11th Tamil Dolphin Guide 2023 2024 Sample PDF Download

l a
l a i
awww.Padasalai.Net
a l a
l ai
aawww.CBSEtips.in
a
dd s
a s a
dd s
a s
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t et
e t
l a
l i
a .iN
.N lalai .iN
.N
a s
a aa
s aassaa
P Paadd P Paadd P Paa
. . . . . .
wwww wwwwww
wwwwww
et
t t t t
.N
i .iN
.Nee i.iN
.Nee
s aa
s l a
l a s aa
s lal a
a
dd a a
dd a
lai
. P
. Paa . P
. Paa .P.Paa
wwww sa wwwwww
wwwwww
eet t eet t
.iN
.N .iN
.N
da
aalalai aal a
l i
a
a
dd s
a s a
dd s
a s
.P.Paa . P
. Paa . P
. Paa
Pa
wwww wwwwww
wwwwww
w.
eet t eet t
l a
l i
a .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
s aa s aa
ww
a
dd a s a
dd as
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t eet t
lalai .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
a s
a aa
s aa ssaa
P Paadd P Paadd PPaa
. . . . . .
wwww ww ww
w materials to [email protected] ww
Kindly send me yourw
study
w
w ww
l a
l a i
awww.Padasalai.Net
a l a
l ai
aawww.CBSEtips.in
a
dd s
a s a
dd s
a s
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t et
e t
l a
l i
a .iN
.N lalai .iN
.N
a s
a aa
s aassaa
. . . . . .
wwww wwwwww
wwwwww
et
t t t t
.N
i .iN
.Nee i.iN
.Nee
s aa
s l a
l a s aa
s lal a
a
dd a a
dd a
lai
. P
. Paa . P
. Paa .P.Paa
wwww sa wwwwww
wwwwww
eet t eet t
.iN
.N .iN
.N
da
aalalai aal a
l i
a
a
dd s
a s a
dd s
a s
.P.Paa . P
. Paa . P
. Paa
Pa
wwww wwwwww
wwwwww
w.
eet t eet t
l a
l i
a .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
s aa s aa
ww
a
dd a s a
dd as
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t eet t
lalai .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
a s
a aa
s aa ssaa
. . . . . .
wwww ww ww
study
w
w ww
wwww wwww
ww
www.Padasalai.Net ww
www.CBSEtips.in
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
wwww wwww
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda add
a aa
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
lai
N eet t sa N eet t N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa
s a
dd s
a aa
s
da
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
Pa
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
wwww wwww
N eet t N eet t N
l a
l i
a .i.N lalai.i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa a
dd s
a aa
s
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
Kindly send me your study materials to [email protected]
t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
wwww wwww
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda add
a aa
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
lai
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa
s a
dd s
a aa
s
da
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
Pa
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
wwww wwww
N eet t N eet t N
l a
l i
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa a
dd s
a aa
s
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
wwww wwww
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda add
a aa
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
lai
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa
s a
dd s
a aa
s
da
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
Pa
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
wwww wwww
N eet t N eet t N
l a
l i
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa a
dd s
a aa
s
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
ùTôÚ[PdLm
N eet t N eet t N
lalai .N
.iCVp aai .
i . N
ùTôÚ[PdLmsaal l TôPjRûXl×Ls
TdL l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd a s
a
Gi.
addia s
a aa
s
w
w P
. P
U]lTôPl .TÏ§Ls
w
w P
..P
wwww B£¬VoLÞmGuà«o GuúTuwwww
TôPlTÏ§Ùm iii
1
ùNnÙs ÙLj§u TôPp  17
t t t t
et
i N
.i.Ne
1.e ùUô¯
EûWSûP
i .
i N
. Nee úTfÑùUô¯Ùm L®ûR ùUô¯Ùm
i .
i N
.
18
lala l a
l a
ùNnÙs Suòp Tô«Wm 
l a
l a 23
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda ÕûQlTôPm
CXdLQm
B\ôm §ûQ
add
a aa
ùUô¯ ØRp, Cß§ GÝjÕLs
26
28
ww P
..P w
w P
.. P
UôUûZ úTôtßÕm 31
wwww wwww
lai
EûWSûP CVtûL úY[ôiûU 49
CVtûL, H§−dÏÚÚ®Ls 55
Lô®Vm  57
2. úY[ôiûU,
N eet t sa ùNnÙs
eet t
§ÚUûX ØÚLu TsÞ
N N
58
l a
l i
a .i.N ÑtßfãZp
l a
l i
a .
i . N
IeÏßèß
l a
l i
a .
i . 64
assaa a
dd s
a aa
sÕûQlTôPm Vôû] PôdPo
a
dd s
a aa
s 68
da
P
.. Paa CXdLQm ×Qof£ ®§Ls
P
.. Paa 70
w
w ÀÓ ùT\ ¨p
ww 76
wwww wwww
Yôr®Vp CXd¡Vm §ÚdÏ\s 91
Pa
EûWSûP UûX CPlùTVoLs: Ko BnÜ 97

LôY¥f£kÕ 104
N
3.
eet t TiTôÓ ùNnÙs
N eet t
ÏßkùRôûL 
N
109
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N
×\Sôòß 
l a i
a.i . 113
w.
l l l
assaa add
a aassaa
ÕûQlTôPm Yô¥YôNp
CXdLQm TÏTR Eßl×Ls
aa a
dd s
a aa
s 117
118
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
Yôr®Vp §ÚdÏ\s  120

wwww EûWSûP
wwww
úL¥p ®ÝfùNpYm
RªZLd Lp® YWXôß
126
146
©sû[dáPm 155
N e
4.et t Lp® ùNnÙs
N eet
St±ûQt N
158
l a
l i
a .i.N lalai.i . N
ùRôpLôl©Vm - £\l×lTô«W
162
l a
l i
a .
i .
assaa s aa s aa
EûW ®[dLlTôPp
a
dda s ÕûQlTôPm CRZô[o TôW§ a
d167
d
166a s
P
..Paa CXdLQm P
..
TûPlTôdL Ej§Ls Paa
ww w
w
wwww wwww
t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
TdL
CVp
N eet t ùTôÚ[PdLm
N eet t
TôPjRûXl×Ls
N
lalai .i.N l a
l ai .
i . N Gi.
l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aaSôù[pXôm ®û]ùNn
s
aa
172 a
da
d194ass a
w
w P
..
SôL¬Lm, P EûWSûP B]kRWeLo SôhÏ±l×
ww P P
. . 202
www ww
º\ôl×WôQm
5. wùRô¯p, ùNnÙs
ALSôòß
w
w 207
Y¦Lm ÕûQlTôPm ©mTm 213

t t t t
et
i N
.i.Nee CXdLQm
i .
i N
. Nee 214
Tô CVt\l TZLXôm
i .
i N
.
lala Yôr®Vp la
l a l a
l a
assaa aa TpLûX ¨ßÜ aa
§ÚdÏ\s 217
ss 
ss
.N
aa a
dda add
a a
221a
ww P P P
P
. . EûWSûP LôXjûR ùYu\ LûX ww. . 238
ww
wwLûX, wwww
lai
BjUôSôm L®ûRLs 245
6. AZ¡Vp, ùNnÙs Ït\ôXd Ï\Yg£ 246
N eet t ×ÕûULs sa N eet t

§ÚfNôZp 249
N
l a
l i
a .i.N l a
l ai .
i .
ÕûQlTôPm CûNjRªZo N CÚYo 252
l a
l i
a .
i .
assaa aassaa LûXfùNôpXôdLm
dd ûYVj RûXûU ùLôs aa
d261
d
255 ssaa
da
CXdLQm
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
wwww
SôÓ, NêLm, EûWSûP wwww
Lôt±p LXkR úTúWôûN 277
Pa
×Wh£dL®  280
7. AWÑ, ùNnÙs
N eet t N eet t
T§tßlTjÕ
N
283
l a i
a .i.N ¨ÚYôLm
i .
i
ÕûQlTôPm £kRû]l
l a a . N Th¥Uu\m 286
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa a aass
CXdLQm
dd
a
aa BdLlùTVoLs
aad291
d a aa
288 ss
a
w
w P P
. . EûWSûP Rôá¬u L¥ReLs ww. . 309
VôûWÙm U§jÕ Yôr
P
P
ww
wwww JqùYôÚ ×pûXÙm

ww ww
314
U²Rm,
8. ùNnÙs ùRôûXkÕ úTô]YoLs  316
N eet t BÞûU
N eet t N
l a
l i
a .i.N l a
la i.i . N Uú]ôuU½Vm 318
l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
ÕûQlTôPm ùNq® 320
aa a
dda
CXdLQm ùUnl×j §ÚjRd Ï±ÂÓLs
aa da
d322a
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
TdL
CVp
N Neet t ùTôÚ[PdLm eet t
TôPjRûXl×Ls
N N N
lalai .
i . l a
l i
a .
i . Gi.
l a
l i
a .
i .
assaa SVm TôWôhÓL
aa a
dd s
a aa
s
aa d a
d327
aa
325 ss
a
w P
.. P
LûXfùNôp A±úYôm
w ww P
..P
wwww
CXdLQdÏ±l× wwww 327
TÏTR Eßl©XdLQm 329

t t t t
et
i.iN
. Nee ×Qof£ ®§
i .
i N
. Nee 331
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ùRôPo×TÓj§ GÝÕL. aa
332 ss
.N
aa aa
TZùUô¯ûV YôrdûL ¨LrîLú[ôÓ
dd a a
d344
a d a
ww P
.. P TôPlTÏ§«p CPmùTtßs[ A¦
w w
CXdLQmP
.. P
wwww
A¦, §ûQ,
wwww
lai
TôPlTÏ§«p CPmùTtßs[ §ûQLs 348
Õû\, átß
TôPlTÏ§«p CPmùTtßs[ Õû\Ls 351
l a
l i
a .i.N i .
i . N
×Qof£ ®§ LiP±Ùm G°V Øû\
l a
l a 353
l a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa Uôof 2023
s ddaa ssaa
da
AWÑ ùTôÕjúRoÜ 357
P Paa P
Pa
. . AWÑ ùTôÕjúRoÜ BLvh 2022 ww. . 359a
w
w
wwww w
w ww
Pa
AWÑ ùTôÕjúRoÜ úU 2022 362
N eet t ®]ô Ye¡

N e t t
AWÑ ùTôÕjúRoÜ ùNlPmTo 2021
e 2020
364
N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l
AWÑ ùTôÕjúRoÜ ùNlPmTo 366
l
assaa adda
AWÑ
a
s
a aa Uôof 2020
s
ùTôÕjúRoÜ
aaddaa
368
ssaa
ww P P
. . AWÑ ùTôÕjúRoÜ _øu 2019 ww P P
. . 370
ww
wwww AWÑ ùTôÕjúRoÜ Uôof 2019

w
w ww
372
N eet t N eet t N
l a
l i
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa a
dd s
a aa
s
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
lhy;gpd; cd;dhy; KbAk; jkpo;-11
©Ú¨£õh¨ £SvPÒ
N Neet t N N e et t N
lalai .
i . C¯À & 1 l a
l i
a .
i . 5. ¦Ó|õÞÖ (©õºa.2019, öŒ¨.2020)
l a
l i
a .
i .
assaa Hk öuõhUQ 1.øÁzx ²Pzvß £õhÀ
aa a
dd s
a aa EshõÀ A®© CÆÄ»P® C¢vµº aassaa
s
aadd
w P
..
GßÚ®ø©
w P AªÌu® Cø¯Áx B°Ý®, CÛxGÚz
uª¯º Esh¾® C»@µ; w
w P
..
•ÛÂ»º! P
www w ww Ag]¨
©so@» wmizwmi GÊxÂzu
ÂµÀ•øÚø¯z w°@» @uõ#zx xgŒ¾® C»º ¤Óº w wAg”Áx
¦PÌ GÛß E°¸[ öPõkUSÁº; £Èö¯Ûß
vøŒPÎß ”Áöµ»õ®
E»Shß ö£ÔÝ® öPõÒÍ»º; A¯ºÂ»º;
GÊuzuõß @Ásk®
t t t t
et
AßÚ ©õm] AøÚ¯º BQz
i.iN
. Nee
GÊQßÓ ²Pzv@Úõº £õhø».
i .
i N
. Neeu©UöPÚ •¯»õ @|õßuõÒ
i .
i N
.
lala & ”.ÂÀÁµzvÚ®.
l a
l a l a
l a
assaa BUQ@¯õß2.ö£¯@µ aa aa
¤ÓºUöPÚ •¯¾|º Esø© ¯õ@Ú. (182)
ss ss
.N
|ßÞÀ & £õ°µ®
aaddaa add
a aa
(Ph¾Ò ©õ#¢u CÍ®ö£¸ÁÊv)
ÁÈ@¯
ww P
.P
.ö£õ¸@Í
GÀø»
C¯À & w
3w P
.. P
wwwwB#Gs ö£õ¸Ð®
¡Øö£¯º ¯õ¨@£ ~u¼¯
6.w
w ww
lai
@Pm@£õº £¯@Úõk v¸USÓÒ
Áõ#¨£U PõmhÀ £õ°µzx C¯À@£ AhUP•øhø©
¡Ø£õ & 47 A) {ø»°ß v›¯õx Ah[Q¯õß @uõØÓ®
N eet t
Põ»® PÍ@Ú Põµn® GßÖC® sa N eet t N
l a
l i
a .i.N
‰ÁøP HØÔ ö©õÈ|¸® EÍ@µ
l a
l i
a .
i . N
©ø»°Ý® ©õn¨ ö£›x.
l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
B) ¯õPõÁõº B°Ý® |õPõUP PõÁõUPõÀ
a
dd s
a s
¡Ø£õ & 48
a
dd s
a
@ŒõPõ¨£º öŒõÀ¼ÊUS¨ £mk. s
da
P
.. Paa
& £Án¢v •ÛÁº
P
.. Paa
C) w°ÚõÀ ”mh¦s EÒÍõÖ® BÓõ@u
w
w ww
wwww wwww
C¯À & 2 |õÂÚõÀ ”mh Ák.
3. PõÂ¯®
Pa
]ÓQ¼¸¢x ¤›¢u J¨¦µÁÔuÀ

CÓS JßÖ A) uõÍõØÔz u¢u ö£õ¸öÍÀ»õ® uUPõºUS
N Neet t
PõØÔß wµõu £UP[PÎÀ
N Neet t
@ÁÍõsø© öŒ#uÀ ö£õ¸mk.
N
l a i
a .
i . l a i
a .
i . l a i
a.i .
w.
l J¸ £ÓøÁ°ß ÁõÌøÁ
lB) ©¸¢uõQz u¨£õ ©µzuØÓõÀ öŒÀÁ®
l
assaa GÊva öŒÀQÓx. & ¤µªÒa(BPìm.22) dd
a aassaa ö£¸¢uøP ¯õßPs £iß.
aa a
dd s
a aa
s
ww P
.3. P ¦PÌ
ww P. P
.ALv»õº
ww
ww ww
C¯À &
4. SÖ¢öuõøP
A) @uõßÔß
wwww|ßÖ.
¦PöÇõk
@uõßÓ¼ß @uõßÓõø©
@uõßÖP
A®© ÁõÈ @uõÈ |®‰º¨ B) ÁøŒö¯õÈ¯ ÁõÌÁõ@µ ÁõÌÁõº CøŒö¯õÈ¯
N eet t
¤›¢@uõº¨ ¦nº¨@£õº Ç¢uÚº öPõÀ@»õ
N eet t
ÁõÌÁõ@µ ÁõÇõ uÁº.
N
l a
l i
a .i.N
uskøhU øP¯º öÁshø»a ]uÁ»º
l a
lai.i . N {ø»¯õø©
l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
|ßÖ|ß öÓßÝ® ©õUP@Íõk
aass
CßÖö£›x GßÝ® B[Pn uøÁ@¯. (146) A) ö|¸|À EÍöÚõ¸Áß CßÔÀø» GßÝ®
dd dd a ass
..P
P aa
& öÁÒÎ Ãv¯õº (©õºa.2023) ö£¸ø© EøhzxCÆ Ä»S.
P
.. P aa
w w ww
wwww
[email protected] i wwww
www.kalvidolphin.com

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
xÓÄ CµÁaŒ®
eet t
A) ¯õuÛß ¯õuÛß }[Q¯õß @|õuÀ
N N N Neet t
A) Cµ¢x® E°ºÁõÌuÀ @Ásiß £µ¢x
N
lalai .
i .AuÛß AuÛß C»ß.
l a
l i
a .
i . l
öPkP E»Q¯ØÔ ¯õß. & v¸ÁÒÐÁº
a
l i
a .
i .
assaa B) £ØÖP aaddaa aa
£ØÓØÓõß £ØÔøÚ A¨£ØøÓ¨ ss
aa a
dd s
a aa
s (@©.2022)
£ØÖP £ØÖ ÂhØS
ww P
.. P C¯À &
w
7
w P
..P
A) ÂøÚÁ¼²® w
ww ©õØÓõß Á¼²®
wußÁ¼²®
Á¼¯ÔuÀ 8.w
www
¦µm]UPÂ
]Ø×¸® Áµ¨ö£kzu Á¯¾® BÖ
xønÁ¼²® yUQa öŒ¯À.
@uUQ¯|À Áõ#UPõ¾® ÁøP¨£ kzv
t t (©õºa.2020, ©õºa.2023)
t t
et
i.iN
. Nee
B) Aø©¢uõ[ öPõÊPõß AÍÁÔ¯õß ußøÚ
i .
i N
. Nee
ö|Ø@Œµ EÊxÊx £¯ßÂ øÍUS®
i .
i N
.
lala l a
l a a a
{øÓEøÇ¨¦z @uõÒPöÍ»õ® GÁ›ß@uõÒPÒ?
l l
assaa C) AÍÁÔ¢x ÁõÇõuõß ÁõÌUøPaaEÍ@£õ» aa aa
Â¯¢uõß Âøµ¢x öPk®.
ss ss
.N
PØ¤Í¢x ©ø»¤Í¢x PÛPÒ öÁmiU
dda a add
a aa
P¸Âö¯»õ® öŒ#xu¢u øPuõß ¯õºøP?
P
..
CÀ»õQz @uõßÓõU öPk®.
ww P
(ãß.2019)
w P
.. P
ö£õØÖPøÍU PhÀ•zøu ©oUS »zøu¨
w
www w wwww
@£õ#GkUP AhUQ¯‰a öŒÁ›ß ‰a”?
lai
Põ»©ÔuÀ & £õµvuõŒß
A) bõ»® P¸vÝ® øPTk® Põ»® (BPìm.22) (ãß. 2019, öŒ¨. 2021, @©.2022)
P¸v ChzuõÀ öŒ°ß. & v¸ÁÒÐÁº.
l a
l i
a .i.N C¯À & 5
l a
l i
a .
i . N C¯À & 8
9. öuõø»¢x @£õÚÁºPÒ
l a
l i
a .
i .
assaa s a
s a ssaa
7. v¸USÓÒ
a
dd a dd
EøhAo¢@uß GÚa öŒõÀ¾QÓõ# & öÁÖ®aa
da
SÔ¨£ÔuÀ
P
.. Paa Eh¾U PoÁx Eøh¯À»
P Paa
. . & J¸
¯õx öPõkzx® w w
A) SÔ¨¤À SÔ¨¦nº Áõøµ
w EÖ¨¤ÝÒ
w w
www wwww
öPõÍÀ. Âøhø¯U Ps@hß GßÖøµzuõ#
ÂÚõÁõ# }@¯ {ØQßÓõ#.
Pa
£øPzvÓ® öuÎuÀ vß@Óß Gß£õ# AqAqÁõ# & EøÚz

A) ÂÀ@»º EÇÁº £øPöPõÎÝ® öPõÒÍØP vßÝ® £]PÐU Qøµ¯õÁõ#
N eet t
öŒõÀ@»º EÇÁº £øP.
N N Neet t
öÁß@Óß Gß£º ©ÛuöµÀ»õ® & ö£Ö®
N
l a i
a .
i . l a i
a .
i . l a i
a.i .
w.
l B) CøÍuõP •Ò©µ® öPõÀP PøÍ²|º

l öÁØÔ°@» uõß @uõØQßÓõº.
l
assaa øPöPõÀ¾® PõÌzu Chzx. (©õºa.2019,d
a a daa
öŒ¨.
s aa "|õß' Gß£õ# Ax }°Àø» & öÁÖ® aassaa
s
2021)
aadd
w w..P P |õhP ÁŒÚ® @£”QÓõ# w
w P
.. P (©õºa.20)
ww
wwww ¯õUøPUS A¸¢v¯x Hß? Gß£õ# Cxww

©¸¢x
A) ©¸¢öuÚ @ÁshõÁõ®
ww
@PÒÂ°Àø» & A¢u
AØÓx @£õØÔ Eoß. (öŒ¨. 2020) Hß GßÝ® JÎ°À EøÚz @uk.
& A¨xÀ µS©õß
N et t
B) @|õ#|õi @|õ#•uÀ |õi AxuoUS®
e N eet t N
l a
l i
a .i.N
Áõ#|õi Áõ#¨£a öŒ¯À. (©õºa.20, ©õºa.23)
l alai.i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa dd a assaa
w w..P
P ww P
.. P
wwww
[email protected] ii wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
£õh¨£Sv²®, B]›¯ºPÐ®
N eet t N eet t N
lalai .i.N öŒ#²Ò
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa £õh¨£Sv
²Pzvß £õhÀ
aaddaassaa
”. ÂÀÁµzvÚ®
B]›¯º
aa a
dd s
a aa
s
w w..
|ßÞÀ& £õ°µ®PP £Án¢v •ÛÁº
ww P
..P
wwww
Hv¼US¸ÂPÒ
PõÂ¯®
AÇQ¯
¤µªÒ
ö£›¯Áß
wwww
I[SÖ¡Ö @£¯Úõº
v¸©ø» •¸Pß £ÒÐ ö£›¯Áß PÂµõ¯º
t t t t
et
PõÁia]¢x öŒßÛSÍ® Asnõ©ø»¯õº
i N
.i.Nee SÖ¢öuõøP
i .
i N
. Nee
öÁÒÎÃv¯õº
i .
i N
.
lala ¦Ó|õÞÖ
l a
l a Ph¾Ò ©õ#¢u CÍ®ö£¸ÁÊv
l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
¤ÒøÍUTh®
|ØÔøn
aa a
dda Cµõ.«Úõm]
@£õuÚõº
add
a aa
P
..P
öuõÀPõ¨¤¯®
ww
öuõÀPõ¨¤¯º
w
w P
.. P
wwww wwww
^Óõ¨¦µõn® E©Ö¨¦»Áº
lai
AP|õÞÖ Ãøµ öÁÎ¯ß vzuÚõº
Bz©õ|õ® PÂøuPÒ Bz©õ|õ® (©x‹uÚß)
SØÓõ»U SÓÁg] v›ThµõŒ¨£UPÂµõ¯º
N eet t v¸aŒõÇÀ
sa N eet t
©õoUPÁõŒPº
N
l a
l i
a .i.N ¦µm]UPÂ
£vØÖ¨£zx
l a
l i
a .
i . N
£õµvuõŒß
S©mlºU PsnÚõº
l a
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
JÆöÁõ¸ ¦Àø»²® CßS»õ¨ (ŒõSÀ í«x)
a
dd a a
dd a
da
öuõø»¢x @£õÚÁºPÒ A¨xÀ µS©õß
P
..
©@Úõs©p¯®
Paa ö£. ”¢uµÚõº
P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
v¸USÓÒ v¸ÁÒÐÁº
Eøµ|øh
Pa
£õh¨£Sv B]›¯º
N eet t N eet
@£a” ö©õÈ²® PÂøu ö©õÈ²® C¢vµß
t N
l a i
a .i.N C¯ØøP @ÁÍõsø©
l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l
©ø» Ch¨ö£¯ºPÒ : Kº B#Ä Bº £õ»Q¸ènß, C.B.£.,
l
assaa add
a assaa
uªÇPU PÀÂ Áµ»õÖ
a
BÚ¢uµ[Pº |õmSÔ¨¦
aa a
dd s
a aa
s
P
.. P
Põ»zøu öÁßÓ Pø»
w
w ww P
.. P
ww
wwww wwww
PõØÔÀ P»¢u @£@µõøŒ ”¢uµ µõ©Œõª
uõT›ß Piu[PÒ
xøn¨£õh®
N Ne t t
£õh¨£Sv
e vøn B]›¯º
N e t t
£õh¨£Sv
N
B]›¯º
e ÇÁº ¤µ£gŒß N
l a
l i
a .
i . BÓõ® A.•zx¼[P®
l al i.i
¤®£®
a . l a
l i
a .
i .
assaa ÁõiÁõŒÀ aa ]¢uøÚ¨ £mi©ßÓ® aa
¯õøÚ hõUhº öá¯@©õPß CøŒz uªÇº
].”.öŒÀ»¨£õ ss ss
CuÇõÍº £õµv
aaddaa öŒÆÂ |ºzuQ |hµõä d
aa d a a
w w..P P w w..PP
wwww
[email protected] iii wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
wwww wwww
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda add
a aa
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
lai
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa
s a
dd s
a aa
s
da
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
Pa
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
wwww wwww
N eet t N eet t N
l a
l i
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa dd a assaa
w w..P
P ww P
.. P
wwww
[email protected] iv wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
lhy;gpd; ,ay;-1 cd;dhy; KbAk; jkpo;-11
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
wwww wwww
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda add
a aa
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
lai
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa
s a
dd s
a aa
s
da
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
Pa
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
wwww wwww
N eet t N eet t N
l a
l i
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa dd a assaa
w w..P
P ww P
.. P
wwww
[email protected] 1 wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N Nee t t ¦zuP¨ £°Ø] ÂÚõUPÒt t

