Бітва за Хюэ

Бітва за Хюэ
Асноўны канфлікт: Вайна ў В’етнаме
Марскія пяхотнікі ЗША падчас бітвы за Хюэ.
Дата	30 студзеня — 3 сакавіка 1968
Месца	Паўднёвы В’етнам
Вынік	перамога ЗША і Паўднёвага В’етнама
Праціўнікі
Паўднёвы В’етнам ЗША Паўночны В’етнам В’етконг
Камандуючыя
Нго Куанг Чонг Фостэр Лах’ю Чан Ван Куанг
Страты
па ўласных даных: 668 забітых і 3707 параненых па даных праціўніка: 25 000 забітых, параненых і палонных па ўласных даных: ад 1042 да 2400 забітых і зніклых без вестак, 3000 параненых, 68 палонных па даных праціўніка: 5113 забітых і 98 палонных
Агульныя страты
па даных урада Паўднёвага В’етнама: 844 грамадзянскіх асобы загінулі і 1900 атрымалі раненні падчас баёў, 4856 грамадзянскіх асоб і захоплены персанал пакараны смерцю камуністамі ці прапалі без вестак
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карта паўночных правінцый Паўднёвага В’етнама (I корпус). Хюэ быў адміністрацыйным цэнтрам правінцыі Тхыатхіен.

Бітва за Хюэ — адна з найбольш доўгіх і кровапралітных бітваў перыяду вайны ў В’етнаме, што адбылася ў 1968 годзе паміж сіламі ЗША і Паўднёвага В’етнама з аднаго боку і сіламі Паўночнага В’етнама з другога. Бітва вялася за паўднёвав’етнамскі горад Хюэ і характарызавалася разлютаванымі вулічнымі баямі, якія суправаджаліся вялікімі разбурэннямі і ахвярамі сярод мірнага насельніцтва.

Тэцкае наступленне і Хюэ

30—31 студзеня 1968 года сілы паўночнав’етнамскай арміі і Нацыянальнага фронту вызвалення Паўднёвага В’етнама разгарнулі ў маштабах усёй Рэспублікі В’етнам сваё першае стратэгічнае наступленне, вядомае як Тэцкае. Яно праводзілася падчас в’етнамскага свята Тэт і было парушэннем традыцыйнага перамір’я, абвешчанага ваюючымі бакамі на перыяд святкаванняў. У сілу нечаканасці атакі праціўніка сілы ЗША і Паўднёвага В’етнама апынуліся шмат у чым негатовымі да яе адлюстравання, што дазволіла камуністам дамагчыся шэрагу тактычных поспехаў. Найбольш значным з гэтых поспехаў быў захоп горада Хюэ.

На 1968 год Хюэ ўваходзіў у лік трох найбуйнейшых гарадоў Паўднёвага В’етнама (разам з Сайгонам і Данангам). Ён размяшчаўся ў паўночнай частцы краіны. Праз Хюэ праходзіла галоўная дарога Паўднёвага В’етнама — шаша № 1 (ад Сайгона да самай дэмілітарызаванай зоны. Такім чынам, Хюэ меў стратэгічнае значэнне: кантроль над горадам азначаў, што ўсе воінскія падраздзяленні на поўнач ад яго (паўночней Хюэ размяшчаліся буйныя сілы марской пяхоты ЗША, якія праводзілі аперацыі ў раёне дэмілітарызаванай зоны) будуць адрэзаны ад забеспячэння па зямлі. Акрамя таго, горад меў і вялікае сімвалічнае значэнне, з’яўляючыся ў XIX стагоддзі сталіцай В’етнама. З таго часу ў горадзе застаўся значны гістарычны помнік — крэпасць, вядомая як Цытадэль або Стары горад, на тэрыторыі якой размяшчаўся Імператарскі палац. Цытадэль была размешчана ў паўночнай частцы горада, на поўдні знаходзіліся жылыя кварталы. Дзве часткі Хюэ падзелены ракой Хыонг, бягучай з захаду на ўсход.

