Europa ós primeiros casos de por investigador folclórico.- Sentada, nese intre
vampirismo a mediados dó séculb xvII e a maioria funme decatando de gue o episodio, para ela, non
dos autores unírono á práctica corrente dos enterra- foi senón un caso máis de toba a súa permanéncia
mentos vivos. unha autoridade como o pai calmei, connosco en Tras da Alba. son tolos. Xente raiada.
teólogo e. buscador de fadados, asegúranos, dendé ó A curiosidade, misturada co divertida que rema-
seu maxisterio, a intervención da-s forzas do mal tou por ser a escena, impresionoume e lmpediu,
9ue, correndo o tempo, penetran a mesma casa de como tantas veces, a miña acción.
Deus. A maxia negra e a masonería danse a man en Comprobei, certo, o pouco que teñen que facer
alianza c o b o lchevism o internaci o nal s ingularme nte x r-rf ticias e igrexa na vida civil e o seü pátfito
en épocas de fortes mudanzas espirituaiiou históri- mórbido. pqp degusta-lo extraordinario carOo^po-
cas. den reprimilo e engadir, ó seu curriculum, 'actua-

-56- -57 -
 clon en caso complicado'. comprobei a teatralidade unha ordinariez.
campes_iña e a álerxia ó estránxeiro, cando vén
como dominago. E comp.robei qu.e, uát., Oé qr. á Era Naín. Tronzando ese novo e vello saber
ben só. A gusto. estar
familia dela viñese amarfárno-la vidu, ? úo actuar a
Metela no combbio e darlle, én prenda, un Teima de enxe€a-lo universo a través
!.*pg. do cere-
brazalete. bro.das persoas. ñe saír sempre serio, co
equilibrado, preocupación ¿e rátrátó.-ñái" ar de
buraco tiña un
Con este novo tgmpgro de perfecci ón, coa voz l.egró e cósmico dentrt J;; átrr" que ti,
sempre dic-ías, utilizaba como morteiro- p.ro
crebándoselle, de cabal^eiro, diañte dunhá vendedo-
clase non fai a guerra. queríár
á tui
ra de rosas de papel la anoiteci da, voz para \ Ai;;;;r dominán-
romancear; co seu bombín seleccionado entre ós de doo e o teu efeóo ría.
tira rle golgé, q posible con feitu;;á;untüu.uru Teima de coleccionar bichos.
coruñesa Barriéler galo_; ¿ó;;iá peñ; A muller da.balu.d. pratau áilu, parati. Lonxe.
-de orixe
neira lima de unllas.no peto ío ieloiü uñn.ou para coma unha certezade preiencla que te acaba.Naín
a mirar nunca
Yl9:idt¿go,ra irónico é presumido. para esas opo_ -bicos, ó partii..par?.eñ. Tocando. Facendo bicos-
srclons' pendentes: Qrlg tampouco chegou a realizar o seu u.riiáo-;ñ;ante, sen
gom-o. proba de intelixencia e como- chulería de
plancha. Camisas sel gola, os tornapós
unhas babuchas que lre"trouxeran de Áfric;; dril,
en
herdeiro extravagante e independente após u.nré,
no aramio circense e de pasa-los cercos de lume. pé pequeno, cunha mola rap.ada é- i.¿on¿u";;
que
As. presentacións fóronse sucedendo nas estreas nunca daria coa solución de c'ómo rnunié,
en pélrn
teatrais gg,er para sí, aborrecía tanto. únha morali- ovo' o famoso ovo de corón. col,ón-ér-tiio.rrro por
na chocalleira qye ian sacando do peto como un canto e trunfou.
faragullas era a iiteratura en voga. Ár i,iu, noites Eu presumo que non sabes nin estrelar un
ovo,
lnsoxnes contestaba cos dentes arredados. Hainá prendiñá,
-proíano sen saber qué facer nin onoé
estaba o lindeiro que permite ^a fuxida. Metido a sen jlepurar, contemplábalo.
corrector de erratas, traballo que facía a domicilio, Oíches, que eu pápei muitas xeadas.
apañ,aba probas pglas tipográfías, a traveso dal- tsrxo crue unha bágoa saíra despaciosa
gunlra recomen-dación gaiegá, e disfru tiba rebus- ollo esquerdo. g.+.nte puleza d, ;;;;:áf"url. do teu
cando esas pa.labras novás qie revolven nas frontéi- Gead a, atrabiliario, frase curtá, ;;;
. ..
dábanlle afalaperfecta que o costumismo É d" seseo,
dgr significados, que dah pulsións, e tiamp.iió,
11!
derxaba as máis molestas ou ambiciosas Daracielirio
sempre
pendurou ós bos de coi-a zón, e aboriiénr, qu. lle
,e
do lector avisado. Os erros fecundor. - '-- manteñen resistentes na emigiación. ñ ól irá,éin*á_
lamente, o moito que se guítaba como
cando tiña que apurar unha entrega de galera- ;.
Se, para rematala, .esültou le dor de Shelley,
das íase cedo par.a o óafé, espacio qu.Tl. tolÉita os de
degaros vocabulares e a pársimonia coa que se Stevensof, se adoraba á Sister Hiáe d;5;.
Jeckyil,
deleita en solitario, no seu cuarto de hotel. I non había dúbiga, ese mozo estaba coma unha
o teu simulacro de casamento non pasa de ser periña en doce . para papalo.
Pero collíchelo grand^e, irrecuperábel, difícil
de
-58-
-59-
 terra, coidares de que quedase espacio para que pui-
seducir. deran pasa-las señoras, o bombín escorreu para
O agasallo da túa bufanda, non no momento, dentro.
non cando el comentou: ¡boa!, senón pasados uns Cada vez imítaste máis a unha coruxa.
días, con tódolos misterios do engatusamento en Rosmou Naín.
andaina, embrullada, unhas follas de tila para lle Alí, encaixado, miráche-los seus pés cativos. O
tira-lo mel vello do teu cigarro dinamarqués, e a túa seu bombacho. O pelo que medrara como para se
letriña subida de tono, contrafeita, enganchadas albiscar que era claro, como lle compría. Alongou a
unhas palabras nas outras, ilexíbeis. man para saudarte pero as túas quedaban fóra do
Naín foi abrindo. Contente. Facéndose o nervio- encadre.
so de contente. Calado. Foi feliz descubrindo a Gracias polas flores.
prenda. Igual que foi feliz ó dicir coa súa voz de Por qué sabes que eu.
altoparlante. Polo cachondeo que houbo co cachondeo dun
Acertaches, porque non uso bufanda e así é un tipo entrado en canas, e mais en anos, de boa casa,
agasallo para toda a vida. que non dixo o nome. Só deixar unhas flores.
Que che amolou. A mala hostia era xustificada.
Metéroncho no calabozo por bota-lo Tarot á E quixéronme pinar, emulándote.
entrada dunha igrexa. Fuches velo, sen pensar dúas O tempo que tarda baixa-los chanzos foi irse
veces.
sentindo como esmaiolado, con quentura e raiba
¿Qué lle é vostede ó preso? Amigo da familia. dos días negros en que a mamá mortificouno para
¿Nome completo do preso?. Caíches na conta de facerlle paga-La súa ausencia na hora sinaláda,
álgo tan banal como que non sabías o nome ausencia para o seu consolo.
co-mpleto, de preso, de Naín. E mentres deixába-la O entrar víchelo pletórico, traballando na limpe-
ringieira, o grasnido policial deuche de cheo nos za dunha das súas pezas eue, sen recato, definía
coll,óns. Marlcones y anarquistas. Andalle maripo- como Apoteose. Agora fágoas tan grandes que onte
sa. quixen sacala pola porta e non me deu.
Tocáronche os collóns, expresión que descono- Si si. Rite, pero tívena que desmontar toda.
ceras ata hoxe nesta acepción tan concreta. E en E desmonteina.
Carreras tomas dous chatos, con cadradiños de Como regresado do paraíso.
sangue cocido, que sempre están no mostrador de Gracias polas flores.
tapa.
- Repetiu. Adorábel.
A tristura, o desacougo, a indefensión, asoballo Coma unha chota. Coma un salmo. Coma Isaías
nalgo tan querido, arrempuxouche para o leito amenazante. Sen se deixar.
varios días. Erguícheste porque non tiñas nada para Dáme unha prenda en pago da bufanda.
contemplar, para terte absorto, deambulando en Fuches áxil.
direccién ó so1o. Pola xanela aberta, que dá ó paseo, De levar?
sentías asubiar.
De levar.
Ó aniñáre-lo teu peso, poñére-los xeonllos en

-60 - -6t -
 Boa? A bombilla, a . visera, os mangos pretos, o
Boa mantelo, os óculos dos linotipistas, aispuidu erécta
Estendeuse todo ó longo da tarima, no colchón e o pescozo dobregadísipo, ó cuspir dai¡uel moder-
cuberto cun cobertor de tear,.de trapos. Tumbouse no artefacto humánizado, aóciona-üa cóbados
de costas. Tardando. Despacioso. por toda a barriga, facia beneueagradecido o oficio dé
Para ti. ledor automáticó o que me ia aíiciónáñJo, no qu. iu
Un cativo marfín, pulido, que embrullou nun encaixando, por moitas razóns.
papel de seda. Quentiño coma dente de leite.
De parte do Rato Pérez. , ir grallas eran divertidas. E eran divertidos
alguns textos pola súa inxenuidade. outros pola súa
Del, do bonito, o efebo, no se daba co tic. retórica deménte ou demodé. Fixen un t.*to de
Perdías forzas. Era como se te chuchase el a ti a xadrez prácrico que acabou coa miña pá.iénói;. E,
enerxía .todu, o bebedizo vital, ó tempo que condes- sobre todo, desenvolvín a capacidad¿ A; desconec-
cendía ó fetiche. Que che puxo a cen, como xa é tar co mundo dn xeito veriixinoso. correccións
habitual cando estás na súa estancia para, seguido, perfectas en lecturas das que non lembraba unha
sentíreste outra volta abatidb . ar.*ido.'CJmo se so palabra. conferencias maxistrais dai que non
nese intre, benevolente, deixara acouga-los atavíos memorizaba nin o tema. conversas no café ;,
mentres a tua cabezade tola corre polo metropolita- trabucaba os actores máis vehementes. Mesmo ar;
no da súa man, o bruído aturde, a iente está parada, cando era eu o que falaba tiña a virtude de me
sen entrar nos vagóns, e chocas co oso da súa desmemoriar.
cadeira picuda nun requiebro do Espaia Cañi. De contemp,la-lo traballo rápido, lectura do
A xente móvese caia a via comeñtando: revé.s, pito.na-boca, o ronroneci ¿oó tipóÁráfos,
Con estes trens rápidos suicídase calquera. collín aficciór,r- polo movemento. por eü, -candó
achegábáme. a un pase no animaióg;;f".
Rgdl?,
l'asabao ben coas historias e tamén coa márcha
--ooOoo-- atrás dos autos, d,as personaxes, as tartas a punto de
neve, eses ollos dos actores tan sobranceiia-.ni.
No meu oficio de corrector era rei do mundo. O abertos, e as boquitas oscuras. coniñas
¿Estauámé
contacto co gremio de tipógrafos, todos socialistas e formando nas luces urbanas da burgr.riu liberal?.
malhumorados, mixiricáns, cabreo perpetuo, acen- Tampouco. Naín, g. qy.n as veces renego e a quen
tuaba a rnaneira pulcra de me inserir no século XX. considero artífice de todo o meu desencañtamento e
Podía carretar conmigo a encomenda e ila despa, caída no abismo, autor do ¡que máis térá!,-é;;;;
chando solemnemente cando a tertulia do Univerlal presencia estimuladora, dosé de arsénico para ficar
era aborrecida. E ó faceres entrega das galeradas ó rente dos seus.as_paventos e das súas guuiár, do seu
corrixidas qué ben observa-la súa transfórmación alento sonoro ó durmir mentres, tantas veces, nas
en chumbo. Liñas de aleación metálica que nunca noites do soto de Fspañoleto, metía por entre
conseguín aprender nas aulas de Química aló en aqueles probas o código
ordenando erguer, xurguir, -secreio dos impresores
Compostela. sangue, compor en

-62- -63 -
 versais, limpar tipos. sentimento de voltar, de ter que moldear outra
Un día cheguei ó soto. A encomenda hoxe está linguaxe, empavoneime e dixeni A apodrecer, lan-
sen estrear, embrullada no xornal de Portela valla- grán. Morre se queres.
dares que se vende en Libreros. O soto cheira a Retrato de.mestr-e que non pu.ido facer máis por
graxumada e mais a café requente sobre do que se recupera-lo millor. da g¡e.a, atávico do seu propio
fai, outra volta, unha fornacia. paso en vango. Xa volvía construí-lo mundo ^do
O visitante., un dos tipos máis agoreiros do retorno. Naín quedou alí pasmado, repetidor.
Royalty, e máis queixiñasf traíame un-ha carta da Morre se queres, morr€ se queres. Sempre
Señora. O visitante, que eu non vira dende había deixándome tentar por un ninguén. Non xa, morre
tempo, aggra metérase a fotógrafo, para lle face-la se queres.
corte a unha herdeira de rede de tintoreirías, a fotó-
grafo familiar, mesmo ó pé da Sociedade. Viaxaba a
Madrid para mercar aparellaxe e unha lámpada das
modernas. De certo que a viaxe lle aproveitou
poisque, con algúns artiluxios, conseguiu áescera-la
face dos prohomes e converterse, asl, no retratista
de tódolos comerciantes vilegos que se preciaran, e
dos políticos. Mesmo veu gañar, pasadá a Dictadu-
ra, algúns concursos locais e, fiel á súa pouca cabeza
e moito empeño, continuou toda a vida a facer
placas.
Alí quedaban, no embrullo, sen corrixir, ?S
galeradas do Contrato Social. Por suposto, era o
reclamo natural da nai sobre do seu váitago. E con
urxencia.
.Naín golpetexaba nos desperdicios. A sua teima
última consistía en artellaf composicións
-rolla entre
pauíños,_ coios, chatarra, cordel, de papel
remollado e enxoito ó sol, só como enredo.
Caeulle o engrudo pola risada, polo café con
borras que nun tris quenceu para o mensaxeiro.
Ala, ala, a rafrala.
Eu, desconcertado por aquela reacción de ciú-
Fel_, desconcertado por esvaérseme a oportunidade,
ftlti!, de me convertér no corrector de-probas máié
rápido da prensa liberal, desconcertadó polo desa-
sosego diría apreensión- que me produciu o
-case
-64- -65-
 u
Houbera un primeiro encontro n'A Coruña.
Galeguistas e demócratas portugueses. cunha Leal
era o asistente de honra- como representante do
movemento de oposición á Dictadura. parís, a cili.
f:^tTl1u parana,resoar
-lntelectuqls,
nos agrupamentos pblítico_
ponla p^rogresista das loxias, no
café La coupole, nos ^coñsuhdor. ó maniresio
incluirá un párágyafo referido u óuri"iu, resultado
de contraprestacións ós irmáns do sur. óon esa en-
a, para rubrica-lo compromiso na cerimo-
!9m9no e
nla, noubo un emrsario particular.
o momento eÍa acaido para que os militares
p.ortugueses voltarán ás casernas. Dende o
ano 26 a
srtuacrón fórase facendo máis e máis estrafalariá é
calquera cidadán asubiaba con sorna ó lle falaren do
Goberno. A corrupción_,. obxectivo ilio; ru propu-
ganda daqueles homes disciplinados, patriotas, ui.i-
tados e de pelc,,.. curto, pgl sempre rustrida'
masaxe con acerte de améndoas- que tiveron ¡;ü que
deixa-las súas casas, o seu cuartel, . t.u-uuttui p¿h
salvación de Portugal, continuara acentuándoie. E
co,segredo que agora todo o arrodea, aindasemella
márs escandalosa.

-67
_
 A masonería, que rexentara a República, prepa- El viaxou a Paris.
rábase para se defender da ilegalizabión de factb e
tiña de atacar en varios frentes. A nivel internacio-
nal no da simp atía. A intelixencia, cunha boa intro- -*- ooOoo--
misión recén a traveso da crítica ós derradeiros
Gobernos, dende as súas publicacións de grupo, tiña
boa acollida popular dende que fora, 1o - fusil ó Ó saír do Hotel colleu cara a abaixo. Lento.
Testa ladeada. Sen olla-lo fondo da rúa. Asexan-
loqrbo, combater, no bloque- aliado, durante a do o movemento paralelo que se transforma. Tiña
Primeira Gran Guerra, a do- 14. Agora.voltan estar
dispostos. Intelectuais que fixerán unha guerra de ir a Le Coupol-e mediadá a mañá.
querían, novamente, armas. A III Internicional Entra paso a paso, a papada cun certo abalo
apoiaba. medido, para unha táboa [amén lateral, rozando o
O coincidir, no paso dunha década a outra, o muro.
cambio da Monarquía pola inminente República-en Esa espera de poetas escribindo pezas espontá-
España, a situación presentábase inmilloiábel. Ha- neas, de circos conversadores, de amabilidadeiintru-
bería fronteira franca. Por eso Galicia era importan- sa; ese ledor de cada día, ensumido como reflexo do
te. Por eso os homes do galeguismo foran capaces de espello oblicuo que recolle a escuma das cervexas;
introducir un punto ná déclaración de París. A aquela persoa central, discurseando, non estaban no
Europa tiña que viaxar un dos máis esgrevios. Ese café.
home do skol,. ardentío , incapaz de dialogar foi, Café ben diferente ás estadías na capital de
precisamente, e!. A!í, cgmo en balquera com"promi- España. Café inconexo, pensou. Café sen intelec-
so, non se trataba de dialogar. E as contrapártidas tuais, sen maxisterio. Calé sen referencia ou onde
estaban, x?, amañadas. alongarse nese comportamento banal e rutinario
que acocha o ben-saber-estar no café. Café a disgus-
.Compría, pois,-artellar pasos pola peroxa, por to, pensou outra volta. No seu vaso de auga prende
Salvaterra, por Chaves, pór Poñtebarxa. Raib e
Río. De Goián a Cerveifa. Barqueiros de fiar e, o azul e rosa dun cintileo de sol intenio, como
singularmente, coidar de que nas casas de apoió artificial e dirixido, reflexo do vidro no vidro. Da
houbese sempre mesa pata os viaxantes ilustrés. porta da toilette. E mirouse mexer, acudindo ó copo
Nas vilas o servicio era máis doado e aqueles per- de auga morna, boa para o intestino; sentínáo
soeiros distintos, que en Vigo poderíán correr prenderse a saia na porta como un aletexo.
perigo debido á presencia mestá de grupos provoca- O tecido tafetá oíuse, tamén, ao se acomodar na
dores, monárquicos, e dos servicioi secretbs lusos, cadeira. Saia albar cun grande, longo sobretodo de
viaxaban ata A Coruña, onde un ronsel de pisoé cadrados.
estaban dispostos para acolle-los demócratás de O enlace portugués chegaba setenta e tres minu-
tos despois do previsto. Ár áxil, penteado con
i-91ugal. |,{'A Coruña eran as principales reunións. gomina, u.n xornal aberto na páxina de "Estranxei-
N'A Coruña estivo Raúl Brañdao mentres Vasco
da Gama Fernandes quedou en Vigo. ro", a revista VU embaixo o brazo.
Bom día. Prazer em vé-lo. Correu tudo bem?.