N Nee N
lalai .
i . l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa 1. uÁÓõÚ Cønø¯z @uºÄ öŒ#P.aaddaassaa (©õºa.2020, áüß. 2019, öŒ¨. 2021,aa@©.2022)ss aa
C»UPnz @uºa] öPõÒ (£UP®.20)
dd aa
ww P P
. . + E°º B) uªÌ + EnºÄ & ö©# + E°º ww. .
A) ö©õÈ + BÐø© & E°º PP
www
C) PhÀ + Aø» &w
E°º + ö©# D) ©s + ÁÍ® & ö©# + ö©# w
wwwAø» & E°º + ö©#]
[C) PhÀ
2. RÌUPõq® SÔ¨¦PÎÀ ö£õv¢xÒÍ @©øh¨ @£a]À ]Ó¢x ÂÍ[Q¯ uªÇÔbºPÎß ö£¯ºPøÍU
PshÔP.
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i . Nee
A) öŒßøÚ ©õPõnzxUSz uªÌ|õk GßÖ ö£¯º ©õØÓ® öŒ#u •uÀÁº (3) Asnõ
N i .
i N
.
lala l a
B) öuõÈ»õÍºPÎß u¢øu GßÖ AøÇUP¨£k£Áº (10)
l a PÀ¯õn”¢uµÚõº
l a
l a
assaa s aa
s ss aa
C) E°øµ EnºøÁ ÁÍº¨£x uª@Ç GßÖ £õi¯Áº (6) £õµvuõŒß
.N
dd a a
D) ö£õxÄøhø©U öPõÒøP°ß •ß@ÚõiPÐÒ J¸Áº (2)
a a
ãÁõ
add
a aa
ww P
3. @£a” ÁÇUøP GÊzx ÁÇUPõPP
. .£iaŒõ J¸ öuÎÄ öPøhUS®.
©õØÖP.
ww PP
. . BPìm.22)
1. Põ»[Põzuõ»w
w £izuõÀ J¸ öuÎÄ QøhUS®.
wwGÊ¢x wwww
lai
G¢v›a] (áüß. 2019,
AvPõø»°À
2. •¯Ø] öŒgŒõ AxU@PØÓ £»ß Áµõ© @£õÁõx. (öŒ¨. 2021, @©.2022, áüß.2019, BPìm.22)
N Ne t
e t sa
•¯Ø] öŒ#uõÀ AuØ@PØÓ £»ß Áµõ©À @£õPõx.
N Neet t N
l a
l i
a .
i . l a
l a. .
3. Põ»zxU@Pzu ©õ›¨ ¦x” ¦xŒõ ö©õÈ ÁiÁzu i©õzuÝ®.
i (öŒ¨. 2021, áüß.2019, BPìm.22)
l a
l i
a .
i .
assaa 4. JÆöÁõ¸zu¸® @£]UQmi¸US®@£õx s aa
s s aa
s
Põ»zxU@PØÓõØ @£õ» ¦vx ¦vuõP ö©õÈ ÁiÁzøu ©õØÓ @Ásk®.
aa
dd GÀ»õzøu²® PÁÚ©õ¨ £v¯ øÁUPÝ®.PPaadd a a
da
..PP aa . . @Ásk®.
ww
JÆöÁõ¸Á¸® @£]UöPõsi¸US®@£õx GÀ»õÁØøÓ²® PÁÚ©õP¨ £v¯ øÁUP
ww @£õ[P, @|µ[PÈa] @£õÚõ¨ £umh©õ°¸®.wwww w w
w
5. @uºöÁÊuw@ÁP©õP¨ (@©.2022, áüß.2019, BPìm.22)
Pa
@uºöÁÊu ÂøµÁõPa öŒÀ¾[PÒ, @|µ® PÈzxa öŒßÓõÀ £uØÓ©õQÂk®.
N et t
4. ÂÚõUPÒ
e N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
A) ö©õÈUS •u¼À Á¸® GÊzxPÒ GzuøÚ? AøÁ ¯õøÁ?
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
 ö©õÈUS •u¼À Á¸® GÊzxPÒ & 22
dda as s
 AøÁ : E°º GÊzxPÒ & 12 (A •uÀ JÍ Áøµ) a
dd s
a s
P
. Paa
.GÊzxPÒ
 ö©# GÊzxPÒ & 10 (P, V, Œ, b, u, |, £, ©, ¯, Á) P
.. Paa
ww ww
ww
wwww
B) ö©õÈUS CÖv°À Á¸® GzuøÚ?
 ö©õÈUS CÖv°À Á¸® GÊzxPÒ : 24
GkzxUPõmkz u¸P.
wwww
 E°º GÊzxPÒ & 12 (A •uÀ JÍ Áøµ)
N et t N eet t
 ö©# GÊzxPÒ & 11 (g, s, ¢, ®, ß, #, º, À, Æ, Ì, Ò)
e N
l a
l i
a .i.N lalai.i . N
 SØÔ¯¾Pµ® & 1 CøÁ@¯ ö©õÈUS CÖv°À Á¸® GÊzxPÍõS®.
l a
l i
a .
i .
assaa s aa s aa
G.Põ. |õk & E°ŸÖ
uªÌ & ö©#±Ö a
dda s dd a a s
Ãk
..P
P
& SØÔ¯¾Pµ DÖaa P
.. P aa
w w ww
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
C) E°ŸÖ, ö©#±Ö & ÂÍUSP. (A) E°ŸÖ, ö©#±Ö £ØÔ GkzxUPõmkhß GÊuÄ®.
N Neet t N Neet t (©õºa.2020, ©õºa.2023)

N
lalai .
i . l
 {ø» ö©õÈ°ß CÖv GÊzx E°º GÊzuõP {Ø¤ß
a
l i
a .
i . Aøu E°ŸÖ Gß£º.
l a
l i
a .
i .
assaa  {ø» aa a ass
G.Põ.& ©o©õø» & ©o + ©õø» & (©o
d
a&a{ø»ö©õÈ) (o& CÖv GÊzx & s + C) aassaa
d GÊzuõP {Ø¤ß Aøu ö©#±Ö Gß£º. PPaadd
w w P
. . + Ásk & (ö£õß & {ø» ö©õÈ) (ß CÖv GÊzx)ww. .
ö©õÈ°ß CÖv GÊzx
P ö©#
wwww & GkzxUPõmkhß ÂÁ›UP. wwww

 G.Põ.& ö£õßÁsk & ö£õß
D) E°º •uÀ, ö©#®•uÀ (@©.2022)
 Á¸ö©õÈ°ß •uÀ GÊzx E°º GÊzuõP Ç¨¤ß Ax E°º •uÀ GÚ¨£k®.

t t t t
G.Põ.& ÁõøÇ°ø» & ÁõøÇ + Cø» & (Cø» & Á¸ö©õÈ) (C & •uÀ GÊzx)
et
i.iN
. Ne
e i .
i N
. Nee
Á¸ö©õÈ°ß •uÀ GÊzx ö©# GÊzuõP Ç¨¤ß Ax ö©# •uÀ GÚ¨£k®.
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa E) Sµ[SUSmi & ¦nºa]ø¯ ÂÍUSP. aa aa
 G.Põ. & uªÌ{»® & uªÌ + {»® & ({»® & Á¸ö©õÈ) ({ (¢+C) •uÀ GÊzx)
ss ss
.N
a addaa add
a aa
 Sµ[SUSmi & Sµ[S.+P
.P P
.. P
ww Smi
w
w
wwww wwww
lai
 C¯À¤Ý® Âv°Ý® {ßÓ E°º •ß PŒu£ ªS® & Sµ[SUSmi
SmûU A[lúTôm (TdLm.21)
N N eet t sa N Neet t N
l a
l i
a .
i . £»ÄÒ öu›P
l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa 1. A)ö£õ¸zu©õÚÁØøÓz @uº¢öukUP. aas saa
ddB) £Án¢v •ÛÁº & |ßÞÀ dd aa ss aa
da
(@©.2022)
PPaa
. .vøn D) C¢vµß & @£a”ö©õÈ²® PÂøu ö©õÈ²®
A. •zx¼[P® & ²Pzvß £õhÀ
P
.. Paa
C) ”.ÂÀÁµzvÚ® & w w ww
wwww www
BÓõ®
i) A, B ii) A, D iii) B, D iv) A,w
C [iii) B, D]
Pa
2. ""P£õh¦µ[PøÍU PõÄöPõsh¤ßÝ®
N N et t N N t
Põ»zuõÀ ŒõPõuöuõÀ PÛ©[PÒ'' & Ai @©õøÚø¯z öu›Ä öŒ#P.
e e e t N
l a i
a .
i . A) P£õh ¦µ[PøÍ & PõÄ öPõsh
l a i
a .i .
B) Põ»zuõÀ & PÛ©[PÒ
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa 3. £õ°µ® CÀ»x aa aa
C) P£õh¦µ[PøÍ & Põ»zuõÀ D) Põ»zuõÀ & ŒõPõu [C) P£õh¦µ[PøÍ & Põ»zuõÀ]
Aß@Ó. ddaas s dda as s
P
.. Paa P P a a
(©õºa.2023)
. . [B) £ÝÁÀ]
w w w w
ww
A) PõÂ¯® B) £ÝÁÀ C) £õhÀ D) PÂøu

wwww|õß Â¸®¦® ÁøP°À GßÛh® RÌ¨£i¢x |h¢x
4. J¸ vµÁ {ø»°À, wwww öPõÒÐ® GÚx ö©õÈ,
GÊzx ö©õÈ¯õP¨ £vÄ öŒ#¯¨£kQÓ@£õx EøÓ¢x @£õÚ £ÛUPmiø¯¨ @£õßÓ vh {ø»ø¯
AøhQÓx. CÆÁ›PÒ Enºzx® P¸zx.
N eet t
A) ö©õÈ Gß£x vh, vµÁ {ø»°À ÇUS®
N eet t N
l a
l i
a .i.N lalai.i . N
B) @£a”ö©õÈ, GÊzxö©õÈø¯z vh vµÁ¨ ö£õ¸ÍõP E¸ÁP¨£kzuÂÀø».
l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
C) GÊzx ö©õÈø¯Âh @£a”ö©õÈ GÎø©¯õÚx.
aa aa
dd [C) GÊzx ö©õÈø¯Âh @£a”ö©õÈPP
D) @£a”ö©õÈø¯U Põmi¾® GÊzx ö©õÈ GÎø©¯õÚx.
aa dd a a
w w..P
P ww .. GÎø©¯õÚx]
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N N t t
5. ö©õÈ •uÀ GÊzxPÎß Ai¨£øh°À •øÓ¯õÚøuU Psk¤iUP.0
ee
A) AßÚ®, Qsn® B) h©õµ®, C[VÚ®
N Neet t N
lalai .
i . l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa 6. "¦À¼ß CuÌPÒ' GßÓ E»P¨¦PÌ a a
C) ¹£õ#, »mŒõv£v D) öÓUøP, A[VÚ® [A) AßÚ®, Qsn®]
aas s a a ass a
P Paadd C) ÁõÀmÂm©ß D) GºÚìm Põ]µº
ö£ØÓ
A) £õ¨@»õ ö|¹hõ B).©À»õº@©
¡À ¯õ¸øh¯ £øh¨£õS®?
P P a add
(áüß. 2019)
ww . ww . .ÁõÀm Âm©ß]
ww ww w
w ww [C)
7. |ßÞ¼ß B]›¯º ¯õº? (öŒ¨. 2020)
A) £Án¢v •ÛÁº B) öuõÀPõ¨¤¯º C) usi D) Põ›¯õŒõß
t t t t
et
i.iN
. Nee i .
i N
. Ne e [A) £Án¢v •ÛÁº]
i .
i N
.
lala 8.
l a
l a
"uß CÚzøu²® ö©õÈø¯²® £õhõu PÂøu @Á›À»õu ©µ® TiÀ»õu £ÓøÁ' GßÖ £õi¯Áº
l a
l a
assaa ____________. ssaa ss aa
.N
aa a a
dd B) £õµv¯õº aadd a a
(öŒ¨. 2021)
A) £õµvuõŒß
C) Cµ‹À P®Œ@uõÆ ww P
..P [C)w
w P P
. . P®Œ@uõÆ]
www ____________. www(öŒ¨.
D) ”. ÂÀÁµzvÚ®
9. @£a” Gß£xw
w 2021, @©.2022)
Cµ‹À
lai
ö©õÈ°À
A) £Ó¨£x B) }¢xÁx C) KkÁx D) ‰ÌSÁx [B) }¢xÁx]
e t t sa e t t
10. 1971 B® Bsk C»UQ¯zvØPõÚ @|õ£À £›” ö£ØÓ C»zwß Aö©›UPõÂß ªPa ]Ó¢u PÂbº :
N N e N N e N
l a
l i
a .
i . A) ÁõÀm Âm©ß
i .
i .
B) BØ×º µÂÁº©õ
l a
l a
(BPìm.22)
l a
l i
a .
i .
assaa s aa s aa
C) ìöhL£õß ©À»õº@© D) £õ¨@»õ ö|¹hõ [D) £õ¨@»õ ö|¹hõ]
aa s
dd SÖÂÚõ dd aa s
da
P Paa
. . Põmi¾® Enºa] öÁÎ¨£õmka ŒUv ªUPx Hß? ..PP aa
ww w w
wwww GÊxÁøu ©mk® uõß ©ÛuÛß øP öŒ#QÓx.wwww
1. @£a”ö©õÈ, GÊzx ö©õÈø¯U
Pa
 GÊzxö©õÈ°À
 BÚõÀ @£a”ö©õÈ°À •Pzv¼¸US® Áõ#, Eh®¤¼¸US® øPø¯U Põmi¾® Enºa]
N Neet t
öÁÎ¨£õmøhz öu›Â¨£uõP Aø©¢xÒÍx.
N Neet t N
l a i
a .
i . l a a .
i .
 AuÚõÀuõß, @£a”ö©õÈ GÊzxö©õÈø¯U Põmi¾® AvP Enºa] öÁÎ¨£õmka ŒUv
i l a i
a.i .
w.
l l l
assaa 2. Gß aa aa
ªUPuõP EÒÍx.
A®ø©, JØÔö¯kzu
ddaass a
dd s
a s
ö|ØÔ ©s AÇ@P! P
.. Paa P
.. Paa
w w ww
ww
www
ÁÈ ÁÈ {Úui öuõÊuÁº,
w
EÊuÁº, ÂøuzuÁº, w
w ww
Â¯ºzuÁºUöPÀ»õ®
{øÓ©o u¢uÁ@Í!
N eet t e
& CUPÂøu AiPÎÀ EÒÍ ÂøÚ¯õ»øn²® ö£¯ºPøÍ GÊxP.
N et t N
l a
l i
a .i.N  öuõÊuÁº,
lalai.i . N l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
 EÊuÁº,
 ÂøuzuÁº,
aa a
dda aa dd a a
w
 Â¯ºzuÁº, u¢uÁÒ
w..P
P ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
3. "£õ°µ®' £ØÔ }[PÒ AÔ²® P¸zx ¯õx? (©õºa.2019, áüß. 2019)
N Nee
t t N Neet t N
lalai .
i . l a
l i
a .
¡ø» E¸ÁõUS® B]›¯›ß ]Ó¨ø£²® A¢¡À ÁÇ[S®
i . P¸zx ÁÍzøu²® öuõSzx ¡À
l a
l i
a .
i .
assaa 4. E°öµÊzx, £ßÛµsk, v¸USÓÒ, aa & CaöŒõØPÎÀ GÆÁøP¯õÚ DØöÓÊzxPÒ aa
•P¨¤À øÁUS® •øÓ£ØÔ¨ @£”Áx £õ°µ® BS®.
ddaass ddaas s
P
.. P aa |õ»i¯õº
..PP aa
Aø©¢xÒÍÚ?
ww w w ww ww (BPìm.22)
ww
 E°öµÊzx (z + E) = E°ŸÖ
 £ßÛµsk (m + E) = E°ŸÖ
w w
 v¸USÓÒ (Ò) = ö©#±Ö
t t t t
et
i.iN
. Nee
 |õ»i¯õº (º) = ö©#±Ö
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aaPÂøu, @Á›À»õu ©µ®; TiÀ»õu £ÓøÁ & Cµ‹À aa
5. CÚ®, ö©õÈ SÔzu Cµ‹À P®Œ@uõÆ £õºøÁø¯U SÔ¨¤kP. (BPìm.22, ©õºa.2023)
ss ss
.N
 uß CÚzøu²® ö©õÈø¯²®a a a a
PPaadd £õhõu
P P aadd
P®Œ@uõÆ
w w .. ww ..
w w wwGßÓ ÂÚõÂØS C¢vµß AÎUS® Âøh ¯õx? wwww(öŒ¨. 2021)
lai
6. PÂøu Gß£x ¯õx
 PÂøu Gß£x J¸ ö£õ¸ÍßÖ.
 Ax ö©õÈUSÒ E»øP²®, E»QØSÒ ö©õÈø¯²® •ÊÁx©õP ~øÇzx ÂkÁuØPõP
N Neet t sa
•¯¾® öuõhº¢u J¸ £øh¨¦a öŒ¯À£õk BS®.
N Neet t N
l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa 1. ”.ÂÀÁµzvÚ® £õhzuõß @Ásk® s aa s aa
]ÖÂÚõ
aa s
ddGÚ GÁØøÓU SÔ¨¤kQÓõº? dd aa s
da
P Paa P
. . ÁõÌzv, uõ#ö©õÈUSz öuõshõØÔ¯ Œõß@Óõº P aa
(©õºa.2023)
. . ö£¸©UPøÍ¨
ww
 |õmøh²®, ö©õÈø¯²®
@£õØÔ¨ ww@Ásk®. wwww
ww £õh
w
w
Pa
 |©x uõ#ö©õÈ¯õ® uªÌö©õÈ°ß öuõß©®, Põ»zuõÀ AÈ¯õu ÁøP°À Á¼ø©

@ŒºUP¨£õh @Ásk® GßÖ PÂbº ”.ÂÀÁµzvÚ® SÔ¨¤kQßÓõº.
N eet t N eet t
2. ¡À JßÔß •PÄøµ°À Ch® ö£Ó @ÁskÁÚÁõP |ßÞÀ GÁØøÓU SÔ¨¤kQÓx?
N
l a i
a .i.N i .
i . N
 ¡¾US •ß öŒõÀ»¨£kÁx •PÄøµ BS®. £õ°µ® Gß£x •PÄøµ@¯.
l a a l a i
a.i .
w.
l l l
assaa ssaa s aa
s
 ö£õx¨£õ°µzvß Áõ°»õP AÔ¯¨£k® öŒ#vPÒ:
dd
a aa aa a
dd a
¡¼ß C¯À¦, B]›¯›ß C¯À¦, PØ¤US® •øÓ, ©õnÁº C¯À¦, PØS® •øÓ C¢u I¢x
a
P
.. P
P¸zxPÐ® ö£õx¨£õ°µzvß Áõ°»õP AÔ¯¨£k® P¸zxPÒ BS®.
w
w ww P
.. P
ww
wwww wwww
 ]Ó¨¦¨ £õ°µzvÀ AÔ¯»õS® öŒ#vPÒ:
¡»õ]›¯º ö£¯º, ¡À ¤ß£ØÔ¯ ÁÈ, ¡À ÁÇ[P¨£kQßÓ {»¨£µ¨¦, ¡¼ß ö£¯º,
(öuõøP, ÁøP, Â› BQ¯ÁØÖÒ) C¯ØÓ¨£mh ¯õ¨¦ ÁøP, ¡¼À SÔ¨¤h¨£k® P¸zx,
¡ø»U @Pm@£õº (©õnÁº), ¡ø»U PØ£uõÀ ö£ÖQßÓ £¯ß BQ¯ Gmka öŒ#vPøÍz
N eet t
öu›Â¨£x ]Ó¨¦¨ £õ°µ©õS®.
N eet t N
l a
l i
a .i.N lalai.i . N
3. "GßÝ°º uªÌö©õÈ Gß@£ß' GßÝ® uø»¨¤À }Âº öPõskÒÍ ö©õÈ¨£ØÔøÚ GÊxP.
l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
 ö©õÈ ©Ûu CÚzvß Bv Aøh¯õÍ®.
a a
dda
 Ax £s£õmk¨ £›nõ© ÁÍºa]ø¯ Ai¨£øh¯õPU öPõsk E¸ÁõÚx.
a aa dd a a
w ..P
P
 Kº CÚzvß ø©¯¨¦ÒÎ¯õP ÂÍ[SÁx® ö©õÈ@¯
w ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
 Ax |® Ç¨¤ß Aøh¯õÍ®.
N Neet t N Neet t N
lalai .
i . l a
l i
a .
 |® uõ#ö©õÈ¯õ® uªÌö©õÈ°ß @Áº, Œ[PzvÀ öuõh[Q CßøÓ¯ Põ»® Áøµ²®, Chº£»
i .
PøÍ¢x E¯ºuÛa öŒ®ö©õÈ¯õPa öŒÈz@uõ[Q ÇUQÓx.
l a
l i
a .
i .
assaa 4. TØÖ : SÔ±mkU PÂøu Gß£xaaö£õ¸øÍ¨
a assaa
 GÚ@Á "GßÝ°º uªÌö©õÈ Gß@£ß'.
dd £vÄ öŒ#ÁußÖ; aa a
dd s
a aa
s
ww P
.. P ww P
..P
www w wwww
{øÚÄ TµzuUP u¸n[PøÍ¨ £vÄ öŒ#ÁuõS®.
PÂøu : Tsk vÓ¢ux
]ÓPiUPÁõ?
CÀø»! ^möhkUP.
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i . Nee
TØÔÀ SÔ±k GÚU SÔ¨¤h¨£kÁx PÂøu°À G¨ö£õ¸ÍõP Á¢xÒÍx?
N i .
i N
.
lala l
 JßøÓ ©ØöÓõßÓõÀ EnºzxÁ@u SÔ±k.
a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
a a aa
 QÎ Ç¨£x TsiÀ; Ax vÓ¢uõ¾® £Ó¨£uØPßÖ; ^möhk¨£uØS GÚ Aiø©PÎß
dd
ÁõÌÂ¯À •øÓ CUTØÔÀ SÔ±hõP Aø©¢xÒÍx.
add
a aa
ww P P P
. . ¯õøÁ? JÆöÁõßÔØS® GkzxUPõmkz u¸P. ww. . P
w w w•uÀ
5. ö©õÈ •uÀ, CÖv GÊzxPÒ
w GÊzxPÒ : 22 w
w ww
lai
 ö©õÈ
 E°öµÊzxPÒ & 12
A & A®©õ, B & BØÓÀ, C & Cu¯®, D & DÇ®, E & E°º, F & FUP®, G & GÎx, H & HØÓ®, I &
N eet t sa
I¨£], J & JØÖø©, K & Kø», JÍ & JÍøÁ.
N eet t N
l a
l i
a .i.N
 ö©#ö¯ÊzxPÒ & 10
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa s aa s aa
P & PhÀ, V & VÚ®, Œ & Œ[P®, b & bõ»®, u & uªÌ, | & |ßÔ, £ & £PÀ, © & ©µ®, ¯ & ¯õÌ,
a
dd a s a
dd a s
da
Á & ÁõÒ
P
.. Paa
 ö©õÈ CÖv GÊzxPÒ : 24
P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
 E°öµÊzxPÒ & 12
]» & A, A¨£õ & B, PÀÂ & C, w & D, E»S & E, § & F, Aø» & I, ö|õ & J, @£õ & K, öPÍ & JÍ.
Pa
 ö©#ö¯ÊzxPÒ & 11
|õs & s, ©µ® & ®, ©õß & ß, uõ# & #, £õº & º , PhÀ & À, ¯õÌ & Ì |õÒ & Ò.
 tt t t
i .
i N
. Nee i .
i N
. Ne e
SÔ¨¦ : g, ¢, Æ & £øÇ¯ C»UQ¯ ÁÇUQÀ öŒõÀ¼ß CÖv°À Á¢xÒÍÚ. E›g, öÁ›¢, öuÆ
i.iN.
l a a SØÔ¯¾Pµ® & 1
l a a l a a
w.
l l l
assaa 6. ""@|µi ö©õÈ'' Gß£øu ~®£õhaÁÈ ssaa s s aa
Aa” & (” = a + E) ÁßöuõhºU SØÔ¯¾Pµ®
a a a
dd{ßÖ GÊxP. aa aa
dC»UQ¯
d
w
w P
.. P w w P P (@©.2022)
. . ö©õÈ, AvP
ww
GÊzxö©õÈø¯U Põmi¾® @£a”ö©õÈ Enºa]US ªP A¸QÀ ÇUQÓx. GÚ@Áuõß
öÁÎ¨£õmka
wwöPõshuõP ©õÔÂkQÓx. GÊzxö©õÈ A¨£i¯ßÖ.
wwŒUv
ÁÇUøPU øPÂmk¨ @£a”ö©õÈUSz v¸®¤¯Äh@Ú PÂbÝøh¯
wwwwGÊxÁøu ©mk®uõß
PÂøu°ß
©ÛuÛß øP öŒ#QÓx. •Pzv¼¸US® Áõ#, Eh®¤¼¸US® øPø¯U Põmi¾® Enºa]

öÁÎ¨£õmøhz öu›Â¨£uõP Aø©¢xÒÍx. AuÚõÀuõß, @£a”ö©õÈ GÊzxö©õÈø¯U Põmi¾®
N e e t t
AvP Enºa] öÁÎ¨£õmka ŒUv ªUPuõP EÒÍx.
N N Neet t N
l a
l i
a .
i . la
@|µiö©õÈ GÚ¨£k® @£a”ö©õÈUS J¸@£õx®
lai.i . £Çø© umkÁvÀø». Ax @ÁØÖö©õÈ
l a
l i
a .
i .
assaa {PÌPõ»zuÁµõ
BÁvÀø». Ax G¨@£õx® E°º¨¦hÝ®
aaddaa
AÀ»x CÓ¢uPõ»zuÁµõ
ssa©õÔUöPõsk®
a ÇUQÓx. C®ö©õÈuõß J¸ PÂbøµ
Gß£øu {ºn°UQÓx GßQÓõº ©ø»¯õÍU PÂd
aa d a a
BØ×º
ssaa
µÂÁº©õ.
w w.P.P ww.P. P
wwww
[email protected] 6 wwwwwww.kalvidolphin.com

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N Neet t ö|kÂÚõ
N Neet t N
lalai .
i .
1. }[PÒ ö©õÈø¯ öÁÎ¨£kzx® {ø»°À
l a
l i
a
@£a” .
i .
ö©õÈø¯²® GÊzx ö©õÈø¯²® GÆÁõÖ
l a
l i
a .
i .
assaa ö©õÈö©õÈuõß s saa ö£õ¸ÐUS® ö£¯ºPÐhß Pmiö¯Ê¨¦QÓx. s saa
EnºQÕºPÒ Gß£øu ÂÁ›UP. (©õºa.2020, áüß. 2019, @©.2022)
a a a
J¸Á¸øh¯ E»Pzøu, a
dd•ßÚõÀ, ö£õ¸ÒPÐ®, Â»[SPÐ®, £ÓøÁPÐ®,
JÆöÁõ¸
a a d aa
dÁõÝ®,
P P
. . öŒiPÐ® AÁ¸US AÔ•P©õÚuõP Ç¢v¸UP
J¸Á¸US AÔ•P©õÁuØS
ww ww P.P
.C¯»õx.
w ww
{»Ä®, ‹›¯Ý®, ©µ[PÐ®,
w w w
w @£a”ö©õÈ, GÊzxö©õÈ GÚ Cµsk ÁøP°ÀwöÁÎ¨£kzu»õ®. A¨£i
AzuøP¯ ö©õÈø¯¨
GÚ@Á
öÁÎ¨£kzx®@£õx ö©õÈø¯ |õß GÆÁõÖ EnºQ@Óß Gß£øu CUPmkøµ ÂÁ›UQÓx.