Бітва

Медык аказвае дапамогу параненаму марскому пяхотніку. Рота H 2-га батальёна 5-га палка марской пяхоты, Хюэ, 6 лютага 1968 г.

Захоп горада

Устанаўленне кантролю над Хюэ было адной з ключавых мэтаў камуністычных сіл падчас Тэцкага наступлення. Ранняй раніцай 31 студзеня 1968 гады два узмоцненых палка паўночнав’етнамскай арміі атакавалі горад, абараняць які было практычна няма каму. Праз некалькі гадзін Хюэ быў у руках В’етнамскага Народнага арміі; над Імператарскім палацам быў узняты сцяг НФВПВ. Паўночны В’етнам катэгарычна адмаўляў удзел сваіх рэгулярных войскаў у баявых дзеяннях на поўдні. У сувязі з гэтым аперацыя па захопу Хюэ была прадстаўлена як мерапрыемства партызан НФВПВ. Аднак два важных аб’екта засталіся ў руках амерыканскіх і паўднёваав’етнамскіх сіл, якія аказалі тут рашучае супраціўленне ворагу. На тэрыторыі Цытадэлі не быў захоплены размешчаны там штаб 1-й пяхотнай дывізіі Паўднёвага В’етнама. У паўднёвай частцы горада заставалася база Камандавання па аказанні ваеннай дапамогі В’етнаму (КАВДВ), дзе былі раскватараваны амерыканскія і некалькі аўстралійскіх ваенных саветнікаў.

Амерыканскае камандаванне, атрымаўшы паведамленне пра атаку на базу КАВДВ, неадкладна адправіла туды падмацаванне. Аднак у пачатку Тэцкай аперацыі свабодных рэзерваў у ЗША было няшмат, у сілу чаго амерыканскія афіцэры не змаглі спачатку дакладна ацаніць тое, што адбываецца ў Хюэ. Гаворка пакуль ішла толькі пра напад на базу КАВДВ, а не пра захоп горада буйнымі сіламі праціўніка. Таму на дапамогу асаджанай базе была адпраўлена ўсяго адна рота марской пяхоты. Прарваўшыся праз некалькі засад, рота дасягнула базы, калі праціўнік ужо адступіў ад яе. Пасля першапачатковага поспеху было вырашана паспрабаваць рушыць наперад у Цытадэль. Перасякаючы раку Хыонг па мосце, рота трапіла пад моцны агонь са сцен Цытадэлі і была вымушана са стратамі (50 чалавек параненымі і забітымі) адступіць.

Прыкладна ў гэты ж перыяд паўднёваав’етнамскія сілы паспрабавалі прарвацца да асаджаным у штабу 1-й дывізіі. Ім удалося гэта зрабіць коштам значных страт. Штаб дывізіі працягваў ўтрымлівацца, і праціўнік так і не змог захапіць яго. З гэтага моманту бітва за Хюэ ўступіла ў другую фазу.

Першыя амерыканскія аперацыі

У першых днях лютага амерыканскае камандаванне прыйшло да высновы, што горад кантралюецца значнай групоўкай паўночнав’етнамскай арміі, атрымлівальнай падмацаванне і боепрыпасы з заходняга напрамку, з даліны А-Шау, якая служыла адным з «уваходаў» са «сцежкі Ха Шы Міна» ў Лаосе на тэрыторыю Паўднёвага В’етнама. Для таго, каб перарэзаць канал паставак, сюды тэрмінова былі перакінуты некалькі батальёнаў 1-й кавалерыйскай (аэрамабільнай) і 101-й паветрана-дэсантнай дывізій ЗША. Гэтыя падраздзяленні сутыкнуліся з вельмі жорсткім супрацівам ворага, але ў канчатковым рахунку здолелі адрэзаць сілы паўночнав’етнамскай арміі ў Хюэ ад забеспячэння, што адыграла важную ролю ў ходзе бітвы. У баях асабліва ярка вызначыліся пяхотнікі 101-й паветрана-дэсантнай дывізіі ЗША, якія на працягу паўтары сутак трымалі заходні падыход да горада. Дзякуючы вялікаму арсеналу і выдатнай пазіцыі, байцы стрымлівалі шматлікія атрады. За гэты час ім удалося знішчыць звыш за 350 адзінак жывой сілы праціўніка, больш за 17 адзінак лёгкай бранятэхнікі і пакінуць без падтрымкі асноўныя сілы ворага ў самім горадзе. Гэта дазволіла 1-й кавалерыйскай і часцям 101-й паветрана-дэсантнай дывізій канчаткова адрэзаць канал пастаўкі боепрыпасаў у Хюэ.

