Ilahıyat

Kur'ân Kırâatı konusundaki çalışmalar erken dönemlerde başlamıştır. Arap dünyasında, Türk coğrafyalarında ve Batı'da konuyla ilgili teorik ve pratik birçok çalışma ve araştırmalar mevcuttur. Fakat Türk diyarlarında yazılmış eserler pek az tanınmaktadır. Kazanlı Âlim Ahmet Hâdî Maksûdî ülkemizde tanınmasına ve hakkında akademik araştırmalar yapılmasına rağmen araştırmacılar, onun Kırâat-ı Kur'ân adlı kitabını, eserleri arasında zikretmemişlerdir. Bu kitap özellikle Maksûdî'nin klasik medrese eğitiminin çağın ihtiyaçları için yeterli olmadığı fikriyle modern eğitim kurumlarına hazırlanması açısından önemlidir. Ayrıca eser, Tatarca'yı sistemli ve kurallı bir dil haline getirme konusunda dönemin etkin ismi olan Maksûdî'nin Kırâat terimlerini kısmen Türkçeleştirmesi açısından da öne çıkmaktadır. Eser, bu yönleri dikkate alınarak tanıtılmaya çalışılmıştır.

Her medeniyetin varligini idame ve ikame ettirebilmesi icin bazi temel unsurlara ihtiyaci vardir. Medeniyet kavrami statik degil dinamiktir. Bundan oturu medeniyetlerin de bir ruhu ve kimligi oldugu soylenebilir. Bir fenomen olarak tarihi insa eden insanlardir ve bu insa surecine her insanin katkisi vardir. Bunun en bariz ornegi olarak Annales Okulu’dur. Bu okul, tarihin sadece en onemli kisilerce degil adi sani duyulmamis kisiler tarafindan da insa edildigini iddia etmektedir. Medeniyetlerin kapsamli bir sekilde ele alinmasi bircok zorlugu beraberinde getirdiginden, bilimsel calismalarda bu ele alisi belirli donemlerle sinirlandirmak gerektigi kanisi hâkimdir. Esasinda Islam medeniyetinin mahiyetine dair tanimlar hep sinirli ve kisitli kalmistir. Ayrica, o medeniyete nereden baktigimizda tanimlamalarimizi belirlemistir. Oryantalistler, Islam medeniyetine somurulecek bir alan olarak bakarken, “Self-Oryantalist” diyebilecegimiz kisilerde Islam medeniyetini kucumseyici bir tavir takin...

Bu arastirma, Zonguldak ornekleminde liselerde ogrenim goren genclerin sahip olduklari degerleri sosyal medya ile olan iliskileri baglaminda belirlemeyi ve farkli degiskenler acisindan incelemeyi hedeflemektedir. Calisma betimsel-iliskisel modelde yapilandirilmistir. Veri toplama araci olarak arastirmacilar tarafindan gelistirilen aileye iliskin tutum ve aile degerleri olcegi, hayatin amaci olcegi, gelecek icin egitimine ve yeteneklerine guven olcegi, sosyal medyaya guven olcegi kullanilmistir. Veriler, 2018-2019 yili guz doneminde Zonguldak’taki farkli lise turlerinde ogrenim goren 429 ogrenciye anket uygulanarak toplanmistir. Verilerin analizinde t-testi ve ANOVA’dan yararlanilmistir. Arastirma sonucunda genclerin buyuk cogunlugunun (%80) gunde en az 1 saat sosyal medyada vakit gecirdigi; en cok kullandiklari sosyal medya platformlarinin ise fikir, dusunce paylasimindan ziyade gorsel, hareketli ve anlik durum paylasimlarina odaklanan platformlar oldugu tespit edilmistir. Bulgular ...

Özet İslâm'ın ilk yayıldığı dönemden itibaren muhtelif dinlere mensup toplumlar, İslâm devletlerinin çatısı altında bir arada yaşamış, Müslüman çevrelerde bu durum herhangi bir ötekileştirmeye gitmeden kültürel bir zenginlik olarak algılanmıştır. Oysa içinde bulunduğumuz 21. yüzyılda bir taraftan bilim ve teknoloji, sanal olarak insanları birbirine yaklaştırırken diğer taraftan da dünyanın muhtelif bölgelerinde dil, din, ırk, inanç, kültür ve fikir farklılıklarından dolayı kavga, çatışma, savaş ve terör gibi insan hakları ihlalleri yaşanmaktadır. Dolayısıyla insanlığa çığır açan görüşleriyle, sevgi, barış, kardeşlik vurgusu yapan söylemleriyle Hacı Bektâş-ı Velî (ö.669/1271), Mevlânâ (ö.672/1273) ve Yûnus Emre (ö.720/1320) gibi mümtaz şahsiyetlerin öncülüğünde bir arada yaşama ahlâkının en güzel modellerini sunmaya içinde bulunduğumuz asırda, her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Tarihten devraldığımız kültürel mirasımızı en doğru biçimde tespit etmek, değerlendirmek ve bunu gelecek nesillere aktarmak temel değerlerimizin devamının temini açısından oldukça büyük önem arz etmektedir. Sevgi ve barış toplumunun yeniden inşâsına katkıda bulunmak amacıyla ele aldığımız bu çalışma bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, İslâm tarihinde birlikte yaşama ahlâkına vurgu yapılmıştır. İkinci bölümde birlikte yaşamaya dair tüm insanlığı kucaklayıcı ifadeleriyle öne çıkan Hacı Bektâş-ı Velî, Mevlânâ ve Yûnus Emre'nin konuya dair görüşlerine yer verilmiştir. Sonuç kısmında ise çalışmanın kısa bir değerlendirilmesi yapılmıştır.
From the very beginning of the early spread of Islam, the communities from different religions lived together under the same roof of the Islamic state and this situation was considered as the cultural wealth in the Muslim communities without alienating these people. However, today, in the 21st century, on the one hand, there are numerous technological and scientific advances, virtually closing up people, while on the other hand there are fights, conflicts, war, terror and human rights violations due to the differences in terms of language, religion, race, belief, culture and ideas in various parts of the world. For this reason, it is necessary nowadays more than ever, to present the models of the ethics of living together in peace with the pioneering ideas and the leaderships of the prominent people like Hacı Bektas-ı Veli (ö.669/1271), Mevlana (ö.672/1273) and Yunus Emre (ö.720/1320). Determining the cultural heritage that were received from the history in the most accurate way and transferring it to the next generation is extremely important for the endurance of core values. This study, prepared by us with the hope of contributing to the rebuilding of the society of love and peace, consists of one introduction and two subsequent parts. In the first part, the ethics of living together in peace in our Islam life has been emphasized.  In the second part, the ideas of Hacı Bektas-ı Veli, Mevlana and Yunus Emre who are on the front line with their ever-inclusive expressions for all human beings have been presented. In the conclusion part, a brief evaluation of the study has been provided.

