ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO

ZESPÓŁ OSTREGO STRESU

DIAGNOZA
FORMY POMOCY
 Co to jest PTSD ?
Post-Traumatic Stress Disorder

Zespół Stresu Pourazowego

Zaburzenie lękowe

Syndrom zaburzeń stresowych

w następstwie traumy
 Diagnoza PTSD

1. Kryterium A: stresor
2. Kryterium B: ponowne doświadczanie
3. Kryterium C: unikanie
4. Kryterium D: pobudzenie
5. Kryterium E: czas trwania
6. Kryterium F: upośledza funkcjonowanie
 Kryterium A – STRESOR

1. Człowiek jest uczestnikiem lub

świadkiem wydarzeń związanych ze
śmiercią, zagrożeniem śmiercią bądź
poważnymi obrażeniami ciała albo też
z zagrożeniem dla własnej lub cudzej
nietykalności cielesnej.

2. W trakcie tej sytuacji osoba odczuwała

intensywny strach, przerażenie,
bezradność i rozpacz.
JAKIE WYDARZENIA

mogą wywołać PTSD?

Katastrofy naturalne
(trzęsienia ziemi, powodzie)

Katastrofy wywołane nieumyślnie przez

człowieka
(pożary, wypadki drogowe, katastrofy lotnicze)

Katastrofy świadomie wywołane przez

człowieka
(zamachy terrorystyczne, tortury, wojny)

Gwałt, napad, przemoc w rodzinie

 B. POWTÓRNE PRZEŻYWANIE
traumatycznego wydarzenia
(co najmniej 1 objaw)

natarczywe wspomnienia
powracające koszmarne sny o wydarzeniu
 nagłe uczucie, jakby wydarzenie znów miało miejsce
silne napięcie wywołane każdym wspomnieniem
o wydarzeniu, czy też przedmiotem, który się z tą
rzeczą kojarzy
reakcje fizjologiczne na wydarzenia symbolizujące
lub przypominające pewne aspekty urazu
 C. UPORCZYWE UNIKANIE
bodźców związanych z wydarzeniem
(co najmniej trzy objawy)

unikanie myśli lub uczuć związanych z traumą: ofiary z

dużym oporem i niechęcią mówią o tym co się wydarzyło,
zazwyczaj towarzyszy temu silne napięcie i lęk
unikanie działań lub sytuacji, które mogłyby wywołać
dramatyczne wspomnienie
niepamięć wydarzenia: należy sprawdzić, czy amnezja
nie była spowodowana alkoholem, czy zażyciem innych
środków psychoaktywnych przez ofiarę
utrata zainteresowań ważnymi czynnościami, np. pracą,
rodziną, szkołą…
uczucie obojętności lub chłodu
 poczucie braku perspektyw na przyszłość
 D. UTRZYMUJĄCE SIĘ OBJAWY
ZWIĘKSZONEGO POBUDZENIA
(co najmniej dwa objawy)

trudności z zasypianiem lub snem

drażliwość lub wybuchy gniewu
trudności w koncentrowaniu się
nadmierna czujność
przesadne reakcje na bodziec
E. Czas trwania zaburzenia
(symptomów z kryterium B,C,D)
jest dłuższy niż 1 miesiąc

F. upośledza funkcjonowanie
społeczne, zawodowe
 Co to jest ASD?
Acute Stress Disorder

ZESPÓŁ OSTREGO STRESU

Prekursor PTSD (u około 1/3 osób z ASD

rozpoznaje się PTSD)
Kryteria ASD są ściśle wzorowane na PTSD.
Czas od urazu – od 2 dni do 4 tygodni
Kryterium dodatkowe w ASD – grupa
objawów dysocjacyjnych
 Jak diagnozować zespół ostrego
stresu (ASD)?

1. Kryterium A: stresor
2. Kryterium B: dysocjacja
3. Kryterium C: ponowne doświadczanie
4. Kryterium D:unikanie
5. Kryterium E:pobudzenie
6. Kryterium F: czas trwania
7. Kryterium G: upośledzenie funkcjonowania
 Objawy dysocjacyjne

1. Subiektywne poczucie odrętwienia

lub wyobcowania emocjonalnego - zanik
oczekiwanych reakcji emocjonalnych
2. Ograniczenie świadomości otoczenia – osoba jest
w mniejszym stopniu, niż można oczekiwać świadoma
wydarzeń
3. Derealizacja (poczucie,
że otoczenie jest
nierealne, jakby ze snu)
Objawy dysocjacyjne
4. Depersonalizacja - poczucie, że własne ciało
jest czymś obcym lub, że widzi się samego siebie
z perspektywy innej osoby
5. Amnezja dysocjacyjna- niezdolność
przypomnienia sobie wydarzenia

