Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 75 views

    Fil 102

    Uploaded by

    shirley fernandez

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PPTX, PDF, TXT or read online from Scribd

    Fil 102

    Uploaded by

    shirley fernandez
    75 views21 pages

    Original Title

    Fil-102

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PPTX, PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PPTX, PDF, TXT or read online from Scribd
    Download as pptx, pdf, or txt
    75 views21 pages

    Fil 102

    Uploaded by

    shirley fernandez

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PPTX, PDF, TXT or read online from Scribd
    Download as pptx, pdf, or txt
    of 21

    FILIPINO 102

    PANIMULANG LINGWISTIKA
    2:30PM-5:30PM

    PAKSA: ANG PONOLOHIYA


    A. KAHULUGAN

    Ang ponolohiya mula sa salitang Griyego:


    φωνή, phōnē, "tunog, boses" o palatunugan ay
    sangay ng lingwistika na nag-aaral ng mga
    tunog o ponema (phonemes) ng isang wika,
    ang pagkukumpara ng mga ito sa mga tunog
    ng iba pang wika at ang sistema ng paggamit
    ng mga tunog na ito upang makabuo ng yunit
    ng tunog na may kahulugan (i.e. morpema,
    salita).
    B. MGA BATAYANG KONSEPTO

    1. Articulatory Phonetics- ito ang sangay ng


    palabigkasan na nag-aaral sa paraan ng
    paglikha ng tunog. Masusing tinitignan dito
    kung paanong ang mga articulators sa loob ng
    bibig, o ang mga organo sa loob nito tulad ng
    labi, ngipin, gilagid, lalamunan, ay lumilikha
    ng mga tunog.
    Tatlong salik:
    Enerhiya o pinanggagalingan ng lakas
    Artikulador o kumakatal na bagay
    Resonador o patunugan
    Enerhiya

    Resonador

    Artikulador
    2. Diptonggo- ito ay tunog na nabubuo sa
    pagsasama ng alinman sa limang patinig
    (a,e,i,o,u) at malapatinig (w o y) na nasa iisang
    pantig.

    Halimbawa:
    a. aliw (a-liw)- /iw/
    b. sampay (sam-pay)- /ay/
    c. Kalabaw (ka-la-baw)- /aw/
    Tandaan…
    • Walang diptonggo kapag nahihiwalay ang
    patinig at malapatinig sa pagpapantig ng
    salita (a-li-wa-las).

    • Ang salitang sampayan ay walang


    diptonggo dahil ang magkasunod na titik a at
    y ay nahihiwalay sa pagpapantig ng salita
    (sam-pa-yan).
    3. Klaster (kambalkatinig)- mga salitang
    mayroong magkadikit o kabit na dalawang
    magkaibang katinig na matatagpuan lamang sa
    iisang pantig. b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, ñ, ng,
    p, q, r, s, t, v, w, x, y, z.

    Halimbawa:
    a. /pw/
    b. /py/
    c. /pr/
    (Unahan)
    a. Braso /br-aso/
    b. Grasa /gr-asa/
    (Gintna)
    c. Kontrata /kon-tr-ata/
    d. Kumpleto /kum-pl-eto/
    (Hulihan)
    e. Kard /ka-rd/
    f. Indeks /in-de-ks/
    4. Ponema- tumutukoy sa mga makabuluhang
    tunog ng isang wika, may 21 ponema sa
    Filipino
    16 katinig
    b,k,d,g,h,l,m,n,n,ng,p,r,s,t,w,y
    5 patinig
    a,e,i,o,u
    Isa sa mga yunit ng tunog na nagpapakita ng
    kaibahan ng isang salita mula sa isa pang salita
    ng partikular na wika.
    Halimbawa:
    a. “baha” at “bahay”
    b. “buho” at “bohok”
    c. “kama” at “kamay”

    ang ponema ay ang pundamental at


    teoretikong yunit ng tunog na nagbubuklod ng
    salita.
    5. Ponemang segmental- Ang ponemang
    segmental ay ang tunog o ponemang
    kinakatawan ng titik upang mabasa at
    mabigkas. Ito ang mga sumusunod:
    katinig (16)
    /b,k,d,g,h,l,m,n,ng,p,r,s,t,w,y,?/
    Halimbawa:
    Bata/h/=robe, bata/’/=child
    Patinig- Pinakatampok o
    pinakaprominenteng bahagi ng pantig.
    (i,e,a,o,u)
    Halimbawa:
    Ba-hay, ba-ba-e, di-la, tro-so

    diptonggo
    klaster
    6. Ponemang suprasegmental- tumutukoy sa
    diin, tono o intonasyon, hinto o antala at haba
    na ginagamit upang makapagpalinaw ng
    kahulugan.

    Mga simbolong ginagamit:


    Diin (CAPS)
    Tono (1-2-3-4)
    Hinto (mga pananda)
    Haba (. :)
    I. Diin- lakas, bigat, bahagyang pagtaas ng
    tinig sa pagbigkas ng isang pantig sa salitang
    binibigkas.

    Halimbawa: /kaMAY/
    a. Hiram lamang ang /BUhay/ ng tao.
    b. Sila /LAmang/ ang /buHAY/ sa naganap
    na sakuna, kaya masasabing /laMANG/
    sila.
    II. Tono o intonasyon- pagtaas at pagbaba ng
    tinig.

    Halimbawa: 3
    Pahayag: 2 ha 2
    4= pinakamataas
    ka pon 3= mataas
    Patanong: 4 2= katamtaman
    1= mababa
    3 pon
    2 ha
    ka
    III. Hinto o antala- saglit na pagpigil ng ating
    pagsasalita upang higit na maging malinaw
    ang mesaheng ibig ipahayag sa ating kausap.

    Ang hinto ay paghahati ng salita na


    gumagamit ng mga sumusunod na pananda.

    Maikling hinto:
    , kuwit
    + krus
    Mahabang hinto:
    ; tuldok-kuwit
    : tutuldok
    __ isang mahabang guhit
    // dalawang guhit pahilis
    > palaso
    - gitling
    …tulduk-tuldok
    Halimbawa:
    a. Padre, Martin, ang tatay ko.

    b. Hindi, si Cora ang may sala.

    c. Magalis
    Mag-alis
    IV. Haba- paghaba o pag-ikli ng bigkas ng
    nagsasalita sa patinig ng isang pantig sa salita.
    Gumagamit ng ganitong notasyon /./ at /:/ na
    siyang nagsasaad ng kahulugan ng salita

    Halimbawa:
    a. Likas na haba
    /asoh/- usok
    /a:soh/- isang uri ng hayop
    /pitoh/- bilang na 7
    /pi:toh/- silbato
    b. Panumbas na haba
    /’aywan/- /e.wan/
    /tainga/- /te.nga

    c. Pinagsama na haba
    magsasaka= /magsasa:ka/= magbubukid
    magsasaka= /magsa:sa:ka/= magtatanim
    mananahi= /manana:hi/= modista
    mananahi= /mana:na:hi/= magtatabas at

    bubuo ng kasuotan

    You might also like