ö©õÈ öÁÎ¨£õk:
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i . Nee
Eh®¤ß J¸ £Sv¯õP ÇUQÓ öuõsøh°¼¸¢x öŒõØPÒ GÊQßÓÚ. AÁØøÓ HØÓ®,
N i .
i N
.
lala l a
CÓUP®, EaŒ›¨¦, @ÁP®, {uõÚ®, v¸¨¤z v¸¨¤a öŒõÀ¾uÀ, Cøh°À öPõkUS® ö©ÍÚ®
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
BQ¯ÁØøÓ HØÓÁõÖ £¯ß£kzv¨ ö£õ¸Ò @ÁÖ£õkPøÍ GßÚõÀ HØ£kzu •i²® GÚ
.N
a a
dda addaa
EnºQ@Óß. Cx©mkªßÔ, øPPõÀ AøŒÄPÒ, •Pzvß uøŒ|õºa ”¸UP[PÎß A¤|¯[PÒ BQ¯
a a
P
..P
Eh®¤ß öŒ¯À£õkPÒ GßÝøh¯ ö©õÈ öÁÎ¨£õmiß £Sv¯õP EÒÍÚ.
ww w
w P
.. P
wwww wwww
EøÓ £ÛUPmi:
lai
J¸ vµÁ {ø»°À, |õß Â¸®¦® ÁøP°À GßÛh® RÌ¨£i¢x |h¢x öPõÒÐ® GÚx ö©õÈ,
GÊzx ö©õÈ¯õP¨ £vÄ öŒ#¯¨£kQßÓö£õÊx EøÓ¢x@£õÚ £ÛUPmiø¯¨ @£õßÓ vh{ø»ø¯
Aøh¢xÂkQÓx.
N eet t
Enºa]US A¸Põø©: sa N eet t N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N
GÊzx ö©õÈø¯U Põmi¾® @£a”ö©õÈ Enºa]US ªP A¸QÀ ÇUQÓx. GÊxÁøu
l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
©mk®uõß |® øP öŒ#QÓx. BÚõÀ •Pzv¼¸US® Áõ#, Eh®¤¼¸US® øPø¯U Põmi¾®
a
dd s
a s a
dd s
a s
da
Enºa] öÁÎ£õmøhz öu›Â¨£uõP Aø©¢xÒÍx. AuÚõÀ @£a” ö©õÈ GÊzxö©õÈø¯U
P
.. Paa P
.. P
Põmi¾® AvP Enºa] öÁÎ¨£õmka ŒUv ªUPuõP EÒÍøu |õß EnºQ@Óß.aa
w
w ww
wwww wwww
@|µi ö©õÈ:
GÊzx ö©õÈ°À @£aøŒU@PmP GvµõÎ GßQÓ J¸Áß Qøh¯õx. GÊzx Gß£x J¸ÁøP°À
Pa
uÚUSzuõ@Ú @£]UöPõÒQÓ @£a”. BÚõÀ @£a” Gß£x ußøÚz vÓ¢x öPõÒQÓ J¸ öŒ¯À£õk;
@£a” Gß£x ö©õÈ°À }¢xÁx. @£”®@£õx |©x Eh®¤ß öÁÎ¨£õkPÒ |®ø© ö©õÈö¯ßÝ®
N Neet t N Neet t
}›À •ß@ÚõUQ |Pµa öŒ#QßÓÚ. GÚ@Á @£a”ö©õÈ@¯ @|µi ö©õÈ GÚ |õß EnºQ@Óß.
N
l a i
a .
i . i
(AÀ»x)
l a a .
i . l a i
a.i .
w.
l l l
assaa a a
öÁÎ¨£kzuÄ®, ¤Óøµ E¯µa as
 @£a”ö©õÈ Gß£x vµÁ {ø»°¼¸¢x
a a
s a|® Â¸¨£zvØS HØÓÁõÖ, øP¯õÍÄ®, EnºÄPøÍa
dd ö©õÈ EøÓ¢x @£õÚ £ÛUPmi @£õßÖ vhPPa
öŒ#¯Ä® xøn¦›QÓx.
a aass
ddö£ØÖ
a
w w PP
 GÊzuõP¨ £vÄ .öŒ#¯¨£k®
. GÎuõP Ç¨£x CÀø». w w..
ww
{ø»
ÂkQÓx.w
@£a”ö©õÈ°ß
w
ww]Ó¨¦:
BP@Á øP¯õÍ
wwww
 GÊzøu ©ÛuÛß øP GÊvÚõ¾® A¢u GÊzvß Enºa]ø¯ •PzvÀ EÒÍ Áõ°ÚõÀ
N eet t©mk@© öÁÎ¨£kzu •i²®.
N eet t N
l a
l i
a .i.N lala . . N
 AuÚõÀ GÊzx ö©õÈø¯ ÂhÄ® @£a” ö©õÈU@P BØÓÀ AvP® EÒÍx.
i i l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
 GÊzxö©õÈ°À, AuøÚU @PmP GvµõÎ J¸Á¸® Ç¨£vÀø».
 @£a”ö©õÈ A¨£i AßÖ. a
ddass dd a ass
..P
P aa P
..
 GÊzxö©õÈø¯ ÂhÄ® @£a” ö©õÈUS Enºa]ø¯ öÁÎ¨£kzx® BØÓÀ ªSv.
P aa
w w ww
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
GÊzx ö©õÈ°ß C¯À¦:
N eet t N eet t
 GÊzxö©õÈ Gß£x J¸ ÁøP°À uÚUSzuõ@Ú @£]UöPõÒQÓ @£a”.
N
lalai .i.N l a
l i
a .
i
 EøÓ¢u £ÛUPmi @£õßÓ vh {ø» öPõshx.. N l a
l i
a .
i .
assaa aa a s
a aa
s
 GÊzxö©õÈ Â¸¨£® @£õÀ øP¯õÍ •i¯õu C¯À¦øh¯x.
dd aa a
dd s
a aa
s
@£a”ö©õÈ°À PÂøu:
w
w P P ww P
..P
 GÊzxö©õÈ @|µi £¯ß£õmiØS EuÁõuuõÀ @ÁØÖö©õÈ @£õÀ BQÂkQÓx.
..
wwww wwww
 @£a”ö©õÈ@¯ J¸ PÂbøÚ {PÌPõ»zuÁÚõ? CÓ¢uPõ»zuÁÚõ? GÚ {ºn¯® öŒ#²®
BØÓÀ Eøh¯x.
 @£a”ö©õÈ°À J¸ PÂøuø¯¨ £øhUQßÓ @£õx Ax Eh®¤ß @©À @uõÀ @£õÀ
t t t t
et
C¯[SQÓx.
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee
 BÚõÀ GÊzxö©õÈ°À A@u öŒõØPÒ AÇSøh¯uõÚõ¾®, Enºa] CÀ»õu Bøh@£õÀ
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aa aa
@£õºzvU öPõÒÍ EuÄQÓx.
s s ss
.N
adda a aa a
dd
 @£a”ö©õÈø¯ Eh@Ú uõP® @£õUS® }º GßÖ®, GÊzxö©õÈ EøÓ¢u £ÛUPmi¯õÚõ¾®
a a
P
..P
Gß@ÓÝ® J¸ |õÒ £¯ß u¸® GßÖ® |õß EnºQ@Óß.
ww w w P
.. P
wwww
2. |ßÞÀ ö£õx¨£õ°µ®, ]Ó¨¦¨£õ°µ® Áõ°»õP AÔ¯»õS®
wwww
öŒ#vPøÍz öuõSzöuÊxP.
lai
£õ°µ®:
¡ø»¨ ¦›¢xöPõÒÍÄ®, Auß ]Ó¨ø£ Enº¢x Â¸¨£zxhß PØPÄ® £õ°µ® EuÄQÓx.
¡ø» E¸ÁõUS® B]›¯›ß ]Ó¨ø£²®, A¢¡À ÁÇ[S® P¸zx ÁÍzøu²® öuõSzx ¡À
N eet t sa
•P¨¤À øÁUS® •øÓ £ØÔ¨ @£”Áx £õ°µ® BS®.
N eet t N
l a
l i
a .i.N
|ßÞÀ:
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
uªÈß •uÀ C»UPn ¡À öuõÀPõ¨¤¯®. öuõÀPõ¨¤¯zvÀ £õ°µ® GßÝ® Aø©¨¦U
a
dd s
a s a
dd s
a s
Põn¨£kQÓx. AuøÚ¨ ¤ß£ØÔ GÊu¨£mh ¡»õÚ |ßÞÀ, ö£õx¨£õ°µ®, ]Ó¨¦¨ £õ°µ®
da
P
.. Paa
SÔzx ÂÍUSQÓx. AuøÚU R@Ç Põs@£õ®.
P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
£õ°µ® & E›¯ HÊ ö£¯ºPÒ:
•PÄøµ, £vP®, Ao¢xøµ, ¡ß•P®, ¦ÓÄøµ, u¢xøµ, ¦øÚ¢xøµ GÚ HÊ ö£¯ºPÍõ¾®
Pa
£õ°µ® ÁÇ[P¨£k®.
£õ°µ® & ÁøPPÒ:
N eet t N eet t
£õ°µ® ö£õx¨£õ°µ®, ]Ó¨¦¨ £õ°µ® GÚ ÇÁøP¨£k®.
N
l a i
a .i.N
ö£õx¨£õ°µ®:
l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l  ¡¼ß C¯À¦
l
 B]›¯º C¯À¦  PØ¤US® •øÓ  ©õnÁº C¯À¦
l
assaa  PØS® •øÓ
add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P
GÚ I¢øu²® TÖÁx ö£õx¨£õ°µ® BS®.
ww P
.. P
ww
]Ó¨¦¨£õ°µ®:
wwww
 ¡»õ]›¯º ö£¯º
 ¡¼ß ö£¯º
 ¡À ¤ß£ØÔ¯ ÁÈ
wwww
 ¡À ÁÇ[P¨£kQßÓ {»¨£µ¨¦
 öuõøP, ÁøP, Â› BQ¯ÁØÖÒ C¯ØÓ¨£mh ¯õ¨¦ ÁøP
 ¡¼À SÔ¨¤h¨£k® P¸zx  ¡ø»U @Pm@£õº (©õnÁº)
N eet t
 ¡ø»U PØ£uõÀ ö£ÖQßÓ £¯ß
N eet t N
l a
l i
a .i.N lalai.i . N
BQ¯ Gmka öŒ#vPøÍ²® öŒ®ø©¯õPz öu›Â¨£x ]Ó¨¦¨ £õ°µ® BS®.
l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
 ¡À C¯ØÓ¨£mh Põ»®  Ax Aµ[@PØÓ¨£mh AøÁUPÍ®
aa
 Ax C¯ØÓ¨£mhuØPõÚ Põµn® a
dda aa dd a a
..P
P
GßÝ® ‰ßøÓ²® @ŒºzxU TÖ@Áõ¸® EÍº.
w w ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
£õ°µzvß ]Ó¨¦:
N eet t N eet t
 J¸ ¡»õÚx B°µ® •Pzøu¨ ö£ØÓx @£õßÖ, £À@ÁÖ xøÓa öŒ#vPøÍ Â›ÁõPU
N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N
TÔÚõ¾®, £õ°µ® CÀø»ö¯ßÓõÀ Ax ]Ó¢u ¡»õP ©vUP¨£hõx.
l a
l i
a .
i .
assaa aa a s
a saa
aa a s
a aa
s
 ©õh[PÐUS KÂ¯[PÐ®, ö£›¯ |Pµ[PÐUSU @Põ¦µ[PÐ®, AÇQ¯ @uõÒPøÍU öPõsh
dd dd
©PÎ¸US AoP»ßPÐ® GÈø»z u¸®. Ax@£õ», GÀ»õÁøP ¡ÀPÐUS® •P¨¤À AÇS
w
w P
.. P
u¸ÁuØPõP¨ £õ°µzøu Aø©UQßÓÚº.
ww P
..P
•ßÝøµ:
wwww (AÀ»x)
wwww
 ¡ø»¨ ¦›¢x öPõÒÍÄ® Auß ]Ó¨ø£ Enº¢x Â¸¨£zxhß PØPÄ® £õ°µ® EuÄQÓx.
t t t t
et
£õ°µ® £ØÔ |ßÞ»õº TÖ® P¸zxPøÍ CUPmkøµ°À Â›ÁõPU Põs@£õ®.
i N
.i.Nee
£õ°µ®:
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a
 £õ°µ® Gß£x ¡ø» E¸ÁõUS® B]›¯›ß ]Ó¨ø£²® A¢¡¼À Ch®ö£Ö® P¸zx
l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
£õ°µ® ÁøP:
aa aa
ÁÍzøu²® öuõSzxU TÖÁx BS®.
dd add
a aa
ww P
..P
£õ°µ® Cµsk ÁøP¨£k®. AøÁ
w
w P
.. P
wwww wwww
lai
1. ö£õx¨£õ°µ®
2. ]Ó¨¦¨ £õ°µ®
ö£õx¨£õ°µ®:
ö£õx¨£õ°µ® Gß£x GÀ»õ ¡¾US® ö£õxÁõÚ C¯À¤øÚU öPõshuõS®.
N eet t
 ¡¼ß C¯À¦ sa N eet t N
l a
l i
a .i.N  B]›¯º C¯À¦
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa  PØ¤US® •øÓ
a
dd s
a aa
s a
dd s
a aa
s
da
 ©õnÁº C¯À¦
P
.. Paa P
.. Paa
w
w
 PØS® •øÓ BQ¯ I¢øu²® TÖÁx ö£õx¨ £õ°µ® BS®.
ww
wwww
]Ó¨¦¨ £õ°µ®:
wwww
Pa
]Ó¨¦¨ £õ°µ® Gß£x J@µö¯õ¸ ¡¼ß Jmkö©õzua öŒ#vPøÍ²® EÒÍhUQ¯uõS®.

AuõÁx,
N eet t
 ¡»õ]›¯º ö£¯º
N eet t N
l a i
a .i.N  ¡À ¤ß£ØÔ¯ ÁÈ
l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
 ¡À ÁÇ[P¨£kQßÓ {»¨£µ¨¦
 ¡¼ß ö£¯º
ddaass a
dd s
a s
P
.. Pa
 ¡¼À £°ßÖ Á¸® ¯õ¨¦a P
.. Paa
w
w ww
ww
wwww wwww
 ¡¼ß P¸zx
 ¡ø»U @Pm@£º
 ¡ø»U PØ£uÚõÀ ö£Ö® £¯ß
 ¡À C¯ØÓ¨£mh Põ»®
N eet t
 Aµ[@PØÓ® öŒ#¯¨£mh AøÁUPÍ®
N eet t N
l a
l i
a .i.N lalai.i . N
 ¡À C¯ØÓ¨£mh Põµn® BQ¯ÁØøÓa öŒ®ø©¯õP öu›Â¨£x ]Ó¨¦¨ £õ°µ©õS®.
l a
l i
a .
i .
assaa •iÄøµ:
aa a
ddassaa
aa
B°µ® •Pzøu¨ ö£ØÓx @£õßÖ £À@ÁÖ xøÓa öŒ#vPøÍ²® EÒÍhUQ¯x £õ°µ©õS® dd a assaa
w w..P
P
Gß£uøÚ CUPmkøµ°ß ‰»® AÔ¯ •iQÓx.
ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N et t N eet t
3. uªÇº ÁõÌ@Áõk® ¦»®ö£¯º {PÌÄP@Íõk® A.•zx¼[Pzvß vøn¨£õS£õk GÆÁõÖ
e N
lalai .i.NCønUP¨£kQÓx?
l a
l i
a .
i . N l
Põ»¢@uõÖ® {ø»¯õÚ ÁõÌÂh[PøÍz @ui ¦»®ö£¯º¢u£i@¯ Ç¢u |õ@hõi CÚ®,
a
l i
a .
i .
assaa a s aa
s
{»Äøhø©a Œ‰P©õP ©õÓ¨ £À»õ°µ® BskPÒ B°Ú. ©so¼¸¢x £°ºPøÍ¨
aadd a aa a
dd s
a aa
s
¤k[Qö¯ÔÁx @£õ», uõ# ©so¼¸¢x ©Ûu E°ºPøÍ¨ ö£¯ºzx GÔ²®@£õUS Põ»¢@uõÖ®
w P
.. P ww P
..P
|h¢xÁ¸® @£µÁ»® BS®. AzuøP¯ J¸ @£µÁ»zøu A.•zx¼[P® AÁºPÎß "BÓõ® vøn'
w
wwww
£h® ¤izxU PõmkQÓx.
¦»®ö£¯º C»UQ¯®: wwww
Œ[P C»UQ¯[PÎÀ uø»Áß uø»Âø¯¨ ¤›¢x öŒÀÁøu¨ £õk® £õhÀPÒ EÒÍÚ. ö£õ¸Ò
@ukÁuØPõP¨ ¤›¢x öŒÀÁøu¨ "ö£õ¸Ò Á°ß ¤›Ä' GßÓõºPÒ Œ[PzuªÇºPÒ. Cµshõ°µ®
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee
BskPÐUS •ßÚº, AµŒÛß öPõø»a ^ØÓzxUS¨ £¯¢x, öŒõ¢u |õmøh Âmk Ki¯ÁºPøÍ¨
£ØÔ uÛ©PÚõº GÊv¯ |ØÔøn¨ £õhÀ (Gs.153) TÖQÓx.
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aa aa
APvPÒ •Põ®:
ss ss
.N
a a
dda addaa
C»[øP°À CÚUP»Áµ® |h¢u@£õx, ©Äs»ÂÛ¯õ GßÝ® ChzvÀ ÁõhøP ÃmiÀ
a a
P
..P P
.. P
u[Q°¸¢v¸UQÓõº PÂbº A.•zx¼[P® AÁºPÒ. A¨@£õx Ãmka öŒõ¢uUPõµº, uõß ][PÍÁµõP
ww w
w
Ç¢u@£õx® AÁºPøÍU Põ¨£õØÔ APvPÒ •Põ•US AÝ¨¤ øÁzv¸UQÓõº.
wwww wwww
lai
Akzu@ÁøÍ EnÄ G¨@£õx Á¸® GßÖ öu›¯õu AÁ»{ø»; ¯õ@µõ J¸Á¸øh¯ @©»[Q
©mk@© ©õØÖ Eøh¯õPU Qøhzu @ŒõP®; Cx@£õßÓ RÇõÚ {ø» CÛ ÁõÌÂÀ @|µõ©À £õºzxU
öPõÒÍ @Ásk® GßÓ EÖvø¯ AÁº @©ØöPõshøua ”mia öŒÀQÓõº.
N eet t
PÚhõ ÁõÌ uªÇºPÒ:
sa N eet t N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N
v¸USÓøÍ²®, v¸ÁõŒPzøu²® B[Q»zvÀ ö©õÈö£¯ºzu â.².@£õ¨ PÚhõÂÀ ¤Ó¢uÁº.
l
uªÌ APvPÒ 1983&B® BskUS¨ ¤ÓS uõß PÚhõÄUSU Siö£¯µz öuõh[QÚº. BÚõÀ ]»
a
l i
a .
i .
assaa a
dd s
a aa
s a s
BskPÎ@»@¯ £zv›UøPPøÍ²®, C»UQ¯ CuÌPøÍ²® öuõh[Q¨ ¦x ÁõÌUøPø¯¨ £vÄ
dd a aa
s
da
P
.. Paa P
.. Paa
öŒ#¯z öuõh[QÂmhÚº. E»Qß CµshõÁx ö£›¯ @uŒ©õÚ PÚhõÂÀ uªÇºPÒ ÁõÊ® Œõø»
w
JßÖUS "ÁßÛ Ãv' GßÖ ö£¯›h¨£mkÒÍx.
w ww
wwww
¦»® ö£¯º uªÇºPÒ:
wwww
¦»®ö£¯º |õkPÎÀ uªÌ PØP •øÚ²® ©õnÁºPÎß GsoUøP AvP›zx Á¸QÓx. E»P®
Pa
•ÊUP 8 @Põiz uªÇºPÒ ÁõÌQßÓÚº. {³]»õ¢v¼¸¢x A»õìPõ Áøµ ¦»®ö£¯º uªÇºPÒ 10

C»mŒ®@£º ÁõÌQÓõºPÒ. PÚhõÂÀ ©mk® 3 »mŒ® uªÇºPÒ Ç¨£uõPU PnUöPk¨¦U TÖQÓx.
N eet t N eet t
2012&B® Bsk •uÀ, áÚÁ› 14&B® |õÒ "uªÇº £õµ®£›¯ |õÒ' GÚ¨ ¤µPhÚ¨£kzu¨
N
l a i
a .i.N£mi¸UQÓx.
l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
BÓõ® vøn:
ddaass a
dd s
a s
Œ[P C»UQ¯® IÁøP {»[PøÍ¨ £ØÔ¨ @£”QÓx. A¢¡ÀPÎÀ £Û²® £Û Œõº¢u {»zxUS®
P
.. Paa P
.. Paa
£õhÀPÒ CÀø». ¦»®ö£¯º¢u 10 C»mŒ® ©UPÒ öŒßÓøh¢ux £Û¨ ¤µ@uŒ[PøÍz uõß. AÁºPÒ
w
w ww
ww
E»P® £Û²®, £Û Œõº¢u {»•®. B®. Ax@Á BÓõ® vøn.

