Najnowsza Historia Polityczna

20.01.2023 11:42

I Faszyzm i podstawowe terminy:

• Faszyzm- (z włoskiego fascio- wiązka) ideologia, doktryna polityczna zapoczątkowana we Włoszech w okresie
międzywojennym. Opowiadała się za rządami dyktatorskimi i głosiła kult państwa

• Elementy charakterystyczne dla Faszyzmu:

-terror
-totalitaryzm
-nacjonalizm
-ekspansjonizm
-antykomunizm

• Przyczyny powstania ruchów faszystowskich:

-kryzys wartości
-sytuacja gospodarczo- społeczna (pogorszenie się warunków bytowych społeczeństwa po wojnie)
-upadek autorytetów (które nie sprawdziły się w świetle wydarzeń z 1914- 1918 roku)
-sytuacja polityczna (rozczarowanie konferencją pokojową)
-powstanie związków kombatanckich

• Liberalizm, a faszyzm:
Liberalizm:
-wysuwał na pierwszy plan interes jednostki
-stawiał za cel zabezpieczenie różnych wolności osobistych
-w imię ,,wolności’’ tolerował propagandę komunistyczną
Faszyzm:
-wysuwał na pierwszy plan interes narodu i państwa
-głosił zasadę podporządkowania się jednostki państwu ,,Wszystko dla państwa, nic poza państwem, nic przeciw
państwu”
-pozostawienie wolności jednostkom jedynie wtedy kiedy jest to zgodne z interesami państwa

• Państwo faszystowskie:
definicja- rodzaj państwa występującego we Włoszech (1922-1943 r.), którego twórcą był Benito Mussolini. Powstało
w czasie ogólnospołecznego niezadowolenia przez wysoki stopień bezrobocia, brak świadczeń i niezadowolenia z
wyników wojny.
Taki model państwa występował również w Niemczech (1933-1945 r.)

cechy:
-centralizacja władzy politycznej
-kontrola kluczowych punktów życia politycznego i ekonomicznego
-eliminacja opozycji
-kult państwa
-totalitaryzm

II Faszyzm włoski
• Geneza faszyzmu we Włoszech:
-1919 r.- powstanie związków kombatanckich z Benito Mussolinim na czele:
>do związków wkraczali byli żołnierze, młodzież i studenci niezadowoleni z istniejącej sytuacji politycznej
-1921 r.- założenie Narodowej Partii Faszystowskiej
-1922 r.- przejęcie władzy przez Mussoliniego ,,Marsz na Rzym’’

• Program Benito Mussoliniego:

-stworzenie silnego państwa, które poradzi sobie z chaosem wewnętrznym i doprowadzi do rozwoju terytorialnego
Włoch
-walka z komunizmem i lewicą, których oskarżano o złą sytuację gospodarczą w państwie
-przejęcie władzy nad gospodarką
-krytyka parlamentaryzmu

• Reformy prawa we Włoszech:

-reforma parlamentu- stworzenie stałej, silnej i jednolitej większości parlamentarnej
-reforma konstytucyjna- prawne wzmocnienie stanowiska szefa rządu
-uregulowanie prawa władzy wykonawczej do wydawania dekretów z mocą ustawy (decreti- legge)

• Mussolini i jego podejście do Żydów:

-w XIX i na początku XX wieku we Włoszech nie pojawiał się problem antysemityzmu o charakterze masowym. Nie
istniały bowiem różnice pomiędzy Żydami, a chrześcijanami; mogli oni zajmować wszystkie stanowiska, podobnie jak
inni obywatele. Marginalność występowania antysemityzmu przypisuje się czynnemu udziałowi Żydów w
funkcjonowaniu ruchu faszystowskiego
-Mussolini posiadał wśród swoich bliskich przyjaciół i współpracowników osoby narodowości żydowskiej.
-początkowo objęcie władzy przez Mussoliniego nie miało wpływu na położenie Żydów w społeczeństwie. Natomiast
w pierwszym dziesięcioleciu jego rządu Mussolini tolerował antysemickie wystąpienia, praktykował również
nieoficjalny sposób dyskryminacji Żydów- później antysemityzm w państwie narastał
-powodem dobrowolnej zmiany podejścia było wzmocnienie sojuszu niemiecko- włoskiego

• Mocne i słabe strony faszyzmu:

MOCNA STRONA:
-obalenie i niemal unicestwienie komunizmu
-usunięcie kryzysu parlamentaryzmu i utworzenie silnego rządu
-równowaga budżetowa; stabilizacja liry włoskiej
-wzmocnienie wpływu Włoch na arenie międzynarodowej
SŁABA STRONA:
-skasowanie wolności politycznej
-brak wolności prasy
-ograniczenie autonomii (chociażby uniwersytetów)
-skasowanie rządów terytorialnych

III Narodowy socjalizm w Niemczech- kobiety w III Rzeszy:

• Adolf Hitler- jego życie prywatne i podejście do kobiet:

-romans z Geil Raubal- siostrzenica
-lekarz najbliższego kontaktu- wenerolog

• Polityka prorodzinna:
-idealna rodzina składa się z 8 dzieci
-za posiadanie licznego potomstwa otrzymywano Krzyż Honorowy Niemieckiej Matki:
posiadanie 4 dzieci- brązowy, posiadanie 6 dzieci- srebrny, posiadanie 8 dzieci- złoty
-wymogi przyznania orderu:
>posiadanie licznego potomstwa
>aryjskie pochodzenie
>kandydaci musieli być wolni od chorób genetycznych
>cechowali się wiernością, praworządnością i moralnością

• Lebensborn
1935 r.
z inicjatywy Himmlera
miał dwa różne oblicza:
-jedno statutowe o charakterze organizacji społeczno-charytatywnej oparte na przepisach prawa cywilnego
-drugie przestępcze – „wykorzystujące kobiety jako narzędzia reprodukcji nowych, rasowych pokoleń przy pomocy
wyselekcjonowanych reproduktorów”