Тым часам у паўднёвую частку горада прыбылі дадатковыя падраздзяленні марской пяхоты. Яны пачалі прасоўванне на захад паралельна рацэ, зачышчаючы гэты раён ад сіл праціўніка. Прасоўванне прыняло форму вулічных баёў, у якіх марскім пехацінцам прыйшлося «на хаду» асвойваць мастацтва вядзення вайны ў гарадскіх умовах. Паўночнав’етнамскія сілы абсталявалі ўмацаваныя пазіцыі ў дамах, што нярэдка прыводзіла да сутычак на кароткіх дыстанцыях. У баях вельмі добра паказалі сябе амерыканскія супрацьтанкавыя самаходкі М50 «Онтас» — дзякуючы сваёй рухомасці, яны былі менш ўразлівыя чым танкі, а іх безадкатныя гарматы залпам маглі абрынуць практычна любы будынак. Нягледзячы на ўсе цяжкасці, на 10 лютага марскія пяхотнікі авалодалі паўднёвай часткай Хюэ. Цяпер ім трэба было найбольш цяжкае — вызваленне Цытадэлі.

Цытадэль

План Цытадэлі.

Цытадэль была крэпасцю, пабудаванай па ўсіх правілах фартыфікацыйнага мастацтва. У лютым 1968 года паўночнав’етнамская армія выкарыстала яе па прамым прызначэнні, добра замацаваўшыся ў паўночным Хюэ. Штурм Цытадэлі ўскладняўся тым, што яна з’яўлялася нацыянальным здабыткам краіны, і кіраўніцтва Паўднёвага В’етнама звярнулася да амерыканскага камандавання з просьбай максімальна захаваць крэпасць ад разбурэнняў. У выніку былі ўстаноўлены жорсткія абмежаванні на аказанне артылерыйскай і авіяцыйнай падтрымкі ў ходзе штурму, а таксама на прымяненне бранятэхнікі.

З 12 лютага пачалося наступленне ў Цытадэлі. Амерыканская марская пяхота вяла баі ў яе паўднёвай частцы, а паўднёвагав’етнамскія войскі — у паўночнай, з плацдарму ў раёне штаб-кватэры 1-й дывізіі. Паўночнав’етнамскія салдаты выкарыстоўвалі для хованкі шматлікія хады ў мурах і нечакана атакавалі ворага з іх. Прасоўванне адбывалася вельмі павольна, аднак да гэтага часу абарона ўжо была ў асноўным пазбаўлена забеспячэння. Усведамляючы, што шлях да адступлення адрэзаны, паўночнав’етнамскія падраздзяленні змагаліся літаральна да апошняга чалавека. Для вызвалення Імператарскага палаца было задзейнічана элітнае падраздзяленне 1-й паўднёвагав’етнамскай дывізіі — рота «Чорныя пантэры».

24 лютага сцяг НФВПВ быў спушчаны з флагштока палаца і заменены сцягам Рэспублікі В’етнам, што сімвалізавала вызваленне Хюэ. Баявыя дзеянні ў горадзе і яго ваколіцах працягваліся яшчэ некалькі дзён.