By spełnić to kryterium osoba musi

demonstrować co najmniej trzy z wymienionych objawów.
Objawy te mogą wystąpić w czasie urazu albo w ciągu miesiąca
po urazie.
 Kryterium ASD PTSD
Stresor Wydarzenie Wydarzenie
zagrażające; strach zagrażające; strach
Dysocjacja Tak, co najmniej Nie
trzy objawy
Ponowne Tak Tak
doświadczanie
Unikanie Tak Tak
Pobudzenie Tak Tak
Czas trwania Co najmniej 2 dni Co najmniej 1
i mniej niż miesiąc miesiąc po urazie
Upośledzenie Tak Tak
Funkcjonowania
 stany PTSD :
ostry – jeśli czas trwania objawów jest krótszy niż 3 miesiące
chroniczny – jeśli objawy trwają 3 miesiące i dłużej
z odroczonym początkiem (opóźniony) - jeśli pojawienie się
URAZ symptomów wystąpiło przynajmniej po 6 miesiącach

2d 1m 3m 6m

PTSD opóźniony
ASD

Ostry stan
PTSD Chroniczny stan PTSD
 Częstość występowania PTSD zależy od:

1. Rodzaju, rozmiaru i intensywności przeżytego

zdarzenia traumatycznego:
• działania wojenne doprowadziły do powstania PTSD
u 15 - 20 %, (15% weterani z Wietnamu, 86% uchodźcy
z Kambodży, 46% ocalali z holocaustu)
• ataki terrorystyczne u ok. 31 %
• gwałtu u ok. 50 % występujące po 3 miesiącach
• wypadki drogowe u 10 - 25 % (dzieci 45 %)
• katastrofy naturalne u 4 - 26 %
• uczestnicy akcji i służby ratownicze
PTSD rozwinęło się u:
- strażaków 15 - 18 %
- policjantów 7 %
2. Wieku, płci, cech temperamentalnych i osobowościowych
3. Ogólnego stanu zdrowia - fizycznego i psychicznego przed
sytuacją traumatyczną
4. Historii psychiatrycznej w rodzinie
5. W okresie trwania zdarzenia: m.in. jaką rolę jednostki pełniła
w zdarzeniu:
• poszkodowany,
• świadek,
• osoba pomagająca (ratownik)
• Nie ma górnej granicy czasu trwania symptomów PTSD

Często towarzyszą im:

• depresja (~ 40%),
• zaburzenia lękowe (~ 20%),
• uzależnienie od alkoholu (~ 13%)
• zaburzenia psychosomatyczne (~ 20%)
• nadużywanie alkoholu, środków psychoaktywnych
• zachowania agresywne
• izolacja społeczna
 Podatność na ASD i PTSD

1/3 ludzi doświadcza ciężkiego urazu psychicznego

10-20% ludzi, którzy doświadczyli silnego urazu
psychicznego doświadcza również PTSD
3-6% ogólnej populacji choruje na PTSD
1-2% ma objawy PTSD w 10 lat po urazie
dwukrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn
 PODATNOŚĆ NA ASD I PTSD

występuje tym intensywniej im większe było

zagrożenie życia, im większe były straty ofiary
najbardziej zagrożone są osoby , które przed
traumatycznym przeżyciem miały już problemy ze
swoją kondycją psychiczną
słabo wykształceni i o niskim statusie materialnym
(często są oni pozbawieni pomocy i wsparcia ze strony
innych)
zależy od predyspozycji genetycznych
• Sytuacje traumatyczne spowodowane przez
człowieka (napady, tortury, zamachy
terrorystyczne, gwałt, przemoc w rodzinie)
częściej wywołują PTSD niż sytuacje
spowodowane przez naturę.

• Doświadczanie ludzkiego okrucieństwa oraz

bezradności powoduje dramatyczne
załamanie poczucia własnej wartości i
samoakceptacji.
Leczenie ASD i PTSD
 Edukacja i wsparcie
 Farmakoterapia
 Psychoterapia
 TERAPIA FARMAKOLOGICZNA
W leczeniu PTSD stosuje się głównie
środki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe

Leki stosuje się, gdy:

objawy trwają długo i są ostre
osoba cierpi na inne zaburzenia psychiczne
(np. depresja, zaburzenia lękowe)
osoba ma myśli samobójcze
pomimo terapii, następuje nasilenie objawów
FARMAKOTERAPIA
DAJE NAJLEPSZE
REZULTATY
W POŁĄCZENIU Z
PSYCHOTERAPIĄ!
TERAPIA ASD I PTSD

Terapia powinna być

krótkotrwała skoncentrowana
na traumatycznej sytuacji
i reakcjach osoby
poszkodowanej
1. PRACA NAD LĘKIEM
 1. PRACA NAD LĘKIEM

 Trening relaksacji mięśni –po to, by nauczyć

kontrolować strach i niepokój przez systematyczne
odprężanie głównych grup mięśni.