• Organizacje kobiece w III Rzeszy:

NS- Frauenschaft (NSF):
-1 październik 1931 r.
-jedyna partyjna organizacja kobiet
-wymagania przyjęcia do organizacji:
>ukończony 30 rok życia
>pochodzenie aryjskie
>zaświadczenie o dobrej jakości życia

-na początku działalności, NSDAP wyznaczyło jej trzy obszary zainteresowań:

>pomoc gospodarcza i sanitarna
>praca kulturalna i wychowawcza
>szkolenie gospodyń domowych w duchu narodowego socjalizmu

Bund Deutscher Mädel (BDM):

-Związek Niemieckich Dziewcząt
-wychowanie dziewcząt w duchu myśli politycznej NSDAP

IV ZSRR jako totalitarne państwo:

198 r.- rosyjska, ukraińska, zakaukaska, białoruska

1922-1991 r.

• Charakterystyka radzieckiego państwa totalitarnego:

-na czele państwa stał dyktator z pełnia władzy- Józef Stalin
-monopartyjność (system jednopartyjny)
-rozwinięty system terroru oparty na tajnej policji (NKWD- Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych); zsyłania do
obozów pracy- łagry
-propaganda; indoktrynacja społeczeństwa
-przejęcie przez państwo kontroli nad wszystkimi sferami życia społecznego
-rozwój przemysłu ciężkiego, militaryzacja- rozbudowa olbrzymiej armii
-mit wroga, którego obwiniano o działalność na niekorzyść państwa
-brak rozwiniętej własności prywatnej

• Ustrój państwa (według Konstytucji z 1936 r.):

-Konstytucja Stalinowska
-5 grudnia 1936 r.

ZSRR jako całość:

-granice
-łączność
-dyplomacja
-zasady rodziny

• Najwyższe organy:
Rada Najwyższa ZSRR- najwyższy organ władzy ustawodawczej
-Rada narodowości
-Rada związku

• Prawa i wolności obywateli:

-usunięcie podziału na klasy
-prawo do nauki
-świadczenia socjalne dla osób starszych
-prawo do pracy i odpoczynku
-równość płci, ras
-tolerancja wyznań
-wolność słowa, wolność druku, wolność zgromadzeń
-nietykalność osobista

• Rola Partii:
-jedyna legalna partia od początku istnienia ZSRR
-wszystkie organizacje (związki zawodowe, stowarzyszenia, organizacje młodzieżowe) kontrolowane są przez partie i
są jej podporządkowane
-cenzura pod kontrola partii
-brak opozycji; skuteczne likwidowanie jej (aresztowania, morderstwa polityczne, publiczne procesy polityczne, zsyłki
do łagrów )

• Zadania Partii:
-prawo łaski
-nadawanie orderów
-ogłoszenie mobilizacji, stanu wojennego
-dyplomacja

V Stany Zjednoczone (1901-1941 r.):

• Sukcesy Teodora Roosevalta:

1901-1909 r.
-pierwszy prezydent, który wyjechał poza USA
-dbał o naturę; parki narodowe- zainicjował program ochrony środowiska
-rozbudował marynarkę wojenną (1907 r.- wysłanie 16 okrętów, które opłynęły świat)
-wzmocnił budowę kanału panamskiego
-ustawa o kontroli leków, żywności
-zaangażował się w spór górników i właścicieli kopalń; podwyżki
-dążył do ograniczenia liczby imigrantów
-wprowadził USA do polityki międzynarodowej
-doktryna grubej pałki- w określonych przypadkach USA legalizowało interwencję zbrojną

• Powody przystąpienia do wojny:

-brak finansów z Europy
-rozpoczęcie przez Niemców nieograniczonej wojny podmorskiej
-storpedowania, zatopienia amerykańskich statków
-Niemcy naruszyły neutralność USA
-depesza Zimmermanna
-zmiana układu sił w Europie

• Konferencja Paryska:
-1919-1920 r.
-brało w niej udział 27 zwycięskich mocarstw
-podpisano traktat wersalski- układ pokojowy kończący I wojnę światową

Orędzie prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona- założenia pokojowe (14 podpunktów):

-jawne traktaty pokojowe; jawnie zawarte
-wolność żeglugi na morzu
-zniesienie barier gospodarczych
-gwarancje, że zbrojenia każdego narodu zostaną zredukowane do minimum
-swobodne załatwienie wszystkich pretensji kolonialnych
-stworzenie Ligii Narodów
-odniesienia do poszczególnych państw; rekompensata strat

• Lata 20- w dziedzinie gospodarki i na poziomie społecznym:

1920-1929 r.

reformy:
-lepsze płace
-spadek bezrobocia
-skrócenie czasu pracy
-rozpowszechnienie energii elektrycznej
-rozwój przemysłu samochodowego; pierwsze linie produkcyjne w fabryce forda
-monopolizacja

• Prohibicja w USA:
1920- 1933 r.

podział społeczeństwa na:

-suchych- popierających prohibicję
-mokrych- przeciwników prohibicji

• Rewolucja seksualna:
-antykoncepcja
-zmiany postaw wobec seksu pozamałżeńskiego
-emancypacja kobiet
-zmiany postaw wobec homoseksualizmu
-zmiany postaw wobec pornografii

• Kryzys ekonomiczny- konsekwencje; wyjście z zapaści:

wielki kryzys 1929-1933 r.

początek kryzysu ekonomicznego:

-czarny czwartek - 24 października 1929 r.- spadek cen akcji na nowojorskiej giełdzie

konsekwencje:
-spadek produkcji
-spadek zatrudnienia
-tworzenie monopoli
-kryzys produkcji rolnej
-kryzys handlu zagranicznego
-kryzys walutowy, bankowy

proces wyjścia z zapaści:

-zapobieganie deflacji
-wyścig zbrojeń- napędzający gospodarkę; zamówienia do armii
-roboty publiczne- praca dla bezrobotnych
-antykryzysowe ustawy Frankilna Delano Roosevalta- Nowy Ład
-powoływanie nowych organizacji pomagających bezrobotnym
-płaca minimalna

• Izolacjonizm- doktryna obecna w amerykańskiej polityce zagranicznej

-założenia opierały się na nieangażowaniu i nieinteresowaniu sprawami Europy; odseparowanie się od problemów
europejskich
-brak ingerencji w spory militarne- pozorna neutralność

w praktyce USA odgrywało ważną rolę jako partner gospodarczy i polityczny

VI Japonia w XIX I XX wieku:

• Epoka Meiji (reformy społeczne, ekonomiczne, polityczne):

1868-1912 r.

