Formy Organizacyjne

Download as pptx, pdf, or txt
Download as pptx, pdf, or txt
You are on page 1of 23

Formy Organizacyjne

Definicja:
Forma organizacyjna kształcenia jest działaniem z góry zaplanowanym, mającym określony cel,
który będąc ujętym w odpowiednich ramach, czyni ten proces bardziej skutecznym.
W zależności od tego, jak zorganizowany jest proces nauczania,
wybieramy odpowiednią formę, zależną od takich czynników jak:

 osoby
 miejsce
 okres kształcenia
 cel kształcenia
Każda forma nauczania powinna być elastyczna, aby dopasować się do celów, zadań,
dostępnego czasu i materiału, który trzeba omówić.

Istnieją różne kryteria, na podstawie których określa się formy kształcenia. Jedną z
takich klasyfikacji zaproponował Czesław Kupisiewicz, zaliczając do nich m.in.:

• liczbę osób uczestniczących w procesie nauczania-uczenia się; wyróżnia kształcenie jednostkowe


(indywidualne) i zbiorowe (np. system klasowy),
• miejsce uczenia się, gdzie wyróżnia zajęcia szkolne (w sali, pracowni, laboratorium, warsztacie czy
świetlicy) oraz pozaszkolne (praca domowa, wy- cieczka, praktyki w zakładzie pracy, wystawy i warsztaty
w centrum nauki),
• czas trwania procesu kształcenia.
Podstawową formą organizacyjną procesu kształcenia realizowaną w sposób formalny jest lekcja.
Do innych form organizacyjnych procesu kształcenia realizowanych poza instytucją oświatową należą:

 zajęcia pozalekcyjne,
 koła naukowe,
 wystawy interaktywne,
 wycieczki,
 inne formy poza wyżej wymienionymi.
Lekcja jako podstawowa forma kształcenia
Podstawową formą organizacyjną kształcenia w polskich szkołach jest lekcja. Każda lekcja
odbywa się w systemie klasowo-lekcyjnym, w którym uczestniczą uczniowie w podobnym
wieku. Lekcje mają określony czas, odbywają się w tej samej sali i są prowadzone według
ustalonego procesu kształcenia.
Podczas lekcji nauczyciel przekazuje określony zakres materiału grupie uczniów
zgodnie z przyjętym planem zajęć, wykorzystując do tego celu różne metody i
środki wspomagające proces dydaktyczny, aby osiągnąć z góry założony cel.

Lekcja określa, w jaki sposób należy organizować, a następnie realizować proces


kształcenia ukierunkowany na osiągnięcie wyników założonych w podstawie
programowej.
Lekcja według definicji Wincentego Okonia
Lekcja według definicji Wincentego Okonia to dominująca forma pracy nauczyciela z
uczniami w systemie klasowo-lekcyjnym, której istotę stanowi proces nauczania-uczenia się
ograniczony w czasie i uporządkowany w całość wg kolejnych następujących po sobie
czynności nauczyciela i uczniów, ukierunkowany na osiągnięcie celów.
Kupisiewicz definiuje lekcje jako główny
element systemu klasowo-lekcyjnego, który Inną definicję podaje Józef Półturzycki, który
określa nie tylko czas pracy nad tematami, na ujmuje lekcję jako swoisty akt nauczania i
uczenia się stanowiący całą i zamkniętą
jakie dzieli się materiał programowy, lecz jednostkę, właściwie zbudowaną i celową,
wpływa również na tok kształcenia, tzn. na uwieńczoną określonym i pożądanym
rozkład w czasie poszczególnych działów tego wynikiem kształcącowychowawczym.
programu.
Formy pracy uczniów na lekcji zależą od jej rodzaju. Można je podzielić na
różne typy według sposobu zdobywania wiedzy. Praca zbiorowa sprzyja
nawiązywaniu relacji między uczniami, praca grupowa uczy współpracy, a
praca indywidualna rozwija samodzielność.