wwww wwww
CÆÁõÖ uªÇº ÁõÌ@Áõk®, ¦»®ö£¯º {PÌÄP@Íõk® A.•zx¼[Pzvß vøn¨£õS£õk
CønUP¨£mkÒÍx.
(AÀ»x)
N Ne t t
e ÇUQÓõß.
¦»®ö£¯ºÁx JßÖ® ¦vuÀ», B°µ® B°µ® BskPÍõP
N Neet t ©Ûuß ¦»® ö£¯º¢u£i@¯
N
l a
l i
a .
i . l a
l i
a.i . l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
 uø»Áß ö£õ¸Ò @ui uø»Âø¯¨ ¤›¢x öŒÀ¾® "ö£õ¸Ò Á°ß ¤›Ä' £ØÔa Œ[P
C»UQ¯® @£”QÓx. aass
dd öPõk[@PõÀ Bm]US¨ £¯¢x ©ÛuºPÒPPa@ÁÖ a
ddCh®ass
 |ØÔøn°À 153 Áxa a a
w w P P
. .£ØÔU SÔ¨¤kQÓx.
£õh¾®
ww ..
wwww wwww
öŒßÓõºPÒ Gß£x
[email protected] 10 www.kalvidolphin.com

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
 PÚhõÂÀ ¦»®ö£¯º uªÇºPÒ & 1983US¨ ¤ÓSuõß PÚhõÂØSU Siö£¯º¢uõºPÒ.
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N
 ¦x |õmkUS Á¢uÄhß AÁºPÒ öŒ#ux ¦x ÁõÌUøPø¯¨ £vÄ öŒ#uxuõß.
l a
l
 {³]»õ¢v¼¸¢x A»õìPõ Áøµ £zx »mŒ® ¦»®ö£¯º uªÇºPÐ®, PÚhõÂÀ ‰ßÖ »mŒ®i
a .
i .
assaa uªÇºPÐ® ÁõÌQÓõºPÒ.
aa a
dd s
a aa
s
 PÚhõÂÀ J¸ Œõø»US "ÁßÛ Ãv' GßÖ ö£¯º ‹mh¨£mkÒÍx. aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
 ¯õÌ¨£õn ¡»Pzøu G›zux @£õ» uªÇºPÐUSa öŒõ¢u©õÚ C¢u Ãvø¯ ¯õµõ¾® ]øuUP
wwww
•i¯õx.
BÓõ® vøn & £Û²® £ÛŒõº¢u {»•®: wwww
 BÖ©oU S¸ÂUS¨ £Ó¨£uØS GÀø»@¯ Qøh¯õx. C©¯©ø»US¨ £Ó¢x@£õ# «sk®
v¸®¦®.
t t t t
et
i N
.i.Nee N Nee
 DÇzv¼¸¢x ¦»®ö£¯º¢uÁºPÐ® APvPÍõPa öŒÀÁuØS GÀø»@¯ Qøh¯õx.
i .
i . i .
i N
.
lala l a
l a l
 AÁºPÒ öŒÀÁx £Û¨¤µ@uŒ[PÒ Gß£uõÀ, AÁºPÎß E»Pzøu B]›¯º, £Û²® a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
-
aa aa
£ÛŒõº¢u Ch•® GÚ BÓõ® vønUS J¨¤mkU TÖQÓõº.
dd add
a aa
ww P
..P
ùUô¯ûV BsúYôm (TdLm - 22) w w P
.. P
wwww wwww
lai
Œõß@Óõº ]zvµ®
N eet t sa eet
uªÌ C»UQ¯ Áµ»õØÔÀ, ""¦»ø©U PvµÁß'' GÚz uªÇÔbºPÒ
N t N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N
@£õØÔ¯ uªÌö©õÈ¨ ö£¸®¦»Áº ©PõÂzxÁõß «Úõm] ”¢uµÚõº
l a
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
BÁõº. v¸a]µõ¨£ÒÎ A¸QÀ EÒÍ AuÁzyº GßÝ® F›À ¤Ó¢u CÁº,
a
dd a a
dd a
da
P
.. Pa
v¸ÁõÁkxøÓ ©hzvß uø»ø©¨ ¦»ÁµõP ÂÍ[QÚõº.
a
«Úõm] ”¢uµÚõº, uªÇÔbºPøÍz @uiU Psk, ÁÈ£mk, öŒÂvÓ¢x P
.. Paa
w
w ww
wwww
PØÓõº. v¸ÁõÁkxøÓ ©hzvß uø»Áº ”¨¤µ©o¯ @u]Pº, öŒßøÚz
uõshÁµõ¯º, v¸zuoøP ÂŒõP¨ ö£¸©õÒ BQ@¯õ›h® §UPÒ@uõÖ® wwww
Pa
öŒßÖ @uÝsq® Ásk@£õÀ £õh® PØÓõº.

AÁº C¯ØÔ¯ @ŒUQÇõº ¤ÒøÍz uªÌ GßÓ ¡À CÁ¸øh¯ ö£¸ø©ø¯ GßÖ® Enºzx®. u»
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a i . N
¦µõn[PÒ £õkÁvÀ ]Ó¢uÁº. ¯©P A¢uõv, v›£¢uõv, öÁs£õ A¢uõvPÒ BQ¯ÁØøÓ E¸ÁõUQ¨
. l a i
a.i .
w.
l l
¦PÌ ö£ØÓõº. ©õø», @PõøÁ, P»®£P®, ¤ÒøÍz uªÌ BQ¯ÁØøÓ¨ £õi¨ ö£¸ø© Aøh¢uõº.
l
assaa aa aassaa
aa a
dd s
a aa
s
E.@Á.Œõª|õuº, v¯õPµõŒº, S»õ®PõvÖ |õÁ»º •u»õ@Úõº CÁ›ß ©õnÁºPÒ. ©PõÂzxÁõß
dd
w
w P
.. P
v›]µ¦µ® «Úõm] ”¢uµÚõº AÁºPÎß ¦PÌ uªÌ EÒÍÁøµ°¾® ÁõÊ®.
ww P
.. P
ww
1. uªÈ»UQ¯ Áµ»õØÔÀ ¦»ø©U PvµÁß & Czöuõh›À ¦»ø©U PvµÁß Gß£uØS C»UPnUSÔ¨¦z
u¸P. ww ww w
w ww
E¸ÁPzöuõhº
2. @©ØPsh £zv°À Ch® ö£ØÖÒÍ EÁø©, E¸ÁPz öuõhºPøÍU PshÔP.
N Ne e t t
@uÝsq® Ásk @£õ» & EÁø©zöuõhº
N Neet t N
l a
l i
a .
i . ¦»ø©U PvµÁß & E¸ÁPzöuõhº
l a
l i
a.i . l a
l i
a .
i .
assaa 3. «Úõm]  «Úõm] ”¢uµÚõº GÁØøÓ¨
aadda s
”¢uµÚõº u»¦µõn[PÒ £õkÁvÀ
a saa & ÂøhU@PØÓ ÂÚõøÁ Aø©UP. aassaa
]Ó¢uÁº
£õkÁvÀ ]Ó¢uÁº? (AÀ»x)
aa dd
ww
 u»¦µõn[PÒ £õkÁvÀ P P
. . ]Ó¢uÁº ¯õº? ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
4. £zv°À ö©õÈ •uÀ GÊzxPøÍU öPõsk Aø©¢u öŒõØPÐÒ GøÁö¯øÁ Áhö©õÈa öŒõØPÒ
N eet t
GÚa”mkP.
N N Neet t N
lalai .
i . l a i
a .
i .
©Põ ÂzxÁõß, u»¦µõn[PÒ, ¯©P A¢uõv, v›£¢uõv, P»®£P®, @u]Pº.
l l a
l i
a .
i .
assaa 5. ÂÍ[QÚõº
ÂÍ[QÚõº & ÂÍ[S + Cß + a dd
a a a aa
& £S£u EÖ¨¤»UPn® u¸P.ss
aa a
dd s
a aa
s
ÂÍ[S & £Sv
ww P
.. PBº
ww P
..P
wwwwCøh{ø»
Cß & CÓ¢uPõ»
Bº & £»º£õÀ ÂøÚ•ØÖ ÂSv
wwww
t t t t
et
uªÇõUP® u¸P.
i.iN
1..N
ee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala The Pen is mightier than the Sword.
l a
l a (áüß. 2019)
l a
l a
assaa GÊx@Põ¼ß •øÚ ÁõÎß •øÚø¯ ssaa ss aa
.N
a a aa
Âh Á¼ø©¯õÚx.
ddthey do things differently. a a aa
dd2022)
w P
2. Winners don't do different
w P
.öŒ¯ø»a
. things,
ww P
.. P (@©.
wwww wwww
lai
öÁØÔ¯õÍºPÒ ©õÖ£mh öŒ#ÁvÀø». öŒ#Áøu@¯ Âzv¯õŒ©õPa öŒ#QÓõºPÒ.
3. A picture is worth a thousand words. (áüß. 2019, @©.2022)

Kº KÂ¯® B°µ® ÁõºzøuPÐUSa Œ©®.
N Neet t sa N Neet t N
l a
l i
a .
i . i .
i .
4. Work while you work and play while you play.
l a
l a
(©õºa.2019)
l a
l i
a .
i .
assaa 5. Knowledge rules the World. aaddaassaa ss aa
EøÇUP @Ási¯ @|µzvÀ EøÇ! ÂøÍ¯õh @Ási¯ @|µzvÀ ÂøÍ¯õk!
dd a a
da
P
.. P P
.. Paa
w w ww
wwww wwww
AÔ@Á E»øP BÒQÓx.
Pa
¤Óö©õÈaöŒõØPøÍz uªÌ¨£kzxP.
N eet t
1. ÁõhøP & SiUT¼
N e t t
13. ÂŒõ
& ~øÇÄ CøŒÄ
e & PhÄa^mk N
l a i
a .i.N
2. ©õu® & v[PÒ
l a i
a .
i . N 14. £õì@£õºm
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa ssaa s aa
s
3. @£õ½ì & PõÁÀ 15. P®ö£Û
& {ÖÁÚ®
4. {aŒ¯® & EÖv
add
a aa 16. £zv›øP
& |õÎuÌ
aa a
dd a
5. EzvµÁõu® &
w
w P
..
EÖvP w
17. @Põ›UøP
& @Ásk@PõÒ
w P
.. P
ww
6. Œ¢@uõå®
7. Œ®£Í® wwww
&
&
©QÌa]
Fv¯® &w
&
www
18. ²P®
FÈ
19. µõa]¯®
|õk
8. bõ£P® & {øÚÄ 20. Œ›zvµ® & Áµ»õÖ
N eet
9. Á¸h®
t & Bsk
N eet t
21. •UQ¯zxÁ® & •ußø©
N
l a
l i
a .i.N
10. @uŒ® & |õk
l a
l i
a.i . N
22. öŒõ¢u® & EÓÄ
l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
11. Âzv¯õŒ® & @ÁÖ£õk 23. Œ«£® & A¸QÀ
12. EØŒõP® & a
dd
©QÌa] / §›¨¦ass 24. u¸n® &
dd a ass
@ÁøÍ / uUP ö£õÊx
..P
P aa P
.. P aa
w w ww
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
2. RÌUPõq® {PÌa] {µø»¨ £izx |õÎuÈÀ öŒ#v¯õP öÁÎ°h @Ási •ußø© B]›¯¸USU
N eet t
Piu® GÊxP.
N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N
""A›¯Ú @PÒ ¦v¯Ú öŒ#'' (v[PÒ TkøP)
l a
l i
a .
i .
assaa @|µ® : 2.30
aa aassaa
dd Ch® : A.@©.{.£ÒÎ aa a
dd s
a aa
s
¤Ø£PÀ .P P P
..P
w w . ww
www2.30
w uªÌzuõ# ÁõÌzx wwww
2.35 Áµ@ÁØ¦øµ & ©õnÁº C»UQ¯a öŒÀÁß
t t t t
et
2.40 uø»ø©²øµ & v¸.GÈ»ß, uø»ø© B]›¯º
i N
.i.Nee 2.50
i .
i N
. Nee
]Ó¨¦øµ & PÂbº Áõo ""¦»®ö£¯º uªÇ›ß ÁõÌUøP''
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa |ßÔ¦øµ & s
saa HgŒ¼ß ssaa
.N
3.45
a dd
a aa ©õnÁº
add
a aa
4.00
w w P
..P|õmk¨£s
w
w P
.. P
wwww wwww
lai
AÝ¨¦|º
N eet t
uø»ø© B]›¯º, sa N eet t N
l a
l i
a .i.N |Pµõm] @©Ûø»¨£ÒÎ,
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
v¸Ásnõ©ø».
a
dd s
a s a
dd s
a s
da
ö£Ö|º
P
.. P
•ußø© B]›¯º AÁºPÒ,aa P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
uªÌ C¢x |õÎuÌ,
v¸Ásnõ©ø».
Pa
©v¨¤ØS›¯ I¯õ,
ÁnUP®.
N eet t N eet t
ö£õ¸Ò : G[PÒ £ÒÎ°À |h¢u v[PÒ TkøP {PÌa]ø¯ |õÎuÈÀ öÁÎ°h @ÁskuÀ
N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l öuõhº£õP.
l l
assaa add
a aassaa &&&&&
aa a
dd s
a aa
s
G[PÒ £ÒÎ°À ""A›¯Ú @PÒ ¦v¯Ú öŒ#'' GßÝ® uø»¨¤À v[PÒ TkøP {PÌa] öŒßÓ
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
Áõµ® 01.04.2019&B® |õÒ v[PÒQÇø© AßÖ |øhö£ØÓx. ]Ó¨¦ Â¸¢vÚµõP PÂbº uªÈÛ
wwww wwww
{PÌa]°À P»¢xöPõshõº. uø»ø© B]›¯º C¢{PÌa]USz uø»ø© uõ[QÚõº. C¢{PÌa] £ØÔ¯
öŒ#vU Pmkøµø¯U Piuzxhß Cønzx AÝ¨¤²Ò@Íß. u[PÒ |õÎuÈÀ AuøÚ öÁÎ°k©õÖ
@ÁskQ@Óß.
N Ne et t |ßÔ!
N Neet t N
l a
l i
a .
i .
Ch® : v¸Ásnõ©ø»
lalai.i . C¨£iUS,
l a
l i
a .
i .
assaa |õÒ : 15.04.2019 aaddaassaa uø»ø©¯õ]›¯º,
aa dd
|Pµõm] @©À{ø»¨£ÒÎ, a assaa
w w..P
P ww P
.. P
v¸Ásnõ©ø».
wwww
[email protected] 13 wwww www.kalvidolphin.com

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
öŒ#vUPmkøµ
N eet t N eet t N
.i.N N
H¨µÀ v[PÒ •uÀ|õÒ v[PmQÇø©¯ßÖ G[PÒ |Pµõm] @©Ûø»¨£ÒÎ°À ¤Ø£PÀ 2.30
lalai l a
l i
a .
i . l a
l i
a
©o¯ÍÂÀ "A›¯Ú @PÒ ¦v¯Ú öŒ#' GßÓ v[PÒ TkøP {PÌa] |øhö£ØÓx. uªÌzuõ# ÁõÌzxhß .
i .
assaa aa a s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
öuõh[Q¯ CÆÂÇõÂÀ ©õnÁº C»UQ¯a öŒÀÁß Áµ@ÁØ¦øµ ÁÇ[QÚõº. AuøÚz öuõhº¢x G©x
dd
w
w P
.. P ww P
..P
£ÒÎz uø»ø©¯õ]›¯º v¸.GÈ»ß AÁºPÒ uø»ø©²øµ BØÓ, ]Ó¨¦ AøÇ¨£õÍµõP Á¸øP ¦›¢u
wwww wwww
PÂbº Áõo AÁºPÒ "¦»®ö£¯º uªÇ›ß ÁõÌUøP' GßÓ uø»¨¤À ]Ó¨¦øµ |ÀQÚõº. ¤ßÚº
©õnÁº HgŒ¼ß |ßÔ²øµUP, |õmk¨ £sqhß ÂÇõ CÛ@u {øÓÄØÓx.
£zv°øÚ¨ £izx ÂÚõUPÐUS Âøh¯ÎUP

t t t t
et
i.iN
. N ee
"uªÌ' GßÓ öŒõÀ uªÇºUS CÛø©¯õÚx. "CÛø©²® e
i .
i N
. N e
}ºø©²® uªöÇÚÀ' BS® GßÖ ¤[P»
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ÁÇ[Q²ÒÍÚº. aa aa
{Psk SÔ¨¤kQÓx. "uªÌ' GßÓ öŒõÀø» CÛø©, £s£õk, AP¨ö£õ¸Ò GßÝ® ö£õ¸ÒPÎ¾®
s s ss
.N
aa aa
ddGßÓ ¦Ó|õÞØÖ¨ £õh»i°À "uªÌ' GÝ® öŒõÀPP aa aa
ddPÂøu
P P
. . ¦»ø©'' GßÓ ö£õ¸ÎÀ BÍ¨£mkÒÍx.ww
""AyE® Œõ¾® |ØÓªÌ •ÊuÔuÀ''
w w . . ThÀ''
ö©õÈ,
w w ww wwww
lai
Gß£ÁØøÓz uõsi¨ ""£ÀPø»¨ ""uªÌöPÊ
GßÓÂhzv¾® ""Pø»¨¦»ø©'' GßÓ ö£õ¸Î@» BÍ¨£mkÒÍx. P®£ß ""uªÌ uÉC¯ Œõ¯»Áº''
GßÝ® Chzx, "uªÌ' Gß£uØS AÇS® ö©ßø©²® ö£õ¸ÍõQßÓÚ.
N Neet t sa N Neet t
@uÁõµ® @£õßÓ £Uv C»UQ¯[PÎÀ "uªÌ' £õmk GßÝ® ö£õ¸ÎÀ BÍ¨£kQÓx. bõÚŒ®£¢uß
N
l a
l i
a .
i .
öŒõßÚ
l a
l i
a
""uªÌ CøÁ £zx@©'', ‰»ß Eøµ öŒ#u ‰Áõ°µ®.
i . uªÌ Gß£Ú GkzxUPõmkPÍõS®. •¨£x
l a
l i
a .
i .
assaa £õmkUPÍõ»õÚ v¸¨£õøÁø¯ BshõÒss
ddaa aa ©õø»'' Gß@Ó SÔ¨£x C[S GsnzuS®.
""uªÌ
ddaass aa
da
P Paa
. .£À@ÁÖ ö£õ¸ÒPÒ ¯õøÁ?
("£s£õmk AøŒÄPÒ' & öuõ.£µ©]Áß)
P
.. Paa
ww ww w w
1. uªÌ GßÝ® öŒõÀ¾US›¯
uªÌ GÝ®wwöŒõÀ¾US wwww
Pa
 CÛø©  £s£õk  AP¨ö£õ¸Ò  £õmk
N Neet t
 PÂøu  AÇS  ö©ßø©
N Neet t
 £ÀPø»¨¦»ø©
N
l a i
a .
i . GÚ¨ £À@ÁÖ ö£õ¸ÒPÒ Esk.
l a i
a .
i . l a i
a.i .
w.
l l l
assaa 2. £zv°À dda
EÒÍ AÍö£øhPøÍU PshÔP.
a a assaa
aa a
dd s
a aa
s
..P P
uªÌ uÉC¯ Œõ¯»Áº :& öŒõÀ¼øŒ¯Íö£øh,
w w
AyE® & öŒ#²ÎøŒ AÍö£øh.
ww P
.. P
ww
3. uªÌ GßÓÄhß w w ©ÚzvÀ @uõßÖÁøu J¸ Á›°À SÔ¨¤kP. wwww

ww E[PÒ
uªÌ GßÓ Ehß AªÌx AªÌx GÚ ©ÚvÀ @uõßÖQÓx.
4. v¸¨£õøÁUS BshõÒ SÔ¨¤k® ö£¯º ¯õx?
N Ne e t t
uªÌ©õø»
N Neet t N
l a
l i
a .
i . lalai.i . l a
l i
a .
i .
assaa ssa a ssaa
5. £zv°ß ø©¯UP¸zvØ@PØ£ J¸ uø»¨¤kP.
uªÌ CÛø©.
aaddaa aa dd a a
w w..P
P ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N eet t ùUô¯úVôÓ ®û[VôÓ

N eet t
(TdLm - 24)
N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aadd assaa GÊzuõUSP.
1. Gsn[PøÍ
a aa a
dd s
a aa
s
£õi¨ £õi £Ó¢u £ÓøÁ
w
w P
.. P ww P
..P
£¸P }›ßÔ.......
w w ww
@uiz @ui Aø»¢u@u! ww ww
Põ#¢x Qh¢u SÍ•®
Ki ©øÓ¢u H›²®
t
uõP® wºUP C¯»õ@u!
t t t
et
i N
.i.Nee
öŒõmk® }øµUPsk
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala @ŒõºøÁz wºzxU öPõÒÐ® £ÓøÁ!
l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
A¢@uõ £›uõ£®!
CÛ@¯Ý® ÁõÇÂk[PÒ
aa a
dda add
a aa
P
..P
ÁÚ E°›PøÍ............
ww w
w P
.. P
wwww wwww
lai
2. öuõh›À EÒÍ öŒõØPøÍ JÊ[S£kzv Cµsk öŒõØöÓõhºPÍõUSP.
(G.Põ.) Kº £°º £ÓøÁ ÁÍµ @Ásk® AÇPõÚ uspº ©°À (©õºa.2023)
A) ©°À Kº AÇPõÚ £ÓøÁ.
N Neet t
B) £°º ÁÍµz uspº @Ásk®.sa N Neet t N
l a
l i
a .
i . £ÒÎUTh® GÀ»õ® u¸£øÁ JÆöÁõ¸ Pø»PÒa
l l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa A)B)Pø»PÒ a@Ásk®. aa
A) SÇ¢øu²® @£õP @Ásk® ©QÌa].
aa
JÆöÁõ¸ SÇ¢øu²® £ÒÎUTh® @£õPss a a s
a s
dd dd
da
P P aa
GÀ»õ® ©QÌa] u¸£øÁ.
P Paa
. . ©õø» öußÓÀ ©QÌÂUS® GÚ¨£kQÓx ©Úøu.ww. . (©õºa.2020)
A) öuØQ¼¸¢xw
w w
B) {»Ä Ã”ÁuõÀ öuØQ¼¸¢x
w ww
ww Ã”ÁuõÀ öußÓÀ GÚ¨£kQÓx.
ww
Pa
B) ©õø» {»Ä ©Úøu ©QÌÂUS®.

C)¤Óº öŒ#¯õÂmhõ¾® öŒ#u wø© ©ÓUPUThõx |ßø© öŒ#¯UThõx EuÂø¯
N Neet t
A) ¤Óº öŒ#u EuÂø¯ ©ÓUPU Thõx.
N Neet t N
l a i
a .
i . B) |ßø© öŒ#¯õÂmhõ¾® wø© öŒ#¯UThõx.
l a i
a .
i . l a i
a.i .
w.
l l l
assaa A)B) @|ØÖ ssaa ss aa
D) @|ØÖ Hß Á¢u ø£¯ß £UPzvÀ ¯õº ÇUPÂÀø» öu›²©õ? (áüß. 2019)
Á¢u ø£¯ß ¯õº öu›²©õ?a a a a
PP aadd P P aadd
ww . . ]Ó¢u ÁõÌ¢x |õk Á¢uÚº.
£UPzvÀ Hß ÇUPÂÀø»?
ww. . (BPìm.22)
ww
wwJ¸ww]Ó¢u |õk. B) ©UPÒ ©QÌa]¯õP ÁõÌ¢x Á¢uÚº.