Konstytucja Meji (przysięga cesarska)- 6 kwietnia 1868 r. :

-pierwszy ważny dokument stanowiący podstawę do określenia porządku prawno- politycznego
-niezwykle ogólnikowy
-pięć paragrafów:
I odrzucenie przeszłości
II zbieranie wiedzy po całym świecie
III prawo do realizacji własnych dążeń
IV jedność w kraju
V zwołanie i sprawowanie rządów na podstawie opinii publicznej

reformy:
-samuraje utracili dawne przywileje
-wolność wyznania
-daimyo (potężni właściciele ziemscy) musieli przekazać swoje włości cesarzowi
-obowiązek szkolny dla wszystkich obywateli
-westernizacja
-rozwój sektora militarnego; obowiązkowy pobór do armii
-rozwój kolei
-elektryfikacja
-przejście na kalendarz gregoriański
-rozpoczęcie produkcji Mitsubishi
-reforma podatków- płacenie od wartości
-reforma monetarna- wprowadzenie jena

• Japonia w czasie I wojny światowej

przyczyny przystąpienia do wojny:

-umocnienie pozycji w Azji
-prestiż na arenie międzynarodowej
-rozwój handlu
-zdobycie złóż surowców naturalnych
-chęć zajęcia Indochin, Korei i Mandżurii

• Konferencja waszyngtońska:
1921-1922 r.

-uznanie suwerenności i nienaruszalności terytorialnej Chin

-polityka otwartych drzwi- otwarcie handlowe na cały świat; jednakowe stawki celne dla całego świata
-zbrojenia morskie; ograniczenia floty
-Japonia musiała oddać tereny zagarnięte Chinom podczas I wojny światowej
-1921 r.- traktat czterech; USA, Wielka Brytania, Japonia, Francja- pakt o nieagresji i poszanowaniu posiadłości na
Pacyfiku; wspólne rozwiązywanie sporów dotyczących wysp

• Lata 20 i 30 XIX wieku (sytuacja polityczna, cesarz Hirohito, kwestia Mandżurii):

sytuacja polityczna na lata 20 i 30:
-wzrost nacjonalizmu
-demonstracje, zamachy
-nowe wybory; częste rozwiązywanie parlamentu
-brak stabilności
-niezadowolenie z konferencji waszyngtońskiej

Cesarz Hirohito ,,Człowiek o Szerokich Horyzontach”:

-Incydent Mukdeński (18 września 1931 r.)- Japończycy wysadzili część swojej sieci kolejowej oskarżając o to Chiny;
Japonia musiała wycofać się z Ligii Narodów
-przejęcie sporego obszaru Mandżurii;
-1932r.- przekształcenie Mandżurii w Cesarstwo Mandżuko; na czele cesarz Chin Pu Yi, który był całkowicie
podporządkowany Hirohito

• druga wojna chińsko- japońska:

7 lipca 1937- 9 września 1945 r.

-najstraszniejsza, najbardziej krwawa wojna

-przejmowanie miast i linii kolejowych
-działania zbrojne na moście Marco Polo- początek wojny
-masakra nankińska (gwałt nankiński)- Japończycy przez 6 tygodni próbowali zdobyć miasto Nankin. Śmierć poniosło
wówczas od 150,000 do 300,000 osób.
-kapitulacja Japonii

VII Droga Indii do niepodległości

• Polityka kolonialna Wielkiej Brytanii wobec Indii:

-do 1707 r. prowadzili sporadycznie działania, jedynie osiedlanie wybrzeży
-1757 r. uzyskanie przez Brytyjczyków prawa do zarządzania dochodami Bengalu, Biharu i Orisy
-1857-1859 r. powstanie Sipajów- indusi w służbie europejskiej
-1858 r. Indie jako kolonia Wielkiej Brytanii
-1905 r. podział Bengalu na część muzułmańską i hinduską
-1919 r. ustawa o Indiach
-1919 r. zamieszki w Amritsarze wywołane ustawą Rowalt Act; przyzwolenie na aresztowania indusów bez sądów
-po 1921 r. po I wojnie światowej osłabianie pozycji Brytyjczyków
-15 sierpnia 1947 r. odzyskanie niepodległości przez Indie

władza ustawodawcza - centralna rada ustawodawcza

władza wykonawcza - rząd generalny; gubernator z ministrami

Negatywne skutki pobytu Brytyjczyków:

-kradzież surowców naturalnych
-wykorzystywanie ludzi jako siły roboczej
-rynek zbytu dla Brytyjczyków
-narzucanie prawa
Pozytywne skutki pobytu Brytyjczyków:
-rozwój szkolnictwa; możliwości kształcenia dzieci w Wielkiej Brytanii
-powstają szlaki kolejowe i drogowe
-ujednolicenie języka (wcześniej 21 dialektów)
-wprowadzanie nowych zaawansowanych technologii
-ślub- 12 rok życia
-zniesienie SATI (palenie kobiety po zgonie męża)

• Indyjski Kongres Narodowy:

-1885 r. utworzenie INC w Bombaju przez Allana Octaviana Hume
-1915 r. na czele INC Mahatma Gandhi
-1929 r. nowy przewodniczący INC Jawaharlal Nehru
-1947 r. wywalczenie przez INC niepodległości