Praca indywidualna oznacza, że uczniowie samodzielnie wykonują zadania, korzystając z pomocy


nauczyciela. Jej zaletą jest to, że każdy uczeń może uczyć się w swoim tempie, co pozwala na lepsze
przyswajanie wiedzy. Uczniowie mogą zdobywać informacje na różne sposoby, na przykład przez
czytanie książek czy oglądanie programów edukacyjnych. Efektem pracy indywidualnej powinny być
pomysły na rozwiązanie różnych problemów przedstawione przez uczniów.
Praca zbiorowa polega na wspólnym wykonaniu Praca grupowa angażuje wszystkich uczniów w
zadania przez wszystkich uczniów. Wszyscy temat lekcji, a cała grupa wspólnie odpowiada za
uczestniczą w nauce razem z nauczycielem. Jednak rozwiązanie zadania. Uczenie się w grupie może być
nie wszyscy uczniowie są w równym stopniu bardziej efektywne, bo uczniowie chętniej słuchają
swoich rówieśników niż nauczyciela. Praca w grupie
aktywni, ponieważ różnią się umiejętnościami.
rozwija relacje społeczne i moralne. Kluczowe jest
Dlatego ważne jest, aby nauczyciel dostosował odpowiednie dobranie uczniów do grup, aby były
poziom nauki do możliwości uczniów. Trzeba też zróżnicowane pod względem umiejętności i wiedzy.
równocześnie stosować pracę indywidualną, aby Dzięki temu uczniowie słabsi mogą uczyć się od
pomóc uczniom słabszym, nie hamując jednocześnie lepszych, a wszyscy mają większe szanse na
osiągnięcie dobrych wyników w nauce.
rozwoju tych zdolniejszych.
Struktura lekcji
Struktura lekcji składa się z trzech następujących po sobie części
-przygotowawczej (powtarzającej)
-podstawowej (postępującej)
-końcowej (podsumowującej, zbierającej)
Część przygotowawcza lekcji służy przede wszystkim przypomnieniu, powtórzeniu wcześniej
opanowanego materiału sprawdzeniu pracy domowej i przygotowaniu do nowej lekcji, która ma się
odbyć.

Część podstawowa obejmuje podanie tematu aktualnej lekcji, celów, dlaczego mamy zająć się
danym zagadnieniem, wytłumaczeniem "dlaczego?" i "po co?" nam jest to zagadnienie potrzebne.
W tej części następuje też wyjaśnienie i omówienie nowych zagadnień, które uczeń w danym
procesie dydaktycznym powinien opanować.

Część końcowa, podsumowująca, ma za zadanie zebranie w całość omawianych zagadnień,


uporządkowanie, powtórzenie oraz utrwalenie nowego materiału, zwrócenie uwagi na sprawy
ważne, istotne oraz zadanie pracy domowej
W literaturze pedagogicznej istnieją różne
klasyfikacje struktur lekcji.

Kazimierz Sośnicki wyróżnia następujące elementy lekcji, zwane ogniwami:


 organizacja klasy,
 sprawdzenie pracy domowej i przygotowanie do nowej lekcji,
 przeprowadzenie nowej lekcji,
 podsumowanie materiału,
 zadanie pracy domowej.
Z kolei Kupisiewicz uważa, że lekcja powinna opierać się na planie, który obejmuje m.in.
czynności przygotowawcze: sprawdzenie pracy domowej i ocenę wiedzy z poprzedniej lekcji.

 czynności podstawowe, których rodzaj określony zostaje przez zadania i cele zamierzone
do zrealizowania na poszczególnych lekcjach,
 czynności końcowe polegające na powtórzeniu najważniejszych informacji, utrwaleniu
nowego materiału, zadaniu zadania domowego,

Na podstawie powyższych dwóch przykładów można zauważyć, a następnie wyróżnić trzy


główne fazy lekcji będące trwałymi elementami jej budowy.
Struktura lekcji uzależniona jest w dużej mierze od zadań, celów lekcji, treści nauczanych,
wielu uczniów oraz środków i metod wykorzystanych do przeprowadzenia jednostki
tematycznej.
Typy lekcji i ich charakterystyka
Wyróżnia się cztery główne strategie nauczania-uczenia się, na podstawie których można
zdefiniować następujące typy lekcji: lekcja podająca, lekcja problemowa, lekcja
ćwiczeniowa, lekcja eksponująca oraz lekcja mieszana.
Lekcja podająca

Lekcja podająca opiera się na strategii asocjacyjnej, gdzie uczniowie przyswajają gotową wiedzę.
Przebieg tej lekcji obejmuje kilka etapów: wprowadzenie nowych informacji, ich powiązanie z
wcześniej nabytymi, uporządkowanie oraz zastosowanie w nowych sytuacjach. Uczniowie
zdobywają teoretyczną wiedzę, którą później wykorzystują w praktyce. Rola nauczyciela polega na
motywowaniu uczniów do działań poznawczych. Ten typ lekcji jest efektywny w szybkim
przekazywaniu materiału, ale uczniowie mogą mieć trudności z długotrwałym zapamiętaniem
treści, jeśli nie będą jej aktywnie stosować. Przykładem lekcji podającej jest wykład o budowie i
funkcjach układu krwionośnego z użyciem komputera i projektora.
Lekcja problemowa