Öz Osmanlı medeniyet tasavvurunda mânevî dinamizmi güçlü kılan unsurlar genelde mescid, türbe, mektep, medrese ve tekke gibi yapılar olmuştur. Osmanlı yönetimi inşâ edilen bu dînî, sosyal, kültürel kuruluşlar vasıtasıyla halkla daha yakın iletişim kurabilmiş ve toplumları kendisine daha kısa sürede bağlayabilmiştir. Bu anlamda Osmanlı toplum hayatında ihtiyaç duyulan kurumlardan olan tekkeler, devlet ve halkın desteği ile şehirlerden köylere kadar hemen her bölgede hızla yayılmıştır. Bunlardan biri de Nakşbendîliğin Müceddidiyye şubesinin önemli merkezlerinden olan Şeyh Murâd-ı Buhârî Tekkesi'dir. Tarihten devralınan kültürel mirası doğru biçimde tespit etmek, değerlendirmek ve bunu gelecek nesillere aktarmak millî varlığın devamının temini açısından oldukça büyük önem arz etmektedir. Bu amaca yönelik olarak hazırladığımız Şeyh Murâd-ı Buhârî Tekkesi ile ilgili çalışmamız bir giriş üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tekkenin kuruluşu, yeri, bânisi ve âyin günü hakkında tanıtıcı bilgilere yer verilmiştir. İlk bölümde söz konusu tekkenin şeyhleri özellikle, Nakşbendîliğin Müceddidiye kolunu İstanbul'a taşıyan Şeyh Muhammed Murâd-ı Buhârî ile son devrin tanınmış mutasavvıflarından olan Abdülkādir Belhî daha detaylı olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde, tekkenin hazîresinde medfûn bulunanların isimleri sıralanmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise Murâd-ı Buhârî Tekkesi'nde icrâ edilen faaliyetlere ve fizikî konuma yer verilmiştir.
In the civilization concept during the Ottoman era, the elements that empowered our spiritual dynamism were mainly masjids, schools, madrasahs and Islamic lodges. The Ottoman Administration was able to establish a successful and close communication with its people by using these religious, social and cultural institutions, and connected the societies to itself in a very short time. In this context, the Islamic lodges that were needed in the Ottoman

Öz Tekkeler, tarih boyunca sosyo-kültürel çeşitliliğin korunabilmesine katkıda bulunmuş, hoşgörü ve kardeşlik gibi evrensel bazı değerlerin yaşatılmasında önemli bir fonksiyon icra etmiş kurumlardır. Bunun yoğun bir şekilde Osmanlı'da karşılık bulduğu ve İstanbul'un farklı tarikatlere ait çok sayıda tekkeye ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Ümmī Sinān Dergâhı bunlardan birisidir ve 16. yüzyıldan günümüze kadar varlığını korumuştur. alvetīlik'in Sināniyye kolunun kurucusu kabul edilen Ümmī Sinān'a nispetle bu adı alan dergâh, alvetīlik'in Osmanlı'daki en önemli merkezlerinden biri olagelmiştir. Bu çalışmada söz konusu dergâhın tarihsel gelişimi ele alınmış; Ümmī Sinān'ın renkli kişiliği, kendisinden sonra tekkede görev yapan şeyhler, tekkenin fiziki konumu hakkında bilgiler sunulmaktadır. Abstract A Khalwatī Tekke in the Ottomans: the Ümmî Sinân Dergâh The Tekkes have contributed to the preservation of socio-cultural diversity and served to improve universal values such as tolerance and brotherhood throughout their history. It is well-known that the Ottoman State in general was once home to these values, and its capital city Istanbul in particular hosted countless tekkes belonging to various Sufi orders. The Ümmî Sinân Dergâh in İstanbul is one of such tekkes, which has survived since the 16 th century. The dergâh, named after Ümmî Sinân, the founder of the Sināniyye branch of the Khalwatī order, served as a prominent place of the Khalwatī order in the Ottoman period. This study offers a brief historical development of the dergâh, and provides information regarding the colorful personality of Ümmî Sinân, his successors, and the physical condition of the dergâh.