-68- -69-
 Bela cidade, sim senhor. Ós dous días recibía un exemplar de'vida Galle-
Bela, abofé. ga'. Alí sairía a foto da voda e ¡iedíanlle un escrito
No Hotel hai unha postal parael, remite Madrid. conmemorativo.
Nunca, se pode evitalo, di o nome Michel, o do __ -. Furgou,
unha por unha, as dúas follas coladas de
seu hotel, por deferencia. Non lle resulta acaído, 'vida- Gallega'. ó sepa.aÍas, coa sua cobriña á.
se nón vulgar. Amólao, tamén, ter que repetilo marfín ganés, o seu abrecartas, topou un papel
decote porque se entende en feminino- Michélle, e cebola, escrito aln espacio ae inaquina, paia^lle
tampouco lle fai tilín o nome da rúa, Odessa. A rúa entregar ó_luso, E, esciito a man, o-textó mínimo
debería se-la de detrás, a que se xunta coa sua ó referido a Galicia qu,e teria que viii ar paraq.r.
-non ioré
fondo, a rua Du Depar't. É ó hotel o Waldorf. pero incluído. Soubo, ásí, que á operación lle ía
os bretóns veñen sempre ó Michel e el veu seguindo resultar difícil e que, en certa^maneirz, o acordo
os bretóns, sen cuestionarse, denantes, todás esas efectuado daba ese sinal de boa vontade.bustoulle.
ordinarieces do emprazamento. Nol é- persoa de esforzarse e a súa representación
Na rúa Du Depart unha muller aluga un cuarto podería, así, ser máis dramática e persoul, r.n riscos
na bufarda de lousado. Un cuarto que dá coa mazá para o resultado das conversas, dá charte final e do
interior, co patio de recolla da luz ef de perfil, co seu seu espallamento público. América, ademais, recibi-
cuarto 519, coa xanela única do seu cuaito. Dende o ría un texto anexó sobre da inrervénción própiiáo
W4dorf, unha muller que observa, pola lamparilla delegado galego, para distribuír a trav¿s ttasiocie-
tyffanis, cando entra, cándo sae, cando recibé unha dades. de emigianies e para, nalgúns ruror, uniti ás
visita, cando escribe, cabeza de lado como acaneán- planchas electorais avanzadas, óoma en iuba.
dose sobre da ombreira, cargando o peso na esquer- Por tod a a tarde, despois de fumar unha cigarri-
da, sobre a táboa frontal á fiestra. Ou cando lé. Ás lla, descansou.
veces queda adormecido, panza arriba, cos lentes A camisa azulina, cun fato de franela mariño e
postos. Caso de acomodo na inacción. cravata tamén azulada, en mistura cunha diminuta
No hotel hai unha postal, remite Madrid, con raia pérola, ocupaban as súas cavilacióni ¿o se.án.
data 8 de novembro. Vese o edificio vello da Hq-. preocupándose poro artificial, asombrouse.
Complutense. É unha postal familiar. O seu curmán Pola gomina do cabelo, mercada in éitr, e non tan
Dino examinouse para a Academia Militar e saíu pezoñenta coma-a do portugués, e o pano de lunares
ben. Por eso prepara o casamento. Agardamos amarelados.
Togo meleceu-pasar a éstar, ¿.n¿. *á,
nuq lugar visíbel
todos que sexa canto antes para que un destino por se se ilé ocorrera outra combi-
imprevisto non estrague a lúa de mel. El xa nos falou nación. Perfume de indias, moi vexetal. unha
do 27 . Cedo. Queren partir no día. Pero estaremos emulsión opacadora da súa pel grasa. E o rostofri,
en contacto para confirmar algunha nova ó respec- que trouxera pendurada da argola unha caiiva
to. chave. Do chineiro.
. Quizabes ul
A postal dáballe tódolos datos para lle pasar ó pullover. un aspecto máis directo,
enlace portugués. No 8, rue de I'Université, ás 8 da máis molesto. SeTose magro metéríao poi dentro do
mañ,á, de xoves en quince. pantalón, cun cinto de tobra clara^ da costa áe

7t --
-70- -
Marfín, tan baratos na Metrópole parisina. Pensán-
doo mellor, o traxe daríalle máis seguranza. Máis
aquel ar de diplomático, carencia endémica entre
nos.
Aproveitando a vida en solitario, o descanso da
tertulia. Aproveitando a vida, en solitario, descan- l'l , . _\\\.'-lll .'\rrirnarrx 7i,/t¿r, : ./).i,lti.
sando de mamá, da proximidade das serras que van
ó Atlántico, de Noriagd, das cartas de Amarante e
do agasallo de'Arte de Ser Portugués'. Aproveitan-
do non ter que comer tódolos días doce de xalea ou
.arroz con leite á merenda, nin ter que face-las doce
cun pincho de xamón, tan bo para o ventre, prepa-
rouse
,para enmagrecer algúns kilos. Todo. pola
reunión, por competir coa relaxada presencia dos
sempre acicaladísimos lusos.
E coa sua particular facilidade para os idiomas,
frente á miña articulación tan lenta, e que se vai
apoiando nas citas de autor, que domino á perfec-
c10n.
Ó Oia seguinte colleu un autobús. Para o merca-
do de Saint Ouen. Porque o feiral sempre neutrali-
za, apampa, creba a sensación de esmigallarse gu€,
dende 'Vida Gallegan, se lle meteu no corpo, creba a
repetición do discurso gue, sen controlar, vai ter-
mando no miolo. A feira de Saint Ouen é, tamén,
coma un balneario. Comercio interclases e almorzo
de o_stras e Bif au Poivre, cun Beaujolais.
Ó foilear unha carpeta de gravadós caeulle unha
pequena estampa do dezaoito. //,,ttttr'1 ()z¿¿tt' y'ttu'
t/r"1 -llrrr,
O primeiro gravado sobre o tema do vampiro en
Occidente.
A voz.
Sempre.
Coidou escoitala. E o mesmo ruído da saia. Per-
fecto e curto. Sesgo adrede. Pero non a viu.
Por corenta francos quedouse co gravado.
No número 8 da rúa de I'Université había un

-72- -73 -
home pequeno. Achantado. Pouco recato. Coa
man no picaprlrte, a medio rir. Apañador de turistas
para o burdel diurno, vestido cunha chaqueta de lá
cor cru. Tiña o Kabic en fardelo. Coa pistola.
Mentres el amosa a seña para entrar, apunta para o
estómago. O home do Kabic apunta a pistola sen lle
prestar atención, atemorizando.
O selo azulón, da carta das Irmandades, adosou-
se a un anaco que somente tiña a punta da fouce, e
cadrou. Cadrou o pico da fouciña e pasei. O barullo,
ó penetrar no baixo, xa era de tal envergadura que
non sabía se a xunta fora parar ó ar por algún
desacerto ou se xa remataba e pasaran a bebe-lo
sherry.
O barullo foi o que acabou conmigo. Na miña
entrada non reparara nen o secretario da reunión, o
que ten que levar conta de todo. E fiquei preto da
porta. Sen a compostura medida que tanto tiña
preparado na lúa do garda-roupa. Asexando. De
súpeto cheireime a min propio. Acedo. De suor. Só
durou segundos pero abondou para rematar coa
miña mediana disposición a ser convocado para a
presidencia. Non agardei ó protocolo para me
sentar e acougar do peso do portafolios mentres
limpaba os lentes, agora cheos de bafo molesto.
Sentei, eso si, coidadosamente, tirando do panta-
lón, desabotoando a cruzada, ollando o rosliopff e
desfacendo a fibela de coiro para consultar, por
enésima vegada, os meus papeis.
- Sentado, o único que estaba asentado, recuperei
folgos para o meu discurso. Observeino alí. Reman-
gado, mangas da camisa dobradas cara afora,
estreito e afeado, corte de pelo en punta, distendido.
Con aquel ar de intelixente que acentuaba o traxe
Príncipe de Gales, en combinación cun chaleque
marrón e marelo , pata de galo. Seguro ó se sentar
cunha soa perna enriba da táboa de negociacións.

-75-
 , As mangas dobradas é un costume que quedou
da guerra. Para non rozalas. As mangas da chaque-
sobre da democracia parlamentaria europea. París,
a vila da Revolución e da Vangarda, non ten
ta. Pero el arremanga todo tipo de mangas. Tamén Rexedor electo. Non o ten por castigo das revoltas
as do batín de estar na casa. Naquel momento hou- do 1875, o mogollón da Comuna, levantamento
bérame gustado leva-la súa mesma auga de colonia. municipal dentro de L'Hotel de Ville. A malzón
Un xogo de chaves mestras. Porque no atán de caeu sobre dos seus dereitos e un home, colocado
mortificación qu.e algures me define, empecei a polo Goberno, sen consulta, é o capo de París.
procurar, ó tuntún, o seu local. O seu estúdio. A Parecéume un chiste de muller francesa. Obsti-
habitación grande e pouco mobilada, cunha chaise- nada e frívola. Incómodo. Cando todos viñan pola
-long e dous colgadores de madeira, cubertos de República. Agradeceuse_ non ter que coñece-lo seu
lenzo. Chateaubriand, o meu pasaporte francés, nome nin poder convidala a almorzar. A muller
quedaba ridículo diante do tornapó fucsia co que soamente era unha axuda técnica. Nas xuntas non é
arremeteu. E a miña pitilleira de prata, oitocentista, que non puideran abrir a boca senón que non
signo de transcolonización, pedante, diante dos estaban nin como observadoras.
estuches de coca, tamén en prata, lisos. O meu O acompañante, doutor en Dereito, despediuse
estómago esfarélase como se inxerise estricnina, ó pasa-la taquilla, para coller dirección Marie
sensación de escomenzar a finchar, pestilento, ma- D'Ivry.
goado de ir descubrindo este degaro en amolarme. Só. Fitando para un par de individuos que non
Amolar co meu discurso semellou intencionado, teñen ningún rumo, saca o seu roskopff, acena con
a prol de resalta-la hora do brindis. Brindis no esaxero, como se andara retrasado, e sae, de novo,
restaurant de Flore. Que non houbo. Senón un do tubo.
encontro operacional co portugués gue, tamén Era fóra onde o querían. Por eso, achéganselle.
hoxe, chegou con máis de setenta minutos de Súpeto ofrecemento, polo roncón, de mandalo ó
demora. cemiterio. Mariño de Sete. Co seu Valéry. Homes
Seguindo o encontro de París, seguros de pode- lidos, pensou, ó acompañalos ó auto e adormecer
ren atestar un escarmento ou de amosaren a febleza un pouco, cavilando xa que o que estaba a resplrar
da progresía europea, e o seu medo, grupos parapo- era o Gas de Nevada das primeirísimas novelas Serie
licias, nutridos por monárquicos e por mercenarios Negra que recibira, había uns anos, dende Florida.
dos patróns das colonias, facíanse ver arredor dos Pensou entón que lle sería mellor, á mamá, traer
hoteis e dos cafés. Pero non deran, pasmo, co 8 rúa ás sobriñas para a casa forte e tivo dó de non deixar
de I'Université. un retrato bo, enmarcado, no seu escritorio. Un
Distribuíronnos, de dous en dous minutos, cara retrato tirado coas lámpadas de mercurio, recéns no
ós diferentes transportes que o servicio de orde mercado, eue adquirira en Madrid, unha década
planeara previamente. O grupo noso uniuse, como atras, o recadeiro ourensán, lámpadas que non fan a
tapadeira, unha muller. Ningunha podía participar pel de cera, a cor que el debería ter nese intre, e que
na reunión. Só en servicios de apoio. Andamos ata Carmina Ksado manexa con primor, lercha. Pero
Chatelet e oínlle, aquelavez, un chiste de mal gusto para iso compríalle estar en Compostela. E adorme-

-76- -77 -
ceu. situacións que non controlas. Orgullo fbi dende
Non quedaba senón atura-la ridícula situación. negáreste a dar un nome, o teu, gue xa coñecían;
Vida que mata, rosmaba ó compás, e empregou, foino negar resposta a cuestións rutinarias.
dende xa, toda a súa capacidade virtualpararazoar, Vostede é ourensán ¿non si?
sen muito lastre intruicionista. As nocións empíri- Estiveches magnífico, coidabas. Posibilidade de
cas de toma-r boa nota, observar, voyeur, poñéndo- marca-lo distingo dun home, xa maduro e suntuoso,
selle nos dedos, no oír, na palabra que descifra. A frente ó adversario.
súa oportunidade non estaba, evidentemente, en Déixamo a min.
tenta-la fuxida temeu que o apañaran Lecer no medo e no segredo. Éo sempre para non
fuxindo- eó -sempreesa posibilidade a vergon-
contemplar o dicir. Lémbrese.
za azuzábao, e traíalle o sangue á cabeza.Percorreu Porque, dalgunha maneira, si sabías que eu sabía
o cuarto de pe a pa, esfarelando nel todo, trasvés, en o que che pasaba. E no teu acónchego entra, como
harmonía con escenas gue, no solpor, o incluían a el rito iniciático, esta serán portuga que tarda. E cando
atacando, reducindo, deixándose guindar o mangallón agaffa os teus colares, o colar da beira
pola xanela. Escenas que o foron-ceibe-
convencendo de esquerda, e preme o seu puño arrastrando a chaque-
que a súa oportunidade era, agora si, só un proble- ta sobre da papada, sentíche-la túa vea do pescozo
ma de coco, siso, unha cuestión de man esquerda e contra dos seus nós, enrabexácheste, sangue na
ollo. boca coma a do animal acorralado, e coa túa man
Porque ninguén ia dar un peso por el, figura mol, collícheslle o pulso groseiro e peludo . A forza
anónima do encontro, engado para entreté-los non foi abonda pero déra-lo teu primeiro paso para
monárquicos. Eís. ¿Cómo convencelos de que é te librares deles. Tampouco o cano da Smith na
unha persoa inútil?. Aquela guía metérallo nas caluga que che servía en bandexa a túa foto grafiana
mans. Nunca lle saían ben os asuntos coas mulleres. páxina ún de France Soir e na estrea do Heraldo,
E, fora lento de máis. Estaba ben claro que fora facéndolles enmenda-la plana a chegada do correo.
guiado para a boca do lobo por mor de entrete-lo Non se achegue tanto.
persoal incómodo cun botín de pouco precio. Frase única que dicías, nun aceno de repulsión
Unha vez máis a súa historia ramificábase. Eles para o cheiro do teu home malo eue, dende aquela,
non procuraban un portugués de Seara Nova, skol te tivo de pé o resto do día e da noite toda.
da República, conselleiros activos. Na realidade, Notábalos desabridos, esfriaxados, finchados, moi
soamente querían inutiliza-los contactos para os finchados. A piques de adormecer, de se esmiuzar.
pasos de persoas, de impresos, ledicia que cunde a Pes finchados, finchados, incómodos ata o final.
traveso da prensa e que o galeguismo fornecería. Merda. E na túa vehemencia construías estrofas.
Pero ti nunca chegarías a esta xogada tactical. A túa Nalgunha, xurdio, aparece aquel teu lonxano terri-
análise sempre divagaba máis aló. Pero o orgullo torio nacional.
teu tamén. Ollar para ti mesmo nun interrogatorio Quizabes nin se notase a túa ausencia na rúa de
foi ó. tempo satisfacción e íreste poñendo-rubio, I'Université. O teu pesimismo veu doentío, sopor,
agresivo, campante. Saiva nobre que sempre sae nas contemplativo, morbo, e seguiuse contigo unha

-78- -79 -
 longg tempada. A sensación anodina que tiveches cousas de f olla, capaz de tronzar a pel, tacer sangue.
cando te facían dece-las escadas e sospeitaches que O seu apego pola lúa dende a horta de limoeiios.
todo rematara non a comentarás nunóa. Sensación Pola noite. Impertinente, ollando para a mae,
ordinaria de baixar unha escada cara a ningures, zugando aínda o seu filtro. Deixando que o alento o
g.afal opacas^e un auto. O mesmo auto. Nin siquera vencese para conseguir estar á súa beira, acompaña-
ficaches ás aforas, atado nunha árbore que ché dea la por todas partes, á sombreireira, á modista, á
forza. Tendo que beber auga nunha casa óampesiña. canasta na saleta do casino. E, ó mesmo tempo,
Entrabas no primeiro café, pesado. Refoizáche- cruel na súa distancia xerárquica, o primoxénitb e
lo almorzo cun Calvados e dirixícheste á rua de único vástago. Feito só para ser vástago e dominar.
L'Université. O home pequenote sorría. Pediu outr4 Feitas as cousas todas para o seu lecer é acomodo. O
volta a acreditación. Peró hoxe díxoche bos días. Ó seu almorzo tardío, a súa paixón pola mitoloxía
entrares, o teu aspecto abxecto, enguruñado, barba grega, o seu asexo atlántico,paraas patrias mariñas
sen asear, cor ceÍa, ergue máis sorrisos. Sería inútil e perdedoras, as sagas, o Eire, Eirik orxiástico
dicirlles que. metade guerreiro, Artur que pide perdón, metade
Tiven que pasar toda a noite de pé. vencido
A rima deuche vergonza. A redacción última do 'Programa Revoluciona-
As cousas máis simples convértense en expia- rio e Guvernativo'da LIGA DE PARIS confirma-
ción, comentou algún, iuín. ba:
Sería desleixo impropio falar aquí de secuestro.
Ninguén o había crer. Nin probas, nin resgate, ó O Governo providenciará por forma
mellor desconfiar, se algo se torce, do seu comporta- que haja, pelo menos un diário republi-
mento de cabaleiro da espada. Senta, outra vez) cano en Lisboa e outro no Porto...
antes que ninguén ruibo da súa mala educación. No poderáo ser novos jornais, oü, de prefe-
portafolios seguía un discurso eue, fodidamente, lle réncia, antigos jornais de largo públi-
tocaria hoxe ceibar. Albo de tódalas olladas. Con co... Poderáo servir, hábilmente, para
aquel aspecto. Estaba, se cabe, máis deprimido que o indispensável estreitamen_lo de re-
no encerro. lagdes com os países ou regióes que se
Entón lémbrase de que o acordo xa está amañra. podem considerar dentro da esfera de
do e de que cómo se vai notar, asemade, despois do ac¡áo da nossa língua (Brasil-Galiza),
discurso. Ficaría, naquela historia de sabios, coma com as nossas colónias mais importan-
un convidado branco. Olla neboeiro sobre da súa tes no estranjeiro e ainda com os meios
retina e faltoulle pouco para esvaer. Sente que a súa dos países estranjeiros com que nos
enerxía se perdera para sempre. E retorna. convenha uma politica de inteligente
Inocente e abraiante aquela adolescencia. Un contacto e intercámbio tntelectual.
rapaz mimelo, con brillo, feble, como rabeno, absor-
véndoo todo, e maniático no seu silencio. Atraente, A redacción, tan precisa, non acabou de conten-
porén, na súa insumisa extroversión Decote entre talo aínda que tampouco ousara reclamar unha

-80- - 8l -
 apoloxía da intuición étnica, como adoitaba facerse está asegurado o suceso. Boca a boca que vat e vén.
nas loxias atlantistas, despegándose dos asuntos O noso home métese no baño, con óleo de
que consideraban-pasaxeirós, mesmo os que traían améndoas e amarelle, que o deixarán de ulir reseso.
o selo da transformación industrial. Os novos Bota vinte minutos na bacía ensimesmado. Arran-
ámbitos de coñecemento reducíranse ós filósofos e, xa as unllas dos pés e restrega o calcañar e os
como pasatempo xentil, ós experimentos paulovia- cóbados con pedra pómez. Leva unha bigodeira de
nos ou ás irreverentes proclamas de Freud. Sociólo- tul, atada atrás da testa, para que o vapor non tense
gos como Durkheim ou pensadores marxistas, eran o belo do sobrelabre. Botíns relucentes, aprendendo
extravagSncia cosmopolita que colisionaba coa elegancia sen luxo, cando arrodea a capa sobre sí
medida ideolóxica das camadas tradicionais e o xira na lúa do almario, corpo de perfil, vese guapo.
idearium da súa skol. No recordo, aquela primeira vez que entrou na aula
Dábase información dos quanta, do motor de da Universidade preguntando ¿Pódese pasar? men-
explosión, do teléfono ou do transporte aéreo, tres todos riron.
preferindo, porén, a almofada irracibnalista doé Caen pingas agullentas ó subi-la rúa Odessa.
Heideqger ou ata do Nietzsche, poucos contempo- Axusta dun toque o chapeo. A porta do Montpar-
ranizadores coa letra burguesa e ignorando a diaiéc- nasse cólleo desprevenido e vai para o primeiro
tica materialista velador. A medio camiño a bonne retíralle a capa e o
Que osmou neste texto inmediato, terreal,, prácti- chapeo a cambio dun ticket. Un grupo barulleiro
co, pouco mítico. dispara a Kodak ó tuntún, estreando máquina de
Anque recoñecera que co texto suscrito se fotografiar. Tócalle servir de modelo e dálle a risa.
movían, tamén, os literatos máis importantes lousos Coas mangas recollidas o feo partenaire das conspi-
sen rexeita-la noción de élite. prefe- ratas achégaselle lacónico. Qava? ga va. E cólleo do
-bromeou-
rindo a nova aristocracia que emulara Teixeira ganchete e do ganchete acena paraque os fotógrafos
Gomes, Presidente Republicáno, de alto tempero retraten o encontro. Preséntalle, xa, a Coco Chanel.
estético e irrelixioso, desconfiou logo de sectores Pel maquillada moi branca, ollo e boca enmarcados
sindicalistas que aparecían, coa súá escrita neo- en forte, pelo retirado e liso, fato recto sen ombreira.
-^realista, abandeirañdo os restos da que fora Uniáo Colar longo de bolas douradas e botóns rubís. Coco
Operária Nacional. bícao e, sen coordenar, el vai e tira do pano seu de
seda, para borra-lo carmín. Pero no pano non vén a
marca vermellón. Esta muller non lixa.
--ooOoo- - O seu feo partenaire bota unha gargallada curta
-
e persoal, chea de amor.
¿Pódese pasar? repinicando coas que botaran os
No cinema Montparnasse, case ó pé do hotel, seus compas da Faculdade de Letras.
cruzancio dende a taberna Le Céltique, vaise presen- Coco. Traballa para as mulleres, coida nos
tar o shadow-boxing-dance. Todo un acontecemen- homes, pel de cobra.
to. Movido polos cafés, en menos dunha semana Vida que anda a mudar. Despreciábase o ador-

-82- -83-
 no, ? copia, o heroe, a escala grande e clásica. Aquí once en Barcelona, as nove en Moscovo, as cinco da
estaba o ready made, obxecto que se contempla^, a mañá en New York.
unión de contrarios, a forma ou éeducción a tamaño O silencio, o asexo, a emoción ) amar a Al,
do persoal, o box-ball quentando aínda sen se aplausos encolándose como se fose a última homaxe
amosar, un piano durísimo que se introduce e fai I love Al Al is all Tódalas cousas son aquí verdade,
rebenta-lo desexo atonal. aplausos, como se fosen os últimos, porque Al non
As costas esqueléticas de Coco sen se moveren. O durara moito en Montparnasse nin en Europa.
naríz aguzado do partenaire, sen se mover, a papada Non houbo un comentario tópico coma os que
súa vibrando ceibe, o partenaire que sorrí e-qúe ile adoitaba escoitar nos asiduos das estreas madrile-
pasa o brazo*polos ombros, colgáñdose. O box que ñas, ou nos peñistas, ningunha crítica. Gustou.
non sae. Al Brown, escribe un neón azulísimo que Mesmo a expresión dura de Coco, a protectora, é de
absorve. E repara no escenógrafo a remata-lo grande satisfacción, comendo as boliñas do colar.
espacio do espectáculo cun enorme cubo de xiz e Ben e mal están tan lonxe como, nese momento, o
lámpadas de garaxe. está a vella casa con tres pereiras velliñas que dan
O roce, o rebumbio, todo tan diferente ó familiar froitos co celme en licor.
alboroto de serenata santiaguesa ou ás compincha- No Gaya, rua du Duphot, o feo partenaire vai
das gratuítas de rebelión menor, todo lonxe das tocar a Satie, as cancións de cafetín de Satie, gue
bullas., do catador literario_que pasa as súas horas de entona entre acaneos unha súa amiga de timbre
vamplro no resol- do café, lonxe do paseo pola baixiño. Pero, resentido, non asistirá. Puñalada no
bocarribeira de chan granítico, onde - redobia o pato.
lucente e madurecen, apurando, os acios. E empeza o sufrimento. A onda que o desconecta
. Naín, o guapo. Suar perfumado nas costas, con de Al; fase pasivísima en que se mete; desconecta do
-d9 malvasí, de muller. Al Brown xeométrico,
pó pato-feo, do escote nas costas de Coco que recenden
malibar, tensioando as liñas do pesc ozo para se tan ben; da movida toda retornando a súa papada
desfacer en carantoñas que o golpétexan, amor de fráxil, de académico infeliz. Sente amargor. O intes-
fusta e labazadas nos rins, xémé-ri , acóchase no tino arreponse nos seus ventos feroces. Non se
escuro multiplicando o xesto no xiz branco onde atreve a saír á rua e xunta os músculos provincianos
penetra. do seu cuíño; contén a respiración. Bota paraatrás a
N-o piutto notas á solta de man esquerda e aguda. testa, cos óculos abafados. Non lle gustan as
Al quérese entre tódolos homes. Ri, Al cala, mulleres nen lle gusta pensar no parrulo ó piano;
contorsionista impúdico, inxenuo, miocos, roman- non lle gusta Coco, non lle gusta esnifar; non lle
ticoide, palmetada no cuíño, faise un agarimo na I gusta nada de nada. Séntese probe, sen noción de
orella, tirón que reproba, danzing-box, á bela e a 1 propiedade, moinante que compite mal, pregos seus
besta,,sexo bonito que sabe a chbcolatina, negro I
que non lle dan compasión ás beatas e deixan as
chocolate e coca, pernas atrás, avanta bourbon onzas no peto de adentro, pretiño da xoia que tanto
dul só trago,.remake que curva, vente conmigo para gardan para o noso señor xesucristo. Onzas na
a Conchinchina ou morrere. Cólico miserere. Rs cona, coma as putas.

-84- -85-
 En Galicia esto non lle pasaría. Non andaría tan
no desasosego que trae o desamparo, tan tolo de circou, durantc minutos longos. Algo estaba a. pasar
pedir polas portas. Mamá. Y oz rouca do pai na ó rente que nin oía, axudándose p-ola cativa visual e
currada amolecendo a doenza do peito, mozas que a posicién inc(rmoda que fora seleccionando men-
na vendima queren que veña o señorito, só pára tres os seus miolos réproducían flashes das reu-
miralas, e rir, canturexándolle piropos a el: ¡quen o nións, o seu discurso moi millorado, unha frase
merecera xeniai coa que lle respostou ó parrulo-partenaire
cando lle fixb unha acótación que nunca existiu. A
!

Entón o señorito torna feliz. O sexo ténsase

compensatorio. O nariz ábrese ós cheiros irtos, de súa figura, máis negra, no Théátre Moderne, Flgur
cana, que roe. Trunfador. Aló do alén unha noite de pióhé,'ou no quái. Foulard en agasallo, luxo fan-
abonda para alivia-los campesiños e para embeleso tástico que tronzou o final dos aplausos. Preserva-
do vástago, que se vai facendo home, cultivándose, tifs.
escolleito, benquerido. Xa é dabondo para min.
No Michel pasan seráns enfeblecido pola lectura O parrulo-feo áchegouse á tua queixiña.
mecánica_ que empeza a desmemoria{ soño que Dabondo é o xusto.
atafega, órgano que non lle responde á pericia dos Foi a frase que a el lle puido saír, frase coa que
seus dedos branquísimos. Esta cidade zúgao. Ou é o inda non dera e que o parrulo se encargou de
outro. Sen permitirlle a curiosidade que un chucha- acreditar, homildosb, sen nunca teme-la reali{.u{.'
dor, coma Si, experimenta en situación inversa. este personaxe gue, no seu observar, case semellaba
Destemperado.
grotésco, pelo de punta, corota inzada ó norte. O
Afacerse, intercambia-lo seu libro de notas na- iefe indio foi convidado á Casablanca, en Whas-
quela depravación constante, cos choutos destemi- hintong. Convidado a un almorzo. Premio de
dos de que facíangala os creadores, resultou furtivo, conseniido. Brindis pola reserva, redoma para os
aniñandose na súa dorida perspicacia de foráneo. corpos nus en adubíó de auga bendecida. O inter-
Pero a atracción lisa polas cousas pula del, desatina-
pr.ie vaille facendo chega-lós saúdas, os. cumpri-
damente, e da modorra bebediza que xa é o seu mentos, as benzóns, os desexos de convivio, qgqfa
filtro. A súa xenerosidade cara ó muhdo, anque ese dende a redoma. Xefe indio distráese. Xefe indio
mundo lle veña nas súas maneiras menos dignas, non contesta nada. Xefe indio pasa directamente ó
rebentaba a ras de chan, soto de Naín. Todo un xantar. Bo apetite. E o interprete recoméndalle
prudencia
^ Coido que ó terceiro Prato:
fracaso de xinea. Lubicús no pensamento de auto-
se serviu algo de máis.
destrucción que odiara nos papeis da saga. O sangue
fica en desvarío, subindo e baixando, contárallé a Algo demáis é o xusto para mi!, dixo, esplendo-
mamá. Así fora o río de hemorraxia que seguiu ó roso, xef'e indio, xurdio, coa verdade na man.
Pasarse é o xusto Para min.
seu alumeamento, pechando a conciencia, deixán-
dose devalar ata que un berro torvo sinalou o final. Lagamar onde emerxe a espada. Pasto raso para
Ir{on participou nos aplausos nin ousaría reinsta- o conéepto eue, na altura, adoitaba usar como
larse no clima adoecido que o envolveu, que o comodín, cotño recorrencia, cando, intuitivo, de-
fendía sempre que non se define un pobo na historia

-86- -87--
sen unirse con todo o que no mundo lle é comple- Viuse sen roup a na lúa e ficou algo serio. Como
mentar. Xefe indio nunha farta mesa galega. se non gustando.-Pero súpeto botoua man aqueci-
As costas de Coco rebrillaban na parte máis da, cofleuse, e riu, deixando os lentes ó pé da
aguzada e paralela dos ósos sen nada nela se rozar. lampadiña acesa. Contemplouse, contemplou a súa
Agresivas. Enmarcadas por un decoté cadrado que expiesión de abade inocente e¡acional, achegouse á
non remara. As súas mans seguían coas luvas. lúá, o seu membro rozouna fría e volveu a rir.
Parrulo, arremangado, introducía o pullover por beu un brinco, a picha brincou. Púxose de perfil
dentro do pantalón de popelín. Al, no seu esmokin e brincou outravoltá, brincou a súa picha e, con
impecábel, entresacaba un faixín cor de zanoura. pasos repetidos dende ben cativo, mexou na bace-
Distendido, presentouse agora un novo valor, ñitta de porcelana. Gardouna na mesiña de noite,
guapo americano que resultou ser debuxante de estalicouie na cama embaixo do edredón, esquen-
historietas policiais nos diarios populares de Chica- ceu vesti-lo pillama e, cavilou, tranquilo' en cómo
go. Historias de bos, de malos, de engano, do crac, serían as debuxolas de Red Barry que apareceu' na
de enxeños, de lei que Red Barry rebasa, historias súa composición, como un personaxe metade arrou-
francas, tan diferentes ós seus cadernos de aprecia- tado métade sumiso, de americana verde pouco
cións no íntimo, nenos que fan gansadas, que son mancha diza, con xenio para os enigmas e para os
ruíns, que son máis felices sendo ruíns porque si. xeroglíficos, descoidado en cuestión de amores.
Enganchado a ese contubernio descrido e vitalis- Dende o Waldorf escoitou abri-la xanela. Bruído
ta, que transforma todo en pirueta, que se mofa das apenas que non o imPortunou.
- O gravado
paixóns lindas do tango pero ámao, que acode de Saint Ouen desaparecera, Pe-lo
tódolos días ás boites e magrean o recitado de Jhon aquelfnoite non deu de si para se decatar. Todo lle
Done, o encantamento, o contacto seu, quedaba foia chegando como auga de maio.
establecido, selado. Cedo, ó ir deixa-la chave na Consergerie, afnd.a
Saíu. Andou lento. Máis lento cada vez. Andou co amulatado garda nocturno ó coidado do casillei-
tempo. Reparou en tódo-los carteis das encrucilla- ro, déronlle un envelope.
das. Parou en cada quiosque e fitou, por entre a tea Que meteu no peto.
de aramios, as revistas. Foi lendo os anuncios, o Biixou almorzár a Le Coupole. Non colleu o
nome das rúas, entrou en Le Céltique sen verg onza a diario. Un vaso de seltz. Un cha. Un segundo cha.
que lle espetasen que andaban a pechar e non llo Sacou o envelope do peto e notouno rexo. Con
dixeron tampouco. Pediu unha Guiness e cando xa coidado, cortou a rente. Do envelope tirou o
bebera tres o empregado dixo: por favor... gravado de Saint Ouen e nun billet, adxunto,
O Michel, a carón, foi camiño feito. Coma o da marcábanlle unha cita pasados dous días.
casa. Sobre label. O 519, algo esfriaxado, estaba Non tiña identificación.
patas para enriba, lesmia espachurrada, que lle deu Despedíase.
para espirse, tamén lento, cunha parsimonia anova- Sempre
da que o retraía ás suas mellores épocas embaixo dos No 107 , L'Observatoire.
limoeiros. Boulevard St. Michel

-88-- -89-
 Sous le pavé. aventura de cronistas famosos. Tamén, dende a
Saír. Frasquiño de. parfum. Ma.má qge o vai primeira hora, ¿r súa avangarda intelectual e artísti-
gardar tempo prudencial no secretaire segre-
do- -dede máis.
e que non se vai encetar nunca. Acre
ca conectara no ruxe-ruxe das parisinas. Aquí
estoupara, no Nicc., Sá Carneiro había algo máis
farfrgp que logo pasará a decora-la coqueta, preto dunha década. I'}oeta-financiador de Orpheu.
da chichoneira que tanto agarima ó ácordár do A proclamación dun programa provisorio de
sono. Que levou como cilicio o seu fillo xa que lle Goberno para Lisbo¿r, estaba ultimado. Con eles, os
fora necesaria poisque este neno andou tarde, ánque galegos poñeríanse de festa. A batalla internacional,
poñendo sempre moi ben os pés. nos foros, estaba gañada. Incluso a cativa nación,
Andou amodo, sopesándose, sen arremedos de sen nome oficial, que el anunciaba de voz viva, ía ser
arrastrarse agatuñando. Este neno non vai ter forza
recoñecida. Congreso de Berna. Todo o formulario
nqq pernas. Por eso tomou, mediada a mañá, activarase, chafarís mecánico no que unhas pezas
miñocas de calcio con reconstituíntes, que lle sabían
arrepuxan nas outras, pezas diversas, inutiles alí se
a.chocolate picante. Para andar ergueito. Teso, moi
pigno, moi señor, sempre sentado nos primeiros e non fosen para dar arrepuxóns, coa orixe perdida,
aspecto innobre, morralla, que renxen ó facer fun-
inacabados quince meies, lacazán. Desllois andou
cionar todo o artiluxio e que, co tempo, aledarían a
seguido. De vagariño. Sen tropezos. Nada zoupón.
E,ste neno inmacula que lle chuchou a enerxía toda,
somnolencia calvinista de Suíza cos trastos-monta-
xe de Tanguely, a molestar.
rosmaba achuchando nel.
Calcúlalle un mes máis de permanencia. Pasaxe
Tan diferente este entorno para unha persoa que
se educou gustando do natural. Tan colocado, cun
marítimo ó Eire. Coñecer a Yeats. Tampouco
pouso de luada, acibeche e feroz. Imposibel de podería manterse aló dese tempo. Para un galego,
mesmo tendo quen traballe para €1, mamá, os
furar. Escomenzando a se divertir a treu e na rendeiros, París é pasarse moito. Na Sorbonne
desmesura, sen temer, impiedoso, o retorno.
conferenciaba un cineasta ruso, de moda. Pasaron
A súa viaxe, orixinada pola representación Acorazodo Potemkim. E ficou absorto con tanta
diplomática que exercita no nóme da nación calcú- dignidade na construcción dun film, apreixado no
laselle un mes. Adórnao a posición de forz,a que lle
movemento de masas, na relación co símbolo, flo
dan os pasos raianos para os portugueses e, tamén individuo-símbolo, co louvor da acción, morte
o apoio dalgún correlixionario que traballa na común que proe e tira dun para avante, coma o
prensa de Madrid, onde se poderá editar todo o
referente ó movemento opoñente no Tejo. Interesa-
carriño do neno. Novela colectiva que el fixo máis
lles, singularmente, 'El Sol'.
adiante, pero sen se atrever, na historia, co novo
século. Só na literatura. Que forma tendencia na
Tamén acó os portugueses se movían a vontade.
historia.
As súas loxias, que gobernaran a República, eran Os días alternábanse, como se alterna, como se ía
coñecidas e faqilitaran a intensificación da presencia
colonial en África e na Asia, para seito.es do alternando todo. Xuntas de rigor, preparación de
calendarios para discusións políticas, festexos, mi-
comercio burgués, enfeitizando os dividendos coa
tins de confraternidade e propagandísticos, sorpre-

-90-- - 9l
 li,l

sas coas montaxes que utilizan imaxe animada, abaixo que non se move; o pé que se vai retirando e
monumentalismo na escultura para os espacios engancha,,cruzándose para atras, co calcañar, figu-
abertos, estampado d-e tecidos cun poema Dadá, e ra nova dos dous zapatos enxergados que el ñin
rirse, rirse, rirse artellando croquis de viñetas para diferencia.
os pequenos artigos que sairían en La Zarpa, El Pais As pernas ábrenselle como para tomar mellor
ou Pueblo Gallego. Rirse, sempre do nemigo. apouso, el tamén, a contraluz, agora vendo no
Alternándose todo no trasgresión. escuro,, ollos romos de pouca pestana.
Disculpou a súa ausencia ó día seguinte. Tiña o Cabeza ovoide, bocá de labre coméndose cara
xantar apalabrado cun emisario bonaerense. adentro, moita distancia do nariz a ese labre que se
esconde e moita distancia da boca ata a enruga que
. Riuse, compracido nesta coartada de prestixio, e
foi percorrendo o Boulevard para ter localizado separa mentón e buche, orellas cativas e -cellas
L'Observatoire. xuntas. Feo. Con trinta kilos menos nese intre
Desprazouse en eléctrico, coa capa roma, gomi- poderíase imitar ó parrulo; e cunha variación
na nos cantos dacabeza, araiacase ó medio, cravata notoria que ousara rematar co seu atuendo semicle-
de nó perfecto que delataba os seus ramalazos de rical. Pensou moito en si mesmo, en cal sería a
preguiza, gola almidonada recén, sinal de estar expresión súa que ,quixo forzar sen conseguilo,
reinstalado e botar lavandeira de confianza. No sentiu o ventre grande, os dedos esbarando daievis-
apeadeiro mercou a revista de Lucien Vogel, VU. O ta. Feo. A señora di se fai o favor de acompañala.
café pareceulle deserto. Despois chegáronlle como O camareiro fixo ademán de retirarlle a capa que
sombras chas. Nos espellos só liñas dé dous ventila- el propio retirou e deixou caer no brazo do camare-
dores apagados. O sol baixo, outonizo, entraba á ro.
contra, e na atmósfera o baile de permuta do pó -e Antoxo, a estas horas.
mais do fumo. Na tabaqueira colleu Gaulois¿. ó Alargoulle a Guiness. ¿Por qué non Gin?. Gui-
volver da tabaqueira semelloulle, de novo, deserto e ness a estas horas, cervexa na taberna dun porto, e
mantivo instantes os ollos pechos parase habituar ó bebeu un grolo curtísimo que se deixou oir ó pasar-
cambio, a testa baixada, o papo dándolle no nó. lle a gorxa. Estaba tan confraído que nese momento
Mirou a combinatoria de cadrós amarelos e terras cla¡o que sería imposíbel meterlie nin unha palla
da baldosa, os zapatos de charón vernizado branco, polo cú.
con tacón preto, a media negra con eclats, pernas Sensación a rebato. Arrebatado na súa malísrma
acabalgadas que nunca estaban a esas horas no café, educación afectiva. Arrebato nos grolos, queréndo-
saia recta cunha galla que se ve, abríndose dende o qg como que afogar, que se nóta nesá escuma
final do asiento da cadeira, saia recta colada, coxa ficando no bigode, que zugou, soez, retumbado
longa, camisa de home cun alfinete, e as mans todo o café.
cruzadas, os dedos cruzados, nó. iPor qué non?
Baixou a vista ó eclat de media negra, á liña Riuse. Brinco mortal. Riu a cachón ata mancalo
vibrante de cando se mete no verniz branco do o cinto que lle apreta o estómago. Riu perdendo
zapato que semella outro nivel; o pé pendurado cara compostura e acaneando o mármore na súa estri-