Lekcja problemowa bazuje na strategii poszukującej, gdzie uczniowie samodzielnie odkrywają


nową wiedzę, stawiają pytania i rozwiązują problemy. Tego typu lekcje wspierają kreatywność
oraz rozwój osobowości uczniów. Przebieg lekcji problemowej obejmuje przygotowanie uczniów,
sprawdzenie pracy domowej, stworzenie sytuacji problemowej, opracowanie planu, realizację
pomysłów, a następnie utrwalenie wiedzy i jej zastosowanie w nowych sytuacjach. Lekcja
problemowa może różnić się w zależności od rodzaju problemu, który uczniowie rozwiązują, oraz
od liczby problemów poruszanych na zajęciach.
Lekcja ćwiczeniowa
Lekcja ćwiczeniowa opiera się na strategii operacyjnej, której głównym celem jest nauka poprzez działanie
i indywidualną aktywność ucznia. W tego typu lekcjach nacisk kładziony jest na praktyczne zastosowanie
wiedzy. Schemat lekcji ćwiczeniowej zazwyczaj obejmuje następujące etapy:

 Przygotowanie uczniów do pracy.


 Sprawdzenie zadania domowego.
 Nawiązanie do wcześniejszego materiału.
 Przykładowe rozwiązanie zadania pod kontrolą nauczyciela.
 Systematyczne wykonywanie ćwiczeń w celu utrwalenia wiedzy.
 Podsumowanie i weryfikacja zadań.
Lekcja ćwiczeniowa

Lekcja ćwiczeniowa dzieli się na dwie główne fazy:

 Faza orientacyjna: uczniowie zdobywają wiedzę, jak wykorzystać teorię w praktyce.


 Faza operacyjna: uczniowie praktycznie stosują zdobytą wiedzę, np. poprzez rozwiązywanie zadań. Taki
typ lekcji sprzyja aktywnemu uczeniu się, gdzie uczniowie samodzielnie utrwalają nowe umiejętności
poprzez działanie.
Lekcja eksponująca
Lekcja eksponująca wykorzystuje specjalną metodę nauczania, która skupia się na emocjach, uczuciach i postawach
uczniów. Celem jest, aby uczniowie lepiej zrozumieli różne wartości i nauczyli się je oceniać. Zgodnie z propozycją
Okonia, taka lekcja przebiega w następujących krokach:

Przygotowanie klasy do zajęć.


Poznanie i zrozumienie informacji o prezentowanym dziele oraz jego twórcy.
Oglądanie dzieła, które może być prezentowane kilka razy lub tylko fragmentami.
Dyskusja na temat głównych wartości zawartych w dziele.
Twórcze zadania dla uczniów, zależne od charakteru prezentowanego dzieła.
Lekcje eksponujące mają na celu rozwijanie wyobraźni, wpływanie na emocje oraz zachęcanie uczniów do głębszego
poznawania omawianych utworów.
Aby to osiągnąć, nauczyciel nie stosuje jednego, sztywnego schematu prowadzenia lekcji.
Lekcja mieszana
Lekcja mieszana łączy elementy różnych metod nauczania, takich jak lekcje podające, problemowe,
ćwiczeniowe czy eksponujące. Dzięki temu można skutecznie przekazywać nową wiedzę, utrwalać ją
oraz sprawdzać postępy uczniów. Typowa lekcja mieszana może wyglądać tak:

Przygotowanie uczniów do pracy na lekcji.


Sprawdzenie wiedzy zdobytej na poprzedniej lekcji.
Przedstawienie nowych tematów związanych z aktualnym materiałem.
Rozwiązywanie przykładów zadań związanych z tematem lekcji.
Podsumowanie zajęć oraz sprawdzenie rozwiązanych zadań.
Lekcje mieszane są elastyczne i pozwalają nauczycielowi na dostosowanie różnych metod nauczania do potrzeb
uczniów, co ułatwia efektywne uczenie się i osiąganie lepszych wyników.
Koniec

You might also like