Tasavvuf tarihinin son dönem mutasavvıflarından olan, Osmanlı’nın yıkılışını ve Cumhuriyet’in kuruluşunu tecrübe eden Abdülhakim Arvâsî’nin yaşadığı yıllar (1865-1943) her alanda olduğu gibi tasavvufî açıdan da hızlı değişmelerin gözlemlendiği bir sürece tekabül etmektedir. Abdülhakim Arvâsî’nin hayatı ve tasavvufî görüşlerini ihtiva eden bu yazımızda, müellifimizi eserleri ile ve hayatına dair Hüseyin Vassâf’a verdiği bilgilerle ayrıca yakın çevresindeki isimlerden biri olan Necip Fazıl Kısakürek’in onunla ilgili edindiği izlenimlerle tanıtmaya çalıştık. Nakşbendiyye tarîkatının Hâlidiyye koluna mensup olan Abdülhakim Arvâsî’nin biri Râbıta-i Şerîfe diğeri er-Riyâzü’t-Tasavvufiyye olmak üzere tasavvufa dâir kaleme aldığı iki matbû eseri bulunmaktadır. Bunların dışında muhtelif vesilelerle görüş ve düşüncelerini beyan ettiği risâle ve mektupları vardır. Süleyman Kuku Son Halkalar ve Seyyid Abdülhakîm Arvâsî’nin Külliyâtı, Hüseyin Hilmi Işık Tâm İlmihâl Se’âdet-i Ebediyye adlı eserlerinde söz konusu bu risâle ve mektuplara yer vermiştir. Asıl nüshaları elimizde olmadığı için zikredilen eserlerden Abdülhakim Arvâsî’nin risâle ve mektuplarına ulaştık. I. Dünya Savaşı’nın olduğu yıllarda (1914-1918) Doğu Anadolu Bölgesi’nin Ruslar tarafından işgâl edilmesiyle Abdülhakim Arvâsî, âilesi ile memleketi Van-Başkale’den göç etmek zorunda kaldı. Musul, Adana ve Eskişehir üzerinden uzun süren yolculuklardan sonra 1919 yılında İstanbul’a geldi. Eyüp semtinin Haliç’e bakan kısmında yer alan Kâşgarî Tekkesi’nde son postnişîn olarak meşîhat makamına geçti. 1925 yılına kadar tarîkat faaliyetlerini devam ettirdi. Bununla birlikte o, Medresetü’l-Mütehassisîn’de (Süleymaniye Medresesi) tasavvuf müderrisi olarak görev üstlendi.

Medeniyet tarihimizde yüz yıllarca varlığını sürdüren vakıf müessesesinin dînî, sosyal, kültürel yönden önemli izler bıraktığı görülmektedir. Devlet yöneticileri ve halk tarafından toplumun maddî ve mânevî ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak câmi, tekke, mektep, medrese, şifahâne gibi yapılar inşâ edilmiştir. Bu kuruluşlar, bünyelerinde oluşturulan muhtelif vakıflar vâsıtasıyla toplumun sağlık, sosyal, ibâdet ve eğitim gibi hizmetlerini icrâ etmişlerdir. Bu bahsedilen kuruluşların muhâfazası, tamirâtı, düzeni ve mâlî bakımdan desteklenmesi yazılı ve uygulamalı boyutu ile oluşturulan vakıf müessesesi ile olmuştur. Bu makale iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Murtazâ Efendi'nin hayatı ve tasavvufî yönü ele alınmıştır. İkinci bölümde ise söz konusu vakfiyenin muhtevâsı, Murtazâ Efendi'nin, eşinin ve kızının vakfettiği mülkler, vâkıfın şartları, vakfın giderleri ve vakfın idaresi konuları incelenmiştir. Son olarak ekler kısmında ise, vakfiyenin latinize edilmiş hâli verilmiştir. It is seen that the institue of waqf, which has existed about centurys in our story of civillization, has important religious, social and cultural tracks. Goverments and people have made a lot of buildings like mosque, medresseh, hospital and school in order to get necessities including spritual and physical things. This institues have done serves about health, social, worship and education for society by means of different waqfs, which have been constituted from them. The protection, repair, order and supporting about money of mentioned institues have been provided by instution of waqf The article is made up from two parts in the first part: The life of Mr. Murtaza and his style of Islamic mysticism is taken up. In the second part: The content of waqf's that is previously mentioned. Properties which his wife and daughter have dedicated, expense of waqf, condition of waqf and management of waqf are has been researched. At least in the part of attachments, the contidition of

Toplumsal değerlerimizin ortaya çıkarılması ve bunun gelecek kuşaklara intikâli geleceğe güvenle bakabilmemiz açısından son derece önemlidir. Kültürel zenginliğine sahip çıkmayan toplumların zamanla egemen güçlerin etkisi altında kalacağı bilinen bir gerçektir. Her şeyin hızla değiştiği küresel dünyada kültürel varlığımızı korumak ve geliştirmek, millî bilincin oluşmasına yönelik önemli bir adımdır. Cumhuriyet dönemi yakın tarihimizin önemli sanat ve tefekkür adamlarından biri olan Necip Fazıl Kısakürek, sûfî kişiliği, davası uğruna çektiği çile, meşakkatli hayatı ve arkasında bıraktığı çok sayıda eserleri ile önemli kültürel mirasımız arasındadır. Bu mirasa sahip çıkmak, her şeyden önce onu dinî, edebî, siyasî tüm yönleriyle yakından tanımak ve anlamakla olur. Necip Fazıl hikâye, şiir ve roman gibi pek çok türde kaleme aldığı eserleriyle kültür, sanat, düşünce ve edebiyat dünyamızda her kesimden insan üzerinde etkili olmuş önemli bir şahsiyettir. Özellikle otuzlu yaşlardan itibaren tasavvufî düşünce merkezli görüşleriyle dikkat çeken Necip Fazıl’ı yakından anlayabilmek ve düşüncelerinin derinliğine nüfuz edebilmek için, onun tasavvufî yönünün özellikle mürşidi Abdülhakim Arvâsî ile münâsebetinin araştırılması büyük önem arz etmektedir. Necip Fazıl’ın hayatına ve tasavvufî görüşlerine yer verdiğimiz bu çalışma, bir giriş iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Necip Fazıl’ın kısaca hayatına değinilmiştir. İkinci bölümde onun Abdülhakim Arvâsî ile irtibatı ve tasavvufi düşünceleri ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise Necip Fazıl ile ilgili kısa bir değerlendirme yapılmıştır.