E) @PõŒ» ©UPÒ |õk
A) @PõŒ» |õk
J¸ ©QÌa]¯õP
wwww
3. @ÁºaöŒõØPøÍ GkzxUPõmiÀ EÒÍÁõÖ öuõhºPÍõP ©õØÖP.
N Ne e t t N Neet t N
l a
l i
a .
i . (G.Põ.) Áõ & @ÁºaöŒõÀ (©õºa.2023)
A¸nõ ÃmkUS Á¢uõÒ. (ÂøÚ•ØÖ)
l a
l i
a.i . l a
l i
a .
i .
assaa A[S Á¢u @£¸¢vÀ AøÚÁ¸® HÔÚº.a
a add
P¸nõPµß @©øh°À Á¢x {ßÓõº. a as s a
(ö£¯öµaŒ®)
(ÂøÚö¯aŒ®)
aa dd a assaa
GßøÚ¨ £õºUP Á¢uÁºP P P P
w w..Gß u¢øu°ß |s£º. (ÂøÚ¯õ»øn²® ö£¯º)
ww ..
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
B) @£” & @ÁºaöŒõÀ
N eet t
AÁß @£]Úõß (ÂøÚ•ØÖ)
N eet t N
lalai .i.N AÁß @£]¯ Áõºzøu |ßÖ (ö£¯öµaŒ®)
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
AÁß @£] •izuõß. (ÂøÚö¯aŒ®)
dda a
AÁÝhß @£]¯Áº AÁß u¢øu (ÂøÚ¯õ»øn²® ö£¯º)
a a aa a
dd a
B) uõ & @ÁºaöŒõÀ
AÁÒ @£Úõ w ww ..PP ww P
..P
Ax AÁÒ w w w
u¢uõÒ (ÂøÚ•ØÖ)
u¢u @£Úõ (ö£¯öµaŒ®) w
w ww
GÚU@P Aøuz u¢xÂmhõÒ (ÂøÚö¯aŒ®)
AÁÐUS A¨@£ÚõøÁz u¢uÁº AÁÒ u¢øu (ÂøÚ¯õ»øn²® ö£¯º)
t t t t
et
i.iN
. Ne
C)
e
Kk & @ÁºaöŒõÀ
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala §øÚ Ki¯x (ÂøÚ•ØÖ)
l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
Ki¯ §øÚø¯ |õ# xµzv¯x (ö£¯öµaŒ®)
.N
§øÚ Ki ©øÓ¢ux (ÂøÚö¯aŒ®)
aa daa
d(ÂøÚ¯õ»øn²® add
a aa
P
..P
|õø¯z@ui Ki¯Áº ÂÊ¢uõº.
ww
ö£¯º)
w
w P
.. P
www(ÂøÚ•ØÖ)
w
D) £õk & @ÁºaöŒõÀ
wwww
lai
S°À £õi¯x
S°À £õi¯ £õmk CÛø©¯õP Ç¢ux (ö£¯öµaŒ®)
S°À £õi •izux. (ÂøÚö¯aŒ®)
N eet t sa ee t t
S°À @£õ»¨ £õi¯Áº ¯õº GÚzöu›¯ÂÀø». (ÂøÚ¯õ»øn²® ö£¯º)
N N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
Pø»aöŒõÀ AÔ@Áõ®
aas
dÂ©ºŒPºs
d & Art Critic ¦»®ö£¯ºuÀ & Migration dd aass
da
AÇQ¯À
P a
& Aesthetics Pø»
P a
. .¦zuP ©v¨¦øµ & Book Review ö©#°¯»õÍºww ..P P aa
ww
wwww wwww
CuÇõÍº & Journalist & Philosopher
(@©.2022)
Pa
|ßÞÀ £õ°µ®
N Ne t
e t N Ne et t N
l a i
a .
i . C»UPnUSÔ¨¦
l a ai .
i . £S£u EÖ¨¤»UPn®
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa PõmhÀ, aa øÁ & £Sv aa
©õ|Pº & E›aöŒõØöÓõhº (@©.2022) øÁzuõº & øÁ + z + z + Bº
@PõhÀ & öuõÈØö£¯ºPÒ
aa ss
ddö£¯º z & Œ¢v a
dd s
a s
@Pm@£õº
P
.. P
& ÂøÚ¯õ»øn²®aa & CÓ¢uPõ» Cøh{ø» . . P
Paa
ww wÂSv
wwwww
ww
I¢x® & •ØÖ®ø© z

wwww Bº & £»º£õÀ ÂøÚ•ØÖ
¦nºa] Âv
Ao¢xøµ & Ao¢x + Eøµ
N Ne e t t
 E°ºÁ›ß EUSÓÒ ö©#Âm@hõk® & Ao¢z + Eøµ
N Neet t N
l a
l i
a .
i . l
 EhÀ@©À E°ºÁ¢x JßÖÁx C¯À@£ & Ao¢xøµ a
l i
a.i . l a
l i
a .
i .
assaa ö£õxa]Ó¨¦ & ö£õx + ]Ó¨¦
aa aassaa
dd PŒu£ ªS® & ö£õxa]Ó¨¦. aa dd a assaa
 C¯À¤Ý® Âv°Ý® {ßÓ
ww P
..PE°º•ß
ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N Neet t TkuÀ ÂÚõUPÒ t t

N Nee N
lalai .
i . l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa PÂøu¨@£øÇ!
a add a
²Pzvß
assaa £õhÀ & ”.ÂÀÁµzvÚ® aassaa
aadd
ww..PP ww P
..P
wwww £»ÄÒ öu›P
w
w ww
1. PÂøuø¯ C¯ØÖÁxhß ]Ó¨£õP¨ £õk® BØÓÀ öPõshÁº ¯õº?
A) ”.ÂÀÁµzvÚ® B) C¢vµß C) A.•zx¼[P® D) £õµv¯õº
t t t t
et
[A) ”.ÂÀÁµzvÚ®]
i.iN
. Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala a
2. ©Ûu CÚzvß Bv Aøh¯õÍ©õPz vPÌÁx _____.
l l a l a
l a
assaa 3. ¯õÌ¨£õn® ¦[SkzwÂÀ ¤Ó¢uÁº s aa
s [B) ö©õÈ] a
ss a
.N
A) |õk B) ö©õÈ C) CÚ® D) Œõv
aa aa
dd¯õº? aadd aa
A) ”.ÂÀÁµzvÚ®
ww ..
B)PP
C¢vµß C) A.•zx¼[P® D)
ww..
•zxµõ©ß PP
ww ww ww ww[A) ”.ÂÀÁµzvÚ®]
lai
4. E°ºzöuÊ® Põ»zxUPõP GßÝ® PÂøuz öuõS¨¤ß B]›¯º
A) ”.ÂÀÁµzvÚ® B) C¢vµß C) A.•zx¼[P® D) Cµõ@Œ¢vµß
N eet t sa N eet t [A) ”.ÂÀÁµzvÚ®]

N
i .
i5..N i .
i . N i .
i .
l a
l a l a
l a
2001&CÀ öÁÎÁ¢u ”.ÂÀÁµzvÚzvß PÂøuz öuõS¨¦
l a
l a
assaa C) E°ºzöuÊ® Põ»zxUPõP aaddaassaaD) Põ»zx¯º ss aa
A) EÒÍ•® •P•® B) P¨£À CÀ»õ |Pµ®
ddaa
da
P
.. P P
.. Paa
[C) E°ºzöuÊ® Põ»zxUPõP]
w
6. {øÓ©o u¢uÁÒ GßÖ
wSÔ¨¤h¨£k£ÁÒ w w
wwww B) JÍøÁ¯õº C) £õµuzuõ# w
A) ©o@©Pø» D)www [D) uªÇßøÚ]
uªÇßøÚ
Pa
SÖÂÚõ
N eet t
1. ¦xUPÂøu ÂÍUP® u¸P.
N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
 ©µ¤ßPmk¨£õmi¼¸¢x ußøÚ ÂkÂzxUöPõsh öŒ#²Ò ÁiÁ@© ¦xUPÂøu BS®.

l l l
assaa a dd
a a ssaa
 £i¨@£õ›ß ©ÚvÀ uõUPzøu HØ£kzxÁ@u Cuß uø»¯õ¯ £s£õS®.
a
 GÎ@¯õ¸® uß EnºøÁU PÂøu¯õ# ÁiUS® Áõ°À ¦xUPÂøu¯õS®.
aa a
dd s
a aa
s
w w P P
. . uø»¨¤À PÂøu £øhUP. ww P
.. P
ww
2. "Põ»zøu öÁßÓ ö©õÈ' GßÓ

wwww
Bv²® A¢u•®
AÇQ¯ ö©õÈ
CÀ»õ
G®ö©õÈ!
wwww
AQ»zøu BÍÁ¢u
B°µ[Põ»zx¨ £°º G[PÒ ö©õÈ
N eet t
A•uzvÀ FØöÓkzu
N eet t N
l a
l i
a .i.N BöÁßÝ® E°º¨¦hß S»Âk® ö©õÈ
l a
l i
a.i . N l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
G[PÒ ‰a]Û@»!
@£a]Û@»!
aa a
dda aa dd a a
PõØÔÛ@» P»¢vmh
w w..P
P ww P
.. P
wwww wwww
Põ»zøu öÁßÖÂmh ö©õÈ!

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
3. ”.ÂÀÁµzvÚ® SÔ¨¦ ÁøµP.
N eet t
B]›¯º : ”.ÂÀÁµzvÚ®
N eet t N
lalai .i.N¤Ó¨¦ : 1950
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
Fº : ¯õÌ¨£õn® & ¦[SkzwÄ
CÓ¨¦ : 2006
ddaass a
dd s
a s
]Ó¨¦
P aa P aa
: CÁº PÂøuPÒ C¯ØÖÁxhß ]Ó¨£õP¨ £õk® vÓÝ® öPõshÁº. CÁ¸øh¯
.. P ..P
ww ww
PÂøuPÒ ö©õzu©õP, "E°ºöuÊ® Põ»zxUPõP' GßÝ® uø»¨¤À 2001&CÀ
wwAøh¯õÍ® Gx?
wBv
4. ©Ûu CÚzvßw
öuõSUP¨£mhx.
wwww
 ö©õÈ, ©Ûu CÚzvß Bv Aøh¯õÍ©õS®.
t t t t
et
5. |® Ç¨¤ß Aøh¯õÍ® Gx?
i.iN
. Nee  |® Ç¨¤ß Aøh¯õÍ® ö©õÈ BS®.
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aa aa
6. ö©õÈ £ØÔ ]ÖSÔ¨¦ ÁøµP?
ss ss
.N
aa aa a
dd Ai¨£øh¯õPU öPõsk E¸ÁõÚx. PPaadd
 ö©õÈ, ©Ûu CÚzvß Bv Aøh¯õÍ®. a
P P
. . ÂÍ[SÁx® ö©õÈ@¯¯õS®.
 £s£õmk¨ £›nõ© ÁÍºa]ø¯
ww w
w ..
|®w
w Aøh¯õÍ®. wwww
 Kº CÚzvß ø©¯¨¦ÒÎ¯õP
ww
lai
 ö©õÈ, Ç¨¤ß
Eøµ|øh @£a”ö©õÈ²® PÂøuö©õÈ²® & C¢vµß
l a
l i
a .
i . £»ÄÒl a
l i
a .
i
öu›P . l a
l i
a .
i .
assaa 1. A)Pø»PÎß aassaa
dd C) Pøu aass
dPÂøu]
d
aa
da
EaŒ® Gx?
Pmkøµ
PPaa
. . GÊxÁ@u Ezu©® Ax@Á ©õÝhzxUS GÊzuõÍºPÒ
B) PÂøu D) Eøµ|øh
P Paa
. . GßÖ
[B)
w w w w
TÔ¯Áº: w www
2. PÂøu°øÚ¨ @£”Áx@£õ»
wwww (©õºa.2020)
Pa
A) ©PõPÂ £õµv¯õº B) Cµõ@Œ¢vµß C) GºÚìm Põ]µº D) ÁõÀm Âm©ß

[©PõPÂ £õµv¯õº]
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N
3. ö©õÈö¯ßÓ JßÖ ¤Ó¢uÄhß "E»P®' Gß£x® "|õß' Gß£x® uÛzuÛ¯õP¨ ¤›QÓx GßÖU
l a i
a.i .
w.
l TÔ¯Áº ¯õº?
l l
assaa A) ÁõÀm Âm©ß B) GºÚìm Põ]µº
aadda s
a aa
sC) £õ¨@»õ ö|¹hõ D) ©À»õº@©
a dd
a aas s
[B) GºÚìm Põ]µº]
aa
w
w P P P P
. .@£a”ö©õÈ°øÚU PÂøuPÎÀ £¯ß£kzx£ÁºPÒww._____
.
ww
w w
4. B]›¯º C¢vµß AÁºPÒ
ww B) 4
GßÖ SÔ¨¤kQÓõº. ww ww ÁøP°Úº
A) 3 C) 6 D) 5 [A) 3]
5. ¦xUPÂøu°ß C¯UPzøuz @uõØÖÂzuÁº ¯õº? G¢u |õmøha Œõº¢uÁº?
N e e t t
A) £õ¨@»õ ö|¹hõ, PÚhõ
N N Neet t
B) ÁõÀm Âm©ß, Aö©›UPõ
N
l a
l i
a .
i . C) ìöhL£õß ©À»õº@©, ¤µõß”
i.i .
D) GºÚìm Põ]µº, G]¼
lala l a
l i
a .
i .
assaa 6. ìöhL£õß ©À»õº@© G¢|õmøha aa aa
[B) ÁõÀm Âm©ß, Aö©›UPõ]
aas s
dd C) PÚhõ dd a ass
A) ¤µõßì
..PPaa @Œº¢uÁº?
B) Aö©›UPõ D) ]¼ P
.. P a
[A)a ¤µõßì]
w w ww
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
7. "uªÈß PÂøu°¯À' ¡»õ]›¯º ¯õº?
N eet t
A) C¢vµß
N B) £õµv¯õº
N eet
C) Põ. ]Ázu®¤
N t D) £õµvuõŒß
N
lalai .
i . l a
l i
a .
i . [C) Põ. ]Ázu®¤]
l a
l i
a .
i .
assaa 8. A)Eøµ¯õ]›¯º aa
C¢vµÛß C¯Øö£¯º a as s aa
dd C) Cµõ©aŒ¢vµß D) Cµõ©”¢uº PPaadd
_____. aass aa
Cµõ@Œ¢vµß
w P
.. P
B) Cµõ©¼[P®
w w w.[A). Cµõ@Œ¢vµß]
w w ww ww ww
9. ö©õÈ°À ªu¢xöPõskuõß |õß ¤Ó¢v¸UQ@Óß! GßÖ TÔ¯Áº ¯õº?
A) GºÚìm Põ]µº B) £õµv¯õº C) C¢vµß D) PÂ©o [C) C¢vµß]
t t t t
et
i N
.i.Nee
10. @|µi ö©õÈ GÚUSÔ¨¤h¨£kÁx _____.
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala A) GÊzxö©õÈ B) @£a”ö©õÈ
l a
l
C)
a
øŒøP ö©õÈ D) J¼USÔ¨¦
l a
l a
assaa s aa
s ss aa
.N
a a aa
dd@uõØPõu |Pµ® GßÖ GuøÚa ”mkQÓõº? PPaadd aa
[B) @£a”ö©õÈ]
w
w P
.P
11. ÁõÀm Âm©ß ußÝøh¯.PÂøu°À
ww . . |Pµ®
wwww
A) ußÝøh¯ |Pµ® B) |s£ºPÎß |Pµ® C) Gv›PÎß |Pµ®
wwww[B) |s£ºPÎß |Pµ®]
D) Sk®£zuõ›ß
lai
12. ¤ßÁ¸® PÂbºPÐÒ B[Q» B]›¯µõP¨ £o¯õØÔ¯Áº ¯õº?
N N eet t
A) £õ¨@»õ ö|¹hõ sa B) ÁõÀm Âm©ß
N Neet t N
l a
l i
a .
i . C) ìöhL£õß ©À»õº@©
i .
i
D) GºÚìm Põ]µº
l a
l a . [C) ìöhL£õß ©À»õº@©]
l a
l i
a .
i .
assaa 13. A)SÔ±mkU aas
PÂøu GÊxÁvÀ @uº¢uÁº ¯õº?
d d
aa
s dda ass aa
da
£õ¨@»õ ö|¹hõ
C) ìöhL£õß ©À»õº@©. .PP aa B) ÁõÀm Âm©ß
P Paa
. . ©À»õº@©]
ww w w D) GºÚìm Põ]µº
ww
[C) ìöhL£õß
ww
14. PøÍzx¨@£õÚww E® Pzu›U@Põ»õÀ Põ»zøu öÁmh •i¯õx GßÓ Á›PÒw
w ¯õ¸øh¯Ú?
Pa
A) £õ¨@»õ ö|¹hõ B) ÁõÀm Âm©ß

C) ìöhL£õß ©À»õº@© D) GºÚìm Põ]µº [A) £õ¨@»õ ö|¹hõ]
N Neet t N Neet t N
l a i
a .
i . l a a .
i .
15. "£ÓøÁPÒ J¸@ÁøÍ y[P¨ @£õ°¸UP»õ®' Cx G¢u ö©õÈ°ß PÂøu öuõS¨¦?
i l a i
a.i .
w.
l l l
assaa 16. A)""C@uõ aaGßÖ GÊv¯Áº aa
A) Czuõ¼ B) J›¯õ C) ¤öµg” D) Q@µUP® [B) J›¯õ]
@PÒ Gß ö|g@Œ ©õ¾ªPÎßa ass
dd C) £õ¨@»õ ö|¹hõ D) GºÚìm Põ]µº
£õhø»''
dda ass
ÁõÀm Âm©ß P
.. Paa
B) ©À»õº@© P Pa a
. .[B) ©À»õº@©]
ww ww
ww
w www w
w ww
17. BØ×º µÂÁº©õ G®ö©õÈUPÂbº?
A) PßÚh® B) ][PÍ® C) ©ø»¯õÍ® D) öu¾[S [C) ©ø»¯õÍ®]
e e t t
18. ©@Úõµ©õ ¤ìÁõì G®ö©õÈU PÂbº?
N N N Neet t N
l a
l i
a .
i . A) J›¯ B) Á[PõÍ®
l a
l i
a.i .
C) ©µõmi¯® D) £gŒõ¤ [A) J›¯]
l a
l i
a .
i .
assaa 19. A)"£ÓøÁPÒ aas aaGß£x
s
dd ¡À C) •uÀ ¡À
J¸ @ÁøÍ y[P¨@£õ°¸UP»õ®'
aa a add a assaa
ÁÈ ¡À
w ..PP
B) ö©õÈö£¯º¨¦
w
D) Œõº¦ ¡À
ww P
.. P
[C) •uÀ¡À]
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N Neet t SÖÂÚõ
N Neet t N
lalai .
i .
1. ö©õÈ¯õÀ AvPõµ® ¤Ó¨£x G¨ö£õÊx?
l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa  ö©õÈ ÁÈ¯õP JßøÓ¨ ö£¯›mka
aadd a
AvPõµ® ¤Ó¢xÂkÁuõP B]›¯ºass AøÇUPz öuõh[Q¯Ähß A¨ö£õ¸Îß «x u©US a
a
TÖQÓõº.
aa a
dd s
a s a
w w P P
. . GøuU P¸xQÓõºPÒ? ww P
..P
w
 PÂbºPÒ ww
2. PÂbºPÒ @|µi ö©õÈ
w
GßÖ
]»º u[PÐøh¯ PÂøuPøÍ Gv›À ÇUS®w www @£”Áx @£õ»
ÁõŒPÝhß
Aø©UQßÓÚº
 Cøu@¯ AÁºPÒ @|µiö©õÈ GÚU P¸xQßÓÚº.
t t t t
et
i.iN
. Nee i .
i N
. Nee
3. öŒõØPøÍ GÆÁõÖ £¯ß£kzv ö£õ¸Ò @ÁÖ£õmiøÚ HØ£kzu •i²®?
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa 4. ©ø»¯õÍ PÂbº BØ×º µÂÁº©õ aa aa
 HØÓ®, CÓUP®, EaŒ›¨¦, @ÁP®, {uõÚ®, v¸¨¤z v¸¨¤a öŒõÀ¾uÀ, Cøh°À öPõkUS®
ss ss
.N
a a
d@£a”ö©õÈ
ö©ÍÚ® CÁØÓõÀ ö£õ¸Ò @ÁÖ£õmiøÚ HØ£kzu •i²®.
aa d SÔzxU TÖÁÚ ¯õøÁ? add
a aa
ww P
.P
.@£a”ö©õÈUS¨ w
w P
.. P
wwww
 @|µi ö©õÈ¯õQ¯ £Çø© umkÁvÀø».
wwww
lai
 Ax @ÁØÖö©õÈ¯õÁxªÀø».
 G¨ö£õÊx® E°º¨¦hß ©õÔUöPõs@h ÇUS®.
N eet t sa N eet t
 @£a”ö©õÈuõß J¸ PÂbøµ {PÌPõ»zuÁµõ, CÓ¢u Põ»zuÁµõ GÚ {ºn°UQÓx.
N
i .
i5..N
C¢vµÛß ŒõQzv¯ APõöuª Â¸x ö£ØÓ ¡À Gx?i. i . N i .
i .
l a
l a l a
l aAx G®ö©õÈ°ß ö©õÈ¨ ö£¯º¨¦ ¡»õS®?
l a
l a
assaa  ©@Úõµ©õ ¤ìÁõêß "£ÓøÁPÒs
a a saa y[P¨ @£õ°¸UP»õ®' GÝ® J›¯ ö©õÈ ¡¼ß
J¸@ÁøÍ
ddŒõQzv¯ APõöuª Â¸x ö£ØÖÒÍõº. PPaadd aass aa
da
P Pa a
ö©õÈö£¯º¨¦UPõP C¢vµß
. . öÁÎ¨£kzv¯ ‰ßÖ ÁøP PÂbºPÒ ¯õº¯õº . GÚ
.
6. @£a” ö©õÈø¯z u®ww w w
wwww wwww
PÂøuPÎÀ C¢vµß u®
Pmkøµ°À ”mkQÓõº?
Pa
 ÁõÀm Âm©ß
 PÂbº ©À»õº@©
N Neet t
 £õ¨@»õ ö|¹hõ
N Neet t N
l a i
a .
i . l a i
a .
i . l a i
a.i .
w.
l l l
assaa s aa Gß£x® "|õß' Gß£x® uÛzuÛ¯õP¨ ¤›¢x s aa
7. ö©õÈ £ØÔ GºÚìm Põ]µº TÖ® P¸zxPÒ ¯õøÁ?
a a s
dd{ÖzvU öPõÒQßÓÚ. a
dd a s
..P
u[PøÍz uÛzxÁ©õPP a
 ö©õÈ GßÓ JßÖ ¤Ó¢uÄhß
a
{ø»
"E»P®'
P
.. Paa
ww w w
ww
w w ww£SvPÒ GøÁ?
8. ö©õÈ öÁÎ¨£õmiß
w
w ww
 øP, PõÀ, AøŒÄPÒ, •Pzvß uøŒ |õº ”¸UP A¤|¯[PÒ @£õßÓøÁ ö©õÈ öÁÎ¨£õmiß
TÖPÒ BS®.
e e t t
9. C¢vµß |hzv¯ CuÌPÒ GøÁ?
N N N Neet t N
l a
l i
a .
i .  öÁÎaŒ®, ~sPø»
lalai.i . l a
l i
a .
i .
assaa 10. ÁõÀmÂm©ß aassaa
ddPmkøµ¯õÍµõPÄ® ÂÍ[QÚõº.
GÆÁõöÓÀ»õ® ÂÍ[QÚõº?
aa aa dd a assaa
..P
P
 PÂbµõPÄ®, CuÇõÍµõPÄ®,
w w ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
11. ©õÝhzvØS GÊzuõÍºPÒ öŒ#²® Phø© ¯õx GÚ¨ £õµv TÖQÓõº?
N Neet t N Ne
 PÂøu°øÚ C¯ßÓ Áøµ @£”Áx@£õ» GÊxÁxuõß Ezu©®.et t N
lalai .
i . l a
l i
a .
i .
 ©õÝhzvØS GÊzuõÍºPÒ öŒ#²® Phø© Cx@Á BS® GÚ¨ £õµv TÖQÓõº.
l a
l i
a .
i .
assaa 12. ÁõÀm Âm©ß £ØÔ ]ÖSÔ¨¦ ÁøµP?a
aa a ssaa
dd@Œº¢uÁº. aa a
dd s
a aa
s
w P
. P
.Pmkøµ¯õÍº,
ÁõÀm Âm©ß Aö©›UPõøÁa
w w w P
..P
 ÁõÀm ww ww
 PÂbº, CuÇõÍº,
wwww
¦xUPÂøu C¯UPzøuz @uõØÖÂzuÁº.
Âm©Ûß "¦À¼ß CuÌPÒ' GßÓ ¡À E»P¨ ¦PÌ ö£ØÓx.
13. ìöhL£õß ©À»õº@© £ØÔ ]Ö SÔ¨¦ ÁøµP?
 ìöhL£õß ©À»õº@© ¤µõß” |õmøha @Œº¢uÁº.
t t t t
et
i.iN
. Nee B[Q» B]›¯µõP¨ £o¯õØÔ¯Áº.
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a
 ìöhL£õß ©À»õº@©øÁ¨ ¦›¢x öPõÒÁuß ‰»@© SÔ±mi¯zøu²® ¦›¢x öPõÒÍ
l a
l a
assaa 14. £õ¨@»õ ö|¹hõ £ØÔ ]Ö SÔ¨¦aaÁøµP?ssaa ssaa
.N
•i²®.
dda a aadd aa
ww P P
. . ]¼ |õmiÀ ¤Ó¢uÁº. ww..PP
w www ªPa]Ó¢u PÂbº.
 öuß Aö©›UPõÂ¾ÒÍ
w
w ww
lai
 C»zwß Aö©›UPõÂß
 ußÝøh¯ PÂøuPÐUPõP 1971 B® Bsk C»UQ¯zvØPõÚ @|õ£À £›” ö£ØÓÁº.
15. @£a”ö©õÈ ©ØÖ® GÊzx ö©õÈ°À PÂøu öŒ¯À£k® Âuzøu GÊxP?
N eet t sa N eet t
 @£a”ö©õÈ°À J¸ PÂøu öŒ#¯¨£kQÓ@£õx ALx Eh®¤ß @©À @uõÀ @£õÀ
N
l a
l i
a .i.N C¯[SQÓx.
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa ddaassaa a s aa
s
 GÊzx ö©õÈ°À A@u öŒõØPÒ PÂøu°ß EnºøÁ, Enºa]¯ØÓ Bøh@£õÀ @£õºzv
dd a
da
‰iÂkQßÓÚ.
P
.. Paa P
.. Paa
ww ww ]ÖÂÚõ wwww
ww w
w
Pa
1. PÂbÛh® ö©õÈ G¨£i ‰ÁøP {ø»°À öŒ¯À£kQÓx?