Ахвяры вайны

Асноўны артыкул: Масавае забойства ў Хюэ

У апошнія дні бітвы амерыканскія і паўночнав’етнамскія салдаты сталі знаходзіць у Хюэ масавыя пахаванні мясцовых жыхароў. Сляды на целах паказвалі, што гэтыя людзі загінулі не ў выніку баявых дзеянняў. Шмат у каго рукі былі звязаны за спіной. Як высветлілася, паўночнав’етнамская армія ў перыяд акупацыі горада расстрэльвала ўсіх грамадзян горада, падазраваных у супрацоўніцтве з урадам Паўднёвага В’етнама (чыноўнікаў, паліцэйскіх і г. д.). Мяркуецца, што ўсяго было знішчана да 3000 чалавек. Гэты факт ніяк не каментуецца сучаснымі в’етнамскімі ўладамі. Некаторыя крытыкі вайны ў В’етнаме вылучалі гіпотэзы пра тое, што ў рэчаіснасці асноўная частка забітых была ахвярамі амерыканскіх артабстрэлаў, і прыпісванне адказнасці за іх гібель сілам камуністаў было толькі прапагандысцкім ходам. Аднак і гэтыя крытыкі прызнаюць сам факт расстрэлаў, падвяргаючы сумневу толькі сапраўдную колькасць ахвяр.

Вынікі

Бітва за Хюэ з’яўляецца адной з самых вядомых бітваў В’етнамскай вайны, а таксама самай буйнай у ходзе Тэцкага наступлення. Бясспрэчна, яно ўваходзіць і ў лік самых кровапралітных. Згодна з амерыканскімі і паўднёвав’етнамскімі ацэнкамі, у баях было знішчана да 5000 салдат праціўніка. Хоць гэтая лічба можа выклікаць сумнеў, відавочна, што практычна ўсе паўночнав’етнамскія падраздзяленні ў Хюэ панеслі найцяжэйшыя страты. Таксама 80% будынкаў горада было разбурана.

У баях за Хюэ удзельнічалі ў агульнай складанасці 3 батальёна марской пяхоты ЗША і 11 батальёнаў паўднёвав’етнамскай арміі. Нароўні са бітвамі з Гуадалканале і на Саламонавых астравах (Другая сусветная вайна), Інчхоннской дэсантнай аперацыяй і бітвай пры Часін (Карэйская вайна), а таксама абаронай Кхешані (В’етнамская вайна), бітва за Хюэ лічыцца адной з самых памятных і выдатных старонак у гісторыі Корпуса марской пяхоты ЗША. Марская пяхота атрымала важныя ўрокі вядзення баявых дзеянняў у гарадскіх умовах; у ходзе Іракскай вайны другі штурм Фалуджы (лістапад 2004) некаторыя аналітыкі параўноўвалі менавіта з бітвай за Хюэ. Разам з тым, нярэдка аказваецца забытай роля ў бітве падраздзяленняў Арміі ЗША і асабліва паўднёвав’етнамскіх сіл. Страты амерыканскіх падраздзяленняў (уключаючы вайсковыя падраздзяленні за межамі горада) перавысілі 200 чалавек забітымі, страты жа паўднёвав’етнамскіх войск склалі як мінімум 400 загінулых.

Адлюстраванне ў культуры

• «В’етнамская» частка фільма Стэнлі Кубрыка «Суцэльнаметалічная абалонка» адбываецца падчас бітвы за Хюэ.
• Бітва адлюстравана ў шэрагу камп’ютарных гульняў, у тым ліку «Men of Valor», «Conflict: Vietnam», «Battlefield Vietnam» і «Call of Duty: Black Ops». Вакол бітвы разгортваецца ўвесь сюжэт гульні «Vietcong 2». У «Rising Storm 2: Vietnam» таксама прысутнічае карта гэтага горада.

Спасылкі

• Дж. Тэйлор. Хюэ: Анализ 1989 года (исследование для Командно-штабного колледжа Корпуса морской пехоты США) (англ.)
• Сообщение Би-би-си о завершении боёв в Хюэ (24 февраля 1968) (англ.)
• д/ф «Вопреки всему» (Against the Odds) , Discovery World, 2014