Opis INC:
-partia jednocząca wszystkich Indusów
-brak stałej siedziby; jeździli po kraju by być bliżej ludzi
-początkowo INC nie był przeciwny brytyjskim rządom
-po I wojnie światowej zrzeszała socjalistów, tradycjonalistów, a nawet hinduskich i muzułmańskich konserwatystów
-INC jako organizacja zrzeszającą miliony ludzi, walczących z kastowością, biedą, religijnymi i etnicznymi różnicami.
-organizacja rewolucyjna licząca 15 milionów członków

Dwa obozy w INC:

-Garam Dal- ekstremistyczna; terror, walka
-Naram Dal- umiarkowana; brak przemocy

• Liga Muzułmańska:
-1906 r. założenie ugrupowania polityczno-religijnego
-1916 r. porozumienie z INC; program współdziałania
-1936 r. przegranie wyborów do Zgromadzeń Prowincjonalnych z INC; odmowa utworzenia wspólnej koalicji
-1946 r. przywódca Jinnah apeluje o oddzielne państwa muzułmańskiego - Pakistan

Opis Ligi Muzułmańskiej:

-utworzone w odpowiedzi na INC, aby reprezentować interesy muzułmanów na terenie całych Indii
-lojalność wobec W.Brytanii
-cel= własne państwo, odrębne okręgi wyborcze, pełnia praw dla muzułmanów
-1936 r.- opuszczeni przez INC; „zdani na siebie”

• Mohandas Karamchand Gandhi

-1888 r. wyjazd do Londynu w celu edukacyjnym
-1891 r. powrót do Bombaju
-1894 r. założenie Natalskiego Kongresu Indyjskiego na wzór INC
-obmyślił satyagraha - idee cywilnego nieposłuszeństwa bez użycia przemocy
-1919 r. zaproponowanie użyci satyagraha przeciwko Brytyjczykom, zdobycie wielkiego poparcia, na czele ruchu
protestowego; namawianie do bojkotowania towarów angielskie, odrzucenie mody zachodniej
-1922 r.uzyskanie przydomku Mahatma (Wielki Duch)
-wędrówka po Indiach i zapoznawanie ludzi z ideą ahimsa- idea walki bez użycia przemocy
-1930 r. konferencja w sprawie przyszłości Indii; domagał się likwidacji systemu kastowego
-1944 r. rozpoczęcie uczestnictwa w negocjacjach dotyczących niepodległości Indii
-1948 r. smierć Gandhiego z rąk fanatyka; umiera sam, ludzie przestali wierzyć w jego idee

-”Mistycznego prorok”, nowy Guru żyjący w całkowitym ubóstwie i hartujący ducha częstymi głodówkami

• Droga do niepodległości
-nie wspomaganie Wielkiej Brytanii w I wojnie światowej
-bojkot, palenie wyrobów brytyjskich, zwalnianie się z fabryk
-Gandhi i metoda „oporu bez użycia siły”
-1930 r.- "marsz solny" z powodu podniesienia podatku na sól przez Brytyjczyków
-"akcja kołowrotek"- ludzie sami robili sobie ubrania
-1930-1931 r."okrągły stół"- Londyn, dialog między muzułmanami i hindusami, dyskutowano o niepodległości całego
terytorium Indii; świadomość narodowa
-1935 r. utworzenie Federacji Ogólnoindyjskiej, zaczynaja tworzyć się nowe partie, jednoczą się chłopi, studenci i
robotnicy
-Indie zostają przyłączone do II wojny światowej automatycznie ze względu na bycie kolonią Wielkiej Brytanii
-w latach 40. XX wieku Brytyjczycy opuszczają Indie z powodu walk na froncie, wypuszczają więźniów politycznych,
prowadzą negocjacje, rząd brytyjski decyduje się na przekazanie władzy
-1947 r. czerwiec gotowy plan podziału Indii na dwa państwa, sierpień - ogłoszenie niepełnej niepodległości Indii i
Pakistanu

VIII Izrael- trudna droga do niepodległości

ruch syjonistyczny - (od Syjon- jerozolimskie wzgórze) nacjonalistyczny ruch, dążący do utworzenia państwa
żydowskiego w Palestynie oraz zatrzymania procesów asymilacji żydów na świecie. Był odpowiedzią na
antysemityzm.

Natan Birbaum - twórca pojęcia syjonizmu (chciał państwa żydowskiego na Grand Island w USA)
Mordechai Noah - twórca myśli syjonistycznej
Teodor Herzl - przywódca organizacji syjonistycznej

Przyczyny sukcesu żydów:

-zaradność
-przedsiębiorczość
-majątek
-mądrość

Kibuce:
-powstały z inicjatywy Żydów po ich przybyciu do Palestyny
-gospodarstwo oparte na wspólnej własności, brak osobistego majątku
-walne zebranie kibucników- decyzje dotyczące strategii gospodarczej i podziału dochodów
-jednakowe stroje, aby różnica damsko-męska nie była widoczna
-jednakowe prawa i obowiązki dla każdego
-funkcjonowały u nich szkoły, instytucje, organizacje dbające o interesy żydowskie
-przynależność do wspólnoty jest dobrowolna

Przebieg afery Dryfusa:

-1894 r. Alfred Dreyfus, francuski oficer pochodzenia żydowskiego
-został skazany na dożywotni karny obóz na "Diabelskiej Wyspie" na podstawie spreparowanych dowodów
wskazujących na zdradę na rzecz Niemiec
-fałszerstwo zostaje ujawnione, 13 stycznia 1898 r.
-przyczyną afery była niechęć znacznej części oficerów do promowania Francuzów żydowskiego pochodzenia,
kwestionowali lojalność żydów

Konsekwencje rozpoczęcia ruchu syjonistycznego:

-Theodor Herzl pisze „Der Judenstaat" (Państwo żydowskie)
-29-31 sierpnia 1897 r. Pierwszy Kongres Syjonistyczny w mieście Bazylea w Szwajcarii , bierze w nim
udział 197 delegatów z całego świata
-kongres będzie się zbierał każdego roku
-wybrano miejsce, flagę i hymn państwa żydowskiego
-powstaje "Program Bazylejski":
>zostanie utworzone państwo dla Żydów
>możliwość imigracji Żydów z całego świata
>rozwój kibuców
>rozwój rzemiosła, przemysłu, gospodarki
>tworzenie instytucji zabiegających o uznanie międzynarodowe
>świadomość narodowa, jej budowanie

I wojna światowa:
-Żydzi zamieszkujący różne tereny walczą ze soba
-Europa przestaje im pomagać i USA zaczyna przesyłać pieniądze
-Żydzi mieszkający na terenie Imperium Osmańskiego albo przyjmują obywatelstwo tureckie lub migrują

Układ Sykes - Picot z 1916 r.

dotyczył podziału Bliskiego Wschodu na strefy wpływów:

dla Francji- Syria i Liban,

dla W. Brytanii - dolna Mezopotamia, Hajfa i Akke
-pomiędzy terenami francuskimi i brytyjskimi utworzono konfederacje państw arabskich lub jedno niezależne
państwo arabskie
-święte miejsca w Jerozolimie pozostaną pod wpływem areny międzynarodowej

Plan Uganda- rząd brytyjski ofiaruje kolonie w Afryce (Ugandę) Żydom dla zbudowania ich państwa. Początkowo
Herzl zaakceptował tą propozycje, jednak odrzucono ten pomysł na VII Kongresie; "Syjonizmu bez Syjonu"

Nota Balfoura 2 listopada 1917 r.

-Rząd brytyjski wystosowuje do Angielskiej Federacji Syjonistycznej pismo; zapowiedź utworzenia w Palestynie
"siedziby narodowej" dla Żydów
-1922 r. - utworzenie Agencji Żydowskej w Palestynie:
>współdziałanie z władzami brytyjskimi
>pełniła role przedstawicielstwa politycznego Żydów
>na obszarze Palestyny mieszkało 84 tys. Żydów, czyli 11,2% społeczności palestyńskiej
Akcja imigracyjna Żydów spowodowała eskalację przemocy między imigrantami a arabami. Rząd brytyjski stawał się
coraz mniej przychylny i stopniowo zaczął ograniczać jej rozmiary.

• Działania zmierzające do ograniczenia żydowskiej imigracji do Palestyny:

I Biała księga 1922 r.
- Określenie liczby imigrantów
- Wskazanie konkretnych terenów do osiedlania
II Biała księga 1930 r.
- Ograniczenie napływu fali imigrantów
III Biała księga 1939 r.
-Palestyńczycy domagają się swojego państwa
-Żydzi dążą do uzyskania niepodległości
-Wycofanie się Brytyjczyków z Palestyny po zakończeniu mandatu

-Świat nie aprobuje białych księg.

-Exodus 1947, na statku przybywają ofiary Holocaustu, są informowani, że muszą zawrócić do Marsylii, następnie są
odsyłani do Hamburga.
-Żydzi zwracają się o pomoc do ONZ w 1947 r. i zostaje powołany specjalny komitet do spraw Palestyny.

• Podział Palestyny na dwa państwa:

- 1947-1977 r. ONZ proponuje podział Palestyny na dwa niepodległe państwa:
• Palestynę Arabską, państwo mniejsze
• Państwo Żydowskie, państwo większe
• Jerozolima otrzymuje międzynarodowy status
15 maja 1948 r. – ogłoszenie aktu niepodległości w Tel Awiwie

IX Geneza i dzieje Chin

• Historia upadku cesarstwa chińskiego 221 p.n.e - 1911 r.

- Niezadowolenie ludności chińskiej z faktu sprawowania władzy przez wywyższających się Mandżurów, którzy byli
mniejszością; Chińczycy nie mieli głosu w sprawach państwa, nie zostawali dopuszczani do miejsc pracy

- 1899 - 1901 r. powstanie bokserów (Yihequan) – zbrojne wystąpienie ludowe w północno- wschodnich Chinach
skierowane przeciwko cudzoziemcom i dynastii Qing.
- 1905 r. powstaje Tongmenghui, Liga Związkowa – chińska tajna rewolucyjna organizacja republikańska:
> przywódca: Sun Jat-Sen
>główne cele: obalenie mandżurskiej dynastii Qingi, przekształcenie Chin w republikę, ludowładztwo, nacjonalizm,
brak monarchii, dobrobyt ludu i konstytucja
- 10 października 1911 - 12 lutego 1912 r. - Rewolucja Xinhai, lokalne elity nie chciały, aby urzędnicy rządu
centralnego odnosili korzyści z budowy kolei w Sinchuan; obala dynastię Qing
-1912 r. oficjalnie proklamowanie utworzenie Republiki Chińskiej; prowizoryczna konstytucja- zakaz
krępowania stóp, palenia opium
-1912 r. Sun Jat-sen ustępuje ze stanowiska
-1912 r. Yuan Shikai, wybrany na drugiego prezydenta Republiki Chińskiej
- Republika Chińska otrzymuje uznanie na arenie międzynarodowej, przeniesienie stolicy z Nankinu ponownie do
Pekinu

• Kuomintang, partia polityczna:

25 stycznia 1912 r. założenie partii przez Song Jiaorena i Sun Jet- Sena
Cel: nie dopuszczenie do erozji demokracji, koncentracja władzy w rękach prezydenta

