W1

Teoretyczne podstawy
zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy

dr Agata Lulewicz-Sas
 Kilka słów o sobie
Od października 1999 r. – pracownik naukowo-
dydaktyczny Politechniki Białostockiej

2006 r. - dr nauk ekonomicznych

Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Zainteresowania naukowe:
• Ewaluacja przedsięwzięć
• Społeczna odpowiedzialność biznesu
• Zintegrowane systemy zarządzania
• Ekonomia kosztów transakcyjnych
• Ekonomia instytucjonalna
 Konsultacje

Studia dzienne
• Środa godz. 10.30 – 12.15, 14.15-15.00
• Piątek godz. 13.15-14.00

Studia zaoczne
• Sobota
(w terminach zjazdów na Wydziale Zarządzania)

• pokój 32 KS
 Warunki zaliczenia wykładu

• Test sprawdzający wiedzę

• Test będzie obejmował wiedzę przekazaną podczas
wykładu
• W przypadku niezaliczenia testu – student ma jedno
podejście poprawkowe (w czasie konsultacji)
 Program wykładu
• Teoretyczne podstawy zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy

• Podstawy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy

w świetle obowiązujących przepisów prawnych

• Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

• Czynniki zagrożeń zawodowych

• Wypadki przy pracy

• System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy według

wymogów normy PN-N-18001

• Ergonomia pracy przy komputerze

 Literatura:
• J. Ejdys, U. Kobylińska, A. Lulewicz-Sas, Zintegrowane systemy
zarządzania jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem pracy, Wyd.
Politechniki Białostockiej, Białystok 2011.
• J.Ejdys, A. Lulewicz, J. Obolewicz, Zarządzanie bezpieczeństwem w
przedsiębiorstwie, Wyd. Politechniki Białostockiej, Białystok 2008.
• J. Ejdys, U. Kobylińska, A. Lulewicz, Zintegrowane systemy zarządzania
jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem pracy. Teoria i praktyka, Wyd.
Politechniki Białostockiej, Białystok 2006.
• Podstawy systemowego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy,
red. D. Podgórski, Z. Pawłowska, CIOP, Warszawa 2004.
• „Inspektor Pracy”, miesięcznik Państwowej Inspekcji Pracy.
• Czasopisma: „ATEST”, „Praca i zdrowie”.

• Biblioteka Politechniki Białostockiej http://biblioteka.pb.edu.pl

• PN-N-18001: 2004 System zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Wymagania. PKN 2004.

• PN-N-18002: 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
PKN 2000.

• PN-N-18004: 2001 System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy. Wytyczne. PKN, Warszawa 2001.

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy (Dz. U. nr 21,

poz. 94 z 1998 roku tekst jednolity).

• Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z

dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr
169, poz. 1650).
 Cele przedmiotu:
• Zapoznanie z podstawowymi pojęciami z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Przedstawienie obowiązujących przepisów
prawnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny
pracy.
• Przegląd nowoczesnych systemów zarządzania
bezpieczeństwem pracy (PN-18001, OHSAS).
• Przedstawienie praktycznych działań związanych
z zarządzaniem bezpieczeństwem i higieną pracy
w przedsiębiorstwach.
Zakres prowadzonych zajęć nie obejmuje
szczegółowych wymogów z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy na
konkretnych stanowiskach pracy.
 Nabyte umiejętności
• Identyfikacja zagrożeń występujących na
stanowisku pracy.
• Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku
pracy (za pomocą matrycy ryzyka).
• System prawa w zakresie bhp w Polsce.
• Dokumentacja powypadkowa.
• Praktyczne wdrażanie systemu zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy zgodnego z
normą PN-N-18001.
Światowa Organizacja Zdrowia /WHO/ podaje, że 52%
światowej populacji aż jedną trzecią dorosłego życia
przebywa w pracy.

Istnieje zależność pomiędzy stanem zdrowia

pracowników i warunkami w gospodarce a wielkością
PKB.
Im wyższy rozwój gospodarki, charakteryzowany
wskaźnikiem wzrostu PKB, tym wyższe straty
społeczno-ekonomiczne.

Szacuje się, że wypadki przy pracy i choroby

zawodowe powodują obciążenie ekonomiczne
dochodzące nawet do 20% PKB.
Czynniki wpływające na zdrowie człowieka:

• styl życia – 50-60% (każdy człowiek może go

indywidualnie kształtować);

• środowisko fizyczne oraz społeczne życia i

pracy (około 20%);

• czynniki genetyczne (około 20%);

• służba zdrowia, która może rozwiązać 10-15%

problemów zdrowotnych społeczeństwa.
Raport Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i
Zdrowia w Pracy w Bilbao (2000)

Rodzaj zagrożenia Procent populacji

pracowniczej UE
narażonej na zagrożenie

Zbyt duża intensywność czynności 57%

powtarzalnych

Wymuszona pozycja ciała 45%

Obciążenie wynikające z dźwigania 34%

ciężarów

Niekorzystne warunki mikroklimatu 21%

Niekorzystne czynniki 67%

 Historyczna perspektywa

„Jeśli budowniczy wybuduje dom i będzie on

miał nietrwałą konstrukcję i zawali się
powodując śmierć właściciela, budowniczy
powinien być ukamienowany”

Kodeks Hammurabiego, władcy Babilonu 1750

Bezpieczeństwo to stan braku zagrożenia, stan
spokoju i pewności.

Bezpieczeństwo to jedna z najważniejszych

(podstawowych) potrzeb człowieka.

Najbardziej znaną teorią potrzeb jest hierarchia

potrzeb Abrahama Maslowa.