Bringing our social values to the light and transferring them to the next generations is extremely important for us to look at the future confidently. It is a widely known fact that societies that do not claim their cultural heritage will soon be under the influence of the dominating countries. In today’s global world where everything is changing in a fast pace, protecting and enhancing our cultural heritage is an important step in forming a national conscious. Necip Fazıl Kısakürek, as an important thinker and artisan of our republican history, is among our significant cultural heritage with his sufist personality, sufferings for the sake of his ideal, difficult life and many works he left behind. Appreciation of this heritage is possible only by knowing and understanding his religious, literary and political aspects closely. Necip Fazıl is an important personality who has influenced all social segments of society in terms of our worlds of culture, art, thought and literature with his many works of stories, poems and novels. Necip Fazıl has attracted attention with his opinions centered in sufist thought especially after his 30s age and it is important to investigate Necip Fazıl’s sufist side and especially his relationship with his mentor Abdülhakim Arvasi to understand him closely and to penetrate depth of his ideas. In this study we focus on life and sufist ideas of Necip Fazıl and the study is formed of one introduction and two other parts. In the first part we have concentrated on life of Necip Fazıl in brief. In the second part, we have dealt with his relation with Abdülhakim Arvasi and sufist ideas. In the final conclusion part we have made a short assessment about Necip Fazıl.

Milletlerin bugünkü konumlarını devam ettirebilmeleri ve geleceğe yön vermeleri, ilmî fikrî temele dayanan kültür mirasına sahip çıkmaları, bunları gelecek nesillere doğru ve tam olarak aktarmaları ile mümkündür. Kültür mirasının en önemli unsurlarından birisi de alanında iyi yetişmiş tarihte iz bırakan ilim, fikir ve düşünce adamlarıdır. Bu anlamda Türk-İslâm tarihine bakıldığında toplumsal hayatta öne çıkan ulemâ ve mutasavvıflardan oluşan pek çok mümtaz şahsiyetin ön planda olduğu görülmektedir. XVIII. Yüzyıl’da yaşayan, Orta Asya kökenli Nakşibendîliğin İstanbul’daki en önemli temsilcilerinden bir kabul edilen Abdullah Nidâî Kâşgarî bunlardan biridir. Tasavvufî düşüncenin etkin olduğu bir çevrede yetişen Osmanlı dönemi mutasavvıflarından Abdullah Nidaî Kâşgarî, tasavvufun hem teorik hem pratik meseleleri üzerine muhtelif görüşler beyan etmiştir. Nakşibendiyye tarîkatının Kâsâniyye koluna mensup olup, inanç ve fikir açısından Kur’ân ve sünnet çizgisinde bir hayat yaşamıştır. Eserleri, fikirleri ve dîni hizmetleri ile geniş halk kitleleri üzerinde etkili olmuş önemli bir şahsiyettir. Abdullah Nidâî Kâşgarî’nin hayatı eserleri ve tasavvufî düşüncelerini ele aldığımız bu makale, bir giriş üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Abdullah Nidâî Kâşgarî’nin hayatı, tasavvufa intisâbiyeti, silsilesi yaptığı seyahatleri ve hizmetlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde eserleri ve eserlerinin kütüphanelerimizde bulunan muhtelif nüshaları tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde onun Nakşibendî tarîkatını esas alan, tasavvufa dair muhtelif görüşleri ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise Abdullah Nidaî Kâşgarî, hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır.
The lead of Natıons to the future and their maintaining present situation and protecting the cultural heritage which dates on intellectual spiritual base is possible by conveying  all these accurately and completely to the prospective generations. One of the major factors of cultural heritage is the intellectual people who are sophisticated and leave a trace in history. When we look the Islam history we may see that there is so little characters who have an identity socially and high quality of knowledge. Abdullah Nidai Kasgari who comes from Central Asia and lives 18th Century is accepted as one of the most important representative of Naqshbandi in İstanbul. Abdullah Nidai Kasgari, who was brought up in an environment where the mystic thought was prevailing is one of the sufis of the Ottoman Times made many statements and declared opinions on both the practical issues and theoretical issues of Islamic mysticism. He is a member of the Kasaniyye branch of the Naqshbandiyye dervish order, and he lead a life according to the Holly Koran and the Sunnah in terms of belief and opinions. He is a person whose writings, opinions, and religious services were influential on a vast majority of public This article which includes the Life, works and Abdullah Nidai Kasgari's viewson sufism, consists of three parts. In First section Abdullah Nidai Kasgari's life, his aspects on sufism, his travels process and efforts were handled. In second section,the available samples of his works were introduced in our libraries.In third section,his views on the sufism that bases on Naqshbandi sect were explained.As a final, a general evolution on Abdullah Nidai Kasgari,was applied.