- 1913 r. Yuan Shikai obala parlament i zabija premiera

- 1915 r. Yuan Shikai ogłasza się cesarzem
- 1919 r. nieuznawanie partii za suwerena Chin przez państwa zachodnie i zwrócenie się o pomoc
do ZSSR
- 1923 r. misja radziecka Michaiła Borodina; zmusza chińskich komunistów do podporządkowania się Kuomintangowi
- Czang Kai-szakaj nowym liderem partii, za sprawą operacji wojskowych na północy jeszcze bardziej umacnia
pozycje partii
-Styczeń 1915 r. wysunięcie 21 żądań przez Japonie:
>Udostępnienia prowincji Szantung
>Udzielenia zezwolenia na prowadzenie handlu
>Eksploatacji kopalń oraz budowy dróg i kolei w Chinach (zwłaszcza w Mandżurii i Mongolii Wewnętrznej)
>Udziału Japonii w kierowaniu polityką, finansami

• Konflikty wewnętrzne w dwudziestoleciu międzywojennym:

- 1919 r. Żądania chińskie na konferencji paryskiej; unieważnienie przywilejów i praw obcych mocarstw na
ich terytorium, zwrot poniemieckiego terytorium koncesyjnego w Shandong
> odrzucone
- 1921 r. powstanie Komunistycznej Partii Chin
- 1924 – 1927 r. I rewolucyjna wojna domowa, utworzenie Armii Narodowo-Rewolucyjnej za sprawa Kuomintangu
- 1 sierpnia 1927 r. powstanie w Nanchangu kierowane przez KPCh
- 1927 – 1937 r. II rewolucyjna wojna domowa, bazy KPCh zostają pokonane przez Czang Kaj-szeka
- 18 września 1931r. japońska Armia Kwantuńska, pod dowództwem Shigeru Honjō, wysadza w powietrze odcinek
należącej do Japonii Kolei Południowomandżurskiej i oskarża o ten sabotaż Chiny, rozpoczynają działania zbrojne
w Mandżurii
- 9 marca 1932 r. Japończycy proklamują utworzenie marionetkowego Państwa Mandżurskiego (Mandżukuo)
- 7 sierpnia 1937 r. incydent na moście Marco Polo obok pekinu i rozpoczęcie ataku na Chiny
- 1937-1938r. Japończycy panują nad znacznymi obszarami Chin z Pekinem, Tianjinem, Szanghajem, Nankinem,
Kantonem, Wuhanem. Wojska chińskie kontrolują obszar środkowych i zachodnich Chin (stolicę przeniesiono do
Chongqingu nad rzeką Jangcy)

• Rewolucja i narodziny ChRL:

- 21 stycznia 1949 r. armia komunistyczna zajmuje Pekin
- 20 kwietnia 1949 r. zajmuje Nankin, siedzibę władz Kuomintangu
- 1 października 1949 r. Mao Zedong proklamuje w Pekinie powstanie Chińskiej Republiki Ludowej; republikę uznaje
ZSSR i Wielka Brytania
- Pozostawienie na stanowiskach urzędników Kuomintangu, wprowadzenie gospodarki centralnie sterowanej
- 1951-1952 r. „Kampania Trzech Anty” - przeciwko korupcji, biurokracji i marnotrawstwu, wyeliminowanie osób
niepewnych ideowo z partii
- 1954 r. wprowadzenie konstytucji
- Do 1958 r. kolektywizacja rolnictwa, utworzenie Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych
- Pierwszy plan pięcioletni: wprowadzenie urzędowej kontroli cen, uproszczono pismo chińskie, aby zmniejszyć
analfabetyzm, odebrano ziemię bogatszym oddano biedniejszym, jak najszybsze zindustrializowanie kraju
- 1956-1957 „Kampania Stu Kwiatów” obywatele oceniają rządy komunistów
- 1957-1958 – „Kampania przeciw Prawicom”, akcja prześladowania inteligencji i przeciwników politycznych ze
strony rządu
- 1958-1962 Drugi plan pięcioletni, 15% mniej zbiorów

• Mao Zedong 26 grudnia 1893 r. - 9 września 1976 r.

- polityk, dyktator komunistycznych Chin
- 1911 r. bierze udział w rewolucji w Chinach
- 1921 r. wraz z towarzyszami zakłada Komunistyczną Partię Chin (KPCh), 2 lata później wchodzi do Komitetu
Centralnego KPCh.
- 1924-1927 r. przywódca I rewolucyjnej wojny domowej, walczy przeciwko Kuomintangowi
- 1927-1937 r. Uczestnik w II wojnie domowej
- 1931 r. lider Chińskiej Republiki Sowieckiej w prowincji Ciangsi
- Od 1943 r. przewodniczący partii, dowództwo nad armią rewolucyjną
- 1937 r. ataku Japonii na Chiny wspólnie z Kuomintangiem walczy z agresorem.
- Wypiera Japończyków i wbrew Stalinowi decyduje się na III wojnę domową 1946–1949 r.
- Zwycięża z Czang Kai-szekajem i 1 października 1949 r. proklamuje powstanie Chińskiej Republiki Ludowej
(ChRL)
- Staje na czele państwa i zostaje przewodniczący Centralnego Rządu Ludowego ChRL
- 1949 r. podpisuje układ o przyjaźni z ZSRR, wprowadza sowiecki model gospodarki
- Po 1956 r. zrywa sojusz z ZSRR
- Rozwija się kult jego osoby, jako "sternika rewolucji", a tzw. czerwona książeczka stała się "katechizmem
politycznym" w Chinach
- Chińska wersja marksizmu-leninizmu przechodzi do historii jako maoizm

X WYBUCH I KONSEKWENCJE I WOJNY ŚWIATOWEJ:

• Zmiana w układzie sił międzynarodowych na przełomie XIX/XX wieku Blok Trójprzymierza (Niemcy, Austro –
Węgry, Włochy):
- czuły się otoczone przez wrogie im państwa
- Niemcy- państwo młode i ambitne, izolowane Anglię i Francję
- Austro- Węgry chciały pokonać Rosję na Bałkanach i dalej kontynuować swoją ekspansje terytorialną
- Zbliżenie się Berlina i Wiednia zaowocowało w silną współpracę; odwrócenie się Niemiec od Rosji i Anglii
- Niemcy wymierzyli swe siły przeciwko byłym sojusznikom
- Włoskie marzenia o odtworzeniu Imperium rzymskiego i chęć zdobycia koloni

• Trójporozumienia (Anglia, Francja i Rosja)

- Kontrolowanie ambitnych Niemiec, aby zaprzestali zbrojeń
- Niedopuszczenie Niemiec do stania się potęgą morską
- Chęć Anglii i Francji pozostania potęgami światowymi, z licznymi koloniami
- Pragnienie Francuzów o rewanżu na Niemcach; odzyskanie Alzacji i Lotaryngii
- Zemsta Francuzów na Niemcach za wojnę 1870-1871 r.

