6.

4 Alat Ucap Manusia

● alat atau bahagian yang berfungsi menghasilkan bunyi bahasa

a. bibir atas
b. bibir bawah
c. gigi atas
d. gigi bawah
e. gusi
f. lelangit keras
g. lelangit lembut
h. hujung lidah
i. hadapan lidah
j. tengah lidah
k. belakang lidah
l. akar lidah
m. epiglottis
n. pita suara
o. rongga tekak
p. rongga hidung
q. ronggamulut
r. rahang
s. tenggorok
t. anak tekak
Jenis Alat Artikulasi

Jenis Alat
Artikulasi

Dua bibir Lidah

Rahang Lelangit

Pita Suara
Anak Tekak

Glotis
Titik Artikulasi / Daerah Artikulasi

Titik Artikulasi /
Daerah Artikulasi

Gigi Gusi Lelangit Anak Tekak

6.6 Jenis-jenis Bunyi Bahasa

Jenis Bunyi Bahasa

Bunyi Bunyi Bunyi

Vokal Konsonan Diftong

BAB 7
FONOLOGI : BUNYI VOKAL
7.0 Bunyi Vokal

● bunyi yang terhasil apabila udara yang keluar dari paru-paru

mengalir keluar melalui rongga mulut
● udara yang keluar tidak mengalami apa-apa sekatan

7.1 Ciri-ciri Bunyi Vokal

Ciri-ciri Bunyi Vokal

Bunyi Pita Suara Udara Tidak Udara Melalui

Bersuara Bergetar Tersekat Rongga Mulut

7.2 Cara Menghasilkan Bunyi Vokal

Cara Menghasilkan
Bunyi Vokal

Udara Keluar Dari Lelangit Lembut Udara Keluar

Paru-paru Melalui Dinaikkan Melalui Rongga
Rongga Tekak Mulut Tanpa Sekatan

7.3 Rajah Kedudukan Bunyi Vokal

7.4 Penghasilan Bunyi Vokal

Penghasilan Bunyi
Vokal

Kedudukan Keadaan Keadaan rongga

Lidah Bibir Mulut

7.5 Keadaan Bibir Dalam Penghasilan Bunyi Vokal

Keadaan Bibir Dalam

Menghasilkan Bunyi Vokal

Sempit Separuh Luas

Sempit

57.6 Kedudukan Lidah Dalam Penghasilan Bunyi Vokal

 Jenis Bunyi Vokal
Berdasarkan Kedudukan
Lidah

Vokal Vokal Vokal

Depan Tengah Belakang

[i] [Ə] [u]

[e]
[o]

[a]

7.7 Keadaaqn Bukaan Mulut Dalam Penghasilan Bunyi Vokal

Jenis Keadaan Bukaan Mulut

Dalam Menghasilkan
Bunyi Vokal

Terhampar Dibundarkan Biasa (neutral)

(leper)

7.8 Rajah Keadaan Bibir Ketika Penghasilan Bunyi Vokal

7.8 Bunyi Vokal Depan

disebut sebagai vokal depan kerana bunyi vokal ini dihasilkan

dengan melibatkan bahagian depan lidah

Jenis Bunyi Vokal Depan

Jenis Vokal Depan

Vokal Depan Vokal Depan Vokal Depan

Sempit Separuh Sempit Luas
/i/ /e/ /a/

7.9.1 Vokal Depan Sempit [i]

 ● depan lidah dinaikkan setinggi yang mungkin ke arah lelangit
keras tetapi tidak sampai menyentuh lelangit keras
● anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup rongga
hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung
● udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut
● pita suara digerarkan
● keadaan bibir terhampar

Kedudukan Awal Tengah Akhir

[ikan] [sakit] [pergi]
[ikat] [tilam] [tali]
[idam] [bila] [gali]
=

7.9.2 Vokal Depan Separuh Sempit : e-taling /e/

● .depan lidah dinaikkan sdigerakkan ke arah gigi - gusi

● anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup
rongga  hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung
● .udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung
● .pita suara digetarkan
● keadaan bibir terhampar

Kedudukan Awal Tengah Akhir

[enak] [leher] [tauge]
[esok] [lorek] [tempe]
[ekor] [coret]] [tauke]
=

7.9.3 Vokal Depan Luas /a/

 ● . depan lidah diturunkan serendah-rendahnya
● anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup
rongga  hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung
● .udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung
● .pita suara digetarkan
● keadaan bibir terhampar