Osmanlı toplumunun rûhî ve manevî dünyasında etkili olan tekkelerin sosyal dayanışmanın sağlanması ile ilim, kültür ve sanat ortamının oluşmasında, toplumsal huzuru sağlamaya yönelik hizmetler sunulmasında önemli katkıları olmuştur. Osmanlı döneminde inşâ edilen yapılar arasında sosyal, kültürel, dinî, siyâsî ve iktisâdî etkenlerin tesiriyle tekkelerin oldukça fazla sayıda olduğunu görmekteyiz. Tekkeler gönül ferahlığına ulaşmak isteyen ve karakter bakımından birbirinden farklı türde insanlara kapılarını açmıştır. Onları aynı çatı altında kaynaştırmış, mensuplarını en güzel şekilde geliştirmeye yönelik etkinlikler sunmuştur. Günümüzde Abdülmecid Sivâsî ve Abdülahad Nûrî’nin türbelerinin bulunduğu tarihî ve kültürel dokunun kendine özgü izlerinin görüldüğü söz konusu tekke Halvetîliğe bağlı Şemsiyye’nin tek kolu olan Sivâsîliği tanımamız açısından önemlidir. Bu makalede adı geçen mutasavvıflar ile Sivâsîlik ve mezkûr tekkenin tarihi gelişimi incelenmiştir.

Dervish lodges that were influential in the spiritual and moral world of the Ottoman Society made important contributions to social solidarity, development of the science, the culture and the art, and the creation of the social peace. We observe that among the founded buildings in the Ottoman period there were too many lodges due to the influence of social, cultural, religious and economic elements. Lodges opened their doors to different kinds of people with distinct habits and characteristics who want to reach contentment. They melted those people in the same pot and also offered activities to improve their members in most beautiful way. The lodge where the shrines of Abdulmecid Sivasi and Abdüle had Nuri are located and in which the characteristical traces of the historical and cultural fabric are observed is important to get to know Sivasilik, which is the unique brunch of Şemsiyye that is tied to Halvetilik. In this article, the Sufis, Sivasilik and the historical development of the lodges are studied

Öz Bir millet, geleceğini arzu ettiği noktalara taşımak istiyorsa, tarihi süreç içerisinde geçmişten devraldığı kültürel, ilmî, fikrî hareketlere önem vermesi gerekir. Eserleri ve gayretli çalışmaları ile öne çıkan şeçkin şahsiyetler, kültürel mirasın önemli yapı taşlarındandır. Medeniyet tarihimizin oluşumuna sayısız insanın az ya da çok bir şekilde katkıda bulunduğu bilinen bir gerçektir. Bu mümtaz şahsiyetler, hayat hikâyeleri ile eserleri ile ya da yaptıkları çalışmaları ile günümüze kadar gelmiştir. Bunlardan biri de yaşadığı dönemde devlet adamı kimliği, müderris yönü, farklı tasavvuf anlayışı ile hattat ve şair olma özelliği ile geniş yelpazede etkili olan Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi'dir. Bu çalışmada, XVIII. Yüzyıl Osmanlı Dönemi ulemâ ve mutasavvıflarından olan Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi ve Eyüp semtinde kurduğu Kalenderhâne Tekkesi'nin genel özellikleri ile tanınması amaçlanmıştır. İki bölümden müteşekkil makalenin birinci kısmında Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi (ö.1159/1746)'nin hayatı ve eserleri ele alınmıştır. Kalenderhâne Tekkesi'nin kısa bir tanıtımının yapıldığı ikinci bölümde ise söz konusu tekkenin şeyhlerine, fizikî konumuna ve tasavvuf kültürüne olan katkısına yer verilmiştir. Sonuç kısmında ise Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi ve kurucusu olduğu Eyüp Kalenderhâne Tekkesi hakkında kısa bir değerlendirme yapılmıştır. Abstract If a nation wants to carry its future to desired points, it has to care for the cultural, scientific and intellectual movements, which are inherited from its past within the historical process. People, who come to the forefront with their works and their struggles, are among the important structural elements of cultural heritage. It is a known fact that numerous people have contributed to the formation of our culture somehow more or less. These prominent personalities have arrived until today with their life stories or their works. One of these prominent people is Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi, who were influential in a wide variety with his personality as a statesman, a lecturer (mudarris), a penman, a poet and with his different sufistic understanding. In this study, Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi, who was one of the scholars and sufist of the 18 th Century Ottoman Period, and the Kalenderhâne Dervish Lodge, which he established in Eyüp District, have been dealt with. The study consists of two parts. In the first part, the life of Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi (Death 1159/1746), and his works have been dealt with. In the second part, where a short description of the Kalenderhâne Dervish Lodge has been described, and his contributions to the sheikhs of this lodge, and it physical position have been explained. In the conclusion part, a short evaluation has been made about Lâ'lîzâde Abdülbâkî Efendi and the Eyüp Kalenderhâne Dervish Lodge.

Genel olarak yaşadığımız izlenimler, tecrübeler medeniyet dünyamızı oluşturan temel unsurlardır. Toplumlar birtakım ictimâî, iktisâdî, siyâsî, ilmî birikimlerden istifade ederek kendilerine ait kültürel yapılarını inşâ ederler. İyi yetişmiş ilim ve gönül adamları bu kültür bileşenlerinin oluşumuna önemli katkıda bulunur. Bilindiği üzere toplumda öne çıkan şahsiyetlerin gayretleri ile medeniyetlerin kalıcılığı sağlanır. Bu anlamda yaşadıkları dönemin toplumsal hafızasında önemli yer edinen mümtaz kişilerin tespit edilip yakından tanınması gerekir. Bahsedilen amaca binâen kaleme alınan bu makalede, XVIII. yüzyıl Osmanlı mutasavvıfı Şeyh Mehmed Cemâleddîn-i Uşşâkî (ö. 1164/1750) ve onun yıllarca ilim ve irşâd faaliyetinde bulunduğu Cemâlîzâde Tekkesi ele alınmıştır. Söz konusu makale bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Mehmed Cemâleddîn-i Uşşâkî’nin hayatı ve eserleri, ikinci bölümde ise Cemâlîzâde Dergâhı, tekkede görev alan şeyhler ve tekkenin fizikî konumu tanıtılmıştır. Sonuç kısmında ise konuyla ilgili genel bir değerlendirme yapılmıştır. /