 ö©õÈ Gß£x vµÁ{ø»°À, PÂbß Â¸®¦® ÁøP°À AÁÛh® RÌ¨£i¢x |h¢x
N eet t
öPõÒQÓx.
N eet t N
l a i
a .i.N i .
i . N
 GÊzx ö©õÈ¯õP¨ £vÄ öŒ#²® {ø»°À EøÓ¢xÂmh £ÛUPmiø¯¨ @£õßÓ vh
l a a l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
{ø»ø¯ Aøh¢x ÂkQÓx.
dda ass a
dd
 Aa]h¨£mh J¸ PÂøu¯õ# ©õÖ®@£õx, A®ö©õÈ PÂbÛhª¸¢x ¤›¢x öŒßÖ Âmh s
a s
P P
ö£õ¸Íõ# ©õÔÂkQÓx.
.TÖ®
. aa P
.. Paa
ww ww
ww
 GÊzxww ww
2. @£a”ö©õÈ £ØÔ C¢vµß P¸zxPÒ ¯õøÁ?
ö©õÈø¯U Põmi¾® @£a”ö©õÈ Enºa]US ªP A¸QÀ
ww
wwEÒÍx.
 C»UQ¯ ÁÇUøPU øPÂmk¨ @£a”ö©õÈUSz v¸®¤¯Äh@Ú PÂbÝøh¯ PÂøu°ß
ö©õÈ, AvP öÁÎ¨£õmka ŒUv öPõshuõP ©õÔÂk®.
N eet t N eet t
 BÚõÀ, GÊzx ö©õÈ A¨£i¯ßÖ. GÊxÁøu ©mk@© ©ÛuÛß øP öŒ#QÓx.
N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a.i . N
 •Pzv¼¸US® Áõ#, Eh®¤¼¸US® øPø¯U Põmi¾® Enºa] öÁÎ¨£õmøhz
l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
öu›Â¨£uõP Aø©¢xÒÍx.
a a
dda a
 AuÚõÀuõß @£a”ö©õÈ GÊzxö©õÈø¯U Põmi¾® AvP Enºa] öÁÎ¨£õmka ŒUv
a a dd a a
ªUPuõP EÒÍx.
w w..P
P ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
3. uªÈß PÂøu°¯À ¡¼À Põ.]Ázu®¤ PÂøuø¯¨ £ØÔU TÖÁÚÁØøÓ GÊxP?
N Neet t N Neet t N
lalai .
i . 
l a
l a .
i .
JÆöÁõ¸ ö©õÈ°¾® @uõßÖ® PÂzxÁ öÁÎ¨£õkPøÍ
i JßÓõP øÁzx @|õUS® ö£õÊx
l a
l i
a .
i .
assaa aÁÇUP®.
a aa
PÂøuPÒ @Pm@£õµõÀ / ÁõŒPºPÍõÀ EÒÁõ[P¨£mk µ]UP¨ö£Ö® •øÓ°À Põ»zxUSU
a ass
dd £ØÔ¨ @£”uÀ @Ásk®; G¨ö£õÊx G¢uPP{ø»°À
Põ»® AÊzu @ÁÖ£õkPÒ HØ£kÁx
a a
dd J¸ss
P
..
 PÂøu Gß£x ¯õx; Ax
Pa aGÁØøÓ¨ aa
. . BUPzvÀ
PÂøu¯õUP®w w PÂøu¯õP Aø©²® Gß£Ú £ØÔ, w w
wwww P¸zx {ø»¨£õkPÒ, PÂøu, PÂøuö¯ÚU wwwwöPõÒÍ¨£kÁuØPõÚ
PÁºa]Pµ©õÚ AÁØÔß
Dk£k@Áõ¸øh¯
GkzxUTÓÀ •øÓø©PÒ BQ¯Ú ¯õÄ® J¸[S @ŒºQßÓ ö£õÊxuõß @©@» TÔ¯
PÂzxÁ EnºÄa öŒÆÂ¯¼@» ©õØÓ® öu›¯Á¸®.
t t t t
et
i.iN
. Nee ö|kÂÚõ i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa 1. @£a”ö©õÈø¯U ssaa C¢vµß GzuøÚ ÁøP¯õP¨ ¤›zxÒÍõº? ssaa
.N
aa a
dda
PÂøu°À £¯ß£kzx£ÁºPøÍ
aadd aa
AÁØøÓ ÂÍUSP?
ww P P
. . £¯ß£kzx£ÁºPøÍ C¢vµß ‰ßÖ ÁøP¯õP¨ww
 @£a”ö©õÈø¯U PÂøu°À P
.. P
¤›zxÒÍõº.
 •uÀw w ww
ww w
w
lai
ÁøP°Úº.
 Cµshõ® ÁøP°Úº.
 ‰ßÓõ® ÁøP°Úº.
N eet t
 •uÀ ÁøP°Úº sa N eet t N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i .
 ÁõÀm Âm©øÚ¨ @£õßÓÁºPÒ •uÀ ÁøP°Úº.
N l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
 •uÀ ÁøP°Ú›ß PÂøuPÎÀ G¢uöÁõ¸ öŒõÀ¾® ©ØöÓõ¸ öŒõÀø»Âh
a
dd
•UQ¯©õÚuõQ ÂkÁvÀø».s
a s a
dd s
a s
da
P
.. Paa P
.. Paa
 GÊzxPÒ G¨£ia öŒõØPÎÀ Pøµ¢x @£õQßÓÚ@Áõ Ax @£õßÖ öŒõØPÒ PÂøuPÎÀ
w
w
Pøµ¢x @£õÁvÀø». ww
wwww wwww
 CUPÂøuPÒ CÖUQa ”ØÓ¨£mh P®¤a”¸øÍ¨ @£õßÖ AÀ»õ©À @£a”ö©õÈU@P E›¯
Pa
uÍº@Áõk Pmh¨£mhøÁ.
 Cµshõ® ÁøP°Úº (BPìm.22)
N eet t N eet
 PÂbº ©À»õº@© @£õßÓÁºPÒ Cµshõ® ÁøP°Úº.
t N
l a i
a .i.N i .
i . N
 Cµshõ® ÁøP°Ú›ß PÂøuPÒ, GvµõÎø¯ ÂÎzx¨ @£”Áx @£õßÓx AßÖ.
l a a l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
 ªßŒõµ µ°¼ß ö|¸UPzvÀ £i°À öuõ[QU öPõsk @£õQÓ @£õx öÁÎ°À £µ¢x
ddaass a
dd s
a s
QhUS® uÛø©ø¯a Œõm]¯õP øÁzxz u[PÐUSz uõ[P@Í Euk ¤›zx¨ @£]U
öPõÒÐ® ÁøP.
P
.. Paa P
.. Paa
w
w ww
ww
 uÛ¨£mh JÆöÁõ¸ öŒõÀ¾® ¤ÔöuõßøÓ¨ @£”Á@uõk ©mk©À»õ©À ußøÚ@¯

wwww
@£]U öPõÒQÓx.
wwww
 SÔ±kPÎß Tmh® J¸ •øÚ°¾® ö©õÈ ©Ö•øÚ°¾® ÇUøP°À PÂøu°ß
@£a”, Cøh°À ÇUS® öÁÎ°À ¦Ç[SQßÓx.
N eet t N eet t
 SÔ±mkU PÂøu Gß£x ö£õ¸øÍ¨ £vÄ öŒ#ÁußÖ; {øÚÄ TµzuUP u¸n[PøÍ¨
N
l a
l i
a .i.N £vÄ öŒ#ÁuõS®.
 ‰ßÓõ® ÁøP°Úº
l a
l i
a.i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa aassaa
 ‰ßÓõ® ÁøP°Úº ì£õÛè ö©õÈU PÂbµõQ¯ £õ¨@»õ ö|¹hõ @£õßÓÁºPÒ.
dd aa dd a assaa
w w..P
P
A¨ö£õ¸øÍ¨ £ØÔ¯x AßÖ.
ww P
 ‰ßÓõ® ÁøP°Ú›ß PÂøuPÒ J¸ ö£õ¸øÍ¨ £ØÔ¯x GßÖ @uõßÔÚõ¾® ALx
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N Neet t N Neet
 Ax ÁõÌUøP°ß ÁiÁ©ØÓ ußø©ø¯¨ £ØÔ¨ @£”QÓx.
t N
lalai .
i . öÁØÔ öPõÒÁvÀø».
l a
l i
a .
 J¸ ÁiÁ® öPõÒÐuÀ Gß£øu @|õUQ ÁõÌUøP
i . öuõhº¢x •¯ÀQÓ@£õx® AvÀ
l a
l i
a .
i .
assaa aass
 G¢u Âu •ß Tmi¯ vmh@©õ,
aa d
Eh@Ú Gøu²® ”mhõ©Àd
aJÊ[Pø©v@¯õ
a
•i¢x @£õQÓx.
a addaas
CßÔ JßøÓa ”mkÁx @£õ»U Põmisaa
ww P
.. P ww P
..P
wwww
PÂøu¨@£øÇ! |ßÞÀ & £õ°µ® w ww&w£Án¢v¯õº
£»ÄÒ öu›P
t t t t
et
i.iN
. Nee
1. uªÈß •uÀ C»UPn ¡À Gx?
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa 2. |ßÞÀ GzuøP¯ ¡À? aaddaassaaD) Ãµ@ŒõÈ¯® aa
A) öuõÀPõ¨¤¯® B) |ßÞÀ
ss
.N
C) ¯õ¨£¸[P»Põ›øP
ddaa
[A) öuõÀPõ¨¤¯®]
a a
ww P
..P ww P P
. . ¡À
wwww wwww [A) ÁÈ ¡À]
A) ÁÈ ¡À B) Œõº¦ ¡À C) uÊÁÀ ¡À D) ö©õÈö£¯º¨¦
lai
3. |ßÞÀ TÖ® C»UPn ÁøPPÒ GøÁ?
N Neet
A) GÊzx, ö£õ¸Ò
t sa B) GÊzx, öŒõÀ
N Neet t N
l a
l i
a .
i . C) GÊzx, öŒõÀ, ö£õ¸Ò
l a
l ai .
D) GÊzx, Ao
i . [B) GÊzx, öŒõÀ]
l a
l i
a .
i .
assaa A)C) Œøh¯¨£º aaB) öuõÀPõ¨¤¯º aa
4. £Án¢v¯õº |ßÞø» ¯õº @Ásk@PõÐUS Cn[P £õiÚõº?
^¯P[Pß GßÓ ]ØÓµŒº aass
dd D) öuõsøh©õß GßÓ ]ØÓµŒº PPaadd a as s
da
..PPaa . . GßÓ ]ØÓµŒº]
w w
wwAø© & GÝ® öŒõÀ¼ß ö£õ¸Ò ¯õx? wwww ww
[A) ^¯P[Pß
wwCvÀ
5. "Bhø©z@uõÒ'
Pa
A) PõØÖ B) öußÓÀ C) ‰[QÀ D) Aø©zuÀ [C) ‰[QÀ]
N N et t
6. £Án¢v¯õ›ß Fº
e N Neet t N
l a i
a .
i . A) @©mk¨¦yº B) ŒÚPõ¦µ®
l a ai .
i .
C) PÚPõ¦µ® D) @©À¦µ® [B) ŒÚPõ¦µ®]
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa A) PÚPõ¦µ® s aaC) ¦yº
s ss aa
7. £Án¢v¯õ›ß E¸Áa]Ø£® Aø©¢xÒÍ Fº
aadda
B) @©mk¨¦yºa D) |õ©UPÀ [B)
aaddaa
@©mk¨¦yº]
ww P
.. P ww P
.. P
ww
8. |ßÞ¾US Eøµ GÊv¯Áº
wwww
A) ÂŒõP¨ö£¸©õøÍ¯º
C) A¸®£uÄøµPõµº
B) @£µõ]›¯º
D) |a]ÚõºUQÛ¯º
wwÂŒõP¨ö£¸©õøÍ¯º]
ww[A)
9. ö£õ¸zuªÀ»õu Cønø¯U PshÔ.
N N e t t
A) ©õh[PÒ & KÂ¯[PÒ
e N Ne et t
B) Pµ[PÒ & PõÂ¯[PÒ
N
l a
l i
a .
i . C) ©PÎº & AoP»ß
l
D)
al ai.i .
|Pµ[PÒ & @Põ¦µ[PÒ [B) Pµ[PÒ & PõÂ¯[PÒ]
l a
l i
a .
i .
assaa A) øÁ+z+uõº
10. "øÁzuõº' GßÝ® öŒõÀ¼ß Œ›¯õÚ £S£u aaC) øÁ+z+z+Bº aa
ddaassEÖ¨¤»UPn •øÓ
dd a ass
..PPa
B) øÁzx+Bº
a D) øÁ+z(¢)+z+Bº
P
.. P aa
w w w w[C) øÁ+z+z+Bº]
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
11. "C¯À¤Ý® Âv°Ý® {ßÓ E°º•ß PŒu£ ªS®' GßÝ® ÂvUS›¯ öŒõÀ
N eet t
A) uØ]Ó¨¦ B) ¦øÚ¢xøµ
N e
C) Ao¢xøµet t D) ö£õxa]Ó¨¦
N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N [D) ö£õxa]Ó¨¦]
l a
l i
a .
i .
assaa a d
a a
d s
a aa
s
SÖÂÚõ aadda ass aa
ww P P
. . öŒõÀ¾Áx Gx? ww P
.. P
wwww¦øÚ¢xøµ wwww
1. ¡¼ß ö£¸ø©ø¯ A»[P›zxa
 Ao¢xøµ,
2. £õ°µ® GzuøÚ ÁøP¨£k®? AøÁ ¯õøÁ?
 Cµsk ÁøP¨£k®.
t t t t
et
i.iN
3..N
ee AøÁ ö£õx¨£õ°µ®, ]Ó¨¦¨£õ°µ® BS®.
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aa  PØS® •øÓ aa
ö£õx¨£õ°µzvß Áõ°»õP AÔ¯¨£k® öŒ#vPÒ ¯õøÁ?
ss ss
.N
 ¡¼ß C¯À¦
aadda a aaddaa
 B]›¯›ß C¯À¦
w
 PØ¤US® •øÓ
w P
.. P w w P P
 C¢u I¢x P¸zxPÐ® ö£õx¨£õ°µzvß
. . BS®.
Áõ°»õP AÔ¯¨£k® P¸zxPÒ
ww
wwC¯À¦ wwww
lai
 ©õnÁº
4. £õ°µzvØS ÁÇ[P¨£k® @ÁÖ ö£¯ºPÒ ¯õøÁ?
 •PÄøµ  ¡À•P®
N Nee
t t£vP® sa N Neet t ¦ÓÄøµ
N
l a
l i
a .
i .  Ao¢xøµ
l a
l i
a .
i .  u¢xøµ
l a
l i
a .
i .
assaa 5. Ao¢xøµø¯ ÂÍUSP. aaddaassaa
 ¦øÚ¢xøµ
a
dd s
a aa
s
da
 ©õh[PÐUSw
P P
. . KÂ¯[PÐ® P
.. Paa
w
ww@Põ¦µ[PÐ®
(©õÎøP)
wwww
ww
 |Pµ[PÐUSU w
w
Pa
 AÇQ¯ ©PÎ¸US AoP»ßPÐ® AÇSu¸Áx @£õ»

 GÀ»õÁøP ¡ÀPÐUS® •P¨¤À AÇS u¸Áx Ao¢xøµ BS®.
eet t e
6. £Án¢v¯õ›ß E¸Áa ]Ø£® G[@P Aø©UP¨£mkÒÍx?
N N N N et t N
l a i
a .
i . l a i
a .
i . l a i
a.i .
w.
 D@µõk ©õÁmh®
l l l
assaa 7. |ßÞ¼À EÒÍ GÊzuvPõµ C¯ÀPøÍ
aa assaa
 @©mk¨¦yº (^Úõ¦µ® A¸QÀ & ö£¸¢xøÓ°¼¸¢x @Põ¤ öŒÀ¾® ÁÈ)
a
dd GÊxP. aa a
dd s
a aa
s
P
 GÊzv¯À w. .
w P ww P
.. P
ww
 E¸¦ ¦n›¯À
wwww
 £uÂ¯À
 E°ŸØÖ¨¦n›¯À
wwww
 GÚ I¢x C¯ÀPøÍUöPõshx
GÊzuvPõµ©õS®.
 ö©#±ØÖ¨ ¦nŸ¯À
N eet t
8. |ßÞ¼À EÒÍ öŒõÀ»vPõµ C¯ÀPøÍ GÊxP.
N eet t N
l a
l i
a .i.N  ö£¯›¯À
l a
l i
a.i
 . N
E›°¯À
l a
l i
a .
i .
assaa  ÂøÚ°¯À
 ö£õxÂ¯À
aa a
ddassaa  GÚ I¢x C¯ÀPøÍU öPõshx
öŒõÀ»vPõµ©õS®.
aa dd a assaa
 Cøh°¯À
w w..P
P ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
9. £õ°µ® GßÓõÀ GßÚ?
N N eet t N Neet t
 ¡ø» E¸ÁõUS® B]›¯›ß ]Ó¨ø£²® A¢¡À ÁÇ[S® P¸zx ÁÍzøu²® öuõSzx ¡À
N
lalai .
i . l a
l i
a .
i
•P¨¤À øÁUS® •øÓ£ØÔ¨ @£”Áx £õ°µ©õS®. . l a
l i
a .
i .
assaa 10. £õ°µ® aas
d@£õßÖsaa
d £À@ÁÖ xøÓa öŒ#vPøÍ Â›ÁõPU TÔÚõ¾®
AÀ»x £ÝÁÀ Aß@Ó & ÂÍUSP?
a a aa aass
dd£õ°µ®
aa
P
.. P
 B°µ® •Pzøu¨ ö£ØÓx
ww ww P
..P
wwww@Ásk@PõÐUS HØ£ £Án¢v •ÛÁº C¯ØÔÚõº? wwww
CÀø»@¯À Ax ]Ó¢u ¡»õP ©vUP¨£hõx.
11. |ßÞø» ¯õ¸øh¯
 ^¯P[Pß GßÓ ]ØÓµŒº @PmkU öPõshuõÀ £Án¢v •ÛÁº |ßÞø» C¯ØÔÚõº GÚ¨
t t t t
et
£õ°µ® SÔ¨¤kQÓx.
i.iN
. Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa 1. ]Ó¨¦¨ £õ°µzuõÀ AÔ¯»õS®aöŒ#vPÒ aa aa
]ÖÂÚõ
ss ss
.N
dd
a aa ¯õøÁ?
add
a aa
 ¡»õ]›¯º ö£¯º .P
.P P
.. P
ww ww www
w
ww w
w
lai
 ¡À ¤ß£ØÔ¯ ÁÈ
 ¡À ÁÇ[P¨£kQßÓ {»¨£µ¨¦
 ¡¼ß ö£¯º
N eet

t sa eet t
öuõøP, ÁøP, Â› BQ¯ÁØÖÒ C¯ØÓ¨£mh ¯õ¨¦ ÁøP
N N
l a
l i
a .i.N  ¡¼À SÔ¨¤h¨£k® P¸zx
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
 ¡ø»U @Pm@£õº (©õnÁº)
a
dd a a
dd a
da

P
.. Paa
¡ø»U PØ£uõÀ ö£ÖQßÓ £¯ß
P
.. Paa

ww
BQ¯ Gmka öŒ#vPøÍz öu›Â¨£x ]Ó¨¦¨ £õ°µ©õS®.
ww
2. ¡À JßÔß wwww Ch® ö£Ó @ÁskÁÚÁõP |ßÞÀ GÁØøÓUwSÔ¨¤kQÓx?
•PÄøµ°À www
Pa
 •PÄøµ & ¡¾US •ß öŒõÀ»¨£kÁx

 £vP®&I¢x ö£õxÄ® £vöÚõ¸ ]Ó¨¦©õQ¯ £ÀÁøP¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® öuõSzxa öŒõÀÁx.
N eet
 t Ao¢xøµ & ¡¾US AÇS u¸Áx Ao¢xøµ
N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l 
l
¦øÚ¢xøµ & ¡¼ß ö£¸ø© •u¼¯øÁ ÂÍ[P A»[P›zxa öŒõÀÁx
l
assaa 
aa aas aa
s
¡ß•P® & ¡¾US •P®@£õ» Ç¨£x
dd aa a
dd s
a aa
s

w..PP ww P
.. P
¦ÓÄøµ & ¡¼À öŒõÀ¼¯ ö£õ¸Ò AÀ»õuÁØøÓ ¡¼ß ¦Ózv@» öŒõÀÁx
w
ww
wwHÊwwö£¯ºPøÍ ÂÍUSP? wwww

 u¢xøµ & ¡¼À öŒõÀ¼¯ ö£õ¸Ò AÀ»õuÁØøÓz u¢x öŒõÀÁx.
3. £õ°µzvØS›¯
 £õ°µzvØS›¯ HÊ ö£¯ºPÒ: •PÄøµ, £vP®, Ao¢xøµ, ¦øÚ¢xøµ, ¡ß•P®, ¦ÓÄøµ,
N N e t
u¢xøµ.
e
t N Neet t N
l a
l i
a .
i . •PÄøµ
lalai.i . l a
l i
a .
i .
assaa  £vP® aa aa
 ¡¾US •ß öŒõÀ»¨£kÁx.
aa ss
dd]Ó¨¦©õQ¯ £»ÁøP¨ ö£õ¸ÒPøÍ²® öuõSzxaPPöŒõÀÁx.
dd a ass
PP a
 I¢x ö£õxÄ®.£vöÚõ¸
. a .. aa
w w ww
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N eet
 Ao¢xøµ, ¦øÚ¢xøµ
t N eet t N
lalai .i.N l a
l a . . N
 ¡¼ß ö£¸ø© •u¼¯øÁ ÂÍ[P A»[P›zxa öŒõÀÁx.
i i l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
 ¡ß•P®
a
dd s
a s
 ¡¾US •P® @£õ» •Ø£mi¸¨£x. a
dd s
a s
 ¦ÓÄøµ P
.. Paa P
..Paa
w
w ww
wwww wwww
 ¡¼À öŒõÀ¼¯ ö£õ¸Ò AÀ»õuÁØøÓ ¡¼ß ¦Ózv@» öŒõÀÁx.
 u¢xøµ
 ¡¼À öŒõÀ¼¯ ö£õ¸Ò AÀ»õuÁØøÓz u¢x öŒõÀÁx.
t t t t
et
i.iN
. Nee
Â›ÁõÚ® BÓõ® vøni .
i N
. Nee & A. •zx¼[P®
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa s saa öu›P ssaa
.N
aadd aa£»ÄÒ
add
a aa
w
w
1. A.•zx¼[P® C»[øP°ÀP P
. .G[S ¤Ó¢uõº? ww P
.. P
wwww B) ¦[SkzwÂÀ C) öPõUSÂÀ w www [C) öPõUSÂÀ]
lai
A) ¯õÌ¨£õnzvÀ D) »Äs¯õ
N N et t sa
2. A.•zx¼[P® C»[øP°À u[Q Ç¢u Chzvß ö£¯º Gx?
e N Neet t N
l a
l i
a .
i . A) Psi B) ©Äs»ÂÛ¯õ C) ¦[SkzwÄ
l a
l i
a .
i . D) ¯õÌ£õn®
l a
l i
a .
i .
assaa 3. µõ¤ßŒß S¹@Œõ & GßÓ ¡¼ßaB]›¯º aa aa
[B) ©Äs»ÂÛ¯õ]
d daass a
dd s
a s
da
P
.. P a ¯õº?
..PPaa
A) @hÛ¯À iL@£õ
w
wB) C¢vµß C) ŒõsiÀ¯ß D)
w
@hÛ¯À
w iTŒõ
wwww wwww[A) @hÛ¯À iL@£õ]

Pa
4. PhÀ¦Óõ GßÝ® ¡¼ß B]›¯º ¯õº?