I kryzys marokański:
- Niemcy na początku XX wieku kierują ekspansje na Maroko
- 1905-1906 r.- widmo wojny; polityka nieustępliwości i bezkompromisowość w tej kwestii
- Brytyjczycy pomagają Francji, łagodzą niemieckie zapędy
- 1906 r. konferencje w Algeciras, podtrzymanie niepodległość Maroka, utworzenie Marokańskiego Banku
Państwowego, wprowadzenie kontroli Francji i Hiszpanii nad miejscową policją
II kryzys marokański:
- Rozczarowanie Francji i Niemiec postanowieniami konferencji
- 1907 r. obalenie sułtana al-Aziza, próba Francji przejęcia kontroli podczas niespokojnej sytuacji
- 1911 r. powstanie w okolicach Fezu, Francja śle 8000 żołnierzy, którzy wkroczyli do kraju pozbawiając go
niepodległości
- Natychmiastowa reakcja Niemców, do portu w Agadirze wpłynęła niemiecka „Pantera”
- Niemcy wycofują się, Francja otrzymuje protektorat nad Marokiem, ale oddają Kongo Francuskie Niemcom

• Polityczne przyczyny wybuchu wojny:

- naruszenie systemu Świętego Przymierza przez zjednoczenie Włoch i Niemiec
- chęć odwetu przez Francję i odzyskanie Alzacji i Lotaryngii
- imperializm i konflikty kolonialne Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec
- rywalizacja Austro-Węgier i Rosji o podział wpływów na Morzu Czarnym
- dążenie Niemiec do powiększenia rynków w związku z szybkim rozwojem przemysłu
- rozpad więzi dynastycznych między monarchiami Europy na rzecz sojuszów polityczno-militarnych
• Narodowościowe przyczyny wybuchu wojny:
- dążenie narodów do samoistnienia, chęć niepodległego państwa
- ,,Kocioł bałkański”- konflikty etniczne na Bałkanach
• Militarne przyczyny wybuchu wojny:
- wyścig zbrojeń – podwojenie armii Niemiec i Francji, rozbudowa floty brytyjskiej
- wykorzystanie doświadczeń wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905 r.
- niemiecki plan Schlieffena; atak jako pierwsi, szybka mobilizacja, Blitzkrieg- wojna błyskawiczna

• Sprawa Polski w okresie I wojny światowej:

Wybuch „wielkiej wojny” tworzył dla Polaków zupełnie nową sytuację: przeciwko sobie stanęli zaborcy, dotąd
zjednoczeni. Dawało to możliwość odzyskania niepodległości. Jednocześnie Polacy byli zmuszeni do podjęcia decyzji,
za którą się opowiedzieć, ryzyko walczenia przeciw sobie.

Rosja:
- 1914 r. książę Mikołaj (naczelny wódz armii rosyjskiej) obietnicą zjednoczenia Polaków pod berłem cara
- 1917 r. Rząd Tymczasowy za niepodległą Polską w sojuszu z Rosją
- 1917 r. Piotrogrodzka Rada Delegatów za niepodległością wszystkich narodów imperium; w tym Polski
Niemcy i Austro-Węgry:
- 1914 r. wspólna odezwa naczelnych wodzów z obietnicą niepodległości (bez konkretnych szczegółów)
- 1915 r. okupacja Kongresówki (strefy niemiecka i austriacka)
- 5 listopada 1916 r. „manifest dwóch cesarzy” „akt 5 listopada” – zapowiedź utworzenia Królestwa Polskiego na
ziemiach zaboru rosyjskiego (brak szczegółów odnośnie granic)
- 1917 r. utworzenie Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego – budowa polskiej administracji
>orientacja prorosyjska (ND Romana Dmowskiego) – największym wrogiem Polski są Niemcy; należy zjednoczyć
ziemie polskie pod berłem cara, a po wygraniu wojny stopniowo uzyskiwać coraz większą niezależność aż do
niepodległości
>orientacja proaustriacka (PPS Józefa Piłsudskiego) – największym wrogiem Polski jest Rosja; należy wywołać
powstanie w zaborze rosyjskim i utworzyć zalążek niepodległego państwa

• Konsekwencje I wojny światowej:

-zaostrzenie konfliktów narodowych i klasowych
-rozwój nowych technik wojskowych
-śmierć 8-10 milionów ludzi
-głód, epidemie i zniszczenia
-upadek trzech wielkich dynastii: Hohenzolernów, Habsburgów i Romanowów
-koniec istnienia monarchii Austro-Węgierskiej,
-odrodzenie się lub powstanie nowych państw w Europie: Polski, Czechosłowacji, Jugosławii, Litwy, Łotwy, Estonii
i Finlandii
-powstanie Ligi Narodów
-oddanie przez Niemcy Alzacji i Lotaryngii
-nowy podział terytorialny w Europie
-nowy podział kolonii pomiędzy mocarstwami

XI ETAPY AGRESJI NIEMIECKIEJ 1934-1938 r.