-92 -93-
dencia. libros. Cómo van as precaucións cos matóns. Cómo
Faloulle da festa de Al. Do debut. De que a festa vai o traballo. Tempo dos conchos, tempo do
seguiu en La Gaya, co parrulo ó piano. Traballa na anissete, de írense retirando dos campos, tempo de
Gaya, ó piano, de animador. fiadeiros e de gardar prendas nos baúis. As cristalei-
ras recollidas.
¿O parrulo? ¿O poeta? ¿O guionista? ¿O bicho Teño de me ir.
furén protexido da costureira? ¿Noite tras noite de
mamporreo? Ir?
E de xogador. Teño.
De xadrez. Non.
De poker, Alí de poker. De xadrez só fai Sempre non.
campeonatos provinciais. Así. Sen saber onde recollerse. Andando. Paseo
Tampouco, se se amaina, étan diferente o que é1, que os apega un tris. Nova conversa sobre a disposi-
entende por traballo. Pero cómpre estar en Tras da Ción urbanística de casas e prazas, bufardas de
Alba. E lembra a presunción da dama: non sei nin lousado, miradores, regard. Bulidoiro. As dúas e
facer unha tortilla. media, hora profana. Guiness engulida axiña Qoa
Novo e auditivo grolo de Guiness que disfraza. escuma. No bigode. No labre. Nos dedos que
quixeron termar da escuma que se bufa, meténdose
¿Cando lle queda tempo para, ó parrulo? na boca do vidro. Rebentando. Tu. Rebentando.
Quédalle ó mesmo tempo. Persoa feliz. Sen saber onde. O Michel, mentres
A intuición, que eu ben admiro, non o é todo colléde-lo Metropolitano, serán que se para sobre
pafa.
Non se trata de intuición. Montparnasse. Lugar teu. Dos bretóns. Lugar no
que a colles frente á lua do almario.
Qomo queira vostede, o espontáneo. Olla o bonito que es.
E, se cadra, algo acristalado durante anos, o
máis reflexionado e selecto, tanto que non ten que ¿Bonito?
pasar pola consciencia. Érgue-la saia estreitísima que demora. Pernas
Castelao dixo de encadernar un libro, que lle cruzadas, unidas. Man túa que arrastra a saia, que
gustaba moito, co seu propio pelexo, escollido nun tropeza co prendedor de medias, tropeza a túa
lugar do corpo no que non o necesitarade conscien- torpeza de non saber ceibalo, céibao ela, seria, ollo
te. qué te asexa. A faixa, que tanto te atrae, faixa que
Eso do seu amigo é pillería. estalicaban as criadas rubindo a saia de vó, e o viso
E o do seu estulticie. de batista azubna, ref'aixo na invernía, tamén
Aquí chamámoslle ter estilo, ganas. azulado. Faixa que che fai parar sobre dela,_ perco-
E fixo sinal de que non hai remedio. Para se riren rrendo, ela que óeiba o fecho-ecler e o corchete no
chocando nas Guiness. En ton que coidou familiar a olio da moza do anuncio. Saia que sobes, bonita,
sen fecho-ecler, faixa frente állúa do almario, cando
conversa fora abanandose no sempre dito, traendo
as mans te prenden por tras, agarrando corpulencia
confianza. Cómo van as cousas. Cómo vai a cidade. a carón, enriba da túa teta dereita, grande
e a cabe za
¿,Xa para tres meses? Cómo son aló. Cómo van os

- 94- -95-
 de máis para min, trabuqueime de home. volvercho anque ficará na mesiña de noite. Caranto-
Cólleme a polla. ña de resignaóión. Malvada. Aceno tenebroso de te
Arrabaldo que sae pola túa boca libre, e natural, tronza-la picha nunha mordedela. Palabra para
ó roére-lo pescozo. conmover que non dá saído da túa boca.
Sentíndoa nos rins, no cú, recorrido lateral que Restregá o anel na saia, polo chan, como lurpia,
te lambe, gue baixa tirando do corsé. Absorto na Íúa e poncho quente no pescozo, na ferida., mentres a
onde descansa a cona irreverente, de pouquiño pelo túá man reóhoncha cobre a súa cona núa para min
e ralo, de molqo tempo, t_ornasol enlre o pelo^que para sempre.
reflexa a lúa. Ela que ñon fala, anque a comas rouco Amor.
e prendido nas coxas, nas ancas, escamas no ventre, O día cae cedo e revólveste. Insatisfeito. Quére-
embadurnado, na súa boca laranxa, boca quente, -la conquista polo seu sitio propio. $Botu -pensas
lin_gua recubríndote, afogando o pulso da túá veila que mariconadas así só son o comén. Sen dedos, sen
vide, boca que se enche e conti núa zugando, acabán- boca, a polla que tensas quérela dentro, de costas,
doJe,- pincho enorme cando traga o téu cuspe inma- adormecida, non dás cos limos seus dende atrás e,
culado, dentro para sempre elransgedináo, boca ó ollárela, ó percorrére-lo fundimento do torso no
llue te zuga, coraz6n, meu pequeno rei, esvaído cu redondo, ábreslle as coxas, as ancas,forza de xa-
frente á lúa do almario, agaiuñándote como fera guar que quere negro, ábreslleas nádegas adormeci-
neste agora tempo seu, o teu dedo da man dereita éa, e átorméntaste pola traición de veres alí o teu
que mete dentro drln pulo e que cho aga rra, agarÍa parrulo feo, tan bonita co respiro lento, ábreslle o
coas pernas os muslos teus vencidos. Sobe, lamben- belme que trema, paranoia de egua noviña, méteste
do co teu bebedizo propio, sobe por ti acibeche alí, pefdido, e xémes, aterrorizado e ronco, qlé-
brillante e fera. lobe por ti, para aiúa boca, e, por menle, e caes, caes e lames, lames, lames o pescociño
vez primeira, próba-lo teu pfopio acedume herba e seu.
noces que te fai sucumbir, roe na orella, no comén Adormecido ti agora, enriba, remoes saloucos.
da túa curta e elegante patilla de señor, roe no nó da Pecata Minuta. Misericorde. Non ter que repudiala
gorxa e respiras ó profundo, rouco, sen saír desa poñéndote serio no saúdo do casino nen dirimir
lagamar, roe na gorxa, sangue e se.men que disfrutas ansias co traballo de Biblioteca. Sempre discursean-
agora, amando, sangue teu que mistura co teu elixir, do, veñen os amigos, os profesores, os homes dos
tempo que queda para sempre. Tempo que non camiños, os contrabandistas de patillas mestas e
cambiarías nin polo ventre nutricio, cblo, mamai, longas. Non hai sexo senón o vexetal da túa escrita
horto de limoeiros con licor de peras. agora que te contoneas coas palabras máis grosei-
Acordas mentres restrega os téus músculos unha ras, de candonga, que pasan a ser, tamén, o natural.
masaxe sabia Emulsión de araucaria polo pescozo Tempo mouro volta. A historia que vas refacen-
ríxido, pola face, polas túas mamas, polos-testícu- do para te mortificar. Tempo mouro o dos librepen-
los. Cruza dous dedos frescos nos teus e soergue as sadores consentidos, coma ti. Casas de lenocinio nas
mans túas. E sofre cando lle colóca-lo anel familiar que quedar coma un señor é ronroneo sen apuro,
no seu dedito bonito, e róeo, pero non se atreve a formulario na factura. País do enigma, que te vai

-96- -97 -
rebasando. O sangue trémulo, como cando nacías. crimes perfectos. Ola gu€, sen razón, fai o mellor
O medo. O sexo. Que evitarás dicir como cousa viño. Suicidio rebelde do que está na cresta da onda
menor. O xogo que predicaras como civilizado e e que deixa sen escribi-la palabra merda. Dados
inculto. A muller con tódolos respetos. Muller da para outra biografía.
bala de prata que se distanciou deixándote no Roe nas unllas, nas pelexas das unllas e, confun-
escritorio conformado, e que aparece agora, cando dindo, escribe, por primeira vez, o relatorio.
te sentes sicoloxicamente feble, anodino. Que apa- Sen imprecacións. Sen optimismo. Relatorio de
rece facendo pinga-lo teu corpo todo de suor, feitío tan directo que amedoña na tertulia da lrman-
berros, sangue, bágoa sen forza, semente fria, ar que dade. Feito a man. Termando da letra separada e
se lisca na verbalidade, paralizándose nunha acción pequena que se xunta unha na outr a parágrafos
á brava como esa degustación, mentres adormece- enteiros. Tan activo e contundente que nunca
rz, que transtornou o teu bo siso e fixo que te podería soerguer sospeita de desviación ou de
correras inmediatamente nun só alarido que baixa- duplicidade. Alguén comentará, pasados algúns
ches na mordedela do seu pescozo albar. días, que no regreso cómpre saca-las tubas á
Descansando a carón, anxo perverso , azas des- chegada do comboio. Acordos rubricados. Moción
plegadas de gravado de Saint Ouen, púxose sobre pary o C.ongreso de Nacións, redactada en galego. e
dela e protexeu ese ritmo no fondo das costas que te en francés. Conferencia para a prensa con asistencia
van volver tolo. asegurada. Vernissage domingo pola tarde. Améri-
Liña que demarca do accesorio, carácter só, ca entusiasmada. Chegan fondos nas viaxes de
risco de vida, Bo e malo que se misturan nun trazo nadal. Paquebotes da-Nelson Lines. Dúas librerías
groso e balorento, tizas. Pero non che servía agora. dispostas a recibir NOS.
Por qué tiñas de contar nada se ninguén, agora No primeiro relatorio a orde era cronolórica.
menos, ía crelo. Non che servía. Doce de ameixa que América entusiasmada. Rachouna.
viña dun inxerto sabio de fatóns, cousa diferente e No segundo fíxeraa con ordenación temática.
co mesmo raigame. Maside, recatado nas súas cos- Propaganda, contactos, compromisos. Rachouna.
tureiras de xanela pequecha, e despavorido coa Fixo outra xerarquizando o interés para os
Garda Montada machacando as manifestacións lectores, ó recibo, que empezaba así: Dúas librerías
contra os consumos, imposto moderno. Gubia dispostas a recibir NOS.
fonda e negra que pega dura na ilustración de O fin, decidiu metodiza-la súa viaxe e empezou
'El Sol'. Fernández Mazas, a diario. Cunca sen polo motivo que o trasladara ata acó máis dalgún
agarradeira que nunca chega a se sorber, Terrazas, pormenor astuto coma o vernissage, impresión de
arte nova do espectador. Para non o contar. Coma o bo gusto, aristocracia,palabras de honra, discursea-
segredo. Verdade solitaria. Expedición alén que non dores e champagne que tolleitou cun pensamento
reseña o cronista local porque pasou varios largos
dorido para os de dentro, que sempre acudiran ós
da norma, en convivio co lucimento dos botíns e dos
pomos.
encontros como perdedores, sen papel amañado
pola forza dos feitos coxunturais. Sabíano dende
Parlamentario e vividor. Relator de sipnosis con Lestrove, onde a ORGA se fixera coa representa-

-98- -99-
ción exterior. Eles, perseverando na utopía posible, v4, incitador que dá o paso atrás. Mamá. Aigas
rubricaron, e quixeron que o pazo,lugaf do ácordo, Ford polas estradas do balneario, entrando pola
actuase como símbolo, tan necesarios en todo o porta de carruaxes, estacionando diante da roton-
transitorio, igrpl que Paris actuaba como consagra- da, bóveda de claror que distribúe os baños.
ción de cabaleiros. Educado na misoxinia por tradición profunda,
Pero souberon que non chegarían aló, á nación, desdóbraste clandestino na túa devoción polas
máis aló do símbolo. Acomodó, por outra banda, mulleres sen poderes ser un galán. Afectivo, era
difícil. Nin unha figura, na historiá, trunfadora coaé neste eido onde todo o tiñas de sopesar dende atúa
armas; nin unha conspirata redimida nos seus chegada a Paris, razoar, para instalarte na adesión
protagonistas; arco de auga que se ensome sen saír ó ós republicanos portugueses, algo avermellados.
rego; nin confianza en nada-de nada. A política, para ti evanxelización, converteuse
Pero tampouco o dixeron porque ninguén o tiña nalgo ornamental. A inteligentzia,a marca purifica-
que crer. Gardárono como tesouro no que todo terá da do país teu, era acó tan formalista que tiveches
que se conxugar para o desencantamento. E se todo que caer nas redes dos revolucionadores, dos homes
se conxuga que se estea en condicións parc o recibir todo das mulleres- de acción que non lle
remexido con cobras, fíos mocosos, verdello e -sobre
dan valor ó acontecemento, que non funcionan por
sombra sen dentes que tes que bicar na boca para evolución, senón por contradicción, e que, á fin, se
que te libere e lle entregue ó tesouro á Terra. meten nestas lerias doctrinarias por solidariedade
Casaritos seguiu sen crer en nada tamén cando a creativa, coma os grandes místicos.
fada foi baleirando as casas de Panaderas, o Campo A placidez do burdel ourensano, familiar, regu-
da leña n'A Coruña; cando meteu ferro nas barrióa- lar, onde cada quen ten o seu papel recoñecido e
das en Lavadores; cando paseou a ponte vella en onde van pasando os días rutinariamente trocouse
Ourense; cando fusilou na taipa do ceiniterio de San nun leito amoroso o medio serán que agora doe e te
Froilán, en Lugo. Casaritos nunca creu en nada que mete no delirio afeminado que ninguén che inculca-
non fose o Poder. A sabia esquenceu o seu esconxu- ra.
ro. Aé proclámas de radio retumbabam. Viñeron Maeterlinck resulta histórico frente a Opium.
os anos de guerra e, calados, non descubriron nunca Don Miguel de Unamuno, pizpireto, cando o feito é
que eles sabían do fracaso. conmemorármo-lo sistema luminoso que Duchamp
aplicou nun balneario inglés no ano 15.
Estupido chegares a pensar que te arrastrarías,
--ooOoo-- do teu cuarto do Michel, partenaire, sen saberes
delas máis que o que os teus ollos van ven do. Zapato
vernizo branco, preto no tacón, saia recta, media con
Tipo formado para varón, paternal e dirixente, eclats, faixa salmón. Estúpido que non fique pren-
toda a vida túa manifestabase á contra e foron os dada a ti despois dese contacto íntimo que desanu-
teus anos errantes os que fan que te queiras alén. via a túa norma sentimental.
Deixadiño, despreocupado, sen orde nin perspecti- Doeuche o corazón, burriño branco, doeuche o

- 100- -l0l -
 cunha esguía vara de monaguillo prendíche-lo foco
sexo recordando, doeuche o cheiro na batista suíza
de mercurio, que dende enriba de ti sustitúe ó sol.
dos lenzos, o cheiro no chan do Michel, can que Memo de americana remangada.
rastrea ó seu amo, doeuche a soidade de non sabeies
A túa gobernanta era igual cá gobernanta nosa
expresal esJa situación á fin-, doeuche ourensana, a do burdel de Violeta e o militar morto.
o.ridículo de pasares todo-explicala,
uñ día en L'obsérvatoire,
dicíndote a ti mesmo dez minutos máis e largo. Queríache limpo para que se vise a súa man, como
as querías limpas, da súa man, a ourensana. E rosma
Doeuche non teres ningún dereito que reclarñar
os teus horarios, o cheiro a pipada, os cachemires
como se lle pode reclamar á gobernañta no burdel
sen descorrer que tanto a amolan, tanto como a ti a
ourensano.
luz frontal e a ela a de esguello.
- Todo representación, todo provocacións, friaxe
de xogador consagrado. A luz, dende enriba, reduce o fuciño, cherie.
Pero son os que se suicidan no desexo. Non consentes que ela traia as bebidas e ó
Epígono burgués, cavilabas, sen saberes por preguntarche qué queres nunca lle respondes. Sin-
onde viñera esta influencia ¿Sabes por qué gáña xelamente, porque non o sabes. Ela si. A túa fala, os
sempre ó poker? Comentáralle o saíf do cuarto. teus acenos, os teus proxectos, xorden sorprendén-
Po.leue non lle gusta. Non arrisca. Non lle gusta. dote tanto como supoño abraiarán a calquera dos
^.
Gústalle xogar.
que te adulan e dos que chuchan da túa xenialidade.
E agora volverse tolo rastreando, anda-la rúa, Sénteste chuchado e gústache. Ela púxonos cara de
que,nos largaramos. E advertiu, ó te deixar comigo,
apousar ata seis veces nos distintos cafés.
Porque cómpre recoñecer, e relaxábase, que cunha carantoña, non te fíes.
agora, de lonxe, sen paixóns, eu non estiven nada A festa que reinventas ten como motivación
mal cando collín a dianteira e dixen: eu o que quero estamparlle o selo francés ós encontros, á Charte,
é deitarme consigo, con toda naturalidadb. bicho precioso de dúas testas. Coma na escola, ires
colocando os asinantes por altura. Texto de acción
. -Es un porco, perseguidor. Luva que enfeitiza a de gracias. Simulacro de tourada ó que non lle topei
vida coma onda ampla de nódoa no iiracional. eue
dec_lamas agora, protagonista do teu monólogo-.
a gracia e unha liña de coca para os que dean
Lento, fun ó teu atelier, parrulo feo, preparándo aturado deica o remate.
o vernlssage para os republicanos peninsulares, Pouco serio todo. Os políticos tradicionais, de
nada menos que no medió dunha deniostración dé goberno, repetían as súas máximas frente por frente
locomoción aérea que fará a primeira piloto á. convosco, jichos espectáculo, que llela xógades no
Francia. ritual.
Habitación despoboada. Chaise-long. Corti- Serio aquí éo que se entere moita xente, princés.
nóns cachemire e ventilador colonial. Xiz. o recullo Posa coa aviadora da Legión Francese se é óhinchi-
cheo de obxectos, quincalla, man de xiz colorada nando champagne mellor. A presa. A única maneira
con anel, pubis de anxo. de que os monárquicos vos tomen en serio e desace-
O teu batín de seda abanéase por riba da túa leren, princés.
roupa toda. Da claraboia desaparecía a claridez e E, coa pilote, saín na prensa.

-102- -103-
 Doeuche. Así son as cousas. Doeuche a lúa men-
tres a comes. No discurso chamaraslle corsario -ball, actuando con ese mediar entre a parodia e o
branco, cuspetime, recalada diaria, retorno á casa. desexo que fan tan ben os negros.
Chaise-Long e a derradeira claridez no teu pelo _
PoI eso, ó vervos coa vosa protectora non
erizado, na túa pel áspera e o nó que se fai viseira nas advertí! qué de certo traías nas túás insinuacións,
sobrecenllas. Rebentando a chorar.
nos ateib.or, nas frases separadas da presentación.
É pequeno, estreitado, dunha soa peza, materia Os.primeiros mozos que eu vira protelidos así, por
dura e crebadeira, cor de bica, ollos oval e dous, unha muller sen parentesco de üngue, agás ñáín,
ergue medio corpo, o outro medio é para a pata matarte. Para ter de retornar. O pano dece.
única, transparencia que lle dá asento na térra,
coma un ele, sempre de fronte. Bicho descoñecido, --ooOoo---
cuspetime, que lle pedín que a mamá matara.
O darlle coa pantufa esvaeuse nun limo algo
mesto e sen contar tempo soergueu novamente. E o
cuspetime. Sempre fitando. Inatacábel. Unhas veces No café Certa, aínda se mantiña o combinado de
baba, outras espía, nunca hai tempo entre o cuspe e nome DADA, dos máis caros da casa, coctail raro e
o bicho que deixa de selo pero éo. Espía alén do non pqr eso inusual. ó café, café sen Oiváns,
tempo e sobor del. Mamá deulle coa pantufa. Fixoo empezaban a chega-los primeiros exiliados tedes-
cuspe e, xa, dunha só peza, ollo oval e dous, ergue g9s, pe.rseguidos pola policia política hitleriana.
medio corpo, pata única, un ele que fita con tóda Xornalistas e proiesores, sindióalistas, .*titóréi,
tranquilidade, pinga sucrada, cheo de risa. algún actiüsta en pasaxe de ida e voltá.
caen.pglocerta por mor de que se conxunti Quiráu.i
Nin sabía eu ben cal era a mina intención nese no café
bambaneo de face-la corte gue, ás veces, querería o elixir de spiegel gu|t, ó rueiro dos espellos,
dicir non verte máis_ tal e como agora vou facendo encosta severa de zurích que aúna o c^abareÍ
sobre do inseguro. Ó achegáreste á min sentín suor _voltaire, a casa de Goethe e máilo cuarto alugado de
dos dous. Picor no cheiro seco. Coma o Lenin. E a fontg. Na praciña do lateral, acolléñdoos a
sal. todos e alisando as grandes bebederías dos dadás,
Disculpa. Estaba seguro de que, no teu cativo estilo
de bebedor, non poderías co poire, as augardentes,
crotas reclamando no abrente a dispersión dá
coa absenta sobre todo. Porque a coca mata, mata ó
norma mentres dende as xaneliñas cálvinistas e
alcohol e bébese a gusto tanto como aterra que, coa
mirtos se fitaba neles coma no producto dunha
guerra irredimida.
última liña, veña, súpeto, todo, en trebón. As vidreiras.-que van dando paso ó passage, ó
Mírote e achegome máis a ti mentres suas. pase-o. que distribúe caÍa a mercérías, 'peluque"rós',
Traiote para o chan mol que ollas, tráiote sen saber, meublées, librerías ou rebotica, següen sempre
tráiote, se sénte-lo meu bico de goma porque ese ocupadas. Vidreiras a ras do chan, éende as que
agarrar dos beizos teus é unha dentallada dé neve,
tráiote cadáver precioso fortalecendo o meu amor lcoa a aprendizaxe, como lady woolf ó percorrer
contigo na fuxida que se aproxima. Al, o rei do box-
Compostela gue, no Claustrb, oíndolle a dous
coengos falar castelán, agradeceu térse esquecido