A) AQ»ß B) C¢vµß C) ŒõsiÀ¯ß D) ¦xø©¨¤zuß
N Neet t N Neet t N
l a i
a .
i . l a i
a .
i . [C) ŒõsiÀ¯ß]
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa A) L£õµßïm 451 B) L£õµßïm ssa a ss aa
5. Kº CÚzøu AÈ¨£uØS AÁºPÒ ¡ø» G›zuõÀ @£õx® & GßÖ SÔ¨¤k® ¡À Gx?
add
a aa461 C) L£õµßïm 541 D) L£õµßïm 100
a dd
a a a 0
ww ..PP w w..P P
ww
[A) L£õµßïm 451]
www
6. uªÇº £õµ®£›¯
w
|õÒ Gx? wwww
A) áÚÁ› 14 B) ¤¨µÁ› & 14 C) |Á®£º & 14 D) iŒ®£º 14 [A) áÚÁ› 14]
e e t t
7. E»Qß 2&Áx ö£›¯ @uŒ® Gx?
N N N Neet t N
l a
l i
a .
i . A) Aö©›UPõ B) C¢v¯õ
l a i
a.i
C) PÚhõ
l . D) ^Úõ [C) PÚhõ]
l a
l i
a .
i .
assaa 8. A)â.².@£õ¨ ¤Ó¢u |õk Gx?
B)P aa aassaa
dd C) PÚhõ D) Czuõ¼ Pa a a as
ddPÚhõ]saa
Aö©›UPõ
w w.. P
C¢v¯õ
ww.. P [C)
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
9. E»P® •ÊÁx® GzuøÚ @Põi uªÇºPÒ ÇUQÓõºPÒ?
N N eet t C) 6 @Põi e
N N et t N
lalai .
i . A) 10 @Põi B) 8 @Põi
l a
l i
a .
i . D) 9 @Põi [B) 8 @Põi]
l a
l i
a .
i .
assaa A) PÚhõ ssaaB) ¤›mhß (¤›zuõÛ¯®) ss aa
10. ‹›¯ß ©øÓ¯õu Aµ” GÚ AøÇUP¨£mh Aµ” Gx?
aa aa
dd D) |õº@Á aadd a a
C) Czuõ¼
w w..PP [B)
ww
¤›mhß P
.. P
(¤›zuõÛ¯®)]
wwww
11. A.•zx¼[Pzvß wwww
]ÖPøuz öuõS¨¤À C»[øP Aµ]ß ŒõQz¯¨ £›]øÚ¨ ö£ØÓ ¡À Gx?
A) ÁhUS Ãv B) Á®ŒÂ¸zv C) ©PõµõáõÂß µ°À Ási D) AUPõ
[A) ÁhUS Ãv]
t t t t
et
i N
.i.Nee
12. BÓõ® vøn Gx?
i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aaD) ©øÇ²® ©øÇ Œõº¢u Ch•® aa
A) £Û²® & £ÛŒõº¢u Ch•® B) ©n¾® ©nÀ Œõº¢u Ch•®
ss ss
.N
dd
C) Põk® Põk Œõº¢u Ch•®
aa aa a a daa
dCh•®]
w
w P
..P ww P
.. P
[A) £Û²® & £ÛŒõº¢u
13. APvPÒ ThzvÀw

w EnÂØPõP ¯õøµ¨@£õÀ {ßÓuõP •zx¼[P®ww ww
ww©v¯
lai
TÖQÓõº?
A) ©Ô¯À øPvPÒ B) ]øÓ øPvPÒ C) B²Ò øPvPÒ D) yUSzushøÚ øPvPÒ
[A) ©Ô¯À øPvPÒ]
N N eet t sa N Neet t N
l a
l i
a .
i .
14. PõPzvØS¨ £ÓUS® GÀø» _____ yµ®.
l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa 15. PÚhõÂÀ ÁõÊ® uªÇºPÎß GsoUøP s aa s aa
A) 10 ø©À B) 4 ø©À C) 2 ø©À D) 3 ø©À [C) 2 ø©À]
ddaa s dd aa s
da
P P aa
. .7 C»mŒ® C) 4 C»mŒ® D) 5 C»mŒ® P Pa a
. .[A) 3 C»mŒ®]
w w w w
wwwwPõn¨£mh £ÓøÁPÒ wwww
A) 3 C»mŒ® B)
16. öPõUSÂÀ Qµõ©zvÀ

Pa
A) BÖ©oUS¸Â & PÊS B) BÖ©oUS¸Â & ÁõÚ®£õi

C) BÖ©oUS¸Â & PõP® D) BÖ©oUS¸Â & ¦Óõ
N N eet t N Neet t N
l a i
a .
i . l a i
a .
i . [C) BÖ©oUS¸Â & PõP®]
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa A) ]zuß @£õUS s saaB) vPhŒUPµ® ss aa
17. ¤ßÁ¸ÁÚÁØÔÀ A.•zx¼[P® GÊuõu ]ÖPøuz öuõS¨¦
a a aa
dd D) ©PõµõáõÂß µ°ÀÁsi [A)P]zuß aa a a
d@£õUS]
d
w w P
.. P ww.. P
ww
C) AUPõ
wwww
18. 1981&B® Bsk wwww
@© ©õu® 31&B® |õÒ uªÇµõÀ ©ÓUP C¯»õu {PÌÄ
A) ¯õÌ¨£õn® @£õº B) APvPÒ £köPõø»
C) uªÇº £köPõø» D) ¡ÀPÒ G›¨¦ [D) ¡ÀPÒ G›¨¦]
N N ee t t N Neet t N
l a
l i
a .
i . lalai.i
19. ¦»® ö£¯ºuÀ Œ[P C»UQ¯zvÀ GÆÁõÖ SÔ¨¤h¨£kQÓx?
. & ö£õ¸ÒÁ°ß ¤›Ä
l a
l i
a .
i .
assaa 21. GuøÚa ŒõPizuõÀ ©Ûuß öŒzxÂkÁõß? ssaa ssaa
20. v¸USÓøÍ²®, v¸ÁõŒPzøu²® ö©õÈö£¯ºzuÁº ¯õº? & â.².@£õ¨
aaddaa a &d
a d a
AÔøÁa
w w P
.P
22. PÚhõÂÀ GzuøÚ »mŒ®.uªÇºPÒ ÁõÌQÓõºPÒ?
w w PP
. . & 3 C»mŒ®
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N N et t
23. uªÇº v¸|õÍõP áÚÁ› 14 B® |õøÍ G¢u Bsk AÔÂzuõºPÒ?
e N Neet t & 2012
N
lalai .
i .
24. ÁßÛ Ãv G[S EÒÍx?
JÆöÁõ¸ vønUS® ¡Ö £õhÀPøÍU öPõshl ¡À al i
a .
i . & PÚhõÂÀ
l a
l i
a .
i .
assaa 26. BÖ ©oUS¸Â GÆÁÍÄ yµ®aaÁøµ s sa a s saa
25. Gx? & I[SÖ¡Ö
ddaa
£ÓUS®? & GÀø»@¯
a add
Qøh¯õxaa
ww P
.. P
27. AUPõ, ©PõµõáõÂß µ°ÀÁsi, vPhŒUPµ® & ]ÖPøuPÎß B]›¯º
ww &P
.. P
A.•zx¼[P®
wwww wwww
CÛUS® C»UPn® ö©õÈ •uÀ, CÖv GÊzxPÒ
t t t t
et
i.iN
. Nee £»ÄÒ öu›P ee
i .
i N
. N i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa A) ®, ß, # aaC) g, ¢, Æ aa
1. CßøÓ¯ ÁÇUQÀ Áµõu AUPõ» ÁÇUQÀ Ch®ö£ØÖÒÍ CÖv GÊzxPÒ ¯õøÁ?
ss ss
.N
B) Æ, Ì, Ò aa [C) g, a
¢,a
P P aa ddÁøP¨£k®? D) g, s, ¢
P Paadd Æ]
w . .6
2. C»UPn ÁøP¯õÀ öŒõØPÒ
w GzuøÚ
w w . . [D) 4]
w www ww ww
lai
A) 3 B) C) 2 D) 4
3. öŒõÀ¼ß •u¼À Á¸® SØÔ¯¾PµzvØPõÚ ŒõßÖ Gx?
A) ö|g” B) ö|k C) @|ØÖ D) ~¢øu [D) ~¢øu]
l a
l i
a .
i
4. ¤ßÁ¸® öŒõØPÎÀ Gx uªÌaöŒõÀ»õS®?
. l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa 5. "VÚ®' GßÝ® öŒõÀu¸® ö£õ¸Ò aa aa
A) öÓUøP B) h¨£õ C) @Põøu D) µõUQ [C) @Põøu]
aass
dd C) ÂÁõu® a a
ddÂu®] ss
da
P
.. Paa ¯õx?
P
.. Paa
A) ©ßÓ®
w w
B) ©UPÒ
wwuªÌ GÊzxPÒ GzuøÚ?
D) Âu®
w
w [D)
wwÁ¸®
6. ö©õÈ CÖv°À wwww
Pa
A) 12 B) 24 C) 18 D) 22 [D) 22]
N et t
7. uÁÓõÚ Cønø¯z öu›Ä öŒ#P.
e N eet t N
l a i
a .i.NA) P¯À + ÂÈ = ö£¯º + ö£¯º
l a i
a .
i . N
B) uªÌ + PØÓõÒ = ö£¯º + ÂøÚ
l a i
a.i .
w.
l C) £izuõß + S©µß = ÂøÚ + ÂøÚ

l D) Á¢uõß + S©µß = ÂøÚ + ö£¯º
l
assaa add
a aa ssaa
aadd aass
[C) £izuõß + S©µß = ÂøÚ + ÂøÚ] aa
ww P
.. P ww ..PP
ww
SÖÂÚõ
ww
1. ”möhÊzxPÒ
ww
GzuøÚ? AøÁ ¯õøÁ? wwww
 ”möhÊzxPÒ ‰ßÖ. AøÁ,
N eet A, C, E
t N eet t N
l a
l i
a .i.N
2. "VÚ®' GÝ® öŒõÀ GÆöÁÊzxPÐhß Cøn¢x Á¸®?
l a
l i
a.i . N l a
l i
a .
i .
assaa s aa s aa
 A, C, E GßÓ ”möhÊzxPÐhÝ®
a
dda s
 G, ¯õ GßÓ ÂÚõ GÊzxPÐhÝ® Cøn¢x Á¸®.
dd a a s
..P
P aa
 G.Põ.& A[VÚ®, C[VÚ®, E[VÚ®, G[VÚ®, ¯õ[VÚ® P
.. P aa
w w ww
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
3. E[VÚ® GßÝ® uªÌaöŒõÀø»z uØ@£õx £¯ß£kzx® uªÇºPÒ ¯õº?
N Neet t N N eet t N
lalai .
i . l a
l i
a . .
 E[VÚ® GßÝ® uªÌaöŒõÀø»z uØ@£õx £¯ß£kzx®
i uªÇºPÒ C»[øPzuªÇºPÒ.
l a
l i
a .
i .
assaa 4. ¦nºa] Gß£x ¯õx?
aa aassaa
ddÁ¸ö©õÈ°ß •uö»Êzx® @ŒºÁx ¦nºa] BS®. aadd aassaa
P
.. P
 {ø»ö©õÈ°ß DØöÓÊzx®,
w w ww P
.. P
5. SØÔ¯¾Pµzvß w w ww
ww BÖÁøPPøÍ²® ŒõßÖhß ÂÍUSP.
 ö|iÀ öuõhºU SØÔ¯¾Pµ® & ÃiÀø»
w
& Ãk + CÀø»
w
 E°ºz öuõhºU SØÔ¯¾Pµ® & •µmkUPõøÍ & •µk + PõøÍ
t t t t
et
i.iN
. Nee
 Áß öuõhºU SØÔ¯¾Pµ® & Aa”¨£»øP
i .
i N
. N ee
& Aa” + £»øP
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa s saa ssaa
 ö©ß öuõhºU SØÔ¯¾Pµ® & £g”ö£õv & £g” + ö£õv
.N
a
 CøhzöuõhºU SØÔ¯¾Pµ®
ad d aa
& ©õº¦ Tk & ©õº¦ + Tk
add
a aa
ww P P
. . & GLSUP®¤ & GLS + P®¤ ww. . P
P
w www
 ö|iÀ öuõhºU SØÔ¯¾Pµ®
wwww
lai
6. C»UPn ÁøP°À öŒõØPÒ GzuøÚ ÁøP¨£k®?
 C»UPn ÁøP°À öŒõØPÒ |õßS ÁøP¨£k®.
N Nee
t t sa
AøÁ: ö£¯º, ÂøÚ, Cøh, E› BS®.
N Neet t N
l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i . l a
l i
a .
i .
assaa s sa a s a
sa
7. E°ŸÖ, ö©#±Ö & ŒõßÖhß ÂÍUSP:
dda a dda a
da
G.Põ: w + G›¢ux
P Paa P P
 CvÀ {ø»ö©õÈ ."w'.AvÀ (z+D) & "D' GßÝ® E°º EÒÍx. GÚ@Á, Cøu E°ŸÖ
aa
. . Gß£º.
ww ww
G.Põ:w www+ AÇQ
AÁÒ wwww
Pa
 CvÀ {ø»ö©õÈ "AÁÒ' AvÀ DØÔÀ EÒÍ GÊzx "Ò' GßÝ® ö©#¯õS®.
N eet t
 GÚ@Á, Cøu "ö©#±Ö' Gß£º.
N eet t N
i .
i8..N i .
i . N i.i .
l a a l a a l a a
w.
l {ø»ö©õÈ DÖ®, Á¸ö©õÈ •u¾® ¦nºÁx GzuøÚ

l ÁøP¨£k®? ÂÍUSP.
l
assaa 1. E°º•ß E°º P aa aa
 {ø»ö©õÈ DÖ®, Á¸®ö©õÈ •u¾®ss aa¦nºÁx |õßS ÁøP¨£k®.
dd+ AÊux (Ò+I) + AÊux  E°º•ß E°º PPaaddaassaa
ww P
.&.¤ÒøÍ + uªÌ (Ò+I) + uªÌ (z+E)  E°º•ß ö©#
& ¤ÒøÍ
w
w ..
ww
wwww
2. E°º•ß ö©#
wwww
3. ö©#•ß E°º & AÁÒ + AÇQ (Ò) + AÇQ  ö©#•ß E°º
4. ö©#•ß ö©# & AÁÒ + ]›zuõÒ (Ò) + ]›zuõÒ (a+C)  ö©#•ß ö©#
N Ne e t t N Neet t N
l a
l i
a .
i .
9. ö£¯øµ²® ÂøÚø¯²® Œõº¢x Á¸® öŒõØPÒ GøÁ?
l a
l i
a.i . l a
l i
a .
i .
assaa aas
 ö£¯øµ²® ÂøÚø¯²® Œõº¢x Á¸®
aa
saaöŒõØPÒ CøhaöŒõØPÒ ©ØÖ® E›aöŒõØPÍõS®.aassaa
dd uÛ@¯ C¯[Põ. aa dd
..P
P
 CøhaöŒõØPÐ®, E›aöŒõØPÐ®
w w w w..PP
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
N eet t ö©õÈ¨£°Ø]
N eet t N
lalai .i.N l a
l ai .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa ssaa u¸P. ssaa
uªÇõUP®
a dd
a aa a dd
a aa
P
.. P
1. One flower makes no garland.
uÛ©µ® @uõ¨£õPõx.w w ..PP
6. Cast no your pearls before swine.
w w
w w ww w w ww
PÊøuUSz öu›²©õ PØ§µ ÁõŒøÚ.
2. Truth alone triumphs. 7. Depent not on quicksand.

Áõ#ø©@¯ öÁÀ¾® ©sSvøµ |®¤ BØÔÀ CÓ[Põ@u.
t t t t
et
i.iN
. Nee
3. Time and tide wait for none.
i . N
. Ne
8. He who
i e restrains his lips is wise.
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa 4. Too much of anything is goodaa aa aa
I¯º Á¸®Áøµ A©õÁõøŒ Põzv¸UPõx. |õÁhUP•øh¯õº; bõÚ•øh¯õº
s s ss
.N
aa
ddnothing. 9. Mercy surpasses justice. PPaadd aa
AÍÄUS ªg]ÚõÀ w
w P P for
. . |g”. }vø¯ ªg”Áx CµUP® w. .
w
w
5. Don't mourn w
w w Aªºu•®
w w w
w no birds.
lai
for hire. 10. The noisy floer catcheth
T¼US ©õµiUPõ@u. xÒÐQßÓ ©õk ö£õv ”©UPõx.
l a
l i
a .i.N l a
l ai .
i . N
¤Óö©õÈa öŒõØPøÍz uªÇõUP® öŒ#P
l a
l i
a .
i .
assaa AŒÀ & •uÀ
a
dd s
a aa ª¸P®
s & Â»[S
a
dd s
a aa
s
da
Qìv & Á›
P
& Aµ”. . Paa @áõvhß & Po¯ß
P
& ÁõÌzx . . Paa
ŒºUPõº
w w B]ºÁõu®
wwBsk {øÓÄ
£¢@uõ£ìx wwww
& £õxPõÁÀ Œèi¯ü §ºzv w
w&w w
AÖ£uõ®
Pa
uµõ” & x»õU@PõÀ QµP® & @PõÒ

u£õÀ & AgŒÀ öµUPõºm & BÁn®
ee
E¸©õÀ
N t t & @©»õøh
N eet t
Lø£À & @Põ¨¦
N
l a i
a .i.N
áÀv & ÂøµÁõP
l a i
a .
i . N öŒPµmh›
a
& öŒ¯»º
l i
a.i .
w.
l l l
assaa ssaa s aa
s
¦Põº & SøÓTÓÀ £õÀPÛ & •P¨¦ ©õh®
öPá®
add
a
& ‰ßÓi aa ¦À¼iß
aa a
dd a& £¸Á öÁÎ±k
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
¤µõºzuøÚ & @|ºzvUPhß öŒU & Põ@Œõø»

Á¯x
öáß©®
wwww & APøÁ
& ¤ÓÂ
wwww
£õì@£õºm
C¤Qµõ¨
& PhÄa^mk
& PÀöÁmk
@áèh¦zvµß & ‰zu©Pß ÂŒõ & ~øÇÄ CøŒÄ
N e
AÁŒµ®
et t & ÂøµÄ
N e t t
¦@µõm@hõPõÀ
e & ©µ¦zuPÄ
N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a.i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa dd a assaa
w w..P
P ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
lhy;gpd; nkhopg;gapw;rp cd;dhy; KbAk; jkpo;-11
N eet t |¯® £õµõmkP.

N e t
e t N
lalai .i.N ©[øP¯µõP¨ ¤Ó¨£uØ@Pi.
l a
l a . N
&i|À»
l a
l i
a .
i .
assaa aa
£[øP¯U a assa
©õuÁ® öŒ#vha@Ásk©®©õ!
ddAÓ[PÒ ÁÍ¸©®©õ
øP¢|»® £õºzu»@Áõ & C¢u¨
aa a
dd s
a a
s a
w
w P
. P
.AÀ»®
£õ›ÛÀ
ww P
..P
wwww PÀ¾®Aß¦PÛ¯U
£P¾® EøÇ¨£Áµõº & EÒÍzx
ux®¤ GÊ£Áµõº?
P]¢x¸Qz öu#ÁU
w
w ww
PØ£øÚ @Ásiz öuõÊ£Áµõº?
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Ne
Aß¤ÝUPõP@Á ÁõÌ£Áµõº? & Aß¤À
e
BÂ²® @£õUPz xo£Áµõº?
i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa aa aa
Cß£ EøµPÒ u¸£Áµõº? & Ãmøh
ss ss
.N
aa a
dd a
CßÚøP ¯õö»õÎ öŒ#£Áµõº?
add
a aa
•ßÝøµ:
w w P
.P
.¤ÒøÍ
& PÂ©o
ww P
. P
.E›¯Áº.
wwww wwww
lai
PÂ©o @u]PÂ|õ¯P® AÁºPÒ SÇ¢øuU PÂbº GßÓ @£õØÖu¾US SÇ¢øu
EÒÍ® öPõsh PÂbº, "©»¸® ©õø»²®', "B]¯@áõv' @£õßÓ ]Ó¢u PÂøu ¡ÀPøÍ |©USU
öPõkzxÒÍõº. CUPÂbº GÊv¯ CÛ¯ PÂøu°ß |¯zvøÚ¨ ¤ßÁ¸©õÖ Põs@£õ®.
vµsh P¸zx:
N eet t sa e
ÁõøÇUSU S¸zx AÇS
N et t N
l a
l i
a .i.N l a
l i
a .
i . N
PÂøuUSU P¸zx AÇS
l a
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
£õh¼ß P¸zx:
a
dd a a
dd a
da
P
.. Paa
 Czuµo°À ö£snõ#¨ ¤Ó¨£uØS uÁ® öŒ#v¸UP @Ásk®.
P
.. Paa
w
 C¢u E»QÀ AÓaöŒ¯ÀPÒ ö£sPÎß øP¢|»zv¼¸¢@u Á¸QßÓÚ.
w ww
wwww wwww
 AÀ¾® £P¾® EøÇzx EÒÍzvÀ Aß¦zux®¤ {Ø£Áº ö£sP@Í!
Pa
 öu#Ázvh® P]¢x¸Q @Ásk£ÁºPÒ, Aß¤ÝUPõP@Á CÆÄ»QÀ ÁõÌ£ÁºPÒ.

 Cß£ EøµPøÍUTÔ, E°øµ²® Âhz xo£ÁºPÒ
N eet t
 Ãmøh JÎ ö£Óa öŒ#ÁõºPÒ.
N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N
 CzuøP¯ |»[PøÍ²®, ÁÍ[PøÍ²® ö£ØÓ ö£sPÍõ#¨ ¤Ó¨£uØS ©õuÁ® öŒ#vhÀ
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
@Ásk® GÚU TÖQÓõº.
ø©¯UP¸zx:
ddaass a
dd s
a s
P
.. Paa P
.. Paa
EÒÍzøu²®, CÀ»zøu²® AÇS ö£Óa öŒ#£ÁÒ ö£s. Aß¦ {øÓ¢uÁÒ ö£s. AÁÒ
w
w ww
ww
ö£snõ#¨ ¤Ó¨£uØS ©õuÁ® öŒ#v¸UP @Ásk®.

öuõøh |¯®:
wwww öuõøh¯ØÓ £õmk wwww
|øh¯ØÖ¨ @£õS®
@©õøÚz öuõøh:
N eet t N eet
öŒ#²ÎÀ •uö»Êzx JßÔÁµz öuõk¨£x @©õøÚz öuõøh¯õS®. t N
l a
l i
a .i.N
©[øP¯µõP¨ AÀ¾®
a a
Aß¤ÝUPõP@Á
l l i.i . N l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
©õuÁ® Aß¦ BÂ²®
£[P¯® PÀ¾®
aa a
dda
Cß£ EøµPÒ
aa dd a a
£õ›À PØ£øÚ
w w..P
P CßÚøP
ww P
.. P
wwww wwww
@£õßÓ @©õøÚa öŒõØPÒ £°ßÖ Á¢x |¯® ªUPuõP EÒÍx.

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
lhy;gpd; nkhopg;gapw;rp cd;dhy; KbAk; jkpo;-11
]Ø×º & ]Öø© + Fº CøÚ¯Ä® £s¤ØS C¯À@£ & ø£ + uÎº
eet
DÖ@£õuÀ
N t & ]Ö + Fº
N eet t
CÚªPÀ & ø£¢uÎº
N
lalai .i.N
uß JØÖ CµmhÀ & ]ØÖ + Fº
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
E°ºÁ›ß EUSÓÒ ö©#Âm@hõk® & ]ØØ+ Fº @£µÇS & ö£¸ø© + AÇS
a a
dd a
EhÀ@©À E°ºÁ¢x JßÖÁx C¯À@£ & ]Ø×º
a
DÖ@£õuÀ a
dd a
& ö£¸ + AÇS
aa
w
w P
.. P Bv }hÀ
ww P
..P
& @£¸ + AÇS
wwww wwww
ö|miø» & ö|kø© + Cø» E°ºÁ›ß EUSÓÒ ö©#Âm@hõk®
DÖ@£õuÀ & ö|k + Cø» &@£º+ AÇS
uß JØÖ CµmhÀ & ö|mk + Cø» EhÀ@©À E°ºÁ¢x JßÖÁx C¯À@£ & @£µÇS
E°ºÁ›ß EUSÓÒ ö©#Âm@hõk® &ö|mm+Cø»
t t
EhÀ@©À E°ºÁ¢x JßÖÁx C¯À@£& ö|miø» Ao¢xøµ & Ao¢x + Eøµ
t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee
E°ºÁ›ß EUSÓÒ ö©#Âm@hõk®
i .
i N
.
lala ø£¢uÎº & £”ø© + uÎº
l a
l a l a
l a
& Ao¢x + Eøµ
assaa s saa s s aa
.N
DÖ@£õuÀ
AiAPµ® I BuÀ
aadd a
& £” + uÎº
a
& ø£” + uÎº
add
a a
EhÀ@©À E°ºÁ¢x JßÖÁx C¯À@£
a & Ao¢xøµ
w w P
.P
.ÁõÌUøP ww P
.. P
ww ww
£Çö©õÈø¯ {PÌÄP@Íõk
w ww
öuõhº¦£kzv
w GÊxP
lai
1. ÁÀ»ÁÝUS¨ ¦À¾® B²u® (©õºa.2023) EuÂPÒ öŒ#x, £õh® PØ¤¨£vÀ ÁÀ»Áº.
£Çö©õÈ ÂÍUP®: J¸|õÒ uªÌ¨£õh @ÁøÍ •i¢ux® B]›¯º
N eet t sa
J¸Áß vÓø©¯õÚÁÚõP Ç¢uõÀ AÁß
N eet t
AøÓ°À Á¢x Œ¢vUS©õÖ GßÛh® TÔÚõº.
N
l a
l i
a .i.N
G¨£i¨£mh
öPõÒÁõß.
‹Ì{ø»ø¯²® Œ©õÎzxU
l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
|õÝ® EnÄ Cøh@ÁøÍ°À AÁøµa Œ¢vz@uß.
assaa aa aa
"P©¼, EÚUS GßÚ ¤µa]øÚ? Hß @ŒõºÁõP
ÁõÌUøP {PÌÄ:
a
dd s
a s ÇUQÓõ#? GßÖ
a
dd s
a s
ÂÚÂÚõº. JßÖ®
da
P
.. Paa
ÁÍº©v CµÄ @|µ® A¾Á»P¨ £o •i¢x
ÃmiØSz v¸®¤U öPõsi¸¢uõÒ. A¨@£õx, P
.. Paa
CÀø»¯®©õ Gß@Óß. Eß ©Ú® H@uõ SÇ¨£zvÀ
w
w ww
EÒÍx. AuÚõÀ uõß ÁS¨£øÓ°À Eß ]¢uøÚ
wwww wwww
ªßuøh HØ£mi¸¢uuõÀ Œõø»°À ÇÒ
G[@Põ öŒÀQÓx. Esø©ø¯a öŒõÀ GßÓõº. B®
‹Ì¢ux.
Pa
A¢u @|µzvÀ Gv@µ Ç QÇÁºPÒ Á¢x A®©õ Põø»°À u®¤²hß Œsøh°m@hß.