Generally, perceptions that we got and experiences of humans are the key components forming our civilized world. Societies establish their own cultural structures by making use of several social, economic, political and scientific heritages. Well-trained scientists and men of heart contribute greatly to the formation of these cultural components. As it is well-known, the sustainability of civilizations is ensured with the efforts of the prominent figures in a society. In this sense, it is necessary that the prominent people who have important places in the social memory of their periods are determined and recognized in a close manner. This study has been conducted based on the above-mentioned purpose and Sheikh Mehmed Cemâleddîn-i Uşşâkî (Death: 1164/1750), who was one of the Ottoman Sufis in XVIII. Century and the Cemâlîzâde Lodge in which he enlightened the society with science for many years are examined. The manuscript consists of one introduction and two subsequent parts. In the first part, the life and works of Mehmed Cemâleddîn-i Uşşâkî are introduced; and in the second part, the Cemâlîzâde Lodge, the sheikhs who were appointed in this lodge and the physical position of the lodge are introduced. In the conclusion part, a general evaluation is made about the topic.

Kültür ve medeniyet tarihimizin önemli kurumlarından olan tekkeler, uzun yıllar Osmanlı toplum hayâtında belirleyici rol üstlenmiştir. Tekkeler topluma sundukları kültürel, dînî, ahlâkî katkılarından dolayı genel itibâriyle Osmanlı Devleti tarafından desteklenmiştir. Osmanlı sultânları, devlet ricâli ve hanım sultânların İstanbul, Anadolu ve Rumeli’nin muhtelif yerlerine tekke inşâ etmeleri, bu desteğin en somut kanıtıdır. Şâh Sultân Tekkesi bu husûsa dâir örneklerden birini teşkil etmektedir. Nitekim kurucusunun adı ile anılan tekke, Yavuz Sultân Selim’in kızı, Kānûnî Sultân Süleymân’ın kız kardeşi, meşhur sadrâzamlardan Lütfî Paşa’nın hanımı, bir müddet Merkez Efendi’nin de eşi olan Şâh Sultân tarafından XVI. Yüzyılda yaptırılmıştır. Bununla birlikte söz konusu tekke, Halvetiyye tarîkatının Sünbüliyye kolunun şeyhi “Merkez Efendi” yani Mûsa Muslihuddîn Efendi adına inşâ edilmiş olması ile de önem arz etmektedir. Çünkü adı geçen tekke, Şâh Sultân’ın Merkez Efendi ile tanışması sonrasında binâ edilmiştir. Bununla birlikte Merkez Efendi ve Şâh Sultân’ın maddî ve mânevî katkıları, Halvetiyye’nin Sünbüliyye kolunun İstanbul’da yayılmasına vesile olmuştur.
Lodges, i.e. the Islamic Monasteries were one of the important institutions of our culture and civilization, and had definitive roles in Ottoman social life for many years in the past. In general, these lodges were supported by the Ottoman State because of their cultural, religious and moral contributions to the society. Ottoman Sultans, statesmen and lady sultans established many lodges in several places in Istanbul, Anatolia and Rumeli which is the most concrete proof of this support. In this respect, Shah Sultan Lodge is one of these many lodges. This lodge is called with the same name of its founder, and was built by Shah Sultan, who was the daughter of Yavuz Sultan Selim, sister of Sultan Suleiman the Magnificent, the wife of famous Grand Vizier Lütfi Pasha, and later, the wife of Merkez Efendi in XVI. Century. However, this lodge is also important in that it was built in the name of  “Merkez Efendi” in other words, Musa Muslihuddin Efendi, who was the Sheikh of Sunbuliyye Branch of Halvetiyye Cult in those times, because it was built after Shah Sultan met Merkez Efendi. In addition to these, the spiritual and material contributions of Merkez Efendi and Shah Sultan caused the spread of Sunbuliyye Branch of Halveti Cult in Istanbul.  In this review, the establishment and history of Shah Sultan Lodge, which acted together with the Sunbuliyye Branch of Halveti Cult from its early establishment, will be examined. The review will consist of two sections. In the first section, the process in which Shah Sultan, who was the founder of the lodge, became inclined to mysticism will be explained; and in the second section, the sheiks in this lodge will be introduced. In the results section, an assessment on the topic will be made.

Özet: İlk çağlardan beri muhtelif medeniyetlere ev sahipliği yapan Amasya, Anadolu coğrafyası üzerinde yer alan köklü şehirlerden biridir. Amasya'nın tarihî dokusuna bakıldığında, mezkûr kentte çok sayıda ilim, fikir sanat ve devlet adamının yetiştiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda Osmanlı Devleti'nde XVIII. yüzyılın sonu ile XIX. yüzyılın başında yaşayan Âkifzâde Abdurrahim Efendi müderrislik, mütefekkirlik ve mutasavvıflık yönü ile Amasya'nın yetiştirdiği önemli şahsiyetlerden biridir. Bu makalede, eserleri ve icrâ ettiği görevleri ile iyi bir ilmî birikime sahip olan Âkifzâde Abdurrahim Efendi ve onun tasavvufa dair kaleme aldığı Mir'âtü'n-nâzırîn adlı eseri tanınmaya çalışılacaktır. Bu amaca yönelik olarak ele alınan makale, giriş ve iki bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde Âkifzâde Abdurrahim Efendi'nin hayatı ve eserlerine, ikinci bölümde ise Mir'âtü'n-nâzırîn'deki tasavvufî görüşlerine yer verilecektir. Sonuç kısmında ise konuyla ilgili bir değerlendirme yapılacaktır. Abstract Amasya has hosted several civilizations since ancient times, and is one of the most profound cities located on the Anatolian geographical area. When the historical tissue of Amasya is considered, it is understood that many statesmen, men of letter and men of art were raised in this city throughout history. In this context, Âkifzâde Abdurrahim Efendi, who lived in late XVIII. Century and early XIX. Century in the Ottoman State comes to the forefront as a teacher, thinker, and Sufi raised in the city of Amasya. Âkifzâde Abdurrahim Efendi, who had a good scientific knowledge compilation with his works and duties, and his work "Mir'âtü'n-nâzırîn", which was written by him on Sufism, will be introduced in this study. The article, which will be designed in agreement with this purpose, will consist of an Introduction and two subsequent sections. In the first section, the life and works of Âkifzâde Abdurrahim Efendi will be included, and in the second section, his sufic viewpoints written in Mir'âtü'n-nâzırîn will be included. In the Conclusion section, a general evaluation will be made about the study topic.