Maslow zauważył, że człowiek nie odczuwa potrzeb

wyższego rzędu do czasu, gdy nie zostaną
zaspokojone potrzeby znajdujące się na niższych
poziomach potrzeb.
Piramida potrzeb Abrahama Maslowa
 Bezpieczeństwo i higiena pracy

Według normy PN-N-18001 bezpieczeństwo i

higiena pracy to stan warunków i organizacji
pracy oraz zachowań pracowników
zapewniających wymagany poziom ochrony
zdrowia i życia przed zagrożeniami
występującymi w środowisku pracy.
W literaturze anglojęzycznej, ale również i w
Polsce rozróżnia się pojęcie bezpieczeństwa i
higieny pracy.

Bezpieczeństwo związane jest z ochroną

życia, natomiast higiena z ochroną zdrowia.
Międzynarodowa Organizacja Pracy ocenia,
że w ciągu roku 180 000 osób traci życie, a
ponad 110 mln osób ponosi urazy w
wypadkach przy pracy.

MOP została utworzona w 1919 roku w

Genewie.
W jej skład wchodzi 180 państw, w tym także
Polska.
 Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podstawowym zadaniem MOP jest poprawa

warunków życia i pracy poprzez ustanowienie
wszechstronnego kodeksu prawa i praktyki.
 Przesłanki wskazujące, że zarządzanie
bezpieczeństwem i higieną pracy powinno być
jednym z głównych celów działania firmy:
• obowiązujące przepisy prawne i sankcje za nieprzestrzeganie
ich;

• brak akceptacji społecznej firm, dla których życie i zdrowie

pracowników jest na dalszym planie;

• „bezpieczeństwo to dobry biznes”; doświadczenia wielu firm

wskazują, że istnieje związek między dobrym zarządzaniem
bezpieczeństwem a dobrym zarządzaniem biznesem.
Ergonomia
z gr. ergo – wskazuje na związek znaczeniowy z pracą
ergon – trud
-nomia – system praw rządzących daną dziedziną,
nauką (zasada, prawo)

Ergonomia to nauka zajmująca się zasadami i

metodami dostosowania urządzeń technicznych i
narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych
człowieka, zgodnie z wymaganiami fizjologii i
psychologii pracy.
 Ergonomia
Przedmiotem zainteresowania ergonomii jest układ:
człowiek - maszyna - warunki otoczenia

Twórcą jest Wojciech Jastrzębski, który zdefiniował

ergonomię jako naukę „o używaniu nadanych
człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności”.

W. Jastrzębski - autor pionierskiej rozprawy

ergonomicznej Rys ergonomii czyli nauki o pracy,
opartej na prawdach poczerpniętych z Nauki
Przyrody (1857).
 Kierunki działalności ergonomicznej

• ergonomia koncepcyjna – wprowadza wytyczne

i postulaty ergonomiczne na etapie projektowania
wyrobów, organizacji stanowisk pracy i
kształtowania środowiska pracy;

• ergonomia korekcyjna – zajmuje się

modernizacją wyrobów, usprawnianiem stanowisk
i środowiska pracy.
 Z punktu widzenia przedmiotu
zainteresowania
• ergonomia wyrobu – bada stopień
prawidłowości rozwiązań konstrukcyjnych;

• ergonomia środowiska pracy – zajmuje się

analizą warunków w których wyrób powstaje.
Pierwszym obowiązkiem biznesu jest
przetrwać, a wiodącą zasadą nie jest
maksymalizacja zysku ale zapobieganie
stratom.
/Peter Drucker/
Cel zarządzania bhp

Minimalizacja strat
 Strata
to nieuzasadniona, możliwa do uniknięcia w
świetle znanych i dostępnych rozwiązań
techniczno-organizacyjnych, część kosztów
działania określonego systemu człowiek – technika
- środowisko.

Zapobieganie stratom jest bardziej opłacalne niż

płacenie za niepożądane skutki działalności.
 Zagrożenia w środowisku pracy
prowadzą do strat:

• ludzkich;
• materialnych;
• środowiskowych.
 Rodzaje strat:

STRATY ZWIĄZANE Z
DZIAŁALNOŚCIĄ WYTWÓRCZĄ

Straty wewnętrzne

Straty zewnętrzne

Straty materialne
Straty środowiskowe
Straty zdrowotne
Straty społeczne

Straty ciągłe

Straty chwilowe
• ze względu na czasookres występowania strat:
 straty o charakterze ciągłym; występują nieustannie w toku
procesu produkcyjnego; związane są z emisją lub
odprowadzaniem substancji niebezpiecznych do środowiska
pracy i środowiska przyrodniczego; powodują one choroby
zawodowe i skażenie środowiska;

 straty o charakterze chwilowym; występują w sposób nagły,

incydentalny; są związane z jednoczesnym występowaniem
zagrożeń oraz czynników aktywizujących te zagrożenia.
Do czynników aktywizujących zalicza się:
• niebezpieczne zachowania
• niebezpieczne warunki
 Straty finansowe:
• straty ubezpieczone,
• straty nieubezpieczone.
Straty ubezpieczone:
dla zatrudnionych, produkcji, społeczeństwa
1 Straty zdrowotne, majątkowe, środowiskowe.

Straty nieubezpieczone:
8 ÷ 36 - uszkodzenie produktów i materiałów
- uszkodzenie budynków i instalacji
- uszkodzenie wyposażenia i narzędzi
- koszty sądowe
-wydatki na akcję ratowniczą i usuwanie
szkód
- czas badań
- przerwanie prac