- 104- - 105
-
 súas entregas a La Révue Européenne.
dos guías e promete gardar na arca, para sempre, a Chegaban os alemans e, contradictoriamente, a
erudición. Lady Woolf decidiu, entón, prendarse miña baixada ós cafés empezou a demorarse dia a
dunha infradisciplina, a intuición, e regresar co seu día. O mesmo que a parada na trastenda dos
bloc de notas repleto de tickets, avisos, recortes con libreiros. Preguiza que eu lle apuxen a cefta alerxia
tarifas dunha viaxe ó Mar del Plata, cuberta, no á claror, ó pequeneiro relustro parisino que se me
magnífico vapor TROUDE, terceira glare, 354,60 manifesta con tal imprudencia que faime chiscar
pesetas, que imaxinou ler nun xornal de Dublín ou decote os meus ollos xa de natural miúdos. Unhas
de Varsovia. pantallas pretas, con dous alcaiates que as aseguran
Se lady Woolf decidira, tamén, abandonar por ños lentes, permitíanme o sosego. Dalgunha manei-
un instante o seu traballiño de ensinante recollería t?, o Certá, con nome máis galego que gabacho,
coa sua cámara-verité a insinuación teimuda güe, arrastrábame cara a aqueles viaxes nocturnais entre
dende a mesa do fondo, no café Español, aproveita Compostela e Ourense, flo tren mixto, coa única e
o seu estusiasmo pola cidade e a sua boa disposición machacona ausencia do campesiño gue, por veces, ó
ó asombro e ó diferente, para lle dicir: ¿quere casar dicilo en voz alta, no Certa ténseme-porliado como
comigo?. redentorismo. Salvo os bretóns. Que tampouco
Os exiliados alemáns son diferentes dos portu- pasan polo Porto Flipp e continúan coa Guiness.
gueses e son diferentes dos desterrados coma el. Os Varían, nalgunha ruada, co hidromel pero cómpre-
exiliados alemáns son menos cobizosos, menos lles estar nun boliche militante que teñen tamén por
necesitados de publicidade e de arreconchego. Montparnasse.
Traen, sinal tenebroso, a marca dun desideratum Alerxia á luz. Outro motivo para me deprimir
torpe como se foran sabedores, neste momento comprida e elegantemente. Exiliados alemáns.
optimista en parisino, dun futuro sangurento. Os LIGA da Oposigáo á Ditadura. Partido único para
eiiliados alemáns son menos cobizosos, menos o galeguismo. New Wave comunista e á francesa.
poetas, incomodan ó tempo que un lles colle apggo. Enganos amorosos menos o meu vocabu-
Sálvanse, ó contrario dos extrañados ou dos exilia- -cando diplomática na utopía
lario non acerta-, operación
dos portugueses. Sobreviven. O seu vestido é discre- da nación sen Estado. Desprecio á miña purulenta
to, sen molestar, o seu corte de cabelo é moderno, saga familiar. Purga de sangue. Horas en L'Obser-
pulcrísimo. O seu comportamento é xentil, pgro o vatoire mangando machetas. Cuspetime. Babexan-
seu ar ten certo contaxio de amargor. Sen filtro. te no desconcerto que calle en min como un luxo.
Nada que ver con enfants terribles galos, estriden- Sempre.
tes, prostibularios, perseguindo o crime, adubiados Con xa poucos cartos no meu desinterés e nas
en libérrimos atuendos de grandes posibilidades miñas varias contas correntes, determinado á soida-
combinatorias, obxectos activos e que, curiosamen- de e ó ecleticisffio, oncenario da aventura, ou o
te, conseguen mete-lo seu degaro privativo na ansia asasinato, inventándome alén, o tafetá corta hoxe
común dos toscanos. Agás o Porto Flipp, ó que na humidade enmornecendo a tan cativa memoria
todos nos afixemos polo serán co alibí de considera- miña, renxendo con toda inoportunidade cando a
lo viño estomacal e que tanto ten gabado Louis nas
106- -107-
-
 dama chega, incitando ambivalencia. primeira noi- Rien. Je ne fais rien Tras da Alba.
te que a boto andándoa enteira. Nada de Nada.
.. $
p+isaxe de formigón armado aparece xa en Nada.
edificacións contemporáneas e pasa,'veloz, sobre Puta.
pedras que semellaba reproducíiense senfín, sapo- Palabra que non digo para non lle restituir á
concho lento e maniáticó, poñendo un chafaríina tarde realidade, cavilaría despois. Presumindo. No
corota para€ng-anar. Nese momento souben que era recordo , a tuaacción vai máis alá. Avida arrepoñía-
un tipo estúpido, termando dunha ponte ¿é fotta seche co cheiro fiel dunha cabreante escena-verdade
tenra pqr? lle dar consistencia ó pasó definitivo do ó estilo de 'deime conta de que non podería seguir
século. Sóuben-me, sen palabreríá, o tío máis pou- vivindo' deixara escrito, co telón, a moza suicida
són e aparvoado que se me vén enriba. do Hotel, en Compostela, escena-verdade de non te
Fin de festa co Atlántico aló. Do alén. Fin de sentires adourado con ouro, incenso, incesto, e ben
festa desacompasándome, saliñento, rochedo fofo mirrado. Mamá.
gqe acobilla o liquen que come nel e o desloce. Puta. Fungou no departamento do convoi,
Dispersión querendo dar por rematada a historia, liscando na
-no ^ p_asaqento, bonita, vente comigo
pSra TI?r da Alba. Que descompón en canduá, sua feliz tiranía racial, mimo, que salfire nun
dispersión coa que nos penetramós no pasamento. catálogo de personaxes colectivos recortados, sem-
Número forte de cabaleiio virxinal, Lanbelot, amor pre, sobre dunha paisaxe de xastre á medida. Perso-
co aceiro atravesando. Estendome nu, co lenzo de huí.s colectivos que domina, ridiculiza, historia,
sudario, e unha carta que escribirei coa letra xa ampara e ama. Porque nin existen.
estragada polo veleno ou polo abandono das forzas, Golpe baixo de non te desbotar ou de outorgar-
letra que come sustantivos, despedida coa que che os parabéns. As cousas como son. Nin ben nin
ameazo e que ela non entende comb ameaza. Taide mal. Que ti propio fas aboiar nesta verbalidade de
?preclas que non entende cando érgue-la navalla de lambetada, absorvente, que dera como resultado
face-la barba e esculcas resol na láinina rexenerán- unha intervención, perante a proclama do Progra-
dose en ti unha impresión forte, xoc, sobre as ondas. ma do Governo Provisorio nin tan acabada, nin tan
Non sei. Ten gracia. Suicídanse, suicidáronse brillante pero que ensumiu a tododios nun milladoi-
tantos intelectuais portugueses nos anos da Repú- ro de voces activas, enganchadas, frase perfecta na
blica que estraña á saudade que senten pola iúa súa fortificada construcción eue, de súpeto, colle
volta. exactamente, anel no dedo, senso acaído, trasmi-
Comentario que che doeu e que, na híta do tindo o abraio de non se saber se era verdade na
armario, deu de ti unha reproducción borrañenta, historia ou na vontade de historia, se o seu territorio
amoreada, cun ronsel arredor da testa, santificado existe alén ou é inmolación dunha ausencia que
na impoteryia de resultar, ai, espectacular. derrama o siso.
Qa va, Tras da Alba? Como ese gusto polas mulleres magras, sen
Qa va. mamas, con luvas verán e inverno, ulindo. Xa vellas
Qu'est que tu fais Tras da Alba? en comp aÍanza coa outra muller que o conmove,
_ 108 _
-109-
primixenia, degradada, mozas de pés espidos que el animaliños humanizados e tres riscos paralelos,
contempla aniñadas, pés nus de criada ó frega-lo ondeantes, sinal da preamar, apuntou rtn zapatiño
piso mentres non se quere dar por informado de que de verniz que se diferencia por un lóstrego no canto,
pertence ó xénero humano e, polo tanto a man un eclat. Ñon tivo nin a ocorrencia. ó xeito, dunha
dereita súa foi, tamén, a súa primeira moza. Miña cea, ó xeito, quizabes porque se s.abía baixo de
xoia. O neno da casa. t."úrror ó soipor e nun espaiio público tan formali-
Segredo de non poder agarda-lo cabalo da zado como o ion os restaurant franceses. Tan forma-
morte. Febres de poucas décimas e labarada de lizado no estravagante. Anguria torva, delira que
soidades e remorso aquilatado en moitos e moitos poida preferise ser indulxente na tiranía do ancienne
fracasos como tódolos buscadores da pedra filoso- iegimé pero que. tampouco ousará proclamalo
fal. Que trocaría, de bo grao, polas areíñas do mar. poisque, convencérase, non era un romántico. Era
Quíxose terra na boca. E adormeceu uníndose á un señor. Inadaptado.
dama que deixa cae-los seus dedos longos na ferida Baixou do Michel máis a modo que nunca.
mortal e combina no tacto ese pulo de permanecer. Dende o hotel o mozo catgaria a súa equipaxe para
Terra, nome belido para unha bala, prata que a estación. Baixou Odessa e camiñou co pescozo
rexorde, nobre, do ventre e faino testemuña única ladeado deica o café dos poetas. En despedida,
de que algures pode volver a ser disparada. Anda, despois da bica, seguiu para o fronte e travesa,
boneca, vai arranxa-la maquillaxe do narí2. Res- punto final, a rúa Álesia; De présa vén cruzando
ponde o home duro. O home que mente perfecto. ünha sombra angulínea que ergue o seu gabá9 por
Home duro que non atura ser espiado. Que resiste riba das ombreiras e das orellas- Empezaba a
sen torce-lo bico. Lady Woolf en traxeciño sport. choviscar. Gabán con patas que colle velocidade,
Tentárao todo. Referir páxinas enteiras de toda a que lle falta á súa parsimonia, e dentro el
Freud. Menciona-la teoría da relatividade, mundos érguense dúas cellas en aceno de dlqculpa ou pousón
que coexisten, e cita-los poetas de Oxford, devecen- mévete, con ar distinguido e feliz, a tope, -e. un
do. Tentara, disciplinado, a defensa ardorosa do saloucó de desdobramento desadornado en poética,
futuro frente á volta dos grandes retóricos e, lonxe fea, insignificante. Duplo coma o xove etnógrafo do
da súa comprensión, por entre tódalas artimañas, país quJse prendara da tradición enxergándolle un
quedou sen se encandila-lo paxariño. Desoíndo boca á Uoca de contemporaneidade que transtorna.
groseira a ofrenda do privilexio ou Tras da Alba. Naín, moito máis defiñido no físico, máis habital-
Anque tampouco estivera convicto de que a mente moderno, exhibición racha que podes' o seu
falencia fose súa, o señor máis simpático, perturba- exterminador asexual que te quenta, que te p-ringa,
dor, atraente e cultivado que unha corredora de jaita jichiño jamado. Xa xa. Non ti. Tamén. Que eu
bullas podía apetecer. Mesmo as súas demostra- iiven- o meu primeiro grande amor ós doce anos.
cións de ter en propiedade non acadara o suceso Amor que me lambeieaba pechando. nos ollos,
previsíbel nun tempo que é agasallo po.der vivir sen restregañdo o bafo seco pola miña calúga, silencio
ie facer nada. No seu caderno de notas, indescifrado nas sJbes, na penedía, amor que me brincaba cos
pola mistura de sonetos, sentencias, debuxolas de dedos e que eu-cinguía polo pescozo enmornecendo

-ll0- - rI l-
 A
contra o latexo do peito seu, escoitándoo tardes nolo medo á sona en territorio tan -perverso' mans
enteiras. Naín e a súa amiga. Naín sen fala' sen i,:'i";.^áá ,,1u ,.u.rión acóllete. Rerregába-las
tíña-lo costu-
prantos, sen febres, sen gana, a miña amiga que olla como para t. Jérruceres do batín que
conversaba-
é estalica o pescozo como para me bicar mentres a me de ugurru, fór unha punta mentres Para
des. couru tur,'Ji.á o mündo que recobrabas.
coitelada llé abre o corazón. Nin un laio. Unha satisfacción
semDre. lnterno retorno que afionta
en
ovella. crime badoco e
Naín ofrecido á Magdalena. Naín perseguindo il;5;; i.-iiró"iáo r"guide autos.
fallar' non
tódalas mulleres. Dándo-lle-lo arrechucho, a consig- l,ig;b;,-áó*orad9, ó"9 puidonin na modorra -que do
tr&, no baile. Un golpiño coa man no fondo das planeabas na iriu riui.tá de notas foi
non
coétas, atraéndoas. Sé non apartaban era que si. teu almorzo en Le Coupole' Crime -que na súa
E fuxindo por detrás do adro. como o qrr.tiut.Tutturó feo qu.e :ob:f cinta
;;;;;.;"io" ii"ii".á"t.
-l;;ü; de autódestrucción,
Qué. Gustóuche? Pois agora .a rañala por ai senfín q,r. ,ro fai move-los cabalos ó trote,
adiante. Ti que no es nin femia nin ovella. teus libros novos,
Zapattfro- de verniz. Punto brillante sobre o úó*ui", capa roma, valixa, osna cunca da man'
kamicaze q,té potta o veleno
mosaico apagado e beis de L'Observatoire, tardes amada morta'
que paso coma un tulpa ata consggu[ corp.oreizar estación de- Parlida,
N o cuarto zaba a ter pouca claridade e a
d^e ti^imaxe, luarada. L'Observatoire . Zapatlño que "*pé
estanóia puxose diáfana' Non orendeu a hJz' rema-
ve. Extremo do mundo. Tarde última da miña
desprotección en L'Observatoire. No beis riscado tandoderecolle-lascousas-.a9^.ásapalpadelas.Na ou nada'
dos mosaicos. Pozo fondo de borras de mel. Como lúa do garoa-rJü; ñióá""iuse sombra víaselle con
?úu Du Départ'
Dende o wuráóti' 'Uo-bín
unha luva que se adapte á túa ausente. Irlandés a trivés dos visillos'
Kamicaze. Áltivo na reiistencia que vén dos primei- dificulta¿.
"oi*u-to
tó¿o Montparnasse.
Rebole -.tpt.itadeia En Le céltique
ros opoñentes da terra. Fame lenta que entra e por. qqe gu.staría de se
acuguia, proe, memoria lúcida que implora a auga e botou unha Al Brown
o sal. Kamicaze, ceremonial sangurento que e-mpu- á.rp.¿ii áo, Ur-áúr,r. Non Éabíahinguén.
pataleo. o seu estilista
inicia, nun pái o. horas, o
rrou da historia'e que a historia enterra cando xa por Al is All' Todo
non magoa. variou ¿e tOíii"l-iliñÁ'-¿uht.
¿é iO¿alas maneiras. Cómo dios' Pessoa'
Alesiá. Nome da batalla, lugar sagro' que os
¿" áfén, presumindo individualida-
perdedores ocultan, Medulio ocultado que nunca se Solitario
localizará ata a victoria. Kamicaze embarullado, de pulcra, respetad?,- qu9 pon cuspe nados.-que
"fO enxlva'
ñó"bératté .átirptuciáo^ daf cun aceno
termando, no envelope, algo cotián e vulgar, plan- ¿¿i*ao-déixao que describe o
tón dunha cita amorosa. Martirio do lord alcalde en ;;rp"i*iii*iüti, .rémorte-dispersa: da Alba'
Cork. retorno, not si áe fraslixada dos
Ó saíres do atélier, baldado, as pernas sentialas narciso tt"tnifáoto, ottuttdo a punteira
do verniz'
alixeiradísmas. O calvados pesaba, pesaba o teu botíns urr.rtuáó, ,ró branco e no preto
labre estalado, crime pasional que non tivéche-la NoMettopofituno'caraaestaciórr'aluzadade
nun tunel
sorte de que te fixera famoso. Pola súa discrección e azulexor ufUáiet é UiUb u.rde fundíronse

- n2- -ll3-
 os chanzos para o paso de sochán veulle ruído
de
negro que zugou na raiz da cidade e que axúda a que o eco embrutecía' Unha
descansar no escano. Kamicaze que vai andando de carreiras e un tantaneo
frente polos raís do túnel negro, a modo, da man da ñ;;iina ¿e véntos fióou atras, enxordecendo a
súa mociña polo retiro, equilibrista que non lle toca
;,ü-il;i*ió" áor sons. Volveu pala darlles ós
circularmente,
nin un cabelo ó aramio. Son elas as que teñen a *t rióor algo solto mentres fitaba,
Non viu a ningún
;;-ú;lñ_i"; monárquicos.
culpa. Outra vez chega con retraso o Metropolita-
no. deles.
Viu dous na estación. De costas. Denunciados como certificando que o revólver estaba no seu
do
polo modelo de aba ampla e mol de chapeu, e polo sitio finca ,r"iru ¿ui ttius mans na sobaqueiranon
úA; contrario. Revólver que, evidentemente,
calzón curto. Tampouco omitían os zapatos lustra- o
dos minutos antes no cereiro. Xentes que teñen o seu existiu endexamais. Peza da que non dtterencla
momento para todo. Un maletín alongado, con martelo do seguro, nin a utilidade da mlra, sequera.
etiquetas, que se non axustaba ó seu portador, E que t.-p.á considerara como un obxecto que
achantouno no sitio. actúaSoamentecandoasívéndeterminado.
-- - alentá-
EJ r,iu i*p"ririu puta o trato coas armas Sempre
Púxose de canto e foi andando para a toilette, no
rao para nuñca teimar en, prott"?f:'
mesmo andén, lonxe. Colouse, coa valixa, nun dos tiro solto lle
servicios que resultou sen cerrollo. Apoiou a valixa i"*.ioro ¿e-^qne, áescoidadó, eunnon se puidera
contra da porta. A valixa víase dende fora, por eses baleirase a taipa' Oos miolos'
incómodos vinte centímetros que deixan ó pairo o demostrar que iton se trataba dun suicidio'
calcañar e que a encargada controla. Agora a Está bom?
encargada está ausente. O listín de contactos en ó. fort"gués do maletín adiantábao cunha reve-
Mongáo e en Chaves, para as pasaxes, listín que rencla.
^ ---g

debería entregar axiña, non lle dá aparecido nos óoncluíuna cun obrigadinho, tip,
bolsos nin na carteira. Tampouco no bloc de notas Ápreta. o. p!to. tras del-que espabilab,l.l¡At:Y
algo h*l inióio - de trote para acortar
drstanctas e
nin entre os recibos variados das súas contas. consegur.rno. Púxolle a man enriba'
Desprevenido, iría no baúl con libros, os fatos de lá P:11ii::
co prlmelro
e roupa branca. kia, seguro, no rodo do batín que verteb"ras cervicais, e contestou o saúdo
nunca, por preguiza, descosera. Por preguiza e por oue se lle veu á testa.
vergonza de entrar nunha mercería mercar agullas. Gostou?
Sempre que fixo a tentativa, nas do Passage, O Portugués, estrañado., mirouno - -,
discretas, saíra cun pano de máis para o seu enxoval. Ñat deslázeádo... qué é o que. o senhor"'
Demorado, tiña dúas escollas. Ou pasa-la noite Gostou do erograma Revolucionário?
naquel clima acolchado de pestilencias hixienizadas Vocé houve gostar bem mals'
ou atirarse á vida, no tren que agarda para conduci-
A frase f;ir" !áiiá1., ó monárquico, entre coita-
1o polos enlaces vía Irún. Se cadra dos dous homes
diña e cínica.
só un, o do maletín, emprendera viaxe. Gostei.
cos
O tren anunciábase no séptimo angar. Baixando I
Os vixiantes do ferrocarril aProximábanse
I