ÁÍº©vø¯ ªµmi öPõÒÍ¯iUP •¯ßÓõºPÒ. A¨£õ vmiÂmhõº. |õÝ® @Põ£©õPa Œõ¨¤hõ©À
Á¢xÂm@hß. CßÖ £õh@ÁøÍ •ÊÁx® A@u
N et t
A¢u @|µzvÀ Œ©@¯õ]u©õP, ÁÍº©v Gv@µ
e N eet t N
Gsn[P@Í ©ÚzvÀ KiUöPõsi¸¢ux. }[PÒ
l a i
a .i.N
Çmøh¨ £õºzx, ""Cßìö£Uhº, öPõgŒ® C[@P
l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l Áõ¸[PÒ'' GßÖ PzvÚõÒ.

l l
G¨£i AÔ¢wºPÒ A®©õ? Gß@Óß. Eh@Ú G[PÒ
assaa a ssaa
Eh@Ú A®•v¯ÁºPÒ £¯¢x Ki ÂmhÚº.
add
a a
CÆÁõÖ ‹Ì{ø»ø¯ Œ©@¯õ]u©õP Œ©õÎzuõÒ.
aadd s
a aa
s
B]›¯º ]›zxUöPõs@h "APzvß AÇS
a
•PzvÀ öu›¯õuõ?' GßÓõº.
}v:
w
w P
.. P w P
.. P
ö£Ø@Óõº P®ø©U Psi¨£x |® |ßø©U@P.
w
ww
wwww wwww
vÓø©¯õÚ J¸Áº G¨£i¨£mh CUPmhõÚ CxSÔzx |õ® Á¸zu¨£hUThõx. ©õø»°À Ãk
‹Ì{ø»ø¯²® Œ©õÎzx Av¼¸¢x «sk Á¢x v¸®¤¯x®, Eß u¢øu°h®, ""CÛ@©À
ÂkÁõß. u®¤²hß Œsøh°hõ©À Aß£õP Ç¨@£ß'',
2. APzvß AÇS •PzvÀ öu›²® (©õºa.2023) GßÖ öŒõÀ. ©QÌa]¯øhÁõº. C¨@£õx |õß
eet t
£Çö©õÈ ÂÍUP®:
N N eet t
öPõsk Á¢v¸US® EnøÁa Œõ¨¤h»õ® Áõ!
N
l a
l i
a .i.N
EÒÍzx EnºÄPøÍ •P©õÚx Põmk®.
lalai.i . N
GßÖ Aß@£õk AøÇzuõº.
l a
l i
a .
i .
assaa s aa s aa
ÁõÌUøP {PÌÄ:
G[PÒ ÁS¨£õ]›¯º a
dda s
uªÌaöŒÀÂ
"Akzux Põmk® £Î[S@£õ» ö|gŒ®
dd a a s
Pkzux Põmk® •P®' GßÝ® ÁÒÐÁ›ß SÓ@Í
..P
P aa
©õnÁºPÎh® Aß£õP Ç¨£õº. ©õnÁºPøÍ¨
P
..
GÚUS {øÚÄ Á¢ux.
P aa
w w ww
wwww wwww
¦›¢x öPõsk, AÁºPÐUSz @uøÁ¯õÚ

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
lhy;gpd; tpdhtq;fp cd;dhy; KbAk; jkpo;-11
N eet t N eet t N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
assaa aa a
dd s
a aa
s
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
..P
wwww wwww
t t t t
et
i N
.i.Nee i .
i N
. Nee i .
i N
.
lala l a
l a l a
l a
assaa ssaa ssaa
.N
aa a
dda add
a aa
ww P
..P w
w P
.. P
wwww wwww
lai
eet t Aµ” ö£õxz@uºÄ
sa eet t
l a
l i
a N
.i.N l a
l i
a N
.i.N l a
l i
a .
iN.
assaa a
aadd
s
a aa
ÂÚõUPÒ
s a
dd s
a aa
s
da
.P
. P P
.. Paa
w
w ww
wwww wwww
Pa
N eet t N eet t N
l a i
a .i.N l a i
a .
i . N l a i
a.i .
w.
l l l
assaa add
a aassaa
aa a
dd s
a aa
s
w
w P
.. P ww P
.. P
ww
wwww wwww
N eet t N eet t N
l a
l i
l i
a .
i .
assaa aa a
ddassaa
aa dd a assaa
w w..P
P ww P
.. P
wwww

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
11. Âøµ¢x öPk£Áß ¯õº?
N eet t ©õºa & 2023

N eet t
A) ¤Ó¸hß Jzx¨ @£õÚÁß, uß Á¼ø©
N
lalai .i.N l a
l i
a .
i . N l a
l i
a .
i .
AÔ¢uÁß, ußøÚ E¯ºÁõP {øÚUPõuÁß
assaa aa aa
£Sv & I
a
dd s
a s
AøÚzx ÂÚõUPÐUS® Âøh u¸P. (14x1=14) a
dd s
a s
B) ¤Ó¸hß Jzx¨ @£õÚÁß, uß Á¼ø©
P
.. Paa
1. £õ°µ® CÀ»x __________ Aß@Ó. P
..Paa
AÔ¢uÁß, ußøÚ E¯ºÁõP {øÚ¨£Áß
w
w ww
C) ¤Ó¸hß Jzx¨ @£õPõuÁß, uß Á¼ø©
wwww wwww
A) £õhÀ B) PõÂ¯®
C) PÂøu D) £ÝÁÀ AÔ¯õuÁß, ußøÚ E¯ºÁõP {øÚ¨£Áß
2. ""PõÁia ]¢xUSz u¢øu'' GßÖ D) ¤Ó¸hß Jzx¨ @£õPõuÁß, uß Á¼ø©
AøÇUP¨£k£Áº: AÔ¯õuÁß, ußøÚ E¯ºÁõP
t
A) •¸Pß
t B) £õµvuõŒß
t t
et
{øÚUPõuÁß
i N
.i.Nee
C) £õµv¯õº D) Asnõ©ø»¯õº
i .
i N
. Nee i .
i
12. P¼[P |õmhõº ][QUS AÎzu £›”:N
.
lala 3. ©sqUS ÁÍ® @Œº¨£Ú __________.
l a
l a l a
l a
assaa aa aa
A) £õhP® B) ]»®¦
ss ss
.N
A) Fk£°º
C) ©s¦Ê
aa a
B) C¯ØøP Eµ[PÒ
dda
D) CøÁ ‰ßÖ® C) ö©mi
add
a aa D) usøh
P
..P
4. £S£u EÖ¨¦PÐÒ Ch® ö£Ö® Ai¨£øh
ww P
.. P
13. "£õÀ {»õ¨£õøu' GßÓ ¡ø» GÊv¯Áº:
w
w
wwww wwww
EÖ¨¦PÒ: A) H.Bº.µS©õß B) CøÍ¯µõáõ
lai
A) £Sv, Œ¢v, ÂPõµ® C) P[øP A©µß D) £õµvµõáõ
B) £Sv, Cøh{ø», Œ¢v, Œõ›ø¯, ÂSv, 14. ö£õ¸zv Âøh @uºP:
ÂPõµ®
1. öÁÒÎÃv¯õº & i) ¦Ó|õÞÖ
N eet t
C) £Sv, ÂSv
sa N eet t N
l a
l i
a .i.ND) £Sv, Cøh{ø», Œõ›ø¯
5. öuõÀPõ¨¤¯zv¾ÒÍ ö©õzu C¯ÀPÎß
l a
l i
a .
i . N 2. @£õuÚõº
l a
l a .
& ii) ].”.öŒÀ»¨£õ
i i .
assaa aa aa
3. ÁõiÁõŒÀ & iii) SÖ¢öuõøP
GsoUøP
a
dd s
a s a
dd s
a s
da
A) 27 B) 9
P
.. Pa
C) 13
a D) 3
6. B]›¯¨£õÂØS›¯ uøÍ __________ BS®. P
.. Pa
4. CÍ®ö£¸ÁÊv & iv) |ØÔøn
a
w
w ww
A) 1)&(iii), 2)& (iv), 3)&(ii), 4)&(i)
wwww wwww
A) P¼zuøÍ
B) {øµö¯õßÓõ]›¯z uøÍ B) 1)&(i), 2)& (ii), 3)&(iii), 4)&(iv)
Pa
C) Ág]zuøÍ D) C¯Ø^º öÁshøÍ C) 1)&(iii), 2)& (iv), 3)&(i), 4)&(ii)

7. ö£sPÒ ÂøÍ¯õk® ÂøÍ¯õmk ÁøPPÐÒ
D) 1)&(ii), 2)& (iv), 3)&(i), 4)&(iii)
N et
JßÖ:
e t N eet t N
l a i
a .i.NA) ]Ö@uº B) ŒõÇÀ
l a i
a .
i . N i.
£Sv & II
l a a i .
w.
l C) ]Ö£øÓ D) ]ØÔÀ
l l
assaa ssaa s aa
s
8. "AÇS® AÔÄ® CÍø©²® Áõ#¢uÁß' & ¯õº, ¤›Ä & 1
¯õ›h® TÔ¯x?
add
a aa a
dd a
GøÁ@¯Ý® ‰ßÖ ÂÚõUPÐUS Âøh u¸P.
aa
A) Aø©aŒº, ©ßÚ›h®
w
w P
.. P ww P
.. P 3x2=6
ww
wwww wwww
B) Aø©aŒº, PÂb›h® 15. CÚ®, ö©õÈ SÔzu Cµ‹ÀP®Œ@uõÆ
C) ©ßÚº, A•uÁÀ¼°h®
D) ©ßÚº, Aø©aŒ›h® £õºøÁø¯U SÔ¨¤kP.
9. BUP¨ö£¯º ÂSv ö£Óõu öŒõÀø»z @uºP. 16. ^ºyUQ Bµõ¯ @Ási¯ BØÓÀPÒ ¯õøÁ?
N eet t
A) EuÂ¯õÍº B) PõÁ»õÎ
N eet
17. C[@P I®£uõsk @Á®¦
t N
l a
l i
a .i.NC) B]›¯º D) @©»õÍº
10. uªÈß •uÀ £õ ÁiÁ |õhP ¡À:
lalai.i . N
@Põøh°À öPõmk® §UPøÍ
Gsna öŒõÀQÓõºPÒ&
l a
l i
a .
i .
assaa ssaa ssaa
A) ¡À öuõøP ÂÍUP®
B) CµP]¯ ÁÈ
aa a
dda aa dd a a
Gsna öŒõÀQÓõºPÒ ¯õº? Gsq£ÁºPÒ
..
C) v¸Âuõ[Tº AµŒº Áµ»õÖ
w w P
P ¯õº?
ww P
.. P
18. "öŒ¢yUS' & ÂÍUP® u¸P.
wwww wwww
D) ©@Úõß©p¯®

t t
wwww wwww
ww
www.CBSEtips.in
¤›Ä & 2 33. Â¸®¤¯øu AøhÁx G¨£i? SÓÒÁÈ
eet
GøÁ@¯Ý®
N t Cµsk ÂÚõUPÐUS
N eet t
ÂÍUSP.
N
lalai .i.N
Âøh¯ÎUPÄ®.
l a
l i
a .
i . N l a
2x2=4 34. "@Œµ |õk öŒÀÁ ÁÍ® ªUPx' GßÓ
l i
a .
i .
assaa s aa
s s aa
s
TØÔØS›¯ Põµn[PøÍU SÔ¨¤kP.
aa a
19. uªÌ |õmiß ©õ{» ©µ® & ]Ö SÔ¨¦ ÁøµP.
dd a
20. |õmk¨¦Ó[PÎ¾®, £mhnzv¾® ]Ó¢x
aa a
dd a
w P
.. P
ÂÍ[SÁuõPz uõTº GÁØøÓU TÖQÓõº?
w ww P
..P ¤›Ä & 2
wwww wwww
21. C¢v¯U PmhhU Pø»°ß ‰ßÖ ÁøPPÒ GøÁ@¯Ý® CµshÝUS ©mk® Âøh u¸P.
¯õøÁ? 2x4=8
35. @ÁvU P»¨¤À»õu §a]UöPõÀ¼
¤›Ä & 3 |øh•øÓUSa Œõzv¯©õ? ~® P¸zøu GÊxP.
t t t t
et
i ee
GøÁ@¯Ý® HÇÝUS Âøh u¸P.
N
.i.N
7x2=14
i .
i N
. Nee
36. "Œ©n¨ £ÒÎPÐ® ö£s PÀÂ²®' & SÔ¨¦
ÁøµP.
i .
i N
.
lala 22. E°ŸÖ, ö©#±Ö £ØÔ GkzxUPõmkhß
l a
l a l a
l a
assaa aa aa
BÚ¢uµ[P›ß |õmSÔ¨¦ öÁÎ¨£kzx®
GÊuÄ®.
ss 37.
ss
.N
a
dda
23. H@uÝ® JßÓÝUS¨ £S£u EÖ¨¤»UPn®
aa ddaa
Œ•uõ¯a öŒ#vPÒ ¯õøÁ?
aa
u¸P.
ww P
..P P
.. P
38. L¤öµì@Põ KÂ¯[PÒ, PØÓÎU @PõÂÀPÒ
w
w
wwww wwww
A) A»º¢x B) ö|¸[QÚ SÔzx }Âº AÔÁÚ ¯õøÁ?
lai
24. H@uÝ® JßÓÝUS¨ ¦nºa] Âv u¸P.
A) CÊUQßÔ B) v¸¨¦PÌ ¤›Ä & 3
25. ©µ¦¨ ¤øÇø¯ }UQ GÊxP. GøÁ@¯Ý® ‰ßÓÝUS Âøh u¸P. 3x4=12
N eet t
A) £Ç® Esk £õÀ Sizuõß sa N eet t
39. öŒõÀ ¤ßÁ¸ {ø»¯oø¯ ÂÍUSP.
N
l a
l i
a .i.NB) PõP® Pzu ©°À TÂ¯x
l a
l i
a .
i . N AÀ»x
l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
26. ©¯[öPõ¼a öŒõØPÎß ö£õ¸ÍÔ¢x J@µ w°ÚõÀ ”mh¦s EÒÍõÖ® BÓõ@u
öuõh›À Aø©zx GÊxP.
a
dd s
a s |õÂÚõÀ ”mh Ák
a
dd s
a s
da
Eø», EøÍ, EøÇ
P
.. Paa P Paa
& CUSÓm£õÂÀ £°ßÖ Á¸® Aoø¯ ÂÍUSP.
..
w
w
27. @uøÁ¯õÚ Ch[PÎÀ ÁÀ¼Ú ö©#PøÍ
ww
40. C»UQ¯ |¯® £õµõmkP. ø©¯U P¸zxhß
Cmk GÊxP.
wwww wwww
‰ßÖ |¯[PøÍ GÊxP.
Pa
A) uõ©øµ uhõPzvÀ «ßPÒ xÒÎ £õ#¢ux. öŒ¢ ö|À¾® P¸®¦® ÂøÍ¢uÚ@Á & |À»
B) BsPøÍ @£õ»@Á ö£sPÐ® Aµ” @ußö£õÈ ©»ºPÐ® Â›¢uÚ@Á
£oø¯ ö£Ó @Ásk®.
eet t
28. Pø»aöŒõÀ»õUP® & ö£õ¸Ò u¸P.
N N eet t
CßÚ¾® £]²® @£õö¯õÈP & @uŒ®
N
l a i
a .i.N
29. öuõh›À EÒÍ öŒõØPøÍ JÊ[S£kzv
l a i
a .
i . N GÈ¾hß Ti@¯ |»•ÖP
l a i
a.i .
w.
l l l
assaa aa aa
¤›ÄPÒ @£]@¯ §Œ¼mh & £Ç®
Cµsk öŒõØöÓõhºPÍõUSP.
ddaass a s
a s
@£uø© uøÚzuÒÎ AøÚÁ¸@©
dd
uspº ©°À P
.. Pa
Kº £°º £ÓøÁ ÁÍµ @Ásk® AÇPõÚ
a P Paa
J¸uÛU Sk®£©õ# ÁõÌ¢vk@Áõ® & |®•Ò
..
w
w ww
ww
JØÖø© K[Qha öŒ#vk@Áõ®.

wwww wwww
30. öŒõÀø»¨ ¤›zx®, @Œºzx® öuõhµø©UP.
PõÀ|øh AÀ»x ¤snõUS. & ö£. yµß
41. £Çö©õÈø¯ ÁõÌUøP {PÌÄP@Íõk
£Sv & III öuõhº¦£kzv GÊxP.
N eet t ¤›Ä & 1

N eet t
A) ÁÀ»ÁÝUS¨ ¦À¾® B²u®
N
l a
l i
a .i.N
GøÁ@¯Ý® CµshÝUS Âøh u¸P. 2x4=8
lalai.i . N AÀ»x
l a
l i
a .
i .
assaa aa aa
B) APzvß AÇS •PzvÀ öu›²®
GÁØøÓU SÔ¨¤kQÓõº?
ddass
31. ”.ÂÀÁµzvÚ® ""£õhzuõß @Ásk®'' GÚ
a dd a
42. "Áõ' GßÓ @Áºa öŒõÀø» ÂøÚ•ØÖ,ass
..P
P aa
32. "Œ»Œ ÁõÂ°À öŒ[P¯À £õ²®' & Chg”mi¨
P
.. P aa
ÂøÚö¯aŒ®, ö£¯öµaŒ®, ÂøÚ¯õ»øn²®
w w ww
wwww wwww
ö£õ¸Ò ÂÍUSP. ö£¯µõP ©õØÔz öuõh›À Aø©zx GÊxP.

t t
l a
l a i
awww.Padasalai.Net
a l a
l ai
aawww.CBSEtips.in
a
dd s
a s a
dd s
a s
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t et
e t
l a
l i
a .iN
.N lalai .iN
.N
a s
a aa
s aassaa
. . . . . .
wwww wwwwww
wwwwww
et
t t t t
.N
i .iN
.Nee i.iN
.Nee
s aa
s l a
l a s aa
s lal a
a
dd a a
dd a
lai
. P
. Paa . P
. Paa .P.Paa
wwww sa wwwwww
wwwwww
eet t eet t
.iN
.N .iN
.N
da
aalalai aal a
l i
a
a
dd s
a s a
dd s
a s
.P.Paa . P
. Paa . P
. Paa
Pa
wwww wwwwww
wwwwww
w.
eet t eet t
l a
l i
a .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
s aa s aa
ww
a
dd a s a
dd as
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t eet t
lalai .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
a s
a aa
s aa ssaa
. . . . . .
wwww ww ww
study
w
w ww
l a
l a i
awww.Padasalai.Net
a l a
l ai
aawww.CBSEtips.in
a
dd s
a s a
dd s
a s
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t et
e t
l a
l i
a .iN
.N lalai .iN
.N
a s
a aa
s aassaa
. . . . . .
wwww wwwwww
wwwwww
et
t t t t
.N
i .iN
.Nee i.iN
.Nee
s aa
s l a
l a s aa
s lal a
a
dd a a
dd a
lai
. P
. Paa . P
. Paa .P.Paa
wwww sa wwwwww
wwwwww
eet t eet t
.iN
.N .iN
.N
da
aalalai aal a
l i
a
a
dd s
a s a
dd s
a s
.P.Paa . P
. Paa . P
. Paa
Pa
wwww wwwwww
wwwwww
w.
eet t eet t
l a
l i
a .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
s aa s aa
ww
a
dd a s a
dd as
. P
. Paa . P
. Paa . P
. Paa
wwww wwwwww
wwwwww
eet t eet t
lalai .iN
.N l a
l i
a .iN
.N
a s
a aa
s aa ssaa
. . . . . .
wwww ww ww
study
w
w ww

11th Tamil Dolphin Guide 2023 2024 Sample PDF Download

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

11th Tamil Dolphin Guide 2023 2024 Sample PDF Download

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

11th Tamil Dolphin Guide 2023 2024 Sample PDF Download

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

l a

assaa ssaa ssaa

EûWSûP UûX CPlùTVoLs: Ko BnÜ 97

Yôr®Vp §ÚdÏ\s  120

Y¦Lm ÕûQlTôPm ©mTm 213

N eet t ×ÕûULs sa N eet t

wwww JqùYôÚ ×pûXÙm

TÏTR Eßl©XdLQm 329

AWÑ ùTôÕjúRoÜ úU 2022 362

N eet t ®]ô Ye¡

wwww AWÑ ùTôÕjúRoÜ Uôof 2019

]ÓQ¼¸¢x ¤›¢u J¨¦µÁÔuÀ

A®© ÁõÈ @uõÈ |®‰º¨ B) ÁøŒö¯õÈ¯ ÁõÌÁõ@µ ÁõÌÁõº CøŒö¯õÈ¯

Kindly send me your study materials to [email protected]

£øPzvÓ® öuÎuÀ vß@Óß Gß£õ# AqAqÁõ# & EøÚz

l B) CøÍuõP •Ò©µ® öPõÀP PøÍ²|º

wwww ¯õUøPUS A¸¢v¯x Hß? Gß£õ# Cxww

Kindly send me your study materials to [email protected]

Kindly send me your study materials to [email protected]

Kindly send me your study materials to [email protected]

Kindly send me your study materials to [email protected]

N Nee t t ¦zuP¨ £°Ø] ÂÚõUPÒt t

@uºöÁÊu ÂøµÁõPa öŒÀ¾[PÒ, @|µ® PÈzxa öŒßÓõÀ £uØÓ©õQÂk®.

Kindly send me your study materials to [email protected]

N Neet t N Neet t (©õºa.2020, ©õºa.2023)

wwww & GkzxUPõmkhß ÂÁ›UP. wwww

SmûU A[lúTôm (TdLm.21)

A) PõÂ¯® B) £ÝÁÀ C) £õhÀ D) PÂøu

Kindly send me your study materials to [email protected]

Kindly send me your study materials to [email protected]

 |©x uõ#ö©õÈ¯õ® uªÌö©õÈ°ß öuõß©®, Põ»zuõÀ AÈ¯õu ÁøP°À Á¼ø©

Kindly send me your study materials to [email protected]

GÊzxö©õÈø¯U Põmi¾® @£a”ö©õÈ Enºa]US ªP A¸QÀ C¸UQÓx. GÚ@Áuõß

©ÛuÛß øP öŒ#QÓx. •Pzv¼¸US® Áõ#, Eh®¤¼¸US® øPø¯U Põmi¾® Enºa]

Kindly send me your study materials to [email protected]

öÁÎ¨£kzx®@£õx ö©õÈø¯ |õß GÆÁõÖ EnºQ@Óß Gß£øu CUPmkøµ ÂÁ›UQÓx.

N eet t©mk@© öÁÎ¨£kzu •i²®.

Kindly send me your study materials to [email protected]

Kindly send me your study materials to [email protected]

]Ó¨¦¨ £õ°µ® Gß£x J@µö¯õ¸ ¡¼ß Jmkö©õzua öŒ#vPøÍ²® EÒÍhUQ¯uõS®.

Kindly send me your study materials to [email protected]

•ÊUP 8 @Põiz uªÇºPÒ ÁõÌQßÓÚº. {³]»õ¢v¼¸¢x A»õìPõ Áøµ ¦»®ö£¯º uªÇºPÒ 10

E»P® £Û²®, £Û Œõº¢u {»•®. B®. Ax@Á BÓõ® vøn.

Kindly send me your study materials to [email protected]

öŒßÖ @uÝsq® Ásk@£õÀ £õh® PØÓõº.

Kindly send me your study materials to [email protected]

3. A picture is worth a thousand words. (áüß. 2019, @©.2022)

Kindly send me your study materials to [email protected]

Kindly send me your study materials to [email protected]

£zv°øÚ¨ £izx ÂÚõUPÐUS Âøh¯ÎUP

 CÛø©  £s£õk  AP¨ö£õ¸Ò  £õmk

3. uªÌ GßÓÄhß w w ©ÚzvÀ @uõßÖÁøu J¸ Á›°À SÔ¨¤kP. wwww

4. v¸¨£õøÁUS BshõÒ SÔ¨¤k® ö£¯º ¯õx?

Kindly send me your study materials to [email protected]

N eet t ùUô¯úVôÓ ®û[VôÓ

B) ©õø» {»Ä ©Úøu ©QÌÂUS®.

wwJ¸ww]Ó¢u |õk. B) ©UPÒ ©QÌa]¯õP ÁõÌ¢x Á¢uÚº.

Kindly send me your study materials to [email protected]

I¢x® & •ØÖ®ø© z