Kedudukan Awal Tengah Akhir

[almari] [kasut] [roda]
[alih] [ketam] [pelita]
[ambil] [kari [kereta]
] =

7.10 Vokal Tengah : e-pepet [Ə]

● .puncak tengah lidah berada pada kedudukan untuk

mengeluarkan vokal separuh luas dan vokal separuh sempit
● anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup
rongga  hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung
● .udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung
● .pita suara digetarkan
● keadaan bibir terhampar
● bibir dalam keadaan biasa

Kedudukan Awal Tengah Akhir

[emak] [terang]
[entah] [belah] -
[empat] [serat]

7.11 Bunyi Vokal Belakang

 ● alat artikulasi yang terlibat semasa menghasilkan bunyi ini
adalah lidah dan juga lelangit lembut
● rongga dan saiz bukaan mulut menentukan kadar bukaan luas

Jenis Bunyi Vokal Belakang

Jenis Vokal Belakang

Vokal Belakaang Vokal Belakaang

Sempit Separuh Sempit
/u/ /o/

7.11.1 Vokal Belakang Sempit [u]

● belakang lidah dinaikkan setinggi yang mungkin ke arah elangit

keras tetapi tidak sampai menyentuh lelangit keras
● anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup
rongga  hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung
● .udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung
● .pita suara digetarkan
● Bibir dalam keadaan bundar

Kedudukan Awal Tengah Akhir

[udang] [karung] [haru]
[usap] [kurang] [sapu]
[usik] [sambut] [hantu]
=

7.11.2 Vokal Belakang Separuh Sempit /o/

 ● belakang lidah diturunkan satu per tiga
● anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi menutup
rongga  hidung supaya udara tidak keluar melalui rongga hidung
● .udara dari paru-paru keluar melalui rongga hidung
● .pita suara digetarkan
● keadaan bibir terhampar
● bibir dalam keadaan bundar

Kedudukan Awal Tengah Akhir

[otak] [dompet] [soto]
[orang] [botol] [toko]
[olah] [sombong] [milo]
=

8.1 Jenis Bunyi Konsonan

 Jenis Bunyi Konsonan

Konsonan Asli Konsonan Pinjaman

9.2 Jenis Konsonan Asli Bahasa Melayu

5
Bunyi Konsonan Asli

Bunyi Bunyi Bunyi Bunyi

Letupan Letusan Getaran Geseran

Bunyi Bunyi Bunyi Semi

Sisian Sengauan Vokal

Jenis Konsonan Asli

Jenis Dua Gusi Lelangit Lelangit Glotis

 Konsona Bibir Keras lembut
n

Letupan /p/ /b/ /t/ /d/ /k/ /g/ ?

Letusan /c/ /j/

Geseran /s/ h

Getaran /r/

Sisian /l/

Sengauan /m/ /n/ ᵑ ᶮ

Separuh /w/ y
Vokal

8.3.1 Cara Penghasilan Konsonan Pinjaman Bahasa Melayu

 Cara Penghasilan
Bunyi Konsonan Pinjaman

Bunyi geseran

Geseran Bibir – Gigi Tak Geseran Gigi Tak Bersuara

bersuara

Geseran Bibir – Gigi Bersuara Geseran Gigi Bersuara

Geseran Gigi – Gusi Bersuara Geseran Lelangit Lembut

Bersuara

Geseran Lelangit Lembut Geseran Lelangit Keras – Gusi

Tak Bersuara Bersuara

Kemis Konsonan Pinjaman

Titik / Daerah Penyebutan

Daerah Gusi – Lelangit Anak
Sebutan Bibir / Gigi Gigi - lelangit lembut tekak
gigi gusi keras
Cara TB B TB B TB B TB B TB B TB B
Sebutan

Letupan q

Geseran f v (th) (dz) z (sy) (kh) (gh)

/ө/ /ð/ /š/ ? ¥

8.4 Bunyi Diftong

● bunyi diftong ialah percantuman atau gabungan dua bunyi

vokal yang dihasilkan dengan satu hembusan nafas
● ciri-ciri diftong adalah seperti yang berikut:
a. dalam suku kata yang sama
b. gabungan dua huruf vokal secara serentak
c. dihasilkan dengan satu hembusan nafas
d. mempunyai satu puncak kelantangan pada vokal yang
pertama

8.4.1 . Jenis Diftong

Jenis Diftong

[ai] [au] [oi]

5.21.1 Rajah Kedudukan Diftong