Traktat wersalski; 28 czerwca 1919 r.- dokument kończący I wojnę światową podpisany pomiędzy Niemcami a
Ententą oraz państwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi

• Przyczyny łamania ładu wersalskiego:

- Niezadowolenie narodu niemieckiego spowodowane zbyt wysokimi reparacjami
- Ośmieszenie Niemiec na arenie międzynarodowej
- Nieobecność wielkich mocarstw, np. USA
- Nieskuteczność Ligi Narodów
- Polityka apeassementu (ustępstw), nikt w Europie nie traktował Hitlera poważnie

• Etapy odchodzenia Niemiec od traktatu wersalskiego:

-1933 r. – Hitler wycofuje się z konferencji rozbrojeniowej w Genewie, a potem z Ligi Narodów
-1935 r. – rozporządzenie o przystąpieniu do odbudowy lotnictwa wojskowego (Luftwafe pod dowództwem
H.Geringa), później rozbudowa armii lądowej
- Wprowadzenie służby wojskowej
-10 marca 1935 r. – wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej, utworzenie 36 korpusów „pokojowej”
armii - 550 tys; żołnierzy 3 razy więcej niż dopuszczone w traktacie
- Remilitaryzacja Nadrenii
-Wejście wojsk niemieckich do zdemilitaryzowanej strefy
- Zajęcie Austrii, Czechosłowacji
-12 marca 1938 r. – dywizje niemieckie wkraczają do Austrii
-29/30 września 1938 r. narada w Monachium Anglii Włoch Francji i Niemiec postanawiają, że Rzesza może zająć
konkretne tereny
-1-10 października 1938 r. Rzesza zajmuje postulowane obszary, zdobywają Zaolzie i Sudety
- Żądania wobec Polski i Wolnego Miasta Gdańsk (1938 r.)
-Zgoda na eksterytorialną linie kolejową i autostradę na Prusy Wschodnie i do Królewca, miała biec przez polskie
Pomorze
-21 marca 1939 r. Ribbentrop rozmawia z ambasadorem Lipskim, Polska miała zrezygnować z samodzielnej polityki
zagranicznej

XII EUROPA NARODZINY NOWEGO PORZĄDKU 1943-1947 r.

• Konferencje Pokojowe:
Konferencja w Teheranie
28 listopada - 1 grudnia 1943 r.
Skład: Roosevelt, Churchill, Stalin
- potwierdzenie utworzenia II frontu
- wstępne określenie wschodniej granicy Polski (linia Curzona)
- podział stref wpływów w Europie Wschodniej
- ustalenie desantu w Normandii (Overlord)
- po wojnie niepodległość dla Austrii
- okupacja tymczasowa Iranu po wojnie
- nierozstrzygnięta sprawa dalszych losów Niemiec

Konferencja na Malcie
30 stycznia - 3 lutego 1945 r.
Skład: Roosevelt, Churchill
- Wypracowanie wspólnego stanowiska wobec Stalina
- Zatrzymanie Armii Czerwonej przed wpływami w Europie zachodniej i środkowej
- Podjęcie satysfakcjonującej decyzji dla obu stron co do Niemiec

Konferencja w Jałcie
4-11 lutego 1945 r.
Skład: Roosevelt, Churchill, Stalin
- podział Niemiec na 4 strefy okupacyjne
- reparacje wojenne od Niemiec, ukaranie hitlerowskich zbrodniarzy
- ogłoszenie przyszłych granic Polski (wschód – linia Curzona, zachód – Odra i Nysa Łużycka)
- utworzenie w Polsce Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej (włączenie demokratycznych przywódców z
Londynu)
- zobowiązanie Stalina do przystąpienia do wojny z Japonią trzy miesiące po zakończeniu II WŚ w Europie
- uznanie przez Chiny statusu Mongolii będącej satelitą ZSRR, Stalin zgodził się zawrzeć układ o przyjaźni i
współpracy z chińskim rządem Czang Kaj-Szeka
- sprecyzowano kształt ONZ – system jałtański – milczące przyzwolenie na powstanie stref wpływów w świecie

Konferencja w Poczdamie
17 lipca - 2 sierpnia 1945 r.
Skład: Truman i Byrnes, Stalin i Mołotow, Churchill i Eden
- celem było opracowanie traktatu pokojowego i decyzje o losach pokonanych Niemiec
- 4D w sprawie Niemiec – demilitaryzacja, demokratyzacja, denazyfikacja, decentralizacja
- naród niemiecki ponosi odpowiedzialność za rozpętanie II WŚ, ukaranie zbrodniarzy wojennych
- utrzymanie podziału na strefy okupacyjne
- ostateczne oznaczenie zachodniej granicy podczas konferencji pokojowej z Niemcami
- dla Polski terytoria niemieckie na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, część Prus Wschodnich i Wolne Miasto Gdańsk
- przesiedlenia ludności niemieckiej z czechosłowackich Sudetów, Prus Wschodnich i terenów ofiarowanym Polsce
- podział Austrii na 4 strefy okupacyjne
-1945-1947 r. Norymberskie procesy - sądzenie 22 niemieckich zbrodniarzy wojennych
-10 lutego 1947 r. Pokój Paryski - układ pokojowy między aliantami a sojusznikami Niemców

Wypędzenie Niemców z Prus Wschodnich:

- Październik 1944r. Armia czerwona wkracza na terytorium Prus Wschodnich
- Mieszkańcy przekonani o „ostatecznym zwycięstwie” niczego nie świadomi stają twarzą w twarz z obliczem wojny
- Dokonuje się wielu zbrodni na ludności niemieckiej
- Wiosna 1945r. Stalin rozkazuje dokonać „dzikich wysiedleń”
- Znaczna część osób nie wytrzymuje wykańczający podróży
• Wysiedlenie Niemców po Poczdamie:
- Stalin nakazuje usunąć wszystkich Niemców
- Obywatele niemieccy są wypędzani ze wszystkich państw, które miały niedługo zostać przyłączone do ZSRR
- Czystki niemców miały charakter morderstw, gwałtów oraz grabież
- Wypędzonych zostało 11-13mln osób z czego 3,5 mln z Polski