 Relaksacja izometryczna- polega na napinaniu na

krótko, a następnie na rozluźnianiu mięśni
pozostających w bezruchu.

 Kontrola oddechu – nauka powolnego oddychania dla

uniknięcia hiperczujności, drżenia, palpitacji itp.
Hiperwentylacja
jest reakcją naturalną na stres

KONTROLA ODDECHU
- WAŻNY ELEMENT
PRACY Z LĘKIEM
Hiperwentylacja powoduje:
 Trzęsienie się głowy, dłoni lub kończyn
 Drżenie lub skurcze mięśni
 Zawroty głowy i zaburzenia widzenia
 Trudności w oddychaniu
 Wyczerpanie, zmęczenie
 Bóle klatki piersiowej i brzucha

Doznania te potęgują LĘK

i hiperwentylację!
 Lęk

nieprzyjemne nadmierne

doznania oddychanie
 ASD I PTSD
TOWARZYSZĄ
NIERACJONALNE MYŚLI,
PEŁNE NIEPOKOJU!
 2. TERAPIA POZNAWCZA
Rozpoznawanie i podważanie negatywnych
myśli oraz irracjonalnych przekonań

Przekonania Automatyczne Emocje

myśli
u osób po urazie
Już nigdy nie będę Zostanę Strach
bezpieczna skrzywdzona

Nikomu nie można ufać Nienawidzę Gniew

tego świata
Przyciągam Lepiej Smutek
nieszczęścia byłoby
umrzeć
 Konfrontacja
z irracjonalnymi przekonaniami
• Co myślałem na ten temat przed urazem?
• Jak ktoś inny widziałby tę sytuację?
• Jak zareagowałbym, gdyby ktoś inny miał taką
myśl?
• Jaki ma wpływ na mnie taki sposób myślenia?
• Jakie są dowody na to, że jest to prawdziwa
myśl?
• Czy ta myśl jest dla mnie pożyteczna czy
szkodliwa?
• Czy obwiniałbym kogoś innego za ten sam
wypadek?
 3. TERAPIA UJAWNIAJĄCA
EKSPOZYCJA PRZEDŁUŻONA

 Ujawnienie w wyobraźni (ekspozycja

wyobrażeniowa) terapeuta prosi o opowiadanie
o traumatycznych wspomnieniach do momentu,
gdy przestaną one mieć negatywny wpływ.

 Narracja w czasie teraźniejszym z zaangażowaniem

emocjonalnym, przez około 50 minut
 Ujawnienie w rzeczywistości
(ekspozycja w realnym życiu)
– terapeuta pomaga zmierzyć się z sytuacjami,
których klient unika i się boi.
• Ekspozycję tę rozpoczynamy pod koniec terapii
• Opracowanie hierarchii sytuacji budzących lęk
• Klient w danej sytuacji powinien pozostawać 30-
40 minut, można mu w tym towarzyszyć
(terapeuta, osoba bliska)
Kiedy nie należy stosować ekspozycji?

• Skrajny lęk
• Ataki paniki
• Silne objawy dysocjacyjne
• Myśli samobójcze
• Nierozwiązane uprzednie urazy
 DEBRIEFING

zapobieganie PTSD
w służbach ratowniczych
 DEBRIEFING
• to ustrukturowane spotkanie, mające na celu
zrozumienie silnych emocji i pokierowanie
nimi, opanowanie skutecznych strategii
radzenia sobie i uzyskiwania wsparcia
od współpracowników.
DEBRIEFING
• Ma na celu usunięcie błędnych przekonań o
nienormalności własnej reakcji na traumatyczne
zdarzenie

• Powinien być zorganizowany w ciągu 24-72 godzin

po zdarzeniu, trwać około 3 godziny
Warto przeczytać
• Bryant, R., Harvey, A. ( 2003), Zespół ostrego stresu,
Warszawa: PWN
• Dudek B.(2003). Zaburzenia po stresie traumatycznym.
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne