TSHEKATSHEKO YA MOTSHAMEKO WA MOTSWASELE II

1. THULAGANYO YA DITIRAGALO O ITEBAGANTSE LE KGWETLHO, KGOTLHANG,

SETLHOA, MAFOLOGELO LE PHELELO
Kgwetlho ya motshameko o ke go reetsa dikgakololo tse di sa siamang tsa ga
Molotlhanyi, Leapeetswe le Diratsagae ga ga Motswasele tsa gore a bolaye bomorwa-
rraagwe ka ba le kgatlhanong le puso ya gagwe a bo a di diragatsa, a ikgatholosa
dikgakololo tse di molemo tsa ba lesika la bogosi e bong Sejo le Moruakgomo, tsa gore
go busa ga se go bolaya. Se se tlisa kgotlhang ya motho le tikologo ya gagwe, Kgosi
Motswasele le tikologo e a tshelelang mo go yone ka se a se dirang se sa amogelesege.
Kgotlhang e tswelela fa Motswasele a laola polao ya bana ba ga Ramodi ba ba ileng ba
falola fa ba ne ba ketekwa ka dithobane ba bo ba tshubelwa matlo. Se ga se
amogelesege mo tikologong ka tsholofelo ke gore Motswasele ke ene a ka
tlhokomelang morafe wa gagwe ka e le kgosi, e seng go o bolaya le go o falatsa.
Kwa ntle ga moo, kgotlhang e tswelela fa a laola barongwa ba gagwe gore ba ye go
gapa dikgomo tsa ga Mogatse Moilwe mme fa a gana ka tsone ba mmolaye. Se se ne
sa diragadiwa ke barongwa ka Mogatse Moilwe o ne a gana ka dikgomo mme ba felela
ba mmolaile ba bo ba gapa dikgomo tsa gagwe. Se se ntse ga se amogelesege mo
tikologong ka gore Motswasele ke kgosi ka jalo tsholofelo ke gore o ka bo a rotloetsa
morafe wa gagwe go itirela e seng go ba amoga ditsabone.
Gape kgotlhang e tswelela fa a laola barongwa ba gagwe gore ba ye go bolaya
Moruakgomo, se se neng sa se ka sa diragala ka ba ne ba mmolelela gore ga twe ba
mmolaye. Se ga se amogelesege mo tikologong ka gore Moruakgomo ke losika lwa
gagwe ka jalo o ka ithuta dilo dingwe mo go ene e seng go mo fufagalela ka a ratwa ke
batho.
Kgotlhang e tswelela fa Kgosi Motswasele a tlhanogelwa ke barongwa ba gagwe fa a
ba laela go ya go bolaya Moruakgomo. Ba mmotsa gore a tiro ya bone ke go bolaya
batho, ba bo ba sa diragatse thomo mme ba bolelela Moruakgomo gore gatwe ba
mmolaye. Se ke kgotlhang ka jaana Motswasele jaaka kgosi o dira ditiro tsa bogosi ka
barongwa jaanong o ya go palelwa ke tiro e.
Kgotlhang e boa gape e tswelela fa a laola gore Moruakgomo le Sejo ba kgwathisiwe. O
ne a re ba kgwathisiwe ka o ne a utlwile Leapeetswe le Molotlhanyi ba mmolelela gore
Moruakgomo a re bogosi jwa gagwe ga bo a lolama. Sejo o ne a tswa a sia ka jalo
morafe wa mo alola, Moruakgomo ene o ne a kgwathisiwa. Se ga se amogelesege ka
tsholofelo ke gore Motswasele a reetse matlhakore oo-mabedi e seng go atlhola ka
magatwe.
Kgotlhang e tswelela fa morafe wa ga Kgosi Motswasele o kgaogana ka makgamu a
mabedi. Go nna le lekgamu la ga Motswasele la patiko le la ga Moruakgomo la balwela
kgololesego. Se ke kgotlhang ka jaana go supa gore ga gona kagiso le thitibalo mo
morafeng wa Bakwena/ kgosi o palatswe ke go busa ka kagiso le thitibalo.

1
Godimo ga moo kgotlhang e tswelela fa Motswasele a laola polao ya ga Maleke. Maleke
o ne a bolawa ka ntša e khunou ya ga Diratsagae ka thuso ya ngaka ya setso ka go ne
go twe o tsenya diphuthego tsa masigo tse di botlhabetsi mo pusong ya ga Motswasele.
Se se ntse ga se amogelesege ka Maleke e le rangwaneagwe a tshwanetse go tsaya
maele a go busa mo go ene e seng go mmolaya.
Kgotlhang e tswelela fa a gana kagiso a re go iwe ntweng. Kgosi Motswasele o ne a
gana fa Segokotlo a tlile go kopa kagiso ka thomo ya ga Moruakgomo mme
Motswasele a gana a re go iwe ntweng. Se ke kgotlhang ka jaana go tlisa
tlhakatlhakano mo motseng, godimo ga moo o ne a tshwanetse go amogela kopo gore
go nne le thitibalo mo motseng.
Kgotlhang e tswelela fa a tlhanogelwa ke mogakolodi wa gagwe yo mogolo Molotlhanyi.
Molotlhanyi o ne a ya kwa letlhakoreng la ga Moruakgomo a bo a ntsha diphiri tsa
mephato ya ga Motswasele. Se ke kgotlhang ka gore Molotlhanyi o ntse a mo eme
nokeng e bile a mo tlhotlheletsa go dira bosula ka jalo tsholofelo ke gore a mo eme
nokeng go fitlhelela kwa bokhutlong jaaka a ne a ipoka.
Kgotlhang e tswelela fa mephato ya ga Motswasele e fenngwa kwa ntweng. E fentswe
ka a ne a tlhophile Diratsagae, Leapeetswe le Molotlhanyi go etelela mephato ya gagwe
le ntswa ba sa itse sepe ka ntwa mme se sa dira gore mepheto ya ga Motswasele e
latlhegelwe. Se ke kgotlhang ka gore jaanong Motswasele ga a na nonofo ya go
tlhabana a le nosi.
Kgotlhang e felela fa Motswasele a tlhokafala kwa ntweng morago ga go tlhabiwa ke
Moruakgomo ka lerumo. Teng fa ke gone fa setlhoa se senogang teng ka jaana a swa
leso le le nyatsegileng, a swela mo nageng ntswa e le kgosi.
Ga re na mafologelo mme phelelo ke fa losong la ga Kgosi Motswasele.

2. IPEE MO SEEMONG SA GA MOTSWASELE NAKO E A NENG A LEMOGA GORE O

A FENNGWA MME O BUE SE A NENG A KA SE BUA LE DIKGOSI TSE DINGWE
Nna ke le Kgosi Motswasele ke ikotlhaela go busa morafe wa Bakwena ka kgokgontsho.
Gompieno jaana ke mo kutlobotlhokong e ke sa itseng gore ke ka itheng ka jaana ke
lebaganwe ke loso.
Bagaetsho, ke le Motswasele ke ne ke le tlhogoethata ke sa reetse dikgakololo tsa bo
rangwane fa ba re ke buse morafe wa me sentle ka kgololesego e seng ka kgokgontsho.
Ka ntlha ya botlhogoethata jo, morafe o kgaogane ka makgamu a mabedi, la me la
kgokgontsho le la ga Moruakgomo la kgololesego.
Borara jo bo fano, ke ne ke le sematla mo pusong yame, ke busa ka magatwe le maaka
a ga Molotlhanyi, Diratsagae le Leapeetswe. Ke ne ke itebaditse gore kgosi thotobolo e
olela matlakala. Ke ne ke utlwa go twe borangwane ba batla go ntseela bogosi ke bo ke
sa tlhomamise dikgang tse mme ka ya le letlhakore la magatwe ka simolola go

2
kgokgontsha bagaetsho. Ke ganne kopo ya kagiso fa Segokotlo a romilwe ke
Moruakgomo go kopa gore ke neele morafe kagiso. Godimo ga moo, ke ikeleletsa go
tsenwa ke mowa o bosula. Ke kgosi ya mofuta mang e e ikeleletsang botho jo? Bomatla
jo jwa me jo bo itshupile tota fa ke tlhopha magatlapa a a sa itseng sepe ka tlhabano go
etelela mephato ya me pele. Ke fa gompieno mephato e foforilwe yotlhe, ke fano le nna
tota ga ke itse gore a ke tla a tshela.
Nna ke le Motswasele ke ne ke le setlhogo fa ke laola dipolao tsa bana ba ga Ramodi,
Mogatse Moilwe le Maleke. Bana ba ga Ramodi bone ke ba bolaela gore ga twe ba
kgatlhanong le puso ya me; le fa ba ne ba falola loso ka bobi jwa segokgo. Mogatse
Moilwe ene mathata a gagwe ke go gana ke gapa dikgomo tsa gagwe. Maleke ke
mmolaile ka jaana ga twe o ne a tshwara diphuthego tsa masigo tse di kgatlhanong le
puso ya me. Ke ne ka laola go kgwathisiwa ga ga Moruakgomo le Sejo ntswa ba se na
molato ope o ba o dirileng. Bosetlhogo jo jwa me jo, bo thubile motse wa Mokwena
mme se se ne sa baka ntwa.
Dikgosi tse di tlotlegang, nna yo le mponang ke eme fa ke ne ke le boikgantsho, ke gana
dikgakololo tse di molemo. E rile ke fiwa dikgakololo ke Sejo, ka re ga ke rutiwe bogosi
ke ope ke le kgosi. Ka gatelela ka boikgogomoso gore sengwe le sengwe se se mo
motseng ono ke sa me; ditlhare, batho gotlhe le mmu o ba o gatang. Fa Segokotlo a
romilwe go tla go kopa gore go nne le kagiso mo motseng, ke ne ka mo araba ka
boikgantsho gore a ba bolelele ba utlwe gore re tla a kopana kwa sekgweng sa
Sokwane ba le mmogo. Maduo a boikgantsho jo, a tlisistse tlhabano le kgatampolo ya
batho.
Nna ke le Kgosi Motswasele ke itemogetse gore, kgosi thotobolo e olela matlakala.
Itseng gore re busa batho ba mekgwa le boitsholo jo bo farologanyeng. Jaanong a re ba
amogeleng mme re ba tsenye mo tseleng fa go tlhokega; go se na tshololo ya madi.
Dikgosi ka nna, ke le gakolola gore kana mafoko a kgotla a mantle otlhe, re se ka ra
baya mo go reng lefoko la kgosi le agelwa mosako. Mo dikgotleng tsa lona amogelang
Setswana se se reng mmualebe o bua la gagwe gore go tle go nne le kagiso. Ke eletsa
gore le tseye malebela mo go nna, le se ka la wela ka lemena le ke wetseng ka lone.
Gompieno jaaana ke lebaganwe ke loso ka ntlha ya bofafalele jwa me.

3. PAKA LE LEFELO LA DITIRAGALO

Ditiragalo tsa padi ya Motswasele II di tsamaelana le paka le lefelo le batshameki ba
beilweng mo go lone. Paka ke ya segologolo fa lefelo e le legae la Mokwena.
Mo pakeng ya segologolo bogosi bo ne bo tsalelwa. Ngwana wa ntlha wa mosimane o
ne a tsaya bogosi morago ga loso lwa ga rraagwe. Ka jalo ga go thona go bona
Motswasele a tlhongwa kgosi morago ga loso lwa ga rraagwe e bong Legwale le ntswa
a se na bokgoni.
Mo pakeng ya segologolo thuo ya dikgomo e ne e le botlhokwa. Ka jalo ga go

3
gakgamatse fa Kgosi Motswasele a gapa dikgomo tsa ga Mogatse Moilwe le ntswa a
na le dikgomo tsa gagwe tse dintsi. Godimo ga moo go maleba go bona Mogatse
Moilwe a ikanya go swela leruo lwa gagwe ka jaana mo pakeng ya segologolo kgomo ke
yone konokono ya botshelo.
Mo pakeng ya segologolo kgosi e ne di fiwa dithata tse di feteletseng, sepe se a se
buang se diragadiwa ntle le dipotso dipe. Go matshwanedi go bona Kgosi Motswasele a
laola dipolao tsa bo Mogatse Moilwe le Maleke tse di diragadiwang ke barongwa ntle le
dipotso. Se se supa fa e le ruri paka e le ya segologolo e mo go yone tsotlhe di leng mo
kgosing.
Mo pakeng ya segologolo kgosi e ne e busa ka barongwa. Go maleba gore Kgosi
Motswasele a bo a dira sengwe le sengwe ka barongwa jaaka go gapa leruo la bana ba
ga Ramodi le Mogatse Moilwe le go romiwa go bolaya Mogatse Moilwe le Moruakgomo.
Mo pakeng ya segologolo mathata a ne a rarabololwa ka ntwa. Ga go makatse go bo
morafe wa Bakwena o ikgolola mo bogosing jo bo patikang jwa ga Motswasele ka go ya
tlhabanong.
Mo lefelong la legae batho ba ne ba dumela mo botlhoding. Ka jalo go maleba go bona
Senese a re lerubisi le letse le lela bosigo jotlhe le arabana le le le kodu kimana a bo a
boa a tlhalosa fa a lepile dilo tsa mofuta o di supa kutlo-botlhoko e e feteletseng jaaka
morago go nnile le go ketekwa ga bana ba ga Ramodi, dipolao tsa ga Mogatse Moilwe
le Maleke: se se supa fa ba dumela mo botlhoding, ka jalo se se tsamaelana le legae le
ba beilweng mo go lone.
Mo lefelong la legae bongaka jwa setso bo tlotlilwe thata. Ga go thona gore Kgosi
Motswasele a bo a na le ngaka e e neng ya mo thusa go bolaya Maleke ka ntša e
khunou ya ga Diratsagae ka a ne a dumela fa a le kgatlhanong le puso ya gagwe.

4. TSALANO YA DITIRAGALO
Motswasele o reetsa dikgakololo tse di sa siamang tsa ga Molotlhanyi, Leapeetswe le
Diratsagae tsa gore a bolaye bomorwa-rraagwe ka ba le kgatlhanong le puso ya gagwe
mme a bo a di diragatsa se, a ikgatholosa dikgakololo tse di molemo tsa ba lesika la
bogosi; Sejo le Moruakgomo, tsa gore go busa ga se go bolaya. Go tlhoka go reetsa
dikgakololo go tsala gore a buse ka kgokgontsho a bo a laola gore bana ba ga Ramodi
ba bolawe mme ba ne ba falola. Go falola ga bone go mo tsenya tšhakgalo e e dirang
gore a laole gore Mogatse Moilwe a gapelwe dikgomo mme fa a gana ka tsone a
bolawe, o felela a bolailwe. Loso lwa ga Mogatse Moilwe le dira gore Maleke a kopane
le Moruakgomo a mo kopa gore a etelele mophato wa gagwe pele. Botsalano jo bo
tsala gore Molotlhanyi a ye go aka a re kgosi o a rerwa. Maaka a a baka go kgwathisiwa
ga ga Moruakgomo. Go betswa mo go dira gore Moruakgomo a tseye tshwetso ya go
dumalana le Maleke. Tumalano e e dira gore Maleke a bolawe ka go belaelwa gore
diphuthego tsa bone di rera kgosi. Polao ya ga Maleke e bakile gore morafe o kgaogane

4
ka makgamu a mabedi. Makgamu a a baka gore Moruakgomo a rome Segokotlo go re a
ye go kopa kagiso mme Motswasele a feta a gana a re o batla ntwa. Go gana kopo
kagisano ga ga Motswasele go dira gore mephato e ye tlhabanong. Go ya tlhabanong
ga mephato go baka gore mophato wa ga Motswasele o fenngwe ke wa ga
Moruakgomo ka ebile Molotlhanyi a ne a ba boleletse gore kgosi o abile mephato jang.
Go latlhegelwa ga mophato wa ga Motswasele go dira gore a itlhabanele mme a felela a
bolawa ke Moruakgomo.

5. A MOKWADI O KGONNE GO SUPA PHETOGO YA BOTHO MO GO MOTSWASELE

Mokwadi ga a kgona go supa phetogo ya botho jwa ga Kgosi Motswasele. Mokwadi ga
a kgona go supa kwelotlase le kgolo mo go Kgosi Motswasele mme o supile
itharabologelo fela. Mokwadi ga a supa kwelotlase ka o mo supile ka botho jo bo sa
eletsegeng kwa tshimologong ya motshameko go fitlhela kwa phelelong ya one.
Kwa tshimologong mokwadi o supile Kgosi Motswasele a le setlhogo ka jaana a ne a
bolaya batho. Motswasele o ne a laola gore Mogatse Moilwe a bolawe fa a gana ka
dikgomo tsa gagwe mme barongwa ba diragatsa seo. O ne gape a laola gore Maleke a
bolawe ka go ne go twe o tsenya diphuthego tsa masigo mme ga diragadiwa jalo.
Mokwadi o tswelela a supa Kgosi Motswasele a le sematla ka a ne a busa ka malope a
bo a reetsa maaka le magatwe a ga Molotlhanyi, Diratsagae le Leapeetswe. O ne a ba
dumela fa ba re masika a gagwe a batla go mo tseela bogosi ka jalo a ba lwantsha.
Bomatla jo o bo supile gape fa a tlhopha magatlapa a a sa itseng sepe ka tlhabano go
etelela mephato ya gagwe pele e e feletseng e fenngwa.
Mokwadi o mo supile gape a le tlhogoethata ka e ne e re a gakololwa a bo a itira tsebe
se utlwe. Kgosi Motswasele o ne a gana go reetsa dikgakololo tsa bo Sejo le
Moruakgomo tsa gore a buse morafe sentle boemong a reetsa tsa bo Molotlhanyi le bo
Diratsagae ba mo rotloetsa go busa ka kgatelelo.
Mokwadi o tswelela a supa Kgosi Motswasele a le maikgantsho. O ne a le maikgantsho
ka e ne e re a gakololwa gore a buse sentle a bo a re ene ga go na ope yo o ka mo
rutang bogosi e le jwa gagwe e bile a re batho, ditlhare le mmu ke tsa gagwe. Se se
supa fa tota a le maikgantsho mo bathong.
Mokwadi o mo supile a le pelotshetla. Kgosi Motswasele o ne a ikgagapelela dikgomo
tsa batho jaaka a ne a ikgagapelela dikgomo tsa ga Mogatse Moilwe ntswa a na le tsa
gagwe.
Mokwadi o tswelela a supa Kgosi Motswasele a se na ponelopele. Ga a na ponelopele
ka jaana o bolaya batho ba e leng gore ke bone ba ka mo thusa jaaka a bolaile Maleke
yo e leng lebutswapele la motse, yo o ka mo fang maele a go busa.
Kwa phelelong mokwadi o mo supa a nna le itlharabologelo a setse a le gaufi le loso a
bua gore o gakologelwa mafoko a ga Sejo wa Monametsi. Morago ga itlharabologelo, o

5
a tlhokafala. Ka jalo mokwadi ga a mo fa sebaka sa go supa kgolo.
6. SEABE SA GA KGOSI MOTSWASELE MO TSWELETSONG YA DITIRAGALO TSA
MOTSHAMEKO WA MOTSWASELE II
Kgosi Motswasele o nnile le seabe se segolo mo tsweledisong ya ditiragalo tsa
motshameko wa Motswasele II. Kgosi Motswasele o na le seabe mo go tse di latelang;
go tshelela mo letshogong ga morafe, tlhaselo ya bana ba ga Ramodi, loso lwa ga
Mogatse Moilwe, go tlhanogelwa ke barongwa, go kgwathisiwa ga ga Moruakgomo,
loso lwa ga Maleke, go kgaogana ga morafe, ntwa e e nnileng teng, le loso lwa gagwe.
Go mo maruding a ga Motswasele gore morafe wa Bakwena o bo o tshelela mo
letshogong. Kgosi Motswasele o ne a kgokgontsha morafe wa Bakwena a ba gapela
leruo jaaka a gapetse Mogatse Moilwe. Kgosi Motswasele o ne gape a bolaya batho
jaaka a bolaile Mogatse Moilwe le Maleke a ba bolaela lesidi ka jalo batho ba nna ba
kokobetse ba tshogetse matshelo a bone.
Kgosi Motswasele o nnile le seabe mo tlhaselong ya bana ba ga Ramodi. O ntshitse
taelo ya gore ba bolawe, le fa ba ne ba seka ba bolawa mme ba gapelwa leruo ba bo ba
lelekwa mo motseng.
Ke ka ntlha ya ga Motswasele go bo Mogatse Moilwe a tlhokafetse. Motswasele o
ntshitse taelo ya gore Mogatse Moilwe a gapelwe dikgomo mme fa a gana ka tsone a
bolawe mme ga diragala fela jalo ka a ne a gana ka tsone.
Go tlhanogelwa ke barongwa ga ga Motswasele re go pega mo magetleng a ga Kgosi
Motswasele. Kgosi Motswasele o ne a nna a roma barongwa ba gagwe go bolaya batho
mo morafeng mme ba felela ba gana ka jaana ba ne ba re ba lapisitswe ke go bolaya e
bile ba lemoga gore ga se tiro ya bone.
Kgosi Motswasele o nnile le seabe se setona mo go kgwathisiweng ga ga Moruakgomo.
Motswasele o ne a dumela maaka otlhe a ga Molotlhanyi a gore Moruakgomo o batla
go mo tseela bogosi mme a felela a laela gore a kgwathisiwa.
Go mo maruding a ga Motswasele gore Maleke a bo a bolailwe. Motswasele o ne a
laola gore Maleke a bolawe a bo a roma Diratsagae gore a ye go bolaya Maleke ka ntša
e khunou e e neng e dirilwe ka ditlhare tsa setso. Ka jalo loso lwa ga Maleke re le pega
mo maruding a ga Motswasele.
Ke ka lebaka la ga Motswasele gore morafe wa Bakwena o bo o kgaogane ka makgamu
a le mabedi. Kgosi Motswasele o ne a kgokgontsha morafe wa Bakwena ka go ba
tseela dikgomo tsa bone gammogo le go ba betsa ba se na molato ope o ba o dirileng,
selo se se dirileng go re morafe o bo o kgaogana ka makgamu a le mabedi , la ga
Motswasele la patiko le la ga Moruakgomo la tshiamo.
Kgosi Motswasele o nnile le seabe mo ntweng e e nnileng teng mo morafeng wa
Bakwena. Kgosi Motswasele o ne a gana kgololesego e e neng e kopiwa ke lekgamu la
ga Moruakgomo nako ya fa ba mophato wa ga Moruakgomo ba romile Segokotlo go ya

6
go kopa gore Motswasele a buse morafe ka kagiso mme a gana a bo a laola gore go
iwe ntweng.
Loso la ga Kgosi Motswasele re le pega mo magetleng a gagwe. Kgosi Motswasele o
ne a gana kgololesego e e neng e kopiwa ke Moruakgomo le lekgamu la gagwe la
tshiamo a bo a bolawa ke Moruakgomo ka segai kwa ntweng a bo a swa a ntshitse
loleme jaaka noga.

7. MOLAETSA
Molaetsa wa motshameko wa Motswasele II ke gore ditiro tse di maswe di tsenya mo
mathateng. Molaetsa o, o senolwa ke motshameki mogolo Motswasele kgosi ya
Bakwena.

Motswasele o dira tiro e e maswe fa a gana dikgakololo tse di siameng. Kgosi

Motswasele o ne a gana dikgakololo tse di molemo tsa ba lesika la bogosi e bong Sejo
le Moruakgomo, tsa gore go busa ga se go bolaya a bo a tsaya tsa tshokamo go tswa
mo go Molotlhanyi, Leapeetswe le Diratsagae tsa gore a bolaye bomorwa-rraagwe ka
ba le kgatlhanong le puso ya gagwe a bo a di diragatsa. Se ke tiro e e maswe ka jaana
dikgakololo tse di tlisa kaggiso le thitibalo mo morafeng.
Motswasele o tswelela a dira tiro e e maswe fa a gapela morafe dithoto. Motswasele o
ne a laola gore bana ba ga Ramodi ba bolawe. Ba ne ba se ka ba bolawa mme ba
gapelwa dikgomo. Ka fa letlhakoreng le lengwe, Motswasele o ntshitse taelo ya gore
Mogatse Moilwe a gapelwe mme barongwa ba di gapa.

Motswasele o dira tiro e e maswe fa a laola gore batho ba morafe wa gagwe ba bolawe.
Motswasele o ne a laola gore bana ba ga Ramodi ba bolawe fela ka gore o ne a utlwile
Molotlhanyi a re ba re puso ya gagwe e a patika. O boa gape a laola gore magatse
Moilwe a bolawe fa a gana ka dikgomo tsa gagwe mo a neng a dira mme a felela a
bolailwe. O boa gape a laola gore monnamogolo Maleke a bolawe ka a ne a utlwile
Molotlhanyi le Diratsagae ba re o na le lekoko le le rerang tlhogo ya ga Motswasele
mme a felela a bolailwe ke Diratsagae ka ntša e khunou. O boa a laola gore
Moruakgomo a bolawe ka jaana a mmoifa e bile a le pelontle mo morafeng mo go neng
ga seka ga diragala ka jaana barongwa ba ne ba mmolelela. Se ke tiro e e maswe ka
jaana Motswasele jaaka kgosi a tshwanetse gore a bo a rwele boikarabelo jwa gore
morafe wa gagwe o sireletsege, e seng gore e bo e le ene yo o kgemethang batho ka
tšhaka le lerumo.

O tswelela ka ditiro tse di maswe fa a sena tlotlo mo go ba losika lwa bogosi. O raya

7
Sejo a re a didimale o a mo tena e bile a ga a kake a mo ruta bogosi e le jwa gagwe.
Motswasele o boa gape a supa go tlhoka tlotlo fa a ntsha taolo ya gore Moruakgomo le
Sejo ba betswe mme ba sa dira sepe se se molato gape e le bagolo ba bogosi.
Moruakgomo o ne a thakgisiwa mme Sejo ene a sia. Se ke tiro e e maswe ka jaana
Motswasele e le kgosi o tshwanetse go bo e le ene a tlotlang batho bogolo jag bagolo
ba bogosi ba a ka tsayang malebela mo go bone.

O dira tiro e e maswe gape fa a gana kopo ya kagiso. Moruakgomo le mephato ya

gagwe ba ne ba roma Segokotlo go ya go kopa kagisano kwa go Motswasele mme ya re
Segokotlo a gorosa thomo, Motswasele le batlhanka ba gagwe e bong Diratsagae,
Leapeetswe le Molotlhanyi ba e gasetsa diatla ba re go tla a kopanwa kwa letsholong.
Se ke tiro e e maswe ka gore Motswasele jaaka kgosi o ne a tshwanetse go bo a ne a
reetsa kopo ya morafe ya kagiso go na le gore e bo e nna ene a bolotsang ntwa.

Ditiro tse di maswe tsa ga Motswasele di mo tsenya mo mathateng. Motswasele o

tsena mo mathateng fa morafe wa ga Kgosi Motswasele o kgaogana ka makgamu a
mabedi. Go nna le lekgamu la ga Motswasele la patiko le la ga Moruakgomo la balwela
kgololesego. Se ke mathata ka jaana Motswasele e le Kgosi o palelwa ke go laola
morafe go bo sa nne le thitibalo le kagiso.

Mathata a ga Motswasele a tswelela fa Kgosi Motswasele a tlhanogelwa ke barongwa

ba gagwe fa a ba laela go ya go bolaya Moruakgomo. Ba ne ba mmotsa gore a tiro ya
bone ke go bolaya batho, ba bo ba sa diragatse thomo mme ba bolelela Moruakgomo
gore gatwe ba mmolaye. Se ke mathata ka jaana Motswasele jaaka kgosi o dira ditiro
tsa bogosi ka barongwa jaanong o ya go palelwa ke tiro eo.

Motswasele o boa a tsena mo mathateng fa mogakolodi mogolo wa gagwe Molotlhanyi

a mo tlhanogela a bo a ya kwa letlhakoreng la ga Moruakgomo a bo a feta a ntsha
diphiri tsa lekgamu la ga Motswasele selo. Se ke mathata ka gore o ne a koafatsa
lekgamu la ga Motswasele selo se se dirileng gore ba fenngwe mothofo.

Motswasele o boa a tsena mo mathateng fa mephato ya gagwe e fenngwa kwa ntweng.

E fentswe ka a ne a tlhophile Diratsagae, Leapeetswe le Molotlhanyi go etelela mephato
ya gagwe le ntswa ba sa itse sepe ka ntwa mme se sa dira gore mepheto ya ga
Motswasele e latlhegelwe. Se ke mathata ka gore jaanong Motswasele ga a na nonofo
ya go tlhabana a le nosi.

8
Mathata a ga Motswasele a golela pele fa a bolawa kwa ntweng. Kgosi Motswasele o
ne a gana kgololesege a itse gore a tla a itwela mme a felela a bolailwe ke Moruakgomo
kwa ntweng eo ya gagwe. Se ke mathata ka jaana o ithuntshitse tshwanelo ya go tshela
ka go nna sengangatlela go rarabolola mathata a a neng a le teng.

8. MAIKUTLO A MOKWADI MABAPI LE DIKGOSI TSE DI GATAKANG

DITSHWANELO TSA BATHO
Mo motshamekong wa Motswasele II mokwadi o kgala dikgosi tse di busang ka
kgokgontsho. Mokwadi o dirisitse kgosi Motswasele e le sekaisa dikgosi tsa go nna jalo.
Mokwadi o dirisitse kgosi Motswasele e le sekai sa dikgosi tsa go nna jalo. Mokwadi o
dirisitse ditsela tse di latelang go senola maikutlo a gagwe. O dirisitse teo leina, puo ,
tshenolo ya botho jwa moanelwa, kobiso ya ditiragalo le maduo.
Mokwadi o tsweletse a dirisa teo leina go senola maikutlo a gagwe. Mokwadi o teile
motshameki a re Motswasele. Mokwadi o mo teile leina la tshotlo. Leina le le raya gore
Motswasele o tswa go sele, yo o busang jaaka motho a sa tsholwa e le kgosi, a sa itse
tsamaiso ya bogosi jwa setswana. Mokwadi o dire gore leina Motswasele le ye
mareelelong. Mokwadi o dira gore Kgosi Motswasele a bolaye batho jaaka a ne a
bolaya Mogatsa Moilwe le Maleke. O dira gape go re a buse morafe wa gagwe a buse
morafe wa gagwe ka patiko le go ba tseela dikgomo tsa bone le ntswa a tshwanetse go
ba sireletsa.
Mokwadi o dirisitse tshenolo ya botho go senola maikutlo a gagwe. Mokwadi o file
Kgosi Motswasele botho jo bo sa eletsegeng. O dira gore Kgosi Motswasele e nne kgosi
e e sematla ka jaana a busa morafe wa gagwe ka magatwe. Mokwadi gape o dira gore
Kgosi Motswasele a gane dikgakololo tse di molemo tsa ba lesika la bogosi e bong
Sejo le Moruakgomo, tsa gore go busa ga se go bolaya a bo a tsaya tsa tshokamo go
tswa mo go Molotlhanyi, Leapeetswe le Diratsagae tsa gore a bolaye bomorwa-rraagwe
ka ba le kgatlhanong le puso ya gagwe . Mokwadi o dira gore Kgosi Motswasele e nne
kgosi e e setlhogo e e bolayang batho ba se na molato. Motswasele o ne a laola gore
magatse Moilwe a bolawe fa a gana ka dikgomo tsa gagwe mo a neng a dira mme a
felela a bolailwe. O boa gape a laola gore monnamogolo Maleke a bolawe ka a ne a
utlwile Molotlhanyi le Diratsagae ba re o na le lekoko le le rerang tlhogo ya ga
Motswasele mme a felela a bolailwe ke Diratsagae ka ntša e khunou. Mokwadi gape o
file Motswasele botho jwa go tlhoka ponelopele ka o ne a sa kgone go lemoga gore go
busa ka seroophate go tla a mo tsenya mo mathateng jaaka a ne a kgokgontsha morafe
a felela a bolailwe ke Moruakgomo kwa ntweng e a ipileditseng ka go gana kopo ya
kagiso.
Mokwadi o tswelela a dirisa puo go senola maikutlo a gagwe. Mokwadi o dirisitse puo
ya tshotlo. Mokwadi o dira gore batshameki ba bangwe ba bue Kgosi Motswasele leswe.
Mokwadi o dira gore Mogatse Moilwe a re Kgosi Motswasele ke kgosi e e sefatlha ka
jaana o swapola fela a sa fiwa. Mokwadi o dira gape gore Sejo a re mo ja motho ke

9
sebatana, a buisiwa ke go bo Kgosi Motswasele a bolaya batho ba se na molato.
Mokwadi o dira gore Sebolai a re Kgosi Motswasele ke sematla ka jaana a bolaya batho
ba ba ka tsogang ba mo thusa ka moso.
Mokwadi o tswelela dirisa kobiso ya ditiragalo. Mokwadi o ikgatlha ka ene , o mo ja
setshego. Mokwadi o dira gore maikaelelo le maikemisetso a ga Kgosi Motswasele a
holotse. Mokwadi o dira gore Kgosi Motswasele a ipolelele gore puso ya morafe wa
Bakwena e tla nna ya gagwe go ya go ileng. Fa motshameko o ntse o tsweletse
mokwadi o folodisa dikeletso tseo ka jaana a dira gore batho ba a neng a ikaegile ka
bone ba mo tlhanogele a bo a felela a bolawa ke Moruakgomo kwa ntweng.
Kwa bofelong mokwadi o dirisa maduo go senola maikutlo a gagwe. Mokwadi o
dirisitse maduao a kotlhao. Mokwadi o dira gore Kgosi Motswasele a tlhanogelwe ke
barongwa ba gagwe fa a ba roma go dira bosula. Mokwadi o dira gape gore morafe wa
gagwe o kgaogane ka makgamu a mabedi, lekgamu la gagwe la patiko le lekgamu la ga
Moruakgomo la kgololesego. Mo godimo ga moo, mokwadi o dira gore Kgosi
Motswasele a fenngwe botlhoko mo ntweng e a neng a e boloditse a bo a bolawa ke
Moruakgomo ka lerumo a ntshitse leleme jaaka noga.
Ka teo leina, tshenolo ya botho, kobiso ya tiragalo, puo le maduo, mokwadi o supa fa
tota a sa rate dikgosi tse di busang ka kgokgontsho.

10