--l15--
-ll4- I
I
I
i
l
 seus hules, as súas correaxes, pistola ó cinto brinca- querer dici-los gabachos Lue nin repararon' O
deira, porra, esposas lucindo. Momento de metelo compas, segulroñ en dirección contraria.
nun apuro ou, se lisca, de berrar'un voleur'. Lagartiio, o portugués enfrentóuseme.
Pero dáseme mal a fala. E a manteiga sen salgar E e"stendeu a man.-Adoitan facelo por calquera
anóxame a entradinha dos almogos. Dáseme mál a miudeza.
Europa. It{on é como ao senhor. Tal vez lle aforrou traballos á miña filla. Tenha.
Esa normalidade do asasino empavonouno. Para que non se aborreza no camiño de volta.
Non estivo moi ben aquilo ¿non si? E fúxome no petg un mazo de Preferidos'
Protector. Vaite lixar, rosmei caÍa a min propio. Cando xa
De onde é que é? o monárquico non oía, apurando pára chegar ós
De onde vou ser. De Guimaráes. Pero a semana vagóns da terceira clase.
que vem, co tempo justo de recolher a filla, largo E contenteime.
para a Africa.
A filla pode vir velo á Franga. Á fin o meu labor é diplomático.
Declamoulle despacioso.
No departamento apousentáronse nai e filla.
Ningún dós tres, contra do que se di, abre a boca. A
O clima húmido non lle presta. Ten tise. E asim, moza apresentaba un deses aspectos de sufrimento
acó nem serviría paru aquilo que o senhor sabe. encantádor, desengano amoroso, internamento
Tamén as galegas. beatífico, traición á virtude emerxendo entre certos
Non quixeches escoitalo, protector. tics.
Quen o manda? Que lle trouxo sangue ás veas, e riu, para sí.
Iso sábese bem. Cabaleir o, acabándbse a súa linguaxe estrambó-
Pero ignorábalo, protector. Cousas menores. tica de orador perdoavidas, cativante paixón no
Estará a vontade co que fai. debalo das cousás, errante lambetada na palma da
Fago o que posso. O que um portugués pode man, parrulo, empeza a contemplarse transforma-
-
fazey na Europa. Trataram-no ben-¿ei?. do, por contaxio. Por inacción. Na memoriq é-1gue-
Ó pasaren bs vixiantes á nosa béira volvinme. selie a tertulia, a súa escola particular de socialismo
S'il vous plait. comunitario fóra do movémento sindical ou de
Con gabancia e serenidade. Mentres, a papada razón mercantil e económica. Amador iniciándose
corríase en suor. E as íngoas tensaban. Tiñá árro- por contaxio, non por filiación. Quedo, acó e no
deado o portuguél polo .ombreiro. Era ben máis álén, zugando sen présa, semp-re, un p.equeno corte
pequeno ca min, e ben máis magro, así medidos. O na unllá, roce métálico ó dispoñe-la valixa no
portugués non dixo ren nin amosou tremedeira. No estante.
ollo vinlle lucir coma unha báboa. E traicioneime A empre gada airea as almofadas no cuarto 5 l9 e,
pensando que non era este homiño quen de estraga- dende o Wfldorf, péchase unha xaneliña na bufar-
-IO éXitO dA LIGA DE PARIS. da.
Avez-vous des allumetes? Boa viaxe.
Non fumamos en horas de servicio, deberon A letra, banal, do que chamou xa 'El Tango del

-ll6- -ll7 -
Carnet'foino entretendo coma se contara grans de
millo.
Mi carnet caducó
Mi alegría se fué
Que desde hoy cruelmente
Tengo que pagar tren.

El dichoso dormrr
En el manso almohadón
Ha pasado cual sueño
Cual un sueño de amor.

Corre, corre mi exprés

en el no viajo yo
pues no tengo parnés III
y se ha muerto mi humor.
Miña nai mandárame chamar. Asunto que non
admite escusa. Puntualizaba no billet. E o mandato,
anque realizado a disgusto, comprendín que me
facía ben.
Na casa da rúa da Paz, ás poucas horas, fun
acordado. Na mesiña estaba unha bandexa con
doce de pasas e un vaso de leite._o antigo escritorio,
aínda cóa camilla para auscultar, foi o lugar de
xuntanza porque eles quixérono así.
O infoime que o meu pai remesara para algúns
amigos da loxia esmiuzaba, un por un' nos casos
asist-idos por períodos entre catro e cinco meses,
coincidindo có comén do solsticio de verán.
Nos resumes do último ano, aínda en borrador,
presentábase un cadro, máis ou menos, así:

desvaríos, alucinacións (con ratos

-canseira,
voadores, con touPes)
ó frío e á calor
-insensibilidade
da luz solar directa
-mágo.a no tratamento
-pasivización
de autoexterminio
-vontade
l l8
- - -119-
 As excepcións eran unha morte ada- porque Tras da Alba, a casa forte, non fose terreo
por tuberculose e un agromo, livián,-asard
de-tosferina. conquistado para o non-morto, nin terra para
trasladar, como fixera
-óquecontrario-
O envío do informeéfectuárase, por orde,*pi.- Voltaire,
sa, despois do seu pasamento. temeroso dos non-mortos aló en Ferney orde-
,n
Ar pescudas privadas, sen concluír, do meu pai, nou mudar da vista do seu pazo o cemiterio.
unan decrndo, slq dó, que podería tratarse de cásos A partida quedou apalabrada para o remate da
de v.ampirilmo, localiiadó na com aÍca, e que se semana e decidíronse a acompañarme, soamente
escoita atallar no. nome popular de sacamant^eigas; por uns dias, dous membros da loxia. A mamá algo
que o tipo-de víctima noñ é^homoxénea, contraios vencida, despediuse logo. Ela subiría ó mellorar o
costumes do vampiro.tradicional que prefire mulle- tempo. A casa levaba varios meses pechada e remar-
res;.que, pola periodización, ben-puidera tratarse cou alí mesmo a encomenda de que se encerase o
dunha visita, en pasax.e, tal como se o propio non- piso.
morto andara con algún proxecto, á procura dalgo Cando os cabaleiros marcharon fun ata o seu
que non dese concluído. ou ben arreóadar terra áe cuarto. E contempleina deica que a alba se anun-
Tras da Alba para o seu lugar de acomodo ou, caso ciou. Contempleina, respirando con ela, en vendo os
máis sutil, qué andara coñstruíndo un cambio de folgos seus crebar por algures. Por primeira vez.
identidade para continuación da xinea, pareceu amantísima. Sabia.
Sincera, señora, queréndoo todo a el, de boa
Nesta situación, recomendo non des_ instrucción que souberan ler e
habita-la casa familiar e poñer en ante- -das contadas
escribir no tempo-, laica, sufrindo como que un
cedentes ó meu sucesor nas tarefas de retroceso a ningures. O seu propio ventre, tendo
velar pola saúde pública, se a súa dentro o seu vástago, tempo que nin os baños de sol,
catadura científica e humana, mesmo os baños da mar, os preparados de xofre, daban
que moral, o permitise. regulado.
Despertando, fíxome sentar no seu colo. A testa
Querendo dicir non se tratando dun fanático ou ladeada, a boca, preciosa e entreaberta, alentou
reaccionario, características que teriamos de anali- ledicia e, dun puño, tirou o seu relicario de prata,
zar como proemio oval.
Non o abras nunca.
das implicacións que o espallamento O silencio que seguiu chegounos a adormecer un
desteo anomeémoló andaci,o, puidera no outro mentres era como se lle oíse, paseniño, gu€
ter nun país onde axiña se asimila unha naipeira, aló en Cualedro, podería, se era de
calquera zoantropia, e onde a crenza necesidade, aconsellarme en diante. Pero non estou
no castigo merecido andou moi calca- moi certo e, á mamá non podía aplicarlle o termo
do pola historia civil e eclesial. neurastenia nin podía considerala presa do meigallo
se definen na fala as doenzas síquicas-,
-como
repetindo, agora, gue a auga da fontaíña, entre os
A sorte estaba botada, tocándome a min velar

120
- -l2l -
limoneiros, é da que nunca seca e que se vai para as me, lúa morta. outra vez, .como se sentise abri-lo
montañas do ponente porque o día é claro e vese o ooitOn e a voz rouca, a nóite acollíao todo na súa
^soidade activa.
mar. ---
O seu amavío, a súa forzatoda, dispersaba como O b;ii" queOou marcado no m.oto que recobre
cando me foi facendo dentro do ventre. os chanzos iraseiros, que levan horta. Dando
A travestización do non-morto despertou o meu ^
voltas á casa aspirei, ó pásar, o arrecendo vizoso das
maior interés. Querer deixar herdeiros nesta zona ;ñ; .; ecloiión, e Parei o camiño' A modo,
óérteiro, sen se sentir un pátpito, fun seguindo unha
entre tódalas zonas do mundo. Delicado. Exquisito. onde
finu óutá ó comenzo da^s gándaras ermas, se
Se cadra parecéralle legal, segura. E nesto consinto. para o
O que xa non sei é por qué ronronea, toca tódolos ergueu o muro do cemiterió, a ermida, o. ad-ro
pescozos, sendo. como lle é doada a reproducción Uult. da Concepción, e a lúa, que na gándara se ve
por contaxio, nin sei, a menos.gue se tratara dun mellor que dende a solaina. vese como na prala.
non morto aristocrático e republicano, por qué esta O sil^encio, tan fundamental, continlou'
teima coa casa forte que por indicios, noutros apar- E do muro foi chegando un rosm?r d9 pedriñas,
tados do relatorio, o meu pai deseñaba polo miúdo. de areeira e de silvas. Ó muro, rompedor dg silencto,
Estivemos, como sempre se fai, aireando Trasal- debuxou un trazo negro cun festón de dentes
ba. Chamei á filla de Beba para fregar e arranxa-los d;rig;it, qrr. forman iidros tronzados, enterrán-
cuartos.. Demos un paseo ata a Ribeira e convidei- dor."no adóbo fresco. Liña defensiva do camposan-
nos, despois da cea, a unha botella de godello, que to.
de moito.
deixei sen limpar para que na terra da adega Que nesta ocasión, abofé, non servirl
permanecese o ulir a sábrego. o rosma avantaba e busquei chan trillado para
Lilia despediuse. Pechou o portón e, ó saír para non facer ruído ó desprazarme' A taipa, alta para un
poñer a. tranca, fóiseme esvaíndo, rouca, a voz do iró-. sO e que, para máis, nin estea afeito a gavear
meu pal. árbores que non fixen nin de cativo-,
Canso as doce retírome para o cuarto. Auga convertía -cousa
"i"i¿ino,fortín.
aquelo nun
fresquiña na bacía e, como fago acó cada noite, Agora o preguiceiro, fixérase máis
enxaugo a face e refrego as mans , para afinalas do in¿éiEifráU.t ata que, nun-segundo, alguén arras-
ventío, con pedra pómez. trou
"^ " unha lousa.
Demoro en secar na toalla adamas cada que, ó P;g;¿o O muro, na Parte do ponente, tratg de
pendurar,
- Sobre dodeixou ver unha pinga de sangue. Fresco. pensar en salteadoíes. eimeterio de casas pobres
edredón, o lamanisco estendido non noso panteón famitiar estaba na vila- do que
presentaba outro misterio que ese redondeliño -o
sempre se pode tirar algo de ouro, uns,brincos, un
óulebrón e algúns cabelos que coidei de min propio. átiiriete, un anel, vido óe América ou de Portugal.
Aínda asi, o feito, a visión, desveloume. O tempo pasaba. Un salteador pousón' E rinme
Canso de aturar todo o día de dios os dous oola inxeiruiáade de darme a entender que Para ese
compromisarios masóns e racionalistas, saín i áfüñ;iér. "" histérico ou un mexe-mexe. Mesmo
solaina descansar ou a colle-lo mal da lúa, desvariei- sé escoitou asubiar, polo baixiño, unha mazvrca.

-t22- -t23-
 Despistado, seguín así ata que unha sombra, que palabras que no seu vocabulario monosilábico e
se vai alonxando de costas, crvza polo camiño. burdo son todo un esforzo do verbo humano para
Pucha calada e algo no que se apoiar, seguramente expresar estadio superior de veneración.
un caxato. Un discípulo intocado, concebido sen mácula,
. O bruar pasara de todo. Agora sentíase a respira-
ción e mailo vento gu€, algo máis forte, viña de cara
como deus, que doe e que o pensamento trae para a
casa forte, para un espacio alleo ó soto urbano que
coma un filtro. tan ben controla, onde, por non vulnera-lo leito,
Regreso por onde a sombra pasara. Doeume non conxugal ata hai pouco, nin rebaixalo á habitactón
ousar ter entrado cara ós nichos. Estaba certo de do servicio, podería durmir na miña cama.
que quedaran mostras na tumba profan ada. Non Como se non tiveran quedado completamente
son, eso si que tamén me merece tódolos respetos, cocidos de augardente branca tantas e tántas veces
no! son home de choutar por riba dunha iaipa, na tarima. El con insomnio, a testa dándolle voltas.
defendida con aqueles punzéns de cristal. Naín, a carón, roncando coma un porco.
A rella, a cancela de ferro, estaba aberta. Pero eu Interrumpín a lectura absorvido, agora, na repo-
non tiña por qué sabelo. sición da figura do salteador. Na miña montaxe
Entro na casa pola solaina e leo ata o raiar da querida e íntima non aforraba zalamerías ó atraer,
alba. No meu plan estaba, agora, repeti-la incursión dende un fortín nortal, ó que fun vestindo como
ás gándaras esa mesma noiie. Mamed Casanova. Preso por asasinato indemostra-
Tiña, coma sempre, o almorzo na ealería. Os do. Casanova víñase amparar, na súa fuxida carce-
ma_sóns, alquimista é notario, os Cagliosíros, saíran laria, ó lugar único en que a vulgaridade dunha
cedo de a cabalo e non estarían acó antes da partida de cregos, labregos e Civís sobornados pola
merenda. Un alivio. Collín do escritorio as'Memo- recompensa de 300 pesos, non acceden.
rias de Ultratumba'que se abriu nos días na Vallée- A rebelión de Casanova viría tomar terra a Tras
-aux-I:oups e. deixo transcorrer aquela prodixiosa da Alba principiando o seu bo oficio de provocador
primeira mañá só. Pensei en Naín óoma nun coa profanación dunha cova, tal e como fixera, moi
discípulo arrebolado para a civilización maquinal e rapaz, tirándolle a mortalla a un morto indiano e
lripertensa. Milagre do imposíbel e da dislancia. aparecéndolle á famili a, na liorta de partillas, coas
Sempre quedándose nas coüsas máis chirimías, un galas do difunto.
letreiro lumisono, a edición de xogos, o cabelo que Bandoleiro fin de raza, acharía acougo na casa
q.uedaba sen se recoller no moño dunha rapaza, e,
forte, acougo onde sopesa-la súa memoria anticleri-
singularmente, ese disparate que redobra nás corri-
das de touros. Ou en manifestacións populares, cal, as súas querencias e onde podería soergue-la
lenda dos seus fantásticos quefaceres, axudado pola
coma as de Pinto, onde cada agosto, ñas festas, miña pluma descontraida.
facían un encerro que levaba pbr diante mozos Cando lembro, nesta andaina noitébrega, de que
preciosos, inmolados, altiplanicié mexicana. Discí-
Mamed Casanova, polas noticias que tódolos dia-
pulo enamorado dun vello picador que sae nas rios prof'usaran, tamén sabía escribir e que era moi
Ventas. Que dignidade, que perfección, que porte, esixente coa súa nunca acabada biografía.

-124- -125-
 frente por onde nada se vía, pechei as ventas do
Andando o tempo sabería que o rebelde non fuciño, do nariz, e, coa man esquerda no peto do
dera, ó final, con fórmula para a fuxida e que, gabán, axustei o cinto coa dereita. Perto, vexo
destemperado, ó saír da cadea, cando xa fallaran as
forzas da súa nai, ó saír por conclusión normal de iebrillar algo que me fai ceibar un pitido silbo.
condena q)¡e acortou a amnistía política,. fórase Felizmente tratábase dun reflexo do luar na cadea.
esmorecer ó norde, irredento e comesto pola insatis- Cadea do reloxio que queda ó descuberto ó centrar,
facción de non ter medido a súa puntería, xZ precisamente, a fibela do cinto, comprobei.
trémula, cos acaparadores de consumos tempo A mesma manJrca da noite pasada. Non vén da
atrás. Se Mamed Casanova nacese no sur, porfiou, taipa, non vén das tumbas, vén do camiño, dende
tería feito maravillas contra dos vendedores de actas atrás.
para deputado ou nas fileiras agrarias contra os Sqr poder retroceder, sen folgos para, dunha
pistoleiros do caciquismo. carreira, agacharme na traseira do muro, aparto
Por se ascaso, non comentei tampouco a visión súpeto pará unha beira deixando o paso franco.
Bcica a6aixo, enriba da carqueixa e áos cotos de
do non-morto, a quen o caxato descalificaba como xesta, petrifícome ó ir sentindo que as pisadas viñan
tal, co par de notarios, escolantes do tremendo despaclosas, peíños de lá ou de gata xaneira.
caixón positivista.
Na boca aberta, para axudarse a respirar contra
Pola noite saín raseiriño. Evitara, paÍa maior do chan, entre terra humedecida. Entrou polo narí2,
tranquilidade, cear cos doutores. Lilia, que hoxe entrou polo cabelo. E nas unllas da man sen luva.
quedaba a durmir, atendeunos e presentou discul-
O asubío cesou.
pas engadindo, que sendo eles xentes en traballo, Polo camiño, na paisaxe erma , acabade entra-lo
faciámonos cargo de que o sobexo de cumprimentos salteador que, como se comproba axiña, non é dos
amola, entorpece e é máis propio de formularios que teñan medo a recuncar sempre na mesma
doutrora. Frases que, nunha criada rural, lles debeu sinalada hora que está a chegar. Pausado, o visitan-
resultar asombrosamente asoballantes. Con certeza
pensarían nos bos oficios do meu pai, educando o te vai directo cara ás rellas da cancela, empurra e,
sen máis voltas, desapareceu da vista. Home peque-
servicio nas formas de relación modernas e civís, de
iguais, papá, que nunca lle dirixira a palabra a neiro. Lento.
Lilaina,- bén ó
-contrario
do que facía coa sua nai O tempo despístaseme porque cando me ia
Beba. erguer unha brazadaseca traba o meu pescozo. Seca
Tirei polo portón esmerándome e fun, co paso e enorme. Que non latexa. Brazada sen sangue que
tatexo, lentamente acelerado en curto, coma se fere. Dun golpe, tamén enorme e seco, sinto o
unha pexa me prendera as pernas, cara ás gándaras- remate, culata de escopeta vella ben espoletada. Os
O camiño, sen protección vexetal, que achega á nervios pínzanme, revírame a dor, a terra que xa
pasa na gorxa, enganchando sen pensalo na cham-
taipa non é longo. Uns 200 metros. Quíxeno enfiar
bra do difunto, do. aparecido, enganchando na súa
con arroubo, valente. Despois dos dous ou tres perna moura e potrenta.
primeiros pasos quedei en posición de recoller unha - 'Actinomices gríseus', escoito antes de que se me
das miñas luvas de coiro, co papo erguido, o ollar de

-126- -t27 -
retlre a memoria. Soa a lrase con poderes, no nome fala ó contrario, fala do heroe, de Eiroa, o escultor
doq santos,. dita coa voz de vellb responseiro ou das maternidades,.que dando as doce na euintana
recitador, dita con voce que persuade e t-en autorida- compostelana subindo a encrucillada qui confor-
de. Dita por ofren4a, re-ceita para as feridas, que é man a estrada d'A coruña coa Algalia-de Arriba,
cubrilas coa terra das sepulturas. topa coa sombra
Terra das sepulturas. A única que deixa agroma- 'homiño que vés de ventura
-lo gríseus, verme curativo. desenquerquéllame
Eu, estarrecido, sinto que a brazada me libra esta criatura'
para que lle vexa a face do salteador A muller sinalou o neno de pernas atadas, pernas
con risco- ou do aparecido. A receita -profesión
viñéralle do atadas cunha solta. Na pá dá súa man tráe^ unha
seu colega de San Mauro, en terras de Pontevedra, tiseira moura.
home zoupón que se cortaba a treu nos dedos. Eiroa non di nin pío.
Gracia. moi aproveitábel para os que, coma el, teñen Corta, con dificuftade, a solta que amarra nas
o cristiano oficio de covéiro. canelas do neno. E transformase no heroe do
Pero o señor non viña polo mesmo ¿non si? arangañQ,-no liberador do mal que consumía naquel
Na volta á casa voume desganando para varios pícaro feble con aspecto de hgárto arnau, mirrádo
días,. cavilando en morte doóe coma a da gata nas_suas partes, espido.
xanelra que causa o Mal Ar. Dela, primeiro cómpre Heroe por non dicir nin pío, repite Bouza. Ou o
averigua--la cor, que se sabe polos ilelos que apare- Fal, vindo de ar de animaf vivo bu morto, astro,
cen nun lamanisco e procgraf outraigual ria aparen-
lugu-t, remataría de lle cruza-la cabeza coi pés é
cia. Parda se é paiQa. Marela se b é, ou preta. levalo consigo.
Cincenta se cómpre. Despois de lava-lo que teñ o ar,
arrepelo , cabeza para os pés, arrepelóo €tr auga
.calado, reproducindo o silencio no cruzamento
noitébrego, eñ. que_ ryal. e ben compiten, Bouiá
morna de rosas, o gato da mesma coi entérrase coa sorriu, meu amigo. Principios activos da teira. Dos
cabeza de fóra. Ten que morrer de fame. E os nenos vexetais. Do mofo. pari ou queixo ualoientá,
colleitizos deixan de miañar como gatos, van dei- xamón cheo de miñocas, que sé apüca sobre das
xando a medida que a gata se vai iñdo. pústulas ou inxerido en infusión^, meu amigó.
Branca, encarnada, azul, verdeada, morada, creatividade que aplica os ritos da vucunacíón
marela, .amarelada, entripada, teriz, enteirizada, variólica en Gálicia,-no século xvIII,
vaite d'eiquí e non deixes nada. de ser descuberta por Jenner. -oito ántéi
Santo Barto-meu, santo indio, invocado para ou bailar, bailár, bailar contra da mordedela da
maior seguridade. tarántula.
Morte atroz. Que chucha o bebedizo triste no Despois é cando chegan as investigacións de
fadado. ^Schneider.
.

Aquel mozo espelido, ruibo, emocionado, do O sínodo compostelano prohibiu

que xa se oía falar, e que viñera ingresar na Socie- Y.r amigo.
,bautzar dentro do ventre da nái. porque'a muller
dade Etnográfica e de Prehistoria de París, Bouza, está maldita. Porque, neses días, provoca o mai.

-128- -t29-
Porque, na súa forza, faillo contaxiar ó home se,
mábase así. E recitáballo como xogo de escondite,
despois do lecer, cruza por riba da criatura. Porque sabedor de que esta situación teríase repetido ducias
é a- muller guen recibe a sombra do cadaleito no de veces. Representaba, frondoso, crenza no
ventre e parírá un ser tolleito, co ar do difunto.
Elas teñen.cómplices. Enténdense coas sabedo- orixinal. ^
ras, coas curiosas, coas amañadoras. Corren co A moza ría. E lémbrao.
neno á pia, pola noite, e fanlle bota-la bicharada, Ese amigo de vostede tan encantador.
animal inmundo. Levan romeo, levan ruda, néveda Ou as mulleres son imbéciles ou dálles resultado,
e trobisco. Hisopo co que lle percorren as partes, os ou Bouza, o parrulo, a protectora e o negro zumbón
pés, os brazos, a cabeza da cabeza para as tempas, as son a mesma persoa. Coma o normando. Píntalle ó
partes outra vez, percórreno vintesete veces, facen- parrulo unha espiral, para o decorado dun filme,
do circos. pola mañá, Pola tarde, sen nada mudar, casaba coa
E sácanlle o mal de Traición. propietaria dunha fábrica de autos. Artista namora-
Despois acochan, nas súas cubelas, pÓ das aras, do. Dos motores Diesel.
rispa de ouro, incenso e verbena. E con eso todo van ¿E por qué non?
sacando adiante o fillo raquítico que, nacido de - Non o topei máis. Non fun canda el, nen sei se el
moza, tivo a desgracia de zuga-lo mal da súa nai.
foi, oí-la_Minstinguetti. Non lle dixen que me aloxa-
Non é de estrañar que estes fillos vivan á súa ba no Michel e non asistín á súa recépción como
membro da Sociedade de Etnografía e Prehistoria.
sombra, vivan da súa enerxía, da súa intelixencia e
gue, arrodeados, acobillados nela, se alguén os A pesar da locomoción aérea, non me afacía a
arreda pasen a se comportar coma o animal que, no gue_a xeometria, fóra do plano, servira para algo.
ventre, lles pasará o mal. Se o animal é persoa Embates da sorte.
morta, deveñen sacamanteigas. Se é sapo ou toupa, Os notarios, pouco credores , ían recollendo doa
fozan na terra ou teñen a virtude de deixar cego a acó doa acolá, costándolles entrelazalas.
cristianos co mexo. O intrincado do mal, que podía proceder de
Na súa seriedade, Bouza fixo un aceno frívolo píntiga chamada Basilisco, de ráposa, sapo, cobra
ou toupe; de gata xaneira ou rata tamén eñ cio, rata
,cos dedos da man e púxose a mirar pola vidreira do
café. deshone,sta, como dirían os etnógrafos nas dicíadu-
A Minstinguetti canta en La Mediterranée ¿ou? ras católicas; de muller, de morlO de astro, de lugar.
Non, en Eldorado. Os síntomas de tristura, debilidade, pescozo ilgo
A tarde no café, co amigo de lonxe, fóra a to*,o, podían mesmo non cadrar cándo alguén
chover, foi tensa como o é todo este tempo. collía o ar estando farto porque, nese caso, cónti-
Violencia e ciúmes. Nalgo semellaba co parrulo feo, nuaría gordo anque non coma.
il As horas para disciplinalo, o mal, no albor ou a
rozando o prodixio de atraer tódalas olladas con
media noite; o día da iemana, martes; e as invoca-
calquera vulgaridade. 'Margarita está linda la mar y
el viento lleva esencia sutil de azaar'.
cróns a un santoral local como Tegra, Román,
Roque. A- fala de senso nas pregariasl ladaíñas, á
Naturalmente, a moza que lle presentaban cha- mistura do idioma propio co lipio final de ün
130-
- ti
- l3t-
Ir
padrenuestro y un avemaria,.fontes inexistentes, se me antollaba un tesouro.
óomo a Sarandón, do Monte Albar. Fixemos un pauto de silencio sobre o que, en
Todo era un material difícil de implicar entre si. 4iante, puidera vir a acontecer. Xa que os tred-eles
Máis levadeiro é a bolsa de atavíos, có dente de allo homes de ciencia, eu de crenza-: collíamos mo-
macho, unha pedriña de ara e outra da porta de mentaneamente o camiño oculto do efecto sen
Sant-Iago, inmiscuída, con seguridade, para au- causa. Acordamgs, so xuramento, honra-lo progre-
menta-las peregrinacións. so e á ciencia lóxica da intelixencia esquecen-
O iodo, o ferro, os chás milagreiros, non daban -non
do que me^ vía obrigado, ó representa-lo papel
atinxido a raiz da epidemia. paterno-, facendo désaparecer -calquera veitiiio
A horta da casa forte ficou a mercede das necesi- da nosa actuación. Dendé aquel preciso momento,
dades para hisopos con poexo, cecimbre, perexil, no que chegara nota sen firm a, e aia que puideramos
ortiga, ruda, loureiro, saúco. Todo a disposición. acougar, cada quen lonxe dos outroé, nó devezo do
Plumas e lá de animais vivos para os tratamentos, de anonimato, en cumprido o segredo. Sen heroe.
tres a nove días. Como sempre me pasa con estes individuos,
Complementábase, así, o esforzo da ciencia, coa despois lembraríame déles coa impresión de que
suxestión e maila sabencia popular á espera de que coñecían, perfect4mente, o vieiro que iniciabanios
unha remesa de reconstituínte, preparado por Bes- nesta tan espontánea liturxia.
cansa en Compostela, viñera reparar, de vez, o que a
influencia astral, de bicho ou non morto, devasta-
ba. --ooOoo--
Un coche de cabalos chegou paseniño.
A nota aconsellábame mandar un propio cabo
Martín Basalo, veciño de Camba, e traelo co seu
'Kaimán'. Martín Basalo é de conversa lenta, apoucada,
Solución que non ten volta de folla, comentaría que tronza cando lle peta sen remata-la flase. Vai
un dos notarios, con esto acabou, entre sobrepasado creand_o, por& tipos coma min, certa inqueda nza,
e roulón. certo clima en dependencia das súas pasadás, de ollo
Bezoares. E pedra de Bezoares. Que ten a vella de
de páxaro, sobre as cousas, países, algo que lle
Ponte Caldelas. escoitou a un indio no Perú. Martín Baúlo ándou
países do Trópico, onde é día e noite ávez, onde a
Foi como salouco a voz de Lilaina. Salouco de
terror como se collera o mal da envexa. qugqescoa de dereita a esquerda. Mollándose e seco
Pero non sabía de máis dados sobre da vella de
o sol en menos tempo do que
Do 0ué?
Ponte Caldelas. Nin lembra a orixe deste falar ou en Do ciue me leva dicirllo a vostede.
qué consistía. Foi unha revelación eüe, como Naqueles países, oS animais milenarios teñen
tántas outras cousas, os notarios deixan fóra das máis poder e máis intelixencia có home. por eso son
notas. os seus deuses.
Dispúxenme para visita-lo propietario do que xa Algúns, coma os monos Mías, coma os Tigres,

-132- - 133
-
coma os Caimanes, gostan de benzoa-los seus pero só unha vez.
servidores. , 49"í -perfeccionouse a súa publicación. Debido
ás dificultades para facerse coñ máis.
Tigres?
Tigres negros. Bótase, ben ia, coa súa cor e co seu brillo, nunha
E botan unha pedriña lisa translúcida en forma cun:a de auga, ¿ugl de fonte que nunca seque.
de ovo de merlo, un pouco máis longa na punta, Kecitase un ensalmo.
cunha píntiga lene ó fondo, segúndo se mire, pero A man estendida sobre aaugadebuxa unha cruz.
sempre ó fondo, mírese dende onde se queira mirar. E lávase a parte danada.
A pedriña fórmana no estómago, no ventre, na P, ró unha vez,-.dáselle un groliño ó doente.
Durante nove días lávase coa auga onde ,.pou_
bincha. Pero tamén a forman, os mellores de entre sou a pedra.
eles, nos miolos.
Se a doenzaé do corazón, ou dos nervos, abonda
A que ten Martín Basalo é, precisamente, do traela con un ó longo de tres días e noites.
miolo do Xaguar. O deus que pode darlle a volta ó E agora dígame. ¿En qué podo servilo?
sol.Eacábaseomundo.
Deulla un devanceiro que a recibiu en prenda A claridade con que Martín Basalo foi cons-
dunha vella velliña aló. truíndo o seu relato desasosegoume. De tal xeito,
A cor da píntiga, e mesmo a forma, varía gue candc quixen emp_ezar, ial parecía que fora
segundo a procedencia do animal. A píntiga da súa é tacer confesión xeral na Inquisicióh ou que áctuara,
vermella. novicio, de testemuña faká.
Cando, ó mirala, ese vermello lene se nota o meu relato era desmembrado. Non se acertaba
esvaer, unha doenza está querendo acabar co Kai- a saber se o doente era eu mesmo, con aquelas aluci-
man. Adoita pasar si, tiradas do corpo do animal, nacións, ou se, a varias légoas, as casas esmorecían
permanecen tempo sen estar en contacto con el, combatendo o mal con atavíos menos eficaces, de
outra volta, ou eh corpo humano. cleuses pouco poderosos.
Apegado_ó peito, do lado do coraVó\, pasados Martín Basalo tampouco preguntou nada. E as
uns días o Kaiman recupera o seu brillo, o seu preguntas, nesa situación, soñ aiuda decisiva.
poderío, ousa benzoar, remedia calquera veleño e, Vino erguerse.
sobre todo, acude ó que ten a peor das doenzas, a E sentín, máis que a viaxe en balde, non ter
melancolia, a saudade, o ar. segredo para gardar.
Son raras as pedras sagradas. Vino erguer e poñérseme de costas.
Son raras acó porque nin todos os que partiron Agora deume a impresión de que se desabotoa-
alén deron con unha, e dos que deron, foron poucos -
ba.
os que regresaron. Na súa man viña unha bolsiña de coiro, alonga-
E tamén son raras aló. Porque a xente, querendo .
oa.
acabar dunha vez con todo o seu mal, bébea en pó, O Kaiman case me cega , frz súa transparencia
colócaa sobre das feridas de frechas empezoñadas, fundida cunha bola vermella que parecía dé volume
nas mordedelas da víbora, dálla ás paridas, pero en superior ó que a vista alcanzába.
pó. Deste xeito, a pedriñafai todo o ben por xunto
r35
-134- - --
 Ollei o Kaiman absorto, punto de claridade, Pero non se comentou ren.
quizabes no alén. Cada quen gardou óleo benzoado.
^ Sempre na man de Martín Basalo, á mañá
seguinté emprendiamos viaxe.
--ooOoo---
--ooOoo -
Aló do alén é sensación que o deixa tranquilo
mentres pensa en cómo deprender a gustar deste
Non daba tempo a andar casa por casa, aplican- momento que se abre agasallándoo. Vivir só e en
do o remedio. Lilaina comprometeuse a convencer ó soidade. Contribución maior, vivo nin morto, ó que
crego para que non tomara esta medida como esvae, ondeando anos e anos, como memoria ou
saciileiio e, o que sería fatal, mandara buscar xuiz pensamento.
ou Garda. A súa actitude temerosa de deus vai creando, por
Boca a boca, como luzada consumíndose no vegadas, clima patético. A súa actitude de abraio
cambio de atmósfera, a xente congregouse, coa cadra mal co alto concepto filosófico da intuición e
aurora, nas gándaras, onde se podían esparexe-los do extraordinario. A súa preocupación, seguido,
máis danados. será a de comprobar que a figura del, efectivamente,
Martín Basalo non necesitou advertir, naquel non se reflexa no espello do almarío. E alí, no
silencio total, que cando regresaran ás casas, a dormitorio, contempla a foto da súa nai. Pasa o
gándara tamén desaparecería do seu pensamento. claror primeiro. O resol amolece.
Entendinlle,. seq mediar palabra, qu9 os nota- Patibular, percorre, unhavezmáis, os lugares do
rios, emisarios da cidadanía, permanecerían á mar- paso dos días. Olla os pés espidos, óllaos dende
xe. Así o comprenderon. atrás, uns pés núos amosando a planta rosa e lucida,
Colleume sen se escusar. Fixo que ollara, por vez os botóns de cada xema, uns pés núos coma os do
última, o alustro e, sen ocasión de^asentir, áfirmou: seu grande descubrimento sexual.
O gardador do efecto non poderá abandonar Tras
da Alba. Alporízase en contemplando os pés das criadas,
Ó noveno día, despois de nace-lo sol, empezou a ó frega-lo chan, os pés. E só despoii, letal, no vai e
chover na aldea. Fíxose un lameiro inmenso, terra vén das coxas, das nádegas redondas e exultantes,
mol impedía o paso das bestas, das carruaxes- coa saia pegada e caendo visgosa.
correo, das persoas. A auga ameazaba con podrece- Retira, entreabrindo a porta do trasteiro. E,
-lo froito. E non sabiamos se era peor a fame, dende aló, fita.
kamicazes irlandeses que se aproximaban, ou a Xa na liña do pescozo.
morte doce que trouxera o ar. Mira frega-lo piso. Pés núos que cheiran a lexíva
Ninguén éoubo nin dixo cómo conseguiu partir e que se achegan.
Martín-Basalo e tememos que quedase afogado na Sae do trasteiro e párase. Asexa na súa presa que
encosta ou que rodara cara á ribeira. non respira. E dobrégase sobre do corpo escuro,

136- -
- -137
 Tamén Lilia pousou na táboa do salonciño de
caluga, despenteado escuro que -se -pre-nde nos paso unha cunca con galletas e outra con papas de
dedols, o biio que zuga e fai estala-las burbullas de millo e picatostes. O señor non as ía probar pero
auga con xabrón ó cáeren ambos, son agudo. experimentou unha emoción forte nesta lección de
-Eclat, bico que zuga ó pédo atlas ,rozándose coa
fidelidade. Non as ía probar anque colleu na man un
vértebra que terma da cabeza e manca. docg e agarimouno ata esfarelalo.
Bico do señor. O día seguinte descansou.
A sensación de ficar ben alimentado tráelle, Nunca falaron. A pesar de que el non desprecia-
tamén, normalidade no retorno. ba a servidume. Porque as cousas que a todos unían,
Chámaa, por primeira vez. Anos na casa e díxoo sempre, pasan por esta cultura da terra que
endexamais mencionara o seu nome nen ttvera por
qué. Mamá encargábase de todo e, naturalmente, tan ben nos define e acomoda uns nos outros. Pasan
pola
- Liliaárbore e polo trigo, polos solsticios e pola auga.
do trato co servicio. revolveuse. Afiáraselle algo o bico, se cadra
Sentiu ledicia. E o señor agasallouna con ouro. o narí2, e semellaba ter pintada a cunca dos ollos. O
Cun anel. Lilia restregou o anel forte na manga da cabelo estaba para atrás, tirante, recollido cun
chaqueta, unha vez e outra, e cando o anel se puxo pano. Revolveuse lenta, coa súa boca sempre sen
morno pasouno, facendo circos, polo lugar do bico. pechar de to_do, e díxolle^clue a le-vaban para.os
E xa non doeu máis. baños e, tamén, oferecida. Que aquela mesma noite
Notou lecer. Lugar bon pata a acollida desta subirían cortarlle o cabelo para a santa.
casa húmida. E retirouse a descansar pata o seu
cuarto interior. Non tivo que mandar tirar de alí as Non pasara ."i1r .tg*po e.un pr.rnto 9e dor meteu
imaxes relixiosas. Non o amolaban nada, contra do na cama á mai de Lilia. O primo Xermán saíu para a
que se di. Acordou horas despois e abriu-a contra da vila, enviarlle unha mensaxe ó pai, estibador tempo-
ianeliña que está ó fondo, man esquerda, xaneliña reiro. Sobre da dor aplicáro_nlle fom-eltos {e area,
por se fose pleura. Aplicóuselle colre. Ó mencer veu
que dá adentro da solaina e que o informou da ó pasamento. Estaba sen sangue. Ó non se recoñece-
chegada da lúa. -lo motivo da morte houbo que queima-lo que
Óende alí, dende os pés da cama de madeira restaba dela, que ardeu axiña. Foi a propia Lilia a
clara, deitándose ó travéso, contemplouna feliz. que dispuxo, co crego, a cremación. Houbo quen
Mamá. A lúa!. dixo eu€, denantes, separáranlle a testa do corpo.
De cativo saía para a horta e permanecía calmo,
só, a olla-lo cimo brillante. Se tiña algún berrinche
Pero isto ninguén o viu. Cousa de Lilia e mais do
semDre se botab a a falla-la lúa, o seu sedante; se non crego.
dabá qué facer escoitaba como dicían; está coa lúa. O pai non apareceu. Quizabes nin recibiu a carta.
Ñl hcirta, agatuñando en soidade, comía raíces, O primo veuse vivir á propiedade. Para casar
herba, terra.-M amá, a lúa! Habituouse tanto' que terían de pedir dispensa a Roma e iso leva tempo.
duranie certo tempo tiñan de lle ir deixando cuncas Por outra banda, Lilia nin pretendeu o casamento e
con gachas, con pürés de zano-ura e acelg,?, co-n ros- sempre falou de largar, calquera setembro, para
quillás de tona, cbn arroz con leite. Deixábanllas en
alén mar.
funtos diversos e, cando tiña gana, comía.
-139-
-138-
 No seu escritorio estaba, nun remanco, o grava-
do de Saint Ouen.
Escritos inmorais de épocas aseguran que un se
converte en vampiro por lecer ou por amor.
Por lecer e mais por amor estaiía ben, pensou.
z---:::-
O grande creedor no ser humano, no home bo, o -j

autor do Contrat Social, o que convenceu a Luis

Soto pa\a se meter na andainá da esquerda marxis-
ta, J.J. Rousseau, non o dubida.
S'il y eut jamais au monde une historie garantie
et prouvée, c'est celle des vampires.
E cita fontes de ciruxáns, de cregos, de xuíces, t,;-'-.---^t
amais de engadir testemuñas gue, cómo fixera coé
nenos salvaxes, procurou direótamente. Cos nenos
salvaxes Rousseau probaba como o humano é
aprendido por apego, por contaxio, non heredita-
rio, aprendido na súa éxpresión social, de relación
cos mals.
_ Don Agustin Calmet, bieito, recolleu parte
-casas das
súqs c-ase mil páxinas de relatorio dende as que
a Orde tiña espalladas por Galicia. Pero a Sañta
Sede non ia deixar sair, de terra cristiana, do
sepulcro do patrón das Españas, a información
gob¡e. vampirismo. Individuos que aspiran a vida,
individuos fetais que nunca sáen dé dentro, dó
ventre da nai e da terra, excitándose co elixir das
virxes. Individuos que nacen con cofia.
De cando en vez rocia-la porta con sal e vinagre
impídelle-lo paso. E como sbn queixiñas e gustan
pouco de pasar traballos, se un día teñen algún
tropezo é seguro que xa non vol-ten.
Non son-nada rencorosos . ó mellor porque a
súa m.ultiplicación, ó non ser filial senón pbr cóttei-
lru,--{- :>(^-
tizo, élles máis doada.
O que non deu ocultado a Igrexa, dende acó, foi
o das mulleres e homes que se fán lobos. Ocultouno
ata mediado o século XIX no que, os positivistas e
un avogado progresista, fixeron publicidade dun Lilia revolveuse. Afitiraselle algo o bico, se cadra o neriz,...

-140-
proceso. E o home lobo de Alariz deveu en non
morto. E sabido que o home ou a muller loba, coma
a de Loureses, ou coma a de Trives, despois de
mortas debalan para vampiros.
Amáis, en Galicia espallouse logo o andacio por
mor dos salteadores de tumbas que tanto actuaron
de a cabalo do século, agora mesmo, e que retorna-
rán nos cincuenta. Porque, tamén é ben sabido, que
non se pode toca-la terra dun morto-vivo se é que
non fora redimido polo lume despois de lle separa-la
cabeza. E os salteadores sempre van ós nichos con
aneis e colares de ouro e de prata. A pratacase nunca
a poden levantar, porque é signo do luar e os
salteadores adoitan ir pola noite. Pero levantan
ben o ouro e, anque eles non quedan admiti-
dos por que o vampiro lle non gustan os saquea-
dores nen precisa ouro, van ser emisarios seguros
e onde coloquen o anel dun redivivo será seña para a
conquista. Os salteadores, pois, fican vecellados, na
distancia, co seu amo ou coa súa ama vampira. Polo
pensamento. E moitos percorren millas e millas
para dar vendido uns brincos de zafiros ou un anel
cunha auga mariña. Pero sempre teñen a seguranza
de que será ben vendido.
Tamén, nun tempo, os nenos foron sacudindo de
acó para aló a xinea. Nenos destemidos. Coincidía
co relato diario de aquela preciosa historia de
María, unha nena a quen a súa nai lle manda ir
mercar unha libra de carne. E dálle os cartos xustos.
María, que vive nun luar a varios quilómetros da
vila, vai andando e enrédase cortando cunha nava-
lliña algunhas canas. Bota, asemade, ur anaco
xogando ás chapas fronte da carnicería e, coa tropa
que se vai xuntando, rematan todos por mercar
barquillos.
Faise noite. María ten de regresar e lémbrase da
libra de carne. Vai cavilando sen grandes esperan-

-143-
zas. Pensando, mesmo, en ir pasa-la noite con contaxio. Teñen, eso si, grande influencia nos
algunha veciña para que se preocupen da súa desa- animais.
parición e non boten en conta o da carne. Convenci- Voltaire é, dos nosos coñecidos, o autor que fixa
da coa solución pasa á beira do cemiterio e pénsao na historia a publicidade acerca do vampiro. Entre.
mellor. Entra, e coa súa navalliña vai para o enterra- os anos 1730 e 1735. Despois, con condicións,
mento máis recén e que teña a terra máis amolecida. melloradas, o vampiro tórnase oculto. Byron, no
Chega á súa casa e dálle á nai a libra de carne, ben 1816, empeza o seu relato The Vampire.
pesada. O resto xa o sabedes. Cando está durmindo A descrición ambigua do convivio coa noite son
oe os primeiros golpes e a voz que lle vai repetindo rasgo sobranceiro na escrita do vampiro, con certa
María, devolve a pata, María. Porque os vampiros señárdade, nalgúns casos de doble personalidade.
non poden ser coxos, nin tortos. 'A lúa trunfa nas gándaras, nas penedías, nos
A vampira, o vampiro, é distinguido. Adoitan os outeirais. Neles a contraposición de sombras e das
cronistas referilos coa frase feita 'fin de raza'. Son rexións alumeadas...'
ilustres e no que escollen para sí van depositando Interrompeu a escritura. Ó lonxe sentiu unha
esta herdanza, folga. Signo de que a morte xa chegara.
Entretéñense con calquera cousa e o aspecto, tQuen soamente tivera a experiencia das paisa-
algo abandonado, que teñen por veces as súas xes da noite, aínda aluaradas, sentiría un mundo
moradías, e só por culpa de lle faltar cera no chan e deixado ás forzas mecánicas, desartellado, caótico,
por mor dar cortinas. Porque, despistados, se dan sen entende-la función da vida'
cun fío empezan a tirar e a tirar, e desfanas case Este autor que tiña ó carón, Don Ramón Otero
todas. Tamén por eso, as súas casas están cheas de Pedrayo, axudoulle a ben durmir ó día seguinte. Un
novelos. sonsonete repinicáballe polo baixo calma. Neste
Gústanlles os enxeños. As caixas de música. Os país tódolos crimes están por investigar.
brinquedos automáticos. Todo o que repite moitas e Dispúxose así a artella-lo común das horas Tras
moitas veces o mesmo. Son instantáneós en todo, e da Alba.
cínicos. Teñen que selo. E, ó mesmo tempo, inocen- Os primeiros tempos entreténse de vagarío en
tes. No senso de que, tamén son enganados con faci- calquera cousa. Contando as follas do limoeiro
lidade e non aturan estar de mal humor ou que algo dende a solaina, movendo grans de millo enriba da
se lles torza. Nese intre ousarán face-las maiores táboa do escritorio, fitando alén montañas, areeira
provocacións, mesmo saír a pleno sol. inmensa que engole, cor de lousados. Persoas.
Esta mistura de irracionalidade e cólera é, case Intercambio apreendido en elaboración secular,
sempre, o que os inutiliza. Aínda que o vampiro trasgresión das frases, o cruzamento no camiño, co
galego non chega a desaparecer de todo. Son tantas vento, coa rom aria que outrora preocuparan e foran
as posibilidades que ten que é frecuente velos albo do seu labor perde, agora, interés. Porque o
gardando tesouros mentres oa anáns e os mouros acólle o inanimado, a cousa calquera, igual a si
mudan de país, ou guiando peregrinos e viaxeiros. propia moitas veces, do entorno novo de cada día,
Cando así é xa non poden, eles, multiplicarse por franciscano.

-t44- --t45-
 Por iso, cando un iniciado non evoluciona cara amada. E a amada morre. Todo perdido, o cabalei-
ós seus amigos e adoctrinadores, faise perigoso. É ro recupera capacidade para a acóión. E o cabaleiro
conveniente, neses casos, eliminalo. Xa dixemos sae. Ná noite. Cara ó-lugar, rB terra da amada
que a súa peor cualidade é o arrebato. morta. Quen tocara a súa terra fica prendido da fada
Seres sen xenreira pero resentidos, planean ben e sairá, e-n diante, consumir sangue de homes, vida,
as súas operacións de vinganza, con intelixencia, tempada de indiferencia que se alonga, liña mol,
adaptándose ás condicións específicas nas que for- novó-vello acó do alén a acostumarse. Brazo teu que
malmente se move a víctima. Pero cando pofafecto, me toca.
por teima, por mioco, ou por sublimería,-se poñen a Para que o vampiro fetal evolucione ata se
protexer nalgún ou nalgunha cousa, as súas reac- converter nun vampiro de corpo enteiro precisa
cións incontrolábels, motivadas noutro código, dunha atención ás veces desproporcionada. A súa
poden botar a perde-lo traballo de moitos, moitos tendencia ó retorno da infancia, en termos siquiátri-
anos. cos, prodúcese despois dun esforzo,.4tt-período
Solitario, namorado dos seus moitos recursos, actívó eue, pola contra, dá a impresión de facelo
incapaz de se aliar con ninguén, aspecto de moi avantar para a madurez.
señor, pendente dos últimos enredos por se lle son Responde a unha figura deliciosa- que adoita
de utilidade, é difamador de correntes de pensamen- chegar á veilo sen pasar polo vivir en adulto. Cando
to que lle deron orixe de contradictorio, así de así á, cando entran na post-infancia, sen outra fideli-
vivo-, pasa parte do-así
seu tempo ironizando e sor- dade que a si, grandes narcisistas, entón poden
bendo por unha palliña o seu entorno, e a súa outra accedei vertixinoÁamente ó desempeño consciente
metade engarzándose nunha oratoria redentora. da súa función, e, desenvolver capacidade imaxina-
Sempre se ve acompañado de pouca xente, e dos
mellores, ós que se vencella en cada momento.
tiva aletargada. Devanceiros da ampla e inxel
familia dos non mortos trasmítenlle desexos e
Figura enternecedora, esta do vampiro. E por manías que, as veces, o fan insoportábel.
moitos anos. É imiloítante, porén, ir deteiminando en dife-
^de
No tratado galego e apócrifo de chuchadores, rentes faies o graó vampirización. Situacións hai
recóllense nomes como sacamanteigas, mulleres nas que unha-encrucillada, -unha contradicción sen
raposa, sambesugas e amor-cego. Tratado localizá- resolver, pode derramárlle-lo bon siso e facer deles
bel entre o XIX e o XX no sur. elementoi na onda do funcionario máis balorento
nunha administración ou viralos en cazavampiros.
--ooOoo-- Dos máis sucedidos. Cazavampiros portadores
dunha sorte de inframemoria que lles outorga pulo
preciso para aportar análise e accións contra dos
Estou volvéndome vello, rosma, e sorrí na súa antes seus.
inxenuidade única. O alén das cousas podíase contemplar ?9913'
Amor do cabaleiro coa amada morta dende o abrigo da solaina, cando o bronce fenicio
-a súa
curta sipnose é desta data-. O cabaleiro, gozar da das follas car[alleiras se tornen sanguentas. Lilia no

-t46- -147-
 patín. Aló do alén devala esa ollada que se iniciou desconcerto, crina negra de cabalo e bafo de lesmia
nos camiños da vida, sempre en encomenzándose, lampa que se pega nos dedos, máis aló da fibela que
pensamento.que arrañei sen muita fortuna e que me se afrouxa ou-dele tacto que en dúas ocasións tentei
trouxo ó privilexio de esta soidade maior. corporeizar sen conseguilo.
Retorno amigo. A terra fría da serra Martiñá Pasar despois, sen convulsións, pola fleuma re-
acobillará o mgu gozo enreiro ó ;ni;mprára
- é
dentora que traen os meus artigos- oq a eclosión,
defendéndome dos lobos que a habitan. nas mrñas conferencias e algarabía de cincelazo nos
Pedra gnrugada que vóu alisando, que ulo, tro corpiños anónimos que nos ofrendaba a Gobernan-
ponente. A fin, a terra e mais .u sómos unha ta. Pasar por entre o esfarelamento que me arrodea
mesma cousa. ó lecer da outra beira.
Polo portón entra carruaxe, sen home no Des- Ou a tempada que botei en Madrid. Chegar a ser
cante, cnnas negros movéndose no bafo,tal lesririas un profesor de sona, da Institución, que a miña nai
babexantes. Cabulgs qu9 me cortaron o sangue. programara dende o bautismo no seu ventre. E a
Na casa forte, Tras- da Alba, con todó ue"n ¿is- ininá falsa negociación parisina, entre o formulario
posto para unha franca e largacia permanencia, e a irredención constantes. Charte Ibérique e sha-
de auga que nunca seca, i¿.r.*6, u irunq;ilif dow-boxing-dance.
1o1,.:emocional
dade no meu achádego, víñase cobrár en Feliz retorno e benvido.
ferro que deixa para sempre, para sempre, rinái ái No umbral, de lonxe, só de perfil que non
mansedume. avanta, a sopeira, sempre no chineiro, agora enriba
Lilia desap.areceu do qatín. da mesa poi vez primeira, trema lixeira e cáelle a
E eu retireime para o-interior. testa, desfacéndose en pó caolín.
Ar de conqui.sta. .Eu, definitivamente, naquela Era como se a pistolá viñera só para a miña man
vella, antiga e misteriosa casa. inexpert a, para a miña man translúcida, o papo m€u
Rápida posesión que non me era permitido desoidenáñdose, auga nin fria nin quente polas
consentrr. miñas costas, unha pihguiña quedándome no carrei-
. Ag.gra era o zapatiño de verniz que se alimentou ro lateral do pescozo.
da miña sementé, ou Lilia, a gorxa -ái, fi;[ Habita-la dama, para sempre, a casa forte como
enmolecendo. Era esa xeografía fota que transco- empezou habitando o meu alm-orzo tardío, desabo-
rren as miñas horas. rido, tolleito.
. Estadea que se coloca no umbral e mira dende Non avanta co seu segredo e no seu ollar, de
Ionxe. sen revelar nada como ese seu segredo lonxe, advírtese quizabes certa tristura paciente do
persoal no que radica aquela forza que deriu-a. eue, tan laboriosamente.traballado por ela, e con
tsonte que non estiña, exerxía purificada e nutricia, primor secular, se esnaquizacomo ladaiña noitébre-
en. desvelo, agardándome pira me afacer ó seu ga
- inconsistente.
cuidado menties se transfoima .n runguinento o Trincheira, Kamicaze que xa é bomba coa que
bronce fenicio. fura na liña de yictoria.
Noite de nupcias, memoria bébeda de temor e A min o que che me gusta é bailar

-148- --t49-
 contra o veleno da tarántula
A min o que che me gusta é bailar tempo que xa descoñezo, e cóntao un home simple.
pero ó meu marido nón ct e tie gusta A unha, ó mediodia, a sirena remata de oírse. As
que baile gmpregadas están xa na avenida. É temporada
amigol de vello, de ir ás putas, alí non se teñen baixa. A escada doble, de nogueira, crebá o seu
ciúmes, téñenos cando bailo^cun á.fér "
..
verniz. O lume prende nos pontos xustos de ambos
contra o veleno da tarántula edificios e o derrube tarda.
,xa sei que non debera dicir .rto, pero dígocho, e, Escoite. Só en Rusia hai unhas escadas que se lles
polo que máis queira.s, no.r1 qi#; unqu. xa poidan comparar. Esta non se apoiaba en ñingures,
"" sei
que anque non o queiras dicir ha-io iticir, e quá éü e os que subían non miraban ós que baixaban.
non che ¡oodo gardar un segredo;;¿igo^o que Imposíbel outra igual. O salón de baile. As lámpa-
debera non
das. No palco de fora xa tocaba a orquesta a estas
ó meu marido, ó meu marido, acabapor lle horas. Por aquí pasara Primo de Rivera. E o
todo ben. cando casamor no" ñlbá;u;.irá. saír
qu.e o médico dixo.que era eu, qu. dü edificio de enfrente era para sanatorio. Pero o que
iilncaba cos daba cartos eran as augas e non os baños. Os fillos
músculos, cos de alí, que pecúdr"-dl;;, do fundador, ese da estatua, estaban en Madrid, en
canto, e que amogo porqui, podía',éi qu.ase cal e
Cuba, en Nova lorque. Eu non digo que se eu tivera
repetise cando el dera, poi niriut."""*ot me
que si se cartos traballase. Non. Pero a estes non lles impor-
me cruzaban os múscul,os ¿e ati ,r"r.
-ñento non
habería solución sen ir O tiospit;i"- ^'¡v^¡
taba nada o que fixera o da estatua. E venderon. Os
que compraron viñan pola fábrica de augas, por eso
E tivo que me dar un tratamento. E o propio, lle prenderon lume ó hotel. Ardeu por varios sitios á
seu guante no dedo, fíxoo e eu non o
co
at'ertéi. fin da mañá. Aínda viñan ministros os últimos anos.
O meu marido deulle por se cabrear, como Vivían setenta familias do hotel. E despois fómonos,
eivado no seu dereito p?ra Francia, para Luxemburgo. Ainda queda o
Mira, en segredo, eu coido que a min non che Hotel Roma, soamente no verán. Aquela maqueta
gusta foder. me
do xardín, aínda se ve nela o que esto foi, brillándo
9. gu. me gusta é bailar. coma a prata. Non, non se poden facer outras
Lilia recollé a copra ¿a iria amiga e volveuse escadas coma aquelas. Só hai outras en Rusia.
Non queres outrá? Non avanta. Os obxectos avantan. A bala de
Non avanta o tempo. Non avanta o prata fai o percorrido combeando. Como buscando
dende o umb-rar. ñin o-oliol;. seu encontro
l{iurrtun a quentura de onde a tiraran unha vez. De onde a
obxectos, m'Itan de siti,o, toman a dianteira os tiraran mans sabias en tres lambetadas.
pensamento. o re.vórver, dé tum-uói,J.i^roumenteó Gran acerto, e feliz. O tambor dispárase só,
aquel? vella bala de pratá q"e érá t.tóü;rrtro dando voltas. Só. Crime que se autoxerou de necesi-
unha
vez. Kamicaze, se non acértas ? prñ;ü,
se non dade. A bomba berra, kamicaze, berra asasinos
voas coa túa bomba, terás fracasado. en lrlanda.
A visión vén de ronxe, á ; bañeario, noutro O tambor dispárase. Vietnam, o Ferrol, Euska-
di. Asasinos no Líbano ou en Tigre.
-150-
-l5l-
 O chan non renxeu. etíope.
Non fixeron escándalo as trabes. Uníanse xeracións de canteiros labrando cadan-
os muros esvaían como oruaiiaáá, o, vidros, os súa parte da casa forte ou o cruceiro último do
ylliltos que escorregan en tea ¿e áránlaxeada ou as mestre Desiderio García.
renqas das corumnas mestras da casa forte que
esvae.
se Fu-or de pedra que.se arreda polas guías do ferro
traéndonos a inménsidade penedía lobre da que
debala canda nó-los
^ tue babada dous, co
"nos acougamos.
^, ^lf^g.9d9
?,19Po-,
a poeira, de óárcó-a mobles Descanso que espavorexeu o seu orgullo en foxa
no_arg€s. que aquecen, e nps figuriñas burguesas, común, apegándosé ós tecidos máis" suaves das
casa-lorte que se desfai cando a b-ala de prata
por segunda vez no ventre, bautismo á;l;;;entrou xanelas que xa nin existían.
todo o vai devorar, QU€ noá é t"ñ, ;iñierremoro, A;; A terra sen a casa forte. Tras da Alba. Toque de
rebato unha vez só.
nin o furacán q.ue revánta as ráigu;;t;u u.uu.uria
e
queima os cativos limoeiros e-o magnolio
santia-
gués.
. Raio^que non queima, coma a auga da altiplani_
sen eitarquente, no Méxi"o, .aio qu.
:i::::,I:rve
esnaqulza en anacos minúsculos, com a po,' ó pasa,_iu
labarada no cerebro.
A. ba-la, o re-licario de prata sen abrir. Lilia
rrendo bocarribeira adiante, e cando o uáTó co- -áe

fegmia neg.ra. deixa cae-lo moco, como chuvia de

Domba, rola insensíbel nos cotelos de xesta, seiios,
coios doentíos, terra que come, roupa que arrincas
coma liscos de carne, ás tetas, o ventre, as coxas,
as
fazulas que e,l.rtran nas augas. Lilia núa.
Veu un ulir bonito do"limo."; ¿;ebar e que
enmoleceu coa hedra. Desapareceu a herba rasa
nas
fendeduras de grandes torións. ñú;;;, grá de
miñoca e touplira con rimo, exhalou febre do
interior da terra.
A vexetación uníase nunha soa e enorme cama
leitosa de folla carballeira, louro, oliva-,-p..eira
seca
e castaño onde rachou a palmá pratá?o prát-¿nó
indiano e o verde encleñque ¿á ioua ,horonu.
Bonito ulir a axila do que noñ está p.i-iti¿o gusrar,
picoso e salgado, que b cal quii.á;;;;axariño

-t52- -t53-
 INDICE
Limiar 7

Trasalba ou Violeta e o militar morto ll

I r3

II 67

III r 19

-155-
Margarita Ledo Andión
en@ edicións xerais de galicia

..MAMA-FE'

En Mamá-Fe Margarita Ledo evoca

a Galicia dos Clubi progresistas nos
esgotados anos vinte; a ópoñente,
a venganza que non acouga da opoñente,
exprésals.e nunha lingoaxe descomún,
quizais frívola avant le lettre ou
con narracións articuladas no
equilibrio renacentista da acción
e do final feliz.