Tasavvufun en önemli özelliği, insan rûhuna hitâb eden yönünün olmasıdır. İnsanın gönül dünyasını harekete geçiren mûsikî ile tasavvuf irtibat hâlindedir. Pek çok tarîkat anlayışında zikri süslemek, âyine âhenk katmak, ortamı coşturmak gayesiyle ile mûsikî bir vasıta olarak kabul edilmiştir. Tekkeler, mûsikî üstâdlarıyla mûsikî muhiblerinin bir araya geldiği, bilgi ve tecrübe aktarımında bulunduğu mekânlar olarak öne çıkmıştır. Bu anlamda tekke mûsikîsi daha çok kıyâmî ve cehrî zikir usûlünü benimseyen dergâhlarda gelişme göstermiştir. Çünkü bu nitelikteki tekkelerin zikir âyinlerinde, meclisi canlı ve hareketli tutabilmek için muhtelif ensturmanlar eşliğinde ritme uygun ilâhi ve kasîdeler seslendirilmiştir. Dolayısıyla cehrî zikir usûlünü benimseyen ve mûsikî kültürünün ilerlemesine katkıda bulunan tarîkatlardan biri de Halvetîlik‟tir. Halvetîlik‟teki cehrî zikir üsûlünün mûsikî ile irtibatının inceleneceği bu bildiri metni giriş ve iki bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde kısaca tekkelerdeki mûsikînin gelişme seyri, ikinci bölümde Halvetîlik‟teki cehrî zikir usûlü ve Amasya‟daki Halvetî tekkeleri ele alınacaktır. Sonuç kısımda ise konuyla ilgili değerlendirme yapılacaktır.

The most important property of mysticism is the fact that it has a side that addresses the spirit of humans. In this sense, music, which activates the spiritual world of humans, is in contact with the human spirit. Music has been accepted as a means of activating, bringing into consonance and ornamenting the dhikr in many mystic concepts. Islamic lodges have become forefront as places where masters of music and lovers of it come together and exchange knowledge and experiences. In this sense, the lodges showed development in the dervish convents that adopted overt and standing dhikr methods together; because in dhikr rituals of these convents, hymns and eulogies were used accompanied with various musical instruments in order to keep the gathering vivid and active. In this context, one of the cults that use overt dhikr method ad contribute to the development of musical culture is Halvetî Cult.  This paper, the overt dhikr method will be associated with music in Halvetî Cult, will consist of an introduction and two following parts. In the first part, the developmental stages of the music used in lodges will be dealt with; and in the second part, the overt dhikr method in the Halvetî Cult and the Halvetî Cults in the city of Amasya will be dealt with. In the conclusion part, an evaluation will be made on the topi

Muhammed Vehbî meşhur adıyla Terzi baba XIX. yüzyılda yaşamıştır. Adı geçen zât, Abdullah Mekkî vasıtasıyla Nakşibendiyye tarîkatının Hâlidiyye kolunun kurucusu Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’ye (ö. 1242/1827) intisâb etmiş ve onun halîfesi olmuştur. Terzi Baba, Nakşîliğin Hâlidî kolunun Erzincan ve dolaylarında yayılmasında önemli görevler üstlenmiştir. Bununla birlikte o, tasavvufa dair konuları şiirsel ifadelerle “Kenzü’l-Miftâh” adlı eserinde dile getirmiştir. Bu makalede, Muhammed Vehbî’nin tasavvufî anlayışını yansıtan düşünceleri onun günümüze ulaşan tek eseri “Kenzü’l-Miftâh” bağlamında incelenecektir. İki bölümden müteşekkil makalenin birinci kısmında Muhammed Vehbî’nin hayatı ve eserleri, ikinci kısmında “Kenzü’l-Miftâh” adlı eserindeki tasavvufî düşüncelerine yer verilecektir. Sonuç kısmında ise konuyla ilgili değerlendirme yapılacaktır.

Muhammed Vehbi, also known as Terzi Baba, lived in XIX. century. He devoted himself to Mawlânâ Khâleed al-Baghdâdî (d. 1242/1827), the founder of the Halidiyye branch of the Naqshbandi cult through ‘Abdullah Makkî, and became his caliph. Terzi Baba had undertaken important duties in spreading the Hâlidî branch of the Naqshbandi cult in Erzincan and its surroundings. He expressed mysticism with poetic expressions in his work Kenzü’l-Miftâh. In this article, the thoughts reflecting Muhammed Vehbi’s mystic understanding will be examined in the context of his only work,Kenzü’l-Miftâh which is the only surviving work of his. In the first part of the manuscript, which consists of two parts, Muhammed Vehbi’s life and works will be dealt with; and in the second part, his sufistic ideas mentioned in his work Kenzü’l-Miftâh will be examined. In the conclusion part, an evaluation about the subject will be done.

Öz Doğal güzellikleri, mesire alanları, zengin tarihî-kültürel yapıları ile yerli yabancı pek çok insanın ziyaret ettiği Eyüpsultan, sadece Türkiye'nin değil, İslâm âleminin de yakından tanıdığı bir semttir. İstanbul'un sur dışındaki en eski Türk-İslâm yerle-şim merkezlerinden olan, fetihle birlikte kurulan, Ebû Eyyûb el-Ensârî'nin türbesi-ni barındırması ile hem hânedân hem de halk tarafından verilen önem neticesinde yapılan yatırımlar, mimârî gelişmeler, sosyal ve kültürel kurumlar ile Eyüpsul-tan'ın her dönemde önemini koruduğu görülmektedir. Kurulan müesseseler arasın-daki çok sayıda tekkenin varlığı, mezkûr semtte yoğun bir tasavvuf hayatının ya-şandığına işaret etmektedir. Bu bağlamda Osmanlı Dönemi'nde muhtelif tarîkat veya kollarına mensup 70'e yakın tekkenin varlığı tespit edilmiştir. Bununla birlik-te fetihten îtibâren tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar geçen uzun zaman süre-sinde bu bölgedeki yapılar hakkında kesin bir sayı vermek elbette mümkün değil-dir. Bu konuda her ne kadar net bir şey söylenemese de belirtilen rakam bile Eyüp-sultan'ın dinî, ahlâkî, sosyal ve kültürel hayatında tasavvufun ne denli etkili oldu-ğuna işaret etmektedir. Bu makalede Eyüpsultan'daki tasavvuf kültürü, tekke ve tarîkat bağlamında bütüncül bakış açısıyla ele alınacaktır. Bu anlamda makale iki bölümünden oluşacaktır. Birinci bölümde, Osmanlı Dönemi'nde Eyüpsultan'da et-kili olan tekke ve tarîkatlar, ikinci bölümde söz konusu semtin kültürel, toplumsal, siyâsal ve askerî hayatında tasavvufun rolü incelenecektir. Sonuç kısmında ise ko-nuya dair genel değerlendirme yapılacaktır. 


Eyupsultan, which is visited by many local and foreign people, and which is famous for its natural beauties, recreational areas, rich historical-cultural structures, is a district that is known not only in Turkey but also by all Islamic world. It is seen that Eyupsultan has protected its importance in every period in history because it is the oldest Turkish-Islamic residential areas outside the city walls of Istanbul, it was established after the conquest of Istanbul, because it hosts the tomb of Ebû Eyyûb el-Ensârî, because it was cared by the dynasty and the people, and because it received investments and had architectural developments, social and cultural institutions. The existence of many Islamic monasteries among the established institutions show that an intense Sufi life was lived in the district. In this respect, the existence of nearly 70 Islamic monasteries was determined belonging to various cults and their branches in the Ottoman Period. However, it is of course not possible to speak of a certain number for these buildings because of the close down of them in 1925 since the day they were first established. Although it is not possible to speak with absolute clarity, even the number mentioned above indicates how influential the Sufi life was in the religious, moral, social and cultural life of Eyupsultan. In this manuscript, the Sufi culture in Eyupsultan will be dealt with in a holistic viewpoint in terms of the Islamic monasteries and lodges. In this respect, the manuscript will consist of two sections. In the first section, the Islamic monasteries and lodges that were influential in Eyupsultan during the Ottoman Period; and in the second section, the role of the Sufi life in the cultural, social and political life of the district will be examined. In the results section, a general evaluation will be made on the topic.

İlk çağlardan beri muhtelif medeniyetlere ev sahipliği yapan Amasya, Anadolu coğrafyası üzerinde yer alan en köklü şehirlerden biridir. Amasya‟nın tarihî dokusuna bakıldığında, mezkûr kentte çok sayıda ilim, fikir sanat ve devlet adamının yetiştiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda Osmanlı Devleti‟nde XVIII. Yüzyılın sonu ile XIX. Yüzyılın başında yaşayan Âkifzâde Abdurrahim Efendi muallim, mütefekkir ve mutasavvıf yönü ile Amasya‟nın yetiştirdiği önemli şahsiyetlerden biridir.  Bu çalışmada, eserleri ve icrâ ettiği görevleri ile iyi bir ilmî birikime sahip olan Âkifzâde Abdurrahim Efendi ve onun tasavvufa dair kaleme aldığı Mir„ âtü‟n - N âzırîn adlı eseri tanınmaya çalışılacaktır. Bu amaca yönelik olarak ele alınan bildiri metni, giriş ve iki bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde Âkifzâde Abdurrahim Efendi‟nin hayatı ve eserlerine, ikinci bölümde ise Mir„ âtü‟n - N âzırîn ‟deki tasavvufî görüşlerine yer verilecektir. Sonuç kısmında ise konuyla ilgili bir değerlendirme yapılacaktır/
Amasya has hosted several civilizations since ancient times, and is one of the most profound cities located on the Anatolian geographical area. When the historical tissue of Amasya is considered, it is understood that many statesmen, men of letter and men of art were raised in this city throughout history. In this context, Âkifzâde Abdurrahim Efendi, who lived in late XVIII. Century and early XIX. Century in the Ottoman State, comes to the forefront as a teacher, thinker, and Sufi raised in the city of Amasya.  Âkifzâde Abdurrahim Efendi, who had a good scientific knowledge compilation with his works and duties, and his work “ Mir‟âtü‟n - Nâzırîn ”, which was written by him on Sufism, will be introduced in this study. The review, which will be designed in agreement with this purpose, will consist of an Introduction and two subsequent sections. In the first section, the life and works of Âkifzâde Abdurrahim Efendi will be included, and in the second section, his sufic viewpoints written in M ir‟âtü‟n Nâzırîn will be included. In the Conclusion section, a general evaluation will be made about the study topic.