Problem do rozwiązania jest zilustrowany na załączonym rysunku.

Dotyczy on
instalacji stabilizacji. Surowcem jest gaz po odwodnieniu i usunięciu składników
kwaśnych (CO2, H2S). Strumień 1 wstępuje do naszego układu mając parametry
pokazane na rysunku. Naszym zadaniem jest określenie parametrów całego układu
przy wykorzystaniu istniejącej instalacji. Dodatkowe wymagania są następujące:
1) Najwyższy punkt rosy, który może osiągnąć wytworzona mieszanina gazowa
(strumień 5) powinien być mniejszy bądź równy 21oF.
2) Stabilizowany kondensat (strumień 9) powinien mieć maksymalną zawartość
propanu 1% mol.
3) Wymiennik ciepła 2 jest chłodzony za pomocą małego układu chłodzącego, który
używa jako czynnika chłodzącego propanu o temperaturze -20oF.

PODSTAWOWE ZASADY − PRZEGLĄD OGÓLNY

Przy prowadzeniu symulacji działania dowolnego układu w ChemCADzie stosuje się

następujące podstawowe etapy:
• Rozpoczęcie zadania – zapisanie nowej symulacji
• Narysowanie schematu układu
• Wybór jednostek miar
• Wybór substancji chemicznych
• Wybór opcji termodynamicznych
• Wprowadzenie danych strumieni zasilających
• Wprowadzenie parametrów dla poszczególnych aparatów
• Prowadzenie symulacji
• Przegląd wyników obliczeń
• Opracowanie raportu końcowego
Poszczególne etapy nie muszą być realizowane w podanej wyżej kolejności, ani nie
muszą być wszystkie wykonane dla każdego z układów. Dla każdego z rozwiązywanych
problemów wszystkie etapy powinny być jednak wzięte pod uwagę.
We wszystkich częściach oprogramowania dostępna jest pomoc w różnorodnej formie.
Komenda Help (pomoc) w sposób bezpośredni udostępnia treść podręcznika, w którym
zawarte są wyczerpujące informacje techniczne. Klawisz [F1] stosuje się dla uzyskania
pomocy wyspecyfikowanej z kontekstu (należy umieścić kursor w polu wymagającym
wyjaśnień i wcisnąć klawisz [F1]). Korzystanie z tych form pomocy ułatwi użytkownikowi
pracę z programem.
ChemCAD jest programem zorientowanym obiektowo. Większość operacji
wprowadzania danych i edycji może być więc realizowania w następstwie dwukrotnego
kliknięcia lub kliknięcia prawym przyciskiem myszy na obiekcie operacji, lecz można
także w tym celu wykorzystać komendy menu.
Wszystkie specyfikacje strumieni i operacji jednostkowych (wprowadzanie danych)
realizowane są za pomocą okien dialogowych. Postać okien dialogowych jest
charakterystyczna dla poszczególnych operacji i stanowi kombinację pól tekstowych,
pól z rozwijaną listą opcji, okien wyboru i okienek aktywacji za pomocą znacznika.

1
PRZYCISKI PASKA NARZĘDZIOWEGO

"Standardowym” sposobem realizacji komend w ChemCADzie jest kliknięcie komendy

na pasku menu, które powoduje rozwinięcie odpowiedniego podmenu, co realizuje się
konsekwentnie aż do momentu odnalezienia żądanej funkcji. Tak więc, aby na przykład
wybrać składniki z bazy danych, należy w pierwszej kolejności kliknąć komendę
Thermophysical (termofizyka) na pasku menu symulacji, następnie kliknąć opcję
Select Components (wybierz składniki) w rozwiniętym menu Thermophysical, a w
końcu dobrać składniki za pomocą okna dialogowego Select Components (wybierz
składniki).
Jest krótsza droga odnajdywania tej i innych często stosowanych funkcji. Wykorzystuje
się w tym celu przyciski narzędziowe ChemCADa, które są umieszczone na pasku
narzędziowym. Pasek narzędziowy można włączać i wyłączać (ukrywać) przy użyciu
komendy View/Toolbar (Widok / Pasek narzędziowy).

ROZPOCZĘCIE PRACY

Przy pierwszym uruchomieniu ChemCADa na ekranie ukazuje się okno najwyższego

poziomu. Należy je powiększyć do maksymalnego rozmiaru (tzn. tak, aby wypełniło cały
ekran) klikając przycisk Maksymalizuj w prawym górnym rogu okna ChemCADa.
Górna linia okna zwana jest paskiem tytułowym. Zawiera ona po lewej stronie logo
ChemCADa i nazwę programu, a przyciski Windowsowe minimalizuj,
maksymalizuj/rozmieść wszystko i zamknij po prawej stronie.
Następna linia zwana jest paskiem menu. Pasek ten zawiera komendy najwyższego
poziomu w ChemCADzie. Są to:
File (plik) - Komendę tę wykorzystuje się do określania formatów danych wyjściowych,
otwierania zadań, drukowania i uzyskania ogólnych informacji o ChemCADzie.
License (licencja) – dotyczy ustawień licencyjnych
Component Database (baza danych dla składników) – dotyczy wyboru typu bazy
danych
View (widok) - Komenda ta umożliwia użytkownikowi włączenie i wyłączenie (ukrycie)
eksplorera, palety urządzeń, okna informacji, paska narzędziowego i paska stanu.
Help (pomoc) - Funkcja ta umożliwia użytkownikowi wywołanie systemu pomocy

Trzecia linia (lub pasek) zwana jest paskiem narzędziowym. Zawiera ona symbole
różnych operacji, które mogą być wywołane bezpośrednio na zasadzie działania skrótu,
przy czym operacje te dostępne są także za pomocą menu.
Pozostała część okna jest nieaktywna na tym poziomie.
Aktualnie na ekranie znajduje się jedynie okno najwyższego poziomu ChemCADa.
Program ten zawiera także inne okna dla przygotowania i przeprowadzenia symulacji,
generowania arkuszy PFD, tworzenia i edycji wykresów itd. W trakcie procesu uczenia
użytkownik zapoznany zostanie z tymi oknami i ich wykorzystaniem.

ROZPOCZĘCIE NOWEGO ZADANIA – OKNO SYMULACJI UKŁADU

Rozpocznijmy pracę otwierając nowe zadanie i nadając mu nazwę. Wykorzystuje się do

tego komendę File (plik). Aby rozwinąć menu komendy File, należy kliknąć na tym
słowie na pasku menu.
Teraz należy wybrać opcję New (nowe zadanie) klikając na niej.

2
 Chcemy nasz plik nazwać Lekcja1. Klikamy opcję File i podopcję Save As (zapisz
jako). Otworzy się okno, które pozwoli wybrać nam folder i nazwę naszego pliku.
Następnie zamykamy okno klikając przycisk (Zapisz). Przenosimy się teraz do
głównego okna roboczego ChemCADa.
Górna linia, zwana paskiem tytułowym, zawiera teraz logo ChemCADa i nazwę
aktualnego zadania, a także przyciski minimalizuj, maksymalizuj/rozmieść wszystko
i zamknij, które zawsze znajdują się po prawej stronie paska.
Pasek menu jest następny po pasku tytułowym i zawiera trzynaście komend wraz z
komendą Help (Pomoc). Komendy te obejmują:
File (plik) Do zarządzania plikami i sterowania wydrukiem.
Edit (edycja) Do modyfikacji różnych elementów schematu układu i jego
prezentacji. Funkcje edycji obejmują między innymi: Undo
(cofnij), Redo (wykonaj ponownie), Cut (wytnij), Copy
(kopiuj), Paste (wklej), Delete (kasuj) oraz Select All
(wybierz wszystko). Pozwalają znaleźć konkretny aparat
lub strumień, umożliwiają również edytowanie symboli
poszczególnych aparatów.
View (widok) Do sterowania różnymi opcjami widoku ekranu i rysowania.
W opcji tej znajdują się podopcje: Explorer, Palette,
Messages i Status Bar pozwalające umieszczać na ekranie
panele: eksplorera, palety ikon poszczególnych aparatów,
okna komunikatów o błędach i paska statusu.
Format Do wyboru jednostek miar, specyfikacji formatu
graficznego i dodawania różnych tabelek z informacjami o
strumieniach czy urządzeniach.
Thermophysical Do wyboru substancji wykorzystywanych w zadaniu
(Termofizyka) (components), wyboru dla aktualnego zadania modeli
wyznaczania wartości K (K-value), entalpii (enthalpy) i
własności fizykochemicznych, dla przeglądu i edycji bazy
danych (data bank) ChemCADa, ustawień krzywych
destylacji oraz specyfikacji substancji będących ciałami
stałymi (solids). W tej opcji mieści się również regresja
współczynników oddziaływania dla mieszanin dwu-, trój- i
czteroskładnikowych.
Specifications Do wprowadzania, edycji i manipulacji danymi wejściowymi
(specyfikacje) strumieni i operacji jednostkowych. Można tego również
dokonać klikając dwukrotnie na strumieniu lub operacji
jednostkowej bezpośrednio na schemacie układu.
Run (licz) Do prowadzenia obliczeń symulacyjnych oraz określania
metody prowadzenia obliczeń. Opcja ta obejmuje również
analizę wrażliwości i optymalizację.
Report (raport) Do przeglądu wyników obliczeń i sporządzania raportów.
Plot (wykres) Do wyświetlenia wyników obliczeń w postaci graficznej.
Sizing Do przeprowadzenia obliczeń sprawdzających i obliczeń
(wymiarowanie) wymiarujących różnego rodzaju aparatów.
Tools Do przeprowadzenia różnych czynności związanych z
(narzędzia) symulacją. Czynności te obejmują analizę regresji danych
(reaction rate regression), przewidywanie własności
układów CO2 – ciała stałe i hydraty, obliczenia TOD/COD i
inne.

3
 Window (okno) Do organizacji układu okien i ikon na ekranie.
Help (pomoc) Do przywołania systemu pomocy ChemCADa.
Po pasku menu następuje pasek narzędziowy. Zawiera on przyciski, stanowiące tzw.
"skróty klawiszowe“, dla konkretnych często wykonywanych operacji.
Pod paskiem narzędziowym znajduje się obszar aktywny. Należy zauważyć, że
obszar ten wyposażony jest w paski przewijania, które pozwalają przesuwać się po
obszarze w górę i w dół oraz w lewo i w prawo. Ponieważ żaden schemat nie został
jeszcze narysowany, obszar aktywny jest teraz pusty z wyjątkiem pola zajmowanego
przez Palette (paletę).
Paleta udostępnia symbole, które są niezbędne do tworzenia schematu.

RYSOWANIE SCHEMATU UKŁADU

Rysując schemat układu użytkownik korzysta z głównej palety narzędziowej.

Należy podkreślić następujące elementy, dotyczące palety narzędziowej:
• Pierwsze dwa pola (czytając poziomo) umożliwiają użytkownikowi rysowanie
strzałki surowca i produktu.
• Na pozostałych polach znajdują się symbole kolejnych operacji
jednostkowych z biblioteki ChemCADa w kolejności alfabetycznej.
• Wskazanie pola za pomocą kursora powoduje ukazanie się opisu danej
jednostki.
• Wskazanie pola za pomocą kursora i kliknięcie prawym przyciskiem myszy
spowoduje pokazanie się pomocniczej (uzupełniającej) palety ikon.
• Paleta główna może być "włączana" i wyłączana" przy użyciu komendy
View/Palette (widok / paleta).
• Rozmiar i kształt palety może być ustawiany poprzez rozszerzanie i zwężanie
okna
Zestawimy teraz topologię schematu układu. Tworzenie schematu jest procesem
umieszczania na obszarze aktywnym okna ikon operacji jednostkowych, łączenia ich
strumieniami i dodania różnych graficznych obiektów celem zakończenia rysunku.
Rozpoczniemy umieszczając ikony operacji jednostkowych na schemacie. Z założenia
ChemCAD wymaga, aby każdy strumień procesowy brał swój początek z operacji
jednostkowej i prowadził do kolejnej operacji jednostkowej. Musimy więc umieścić na
schemacie ikonę Feed (zasilanie), aby odgrywała rolę operacji "źródłowej" dla
strumienia zasilającego. Jest to dobry sposób rozpoczęcia rysowania schematu.
Wskażmy więc na palecie pole Feed i kliknijmy lewym przyciskiem myszy w polu ikony
zasilania. Następnie przesuwamy wskaźnik myszy na obszar rysunku i zwalniamy lewy
przycisk myszy w tym miejscu gdzie chcemy umiejscowić strzałkę zasilania. Gdyby była
taka potrzeba można tą strzałkę umieścić w innych miejscach naszego schematu.
W celu instruktażowym wypróbujmy kilka dostępnych możliwości dla aranżacji
schematu.
a. Przesunięcie symbolu:
• Umieśćmy wskaźnik myszy na ikonie.
• Wciśnijmy lewy przycisk myszy. Pojawią się zielone kwadraciki
ograniczające okno obiektowe.

4
 • Przytrzymując wciśnięty lewy przycisk myszy przesuńmy ikonę o około
jeden cal w górę, a następnie zwolnijmy przycisk myszy. Pozycja ikony
na schemacie uległa zmianie.
b. Aby przejrzeć opcje edytujące obiekt umieśćmy wskaźnik myszy na
ikonie (na schemacie, nie na palecie) i wciśnijmy prawy przycisk myszy.
c. Aby przesunąć lub rozciągnąć obiekt kliknijmy na ikonie lewym
przyciskiem myszy, aby ukazały się zielone kwadraciki obiektowe wokół
ikony. Teraz kliknijmy i przeciągnijmy jeden z tych kwadracików. Ikona
powiększy się lub zmaleje zgodnie z ruchem myszy.
Teraz umieśćmy dwa wymienniki ciepła na schemacie. Postępujmy zgodnie z
procedurą opisaną poniżej:
1. Wskażmy na palecie pole wymiennika ciepła.
2. Kliknijmy go prawym przyciskiem myszy. Pojawi się uzupełniająca paleta ikon
wymiennika ciepła.
3. Teraz wskażmy ikonę numer 2.
4. Kliknijmy lewym przyciskiem myszy na tej ikonie i przeciągnijmy ją na rysowany
schemat.
5. Umieśćmy wymiennik ciepła w odległości około jednego cala z prawej strony
ikony zasilania.
6. Z kolei wskażmy ponownie ikonę wymiennika ciepła i wybierając z podpalety
ikonę numer 1 umieśćmy ją na schemacie bezpośrednio za pierwszą ikoną
wymiennika ciepła, kierując go około jeden cal w prawą stronę.
7. Ostatni z wymienników ciepła ma strzałkę skierowana do góry, co może
sugerować, że jest on podgrzewaczem. W naszym przypadku będzie to
chłodnica, a więc będziemy chcieli zmienić zwrot strzałki w dół. Klikamy to
urządzenie prawym klawiszem myszy, a następnie wciskamy podopcję „Flip
Vertical”. Czynność ta ma znaczenie tylko dla wyglądu rysunku, a nie dla
obliczeń. Jednostronny wymiennik ciepła ze strzałką skierowaną do góry może
zarówno ogrzewać jak i chłodzić w zależności od wprowadzonych danych.
Zauważmy, że wprowadzając pierwszy z wymienników ciepła na schemacie ukazał się
numer tego urządzenia umieszczony w elipsie. Kolejno wprowadzane urządzenia
otrzymują kolejne numery.
Wykorzystajmy teraz procedurę opisaną powyżej do wstawienia na schemacie operacji
jednostkowych rozdzielacza równowagowego ciecz-para (flash) i zaworu (valve).
Jako stabilizator kondensatu wykorzystajmy moduł kolumny destylacyjnej. Można
zauważyć, że na palecie znajduje się kilka modułów destylacji dostępnych w
ChemCADzie. Objaśnienia dla każdej z tych opcji podane są w systemie pomocy.
Można uzyskać dostęp do tego podręcznika w dowolnym momencie klikając na pasku
menu komendę Help (pomoc). Teraz jednakże przyjmijmy, że modułem, który chcemy
zastosować, jest dokładny model destylacji zwany Tower (kolumna).
Ponieważ chcemy wykorzystać ikonę Kolumny (Tower) z kotłem, lecz bez skraplacza,
musimy wykorzystać paletę uzupełniającą do wyboru odpowiedniej ikony. Wybierzmy
ikonę numer 4 i dodajmy ją do schematu.
Na koniec na schemacie trzeba umieścić trzy ikony Product (produkt), po jednej dla
każdego strumienia produktu.

5
WPROWADZANIE STRUMIENI NA SCHEMACIE

Teraz trzeba operacje jednostkowe połączyć ze sobą za pomocą strumieni

procesowych. Należy zapamiętać kilka ogólnych zasad dotyczących rysowania
strumieni na schemacie:
1. Należy ustalić które porty wyjścia i wejścia będą ze sobą połączone. Każda
jednostka (za wyjątkiem strzałek zasilania i produktu) wyświetla na czerwono swoje
porty wyjścia i na niebiesko swoje porty wejścia.
2. Przesuwamy kursor do czerwonego wyjścia, aż przyjmie on kształt dłoni.
3. Klikamy lewy klawisz myszy i przesuwamy ją w kierunku wejściowej pozycji łączonej
jednostki. Gdy kursor przyjmie kształt kotwicy klikamy lewy klawisz myszy. (Jeżeli
podczas łączenia jednostek lewy klawisz myszy był wciśnięty, zwalniamy go gdy
kursor przyjmie kształt kotwicy).
4. Strumień pojawi się pomiędzy łączonymi obiektami.
5. W opisanej powyżej metodzie ChemCad wybiera ścieżkę dla strumienia. W wielu
przypadkach chcemy ją wybrać sami. Strumień może być zaginany wielokrotnie pod
kątem 90o, ale każde takie zagięcie wymaga jednokrotnego kliknięcia lewym
klawiszem myszy.
6. Strumień może być ponownie przerysowany nawet po zdefiniowaniu lub obliczeniu
jego składu i właściwości. Można to zrobić na dwa sposoby.
a) W pierwszej metodzie korzysta się z jego uchwytów zmiany rozmiarów. Po
kliknięciu strumienia, aby go zaznaczyć, na jego linii wyświetlają się na zielono
małe uchwyty zmiany rozmiaru. Można kliknąć i przeciągnąć dowolny z tych
uchwytów, aby przesunąć segment strumienia do nowej lokalizacji. Jeżeli
klikniemy narożny uchwyt można przesunąć dwa sąsiednie segmenty strumienia
w dowolnym kierunku.
b) Druga metoda polega na całkowitym przerysowaniu strumienia. Aby to zrobić
należy strumień zaznaczyć, wcisnąć prawy klawisz myszy i wybrać opcję
Reroute stream (przekieruj strumień). Stary strumień znika i jest zastąpiony
przez rozpoczęcie rysowania nowego strumienia wychodzącego z wylotu danej
jednostki operacyjnej. Po ponownym narysowaniu strumień zachowuje swoje
wcześniej zdefiniowane właściwości.
7. Numery strumieni (ID) są wyświetlane w prostokątnym polu łatwo odróżnianym od
owali używanych do wyświetlania numerów jednostek operacyjnych. Podczas
rysowania strumienia, pole ID ustawia się na najdłuższym członie strumienia.
Czasami chcemy zmienić tą lokalizację. Aby to zrobić, należy kliknąć strumień, aby
go zaznaczyć, a następnie przesunąć kursor myszy na pole ID strumienia. Kiedy
zaobserwujemy zmianę kursora na zakrzywiony kształt dłoni, klikamy i przeciągamy
pole ID do żądanej lokalizacji.
Pamiętając o tych zasadach połączmy teraz operacje jednostkowe za pomocą
strumieni.
Zakończyliśmy właśnie rysowanie schematu. Zaleca się zapisać utworzony rysunek na
dysku komendą „Save”.

WYBÓR JEDNOSTEK MIAR

Aby wybrać jednostki miar dla układu należy uaktywnić komendę Format wciskając
klawisze [ALT + M] lub za pomocą kliknięcia przyciskiem myszy. Teraz należy wybrać

6
opcję Engineering Units (jednostki inżynierskie) za pomocą kliknięcia przyciskiem
myszy.
Opcja jednostek angielskich (ENGLISH) jest opcją wybieraną automatycznie. Można
zmienić układ jednostek przez kliknięcie na dowolnym z czterech przycisków English
(angielski), Common SI (zwykły SI), Formal SI (formalny SI), lub Metric (metryczny), lub
można zmienić indywidualnie poszczególne jednostki klikając na dowolnej jednostce i
wybierając z prezentowanej listy. W tym cyklu nauki będziemy stosować jednostki
angielskie (English), a więc opuszczamy okno dialogowe klikając przycisk [Cancel]
(zaniechaj).

WYBÓR SUBSTANCJI CHEMICZNYCH

W następnej kolejności należy ustalić, które substancje chemiczne będą brać udział w
procesie, a ich dane będą wykorzystywane podczas obliczeń symulacyjnych. W tym
celu trzeba uaktywnić komendę Thermophysical (termofizyka). Można to uczynić
wciskając klawisze [ALT + L] lub klikając za pomocą myszy.
Aby wybrać substancje ze standardowej bazy danych ChemCADa, kliknijmy opcję
Select Components (wybierz substancje) za pomocą myszy. Ukaże się odpowiednie
okno dialogowe podzielone na kilka części:
Obszar “Selected Components” (wybrane składniki), w którym wyświetlana będzie
lista wybranych substancji wykorzystywanych w zadaniu.
Obszar “Available Components” (dostępne składniki). Lista ta obejmuje wszystkie
substancje chemiczne znajdujące się w bazie(ach) danych. Składniki listy
zestawione są w kolejności ich numerów identyfikacyjnych (ID numbers). Gdy pole
to jest aktywne, jeden ze składników zaznacza niebieskie wyróżnienie.
Tekstowe pole wyboru Search (szukaj). Pole to wykorzystywane jest do odnajdywania
lokalizacji substancji chemicznej w banku danych. Gdy żądana substancja zostaje
odnaleziona, można ją dodać do listy substancji wykorzystywanych w zadaniu za
pomocą dwukrotnego kliknięcia na niej lub przez zaznaczenie jej i kliknięcie
przycisku „strzałki w prawo” albo naciśnięcie klawisza „Enter”. Pogram odnajduje
substancje dopasowując łańcuchy znaków wprowadzone w tym polu. Łańcuch
może być dowolną kombinacją znaków alfanumerycznych. Łańcuch ten będzie
porównywany z numerami identyfikacyjnymi ID, wzorem lub synonimem (nazwą
substancji) znajdującymi się na liście w bazie danych.
Jeśli zostanie napisany łańcuch znaków, program automatycznie znajduje i
wyróżnia substancję najlepiej dopasowaną do zestawu znaków. Gdy zmienia się
wpisany zestaw znaków, zmienia się wyróżniona substancja.
Przycisk Next (następny): Jeśli aktualnie dopasowana substancja nie jest tą
poszukiwaną, należy kliknąć przycisk Next aby znaleźć następną substancję w
kolejnej próbie dopasowania.
Przycisk Clear (wyczyść): Przycisk ten wykorzystywany jest do usuwania całej listy
substancji. Gdy przycisk ten zostanie kliknięty, zostaną wymazane wszystkie
substancje znajdujące się na liście substancji wykorzystywanych w zadaniu.
Przycisk Delete (wymaż): Przycisk ten wykorzystywany jest do usuwania
poszczególnych substancji z listy substancji wykorzystywanych w zadaniu. Aby
skorzystać z tej opcji, należy wyróżnić substancję znajdującą się w polu Selected
Components (wybrane substancje) i kliknąć przycisk Delete (wymaż).
Aby pokazać w jaki sposób substancje są wybierane, wybierzmy Nitrogen (azot). Na
początku kliknijmy w polu wyboru łańcucha znaków, po czym napiszmy “Nitrogen”. Po
utworzeniu łańcucha znaków, program odnajdzie i wyróżni poszukiwaną substancję.

7
Aby dodać ją do listy wybranych substancji kliknijmy na niej dwukrotnie, kliknijmy
przycisk „strzałka w prawo” lub wciśnijmy klawisz Enter. Substancja pojawi się w polu
Selected Components (wybrane substancje).
Azot mógłby być odnaleziony po wpisaniu w tym polu po prostu “N2”. To samo
zdarzyłoby się po wpisaniu łańcucha “46”, który stanowi numer identyfikacyjny ID azotu.
Mogą być wykorzystane także łańcuchy, które zawierają tylko część słowa, liczby lub
wzoru.
Teraz wybierzmy pozostałe substancje na liście składników. Pamiętajmy, że jeśli
pierwsze poszukiwanie nie odnajdzie żądanej substancji, należy kliknąć przycisk Next
(następny) w celu dopasowania kolejnego łańcucha znaków. Teraz znajdźmy
następujące substancje i dodajmy je do listy substancji wykorzystywanych w zadaniu.
Możemy wprowadzać je po kolei, ale możemy również przytrzymać klawisz Ctrl i kliknąć
myszą wszystkie lub kilka z poniższych substancji. Ulegną one zaznaczeniu, a
kliknięcie przycisku „strzałka w prawo” wprowadza je do okna „Selected Components”.
2 Methane (metan)
3 Ethane (etan)
4 Propane (propan)
5 I-butane (izobutan)
6 N-butane (n-butan)
7 I-pentane (izopentan)
8 N-pentane (n-pentan)
10 N-hexane (n-heksan)
Zapiszmy teraz naszą listę kliknięciem przycisku [OK].

WYBÓR OPCJI TERMODYNAMICZNYCH

Bezpośrednio po wyborze substancji pojawia się okno Thermodynamics Wizard

(termodynamiczny czarodziej), który sugeruje wybór opcji termodynamicznych dla
rozpatrywanej symulacji. Przygląda się on liście składników oraz obszarowi temperatur i
ciśnień dostarczonych przez użytkownika i decyduje czy będzie to model oparty na
równaniach stanu, współczynnikach aktywności, czy innym podejściu. Określa również,
które równanie będzie najbardziej odpowiednie dla tego układu.

Termodynamiczny czarodziej nie zastąpi inżynierskiej wiedzy. Narzędzie to używa

algorytmu opartego na ogólnych regułach i może być zawodne.

Wybór opcji termodynamicznych oznacza przede wszystkim wybór modelu lub metody
obliczania równowagi fazowej ciecz-para, ciecz-ciecz lub ciecz-ciecz-para, zwanej opcją
wyznaczania wartości K (K-value), oraz wybór metody lub modelu dla obliczeń bilansu
cieplnego, zwanego opcją obliczania entalpii (enthalpy). Czyni się to za pomocą
komendy Thermophysical (termofizyka), znajdującej się na pasku menu. Jest to ta
sama komenda, którą wykorzystywaliśmy wcześniej w celu dostępu do okna
dialogowego Select Component (wybierz składniki).
ChemCAD zawiera bibliotekę około 40 modeli wyznaczania wartości K (K-value) wraz z
różnymi opcjami, oraz 16 modeli wyznaczania entalpii. Dokonanie właściwego wyboru
spośród tych możliwości bywa czasem trudne. Załóżmy, że wiemy dlaczego chcemy do
obliczeń wartości K i entalpii wykorzystać równanie stanu Soave-Redlich-Kwong. W tym
wypadku postępować będziemy w sposób opisany poniżej.
Przede wszystkim należy wybrać model wyznaczania wartości K (K-value) za pomocą
wskazania i kliknięcia opcji K Value Models (modele wartości K) w podopcji

8
„Thermodynamic Settings”. Uczyńmy to teraz. Ukaże się okno dialogowe (K-value
Models). W lewym górnym rogu tego okna znajduje się pole doboru z rozwijaną listą o
etykiecie Global K-value Model (model wyznaczania globalnych wartości K). Pole to
jest aktualnie zaznaczone.
Rozwińmy listę klikając na zaznaczonym polu. Zauważmy pasek przewijania z prawej
strony listy, informujący, że wszystkie dostępne opcje nie mieszczą się w wyznaczonym
obszarze listy. Użytkownik może przewijać listę. Chcielibyśmy zastosować równanie
stanu SRK. Aby dokonać tego wyboru, przewińmy listę, wskażmy strzałką kursora opcję
SRK i kliknijmy lewym przyciskiem myszy. Lista zamknie się i opcja SRK znajdzie się
teraz w zaznaczonym polu.
Inne opcje w tym oknie nie są na razie dla nas ważne.
Teraz wybierzmy zakładkę z modelem dla entalpii (enthalpy). Zauważmy, że metoda
SRK została już wybrana w oknie doboru. Program automatycznie dokonuje tego
wyboru dla modelu entalpii, ponieważ model SRK został wcześniej wybrany dla
wyznaczania wartości K (K-value). Jeśli to założenie jest błędne, można teraz dokonać
zmiany opcji. W naszym wypadku chcemy zastosować model SRK, a więc wskażmy i
kliknijmy przycisk [OK] w prawym dolnym rogu okna. Spowoduje to zamknięcie okna
dialogowego z zachowaniem aktualnie wyświetlonych opcji.
Wybór opcji termodynamicznych w ramach cyklu nauczania został w tym momencie
zakończony.

SPECYFIKACJA STRUMIENI ZASILANIA

W następnej kolejności należy zdefiniować strumienie zasilania. Można tego dokonać

za pomocą komendy Specifications (specyfikacje) na pasku menu lub klikając
dwukrotnie bezpośrednio na strumieniu, który chcemy wyspecyfikować. Dwukrotne
kliknięcie bezpośrednio na strumieniu jest oczywiście prostsze, a więc uczyńmy to
teraz. Kliknijmy dwukrotnie na strumieniu 1. Ukaże się okno dialogowe Edit Streams
(edytuj strumienie):
Należy podkreślić następujące zagadnienia związane z tym oknem dialogowym.
• Pierwsze pole, zwane Stream Name (nazwa strumienia) pozwala
wprowadzić etykietę lub nazwę strumienia. Nazwa ta może zawierać do 11
znaków alfanumerycznych i pojawi się na ekranie po zamknięciu tego okna
dialogowego.
• Cztery następne pola: temperatura, ciśnienie, udział par i entalpia stanowią
termodynamiczne właściwości strumienia. Zgodnie z regułą faz Gibbsa, gdy
określony jest skład strumienia, specyfikacja dowolnych dwóch własności
termodynamicznych mieszaniny określa pozostałe dwie. Określenie składu,
temperatury i ciśnienia jednoznacznie określa więc udział par i entalpię
(dotyczy to tylko mieszanin). Alternatywnie, określenie składu, ciśnienia i
entalpii w sposób jednoznaczny określa temperaturę i udział par.
ChemCAD jednakże nie pozwala na tak dużą swobodę. Ponieważ entalpie
liczone są do stanu odniesienia, obliczenie dowolnego strumienia entalpii jest
procesem skomplikowanym, który może prowadzić do błędów. Z tego
powodu ChemCAD nie pozwala użytkownikowi wprowadzać strumieni
entalpii. Tak więc, aby w sposób jednoznaczny zdefiniować jakikolwiek
strumień w ChemCADzie, użytkownik musi określić skład strumienia i
dowolną kombinację dwóch własności spośród temperatury, ciśnienia i

9
 udziału par. Warunek ten obowiązuje dla mieszanin. Dla substancji czystej
czasem wymagane jest podanie wszystkich trzech danych.
• Pola Total Flow Units (jednostki przepływu całkowitego) i Comp Units
(jednostki przepływu składników) współpracują ze sobą, aby umożliwić
użytkownikowi różnorodny sposób specyfikacji strumieni. Jeśli jednostki
przepływu składników zdefiniowane są jako udziały molowe, masowe lub
objętościowe (przy czym mogą być nadane globalnie lub lokalnie) wtedy okno
doboru jednostek przepływu całkowitego daje możliwość wprowadzenia
jednostek prędkości przepływu. Jeśli w oknie Comp Units wprowadzimy
konkretną ilościową jednostkę przepływu, wtedy całkowita prędkość
przepływu stanie się sumą prędkości przepływu składników mieszaniny, a
okno doboru Total Flow Units zostaje "wygaszone" i staje się niedostępne
dla użytkownika.
• Jeśli w polu Comp Units (jednostki przepływu składników) wprowadzone
zostały jednostki prędkości przepływu (w przeciwieństwie do udziałów lub
procentów molowych, masowych lub objętościowych), w miarę wprowadzania
prędkości przepływu poszczególnych składników mieszaniny, są one
automatycznie sumowane i aktualna suma wyświetlana jest w polu z etykietą
Total Flow (przepływ całkowity).
• W lewym górnym rogu okna dialogowego znajduje się przycisk Flash
(rozdział równowagowy). Kliknięcie tego przycisku zawsze powoduje
przeprowadzenie przez program obliczeń równowagi ciecz-para z
wykorzystaniem aktualnych wartości składu i własności termodynamicznych
strumienia. Pozwala to na szybkie przeprowadzenie obliczeń
równowagowych bez opuszczania okna dialogowego.
• Udziały, które nie sumują się do wartości 1.0, są automatycznie
normalizowane podczas obliczeń rozdziału ciecz-para w wyniku kliknięcia
przycisku Flash lub zamknięcia okna dialogowego.
Teraz wprowadźmy dane. Zacznijmy od temperatury. Przesuńmy się do pola
temperatury wskazując go, a następnie klikając.
Gdy pole to zostanie zaznaczone (podświetlone), wpiszmy wartość 75 i wciśnijmy
klawisz [strzałka w dół]. Gdy wciśniemy klawisz [strzałka w dół], zaznaczenie
przesunie się w dół na pole ciśnienia. Wprowadźmy w tym polu wartość 200.
Następnie przesuńmy się w dół na pole Nitrogen (azot). Przesuńmy kursor w dół do
pola znajdującego się po prawej stronie etykiety Nitrogen i kliknijmy lewym przyciskiem
myszy. Wprowadźmy w tym polu wartość 100.19.
W podobny sposób wprowadźmy w odpowiednich polach następujące liczby:
Methane (metan) 4505.48
Ethane (etan) 514
Propane (propan) 214
I-butane (izobutan) 19.2
N-butane (n-butan) 18.18
I-pentane (izopentan) 26.4
N-pentane (n-pentan) 14
N-hexane (n-heksan) 14
Zachowajmy informacje dotyczące strumienia za pomocą wskazania i kliknięcia
przycisku [OK] w prawym górnym rogu okna dialogowego. Teraz jesteśmy gotowi do
wprowadzania parametrów aparatów.

10
WPROWADZANIE PARAMETRÓW APARATÓW

SPECYFIKACJA PIERWSZEGO WYMIENNIKA CIEPŁA

Parametry aparatów mogą być wprowadzane podobnie jak w wypadku specyfikacji
strumieni albo przy użyciu komendy Specifications (specyfikacje), albo za pomocą
dwukrotnego kliknięcia bezpośrednio na operacji jednostkowej, którą chcemy
wyspecyfikować. I znów, ponieważ ta ostatnia czynność jest łatwiejsza w zastosowaniu,
wskażmy teraz pierwszy wymiennik ciepła i kliknijmy dwukrotnie. Pojawi się na ekranie
okno dialogowe specyfikacji aparatu:
Okno wprowadzania danych może zawierać więcej niż jedną stronę. Przyciski z
etykietami Specifications (specyfikacje), Misc. Settings (ustawienia różne) i Cost
Estimations (obliczenia kosztów) dają dostęp do poszczególnych stron tego okna
dialogowego. Otwieranie kolejnych stron odbywa się za pomocą kliknięcia przycisków
(zakładek).
TERAZ WYPEŁNIJMY OKNO
Spadek ciśnienia dla obu stron wymiennika wynosi 5 psi, a więc wciśnijmy klawisz 5 na
polu spadku ciśnienia z etykietą Stream 1 (strumień 1). Również w polu Stream 4
(strumień 4) wprowadźmy wartość 5.
Musimy zaznaczyć, że pierwszy strumień wylotowy powinien znajdować się w
temperaturze punktu rosy (skraplania). Dokonujemy tego określając wartość udziału par
w strumieniu równą 1. W tym celu przesuwamy się do pola Vapor Fraction stream 2
(udział par w strumieniu 2) za pomocą tabulatora lub kliknięciem w tym polu. Następnie
wprowadzamy wartość 1.
Czynność wprowadzania danych została zakończona. Teraz trzeba zachować te
informacje i zamknąć okno dialogowe. Czynimy to klikając przycisk [OK].

SPECYFIKACJA DRUGIEGO WYMIENNIKA CIEPŁA

Teraz możemy wybrać następną jednostkę do wprowadzenia danych. Przesuńmy
kursor do drugiego wymiennika ciepła i kliknijmy dwukrotnie. Pojawi się okno dialogowe
jednostronnego wymiennika ciepła.
Temperatura strumienia opuszczającego wymiennik określa ilość cieczy odprowadzaną
później z rozdzielacza równowagowego. Specyfikacja ta wymaga podania tylko jednego
parametru kluczowego. W pierwszej próbie podajmy temperaturę strumienia
wylotowego w wysokości -5º F. Wprowadzamy wartość 5 w polu Pressure Drop
(spadek ciśnienia) i wartość –5 w polu Temperature of Stream 3 (temperatura
strumienia 3). Wskażmy i kliknijmy przycisk [OK], aby zachować dane i zamknąć okno
dialogowe.

SPECYFIKACJA ROZDZIELACZA RÓWNOWAGOWEGO

W naszym przykładzie rozdzielacz równowagowy jest separatorem ciecz-para i nie
wymaga specyfikacji. Tak więc, nie ma potrzeby wprowadzania jakichkolwiek danych
dla tej jednostki.

SPECYFIKACJA ZAWORU
Wprowadźmy wartość ciśnienia wylotowego dla zaworu. Przesuńmy kursor do zaworu i
kliknijmy dwukrotnie. Pojawi się okno dialogowe Valve (zawór). Ponieważ ciśnienie
wylotowe dla tej jednostki wynosi 125 psia, wprowadźmy wartość 125 w polu Outlet
pressure (ciśnienie wyjściowe), a następnie wskażmy i kliknijmy przycisk [OK].
Czynność ta kończy wprowadzanie danych dla zaworu.

11
SPECYFIKACJA KOLUMNY STABILIZATORA
Teraz kliknijmy dwukrotnie jednostkę stabilizatora. Pojawi się okno dialogowe TOWR
Distillation Column (kolumna destylacyjna TOWR). Okno to zawiera pięć stron, co
można stwierdzić po liczbie zakładek.
Na pierwszej stronie należy wprowadzić wartość ciśnienia na górze kolumny (top
pressure), która wynosi 125 psia, spadek ciśnienia w kolumnie (column pressure drop),
który wynosi 5 psi, liczbę półek (number of stages), która wynosi 12 oraz numer półki
zasilania (feed stage location), który wynosi 1. Wypełnijmy więc okno dialogowe.
Kontynuujmy wprowadzanie danych na następnej stronie. Wskażmy kursorem i
kliknijmy zakładkę Specifications (specyfikacje). Na tej stronie wprowadzamy
specyfikacje kolumny. Nie wykorzystujemy w kolumnie skraplacza oparów ani odciągów
bocznych, tak więc trzeba dokonać jedynie specyfikacji kotła.
W pierwszej kolejności określamy tryb pracy kotła. W celu wprowadzenia opcji wskażmy
strzałką pole poniżej etykiety Select Reboiler Mode (wybierz tryb pracy kotła) i
wciśnijmy lewy przycisk myszy. Powinna rozwinąć się lista dostępnych opcji.
Jak pokazano to na rysunku 1, należy wyspecyfikować dla tej jednostki szacowaną
prędkość przepływu w dole kolumny, tzn. Mode No. 4 (tryb nr 4). Tak więc, wskażmy
kursorem opcję 4 Bottom mole flow rate (przepływ molowy w dole kolumny) i
przyciśnijmy lewy przycisk myszy. Lista zamknie się, a w polu wyboru powinien znaleźć
się tekst 4 Bottom mole flow rate.
Teraz trzeba określić liczbową wartość tego przepływu. Czyni się to w polu
bezpośrednio po prawej stronie, które otwiera się po dokonaniu wyboru trybu pracy
kotła. Wskażmy to pole i wciśnijmy lewy przycisk myszy. Można teraz wprowadzić
wartość 30.
Przesuńmy się teraz do trzeciej strony okna klikając na zakładce Convergence
(zbieżność). Jak można zobaczyć to na ekranie, wszystkie dane na tej stronie są
opcjonalne. Dla celów demonstracyjnych jednakże wprowadźmy wartość 50 ºF dla
temperatury górnej części kolumny (top temperature) i 150 ºF dla temperatury dolnej
części kolumny (bottom temperature). Aby było to możliwe najpierw musimy zmienić
opcję initialization (inicjalizacja) z Auto Estimation (auto oszacowanie) na Use
simple estimations (użyj prostych oszacowań). Pola wprowadzania danych stają się
dostępne. Z kolei wskażmy i kliknijmy pole T top, a następnie wprowadźmy w tym polu
wartość 50. Teraz przesuńmy się do następnego pola z etykietą T bottom.
Wprowadźmy w tym polu wartość 150.
Zakończyliśmy wprowadzanie danych dla kolumny. Zachowajmy te dane przez
wskazanie i kliknięcie przycisku [OK]. Kiedy to uczynimy, na ekranie pokaże się
ostrzeżenie informujące, że nie wprowadzono szacowanej wartości przepływu
destylatu. W oknie dialogowym program zapyta, czy chcemy zignorować to ostrzeżenie.
Ostrzeżenia pokazują się dla informacji i mogą być zwykle ignorowane, a więc klikamy
teraz [Continue] (kontynuuj). Dane wprowadzone dla schematu układu są teraz
kompletne. W tym miejscu dobrze jest przypomnieć o okresowym zapisywaniu swojej
symulacji.

PROWADZENIE SYMULACJI

Aby przeprowadzić symulację, należy wskazać i kliknąć komendę Run (licz) na pasku
menu. Spowoduje to rozwinięcie się menu tej komendy:
Chcemy przeprowadzić analizę w stanie ustalonym (steady state), a więc wybieramy
opcję Run Steady State (licz stan ustalony) oraz podopcję Run All (licz wszystko).

12
W pierwszej kolejności program dokonuje przeglądu danych i wyświetla na
ekranie listę błędów i ostrzeżeń. W tym wypadku, nie powinniśmy mieć błędów,
chociaż otrzymamy ostrzeżenia, że brak pewnych danych. Możemy zignorować te
ostrzeżenia i kontynuować klikając przycisk [YES] (tak). W następstwie rozpocznie
się prowadzenie obliczeń.
Na koniec ukaże się okno informacyjne CHEMCAD Message Box podające komunikat,
że symulacja została zakończona pomyślnie (“Recycle calculation has converged -
Obliczenia recyrkulacji uzyskały zbieżność”). Aby zamknąć to okno należy kliknąć
przycisk [OK].

INTERAKTYWNY PRZEGLĄD WYNIKÓW OBLICZEŃ

Teraz, gdy symulacja została zakończona, można dokonać przeglądu wyników przed
wydrukowaniem. Czynimy to wykorzystując komendy Report (raport) i Plot (wykres) na
pasku menu. Sprawdźmy, czy wyniki są zgodne z kryteriami projektowymi..
SPRAWDZENIE KRYTYCZNEJ TEMPERATURY SKRAPLANIA
Jeżeli prawidłowo oszacowaliśmy temperaturę wylotową dla wymiennika ciepła numer
2, krytyczna temperatura rosienia strumienia produktu gazowego (Stream 5) wyniesie
21 ºF lub mniej. Jak pamiętamy, jest to najwyższa wartość temperatury rosienia
(skraplania) jaką mieszanina może osiągnąć pod jakimkolwiek ciśnieniem.
Najprostszym sposobem określenia maksymalnej wartości temperatury rosienia
produktu gazowego jest wykres wszystkich temperatur rosienia produktu, tzn. wykres
obwiedni fazowej. Zróbmy to teraz.
Aby uzyskać wykres czegokolwiek w ChemCADzie, należy wykorzystać komendę Plot
(wykres) na pasku menu. Wybierzmy tę opcję poprzez jej kliknięcie. Gdy to zrobimy,
ukaże się menu tej komendy, w którym znajduje się lista ogólnych kategorii wykresów
dostępnych w ChemCADzie. Wybierzmy opcję Envelopes (obwiednie) przez kliknięcie
jej lub wciśnięcie klawisza [E].
Pojawi się okno dialogowe Select streams (wybierz strumienie). Przesuńmy kursor na
strumień 5 (strumień produktu gazowego opuszczającego dolną część wymiennika
ciepła numer 1) i kliknijmy go. Numer 5 ukaże się w polu okna dialogowego. Kliknijmy
[OK], aby zakończyć czynność wyboru strumienia. Ukaże się okno dialogowe Phase
Envelope Options (opcje obwiedni fazowej).
W tym oknie nie jest wymagane wprowadzanie jakichkolwiek danych, ponieważ
potrzebujemy tylko rzucić okiem na krzywą temperatur rosienia. Aby uczynić wykres
bardziej interesującym, wprowadźmy jednakże dodatkowo wartości 0,25 i 0,5 udziału
par dla zakresu równowag fazowych.
Teraz kliknijmy przycisk [OK], aby zapamiętać wprowadzone dane.
ChemCAD przeprowadzi konieczne obliczenia równowagowe niezbędne do
wygenerowania wyspecyfikowanych powyżej równowag fazowych. Wyniki równowag
fazowych przedstawiane są w dwóch formach:
1. Tablicy liczbowej przedstawiającej temperatury, ciśnienia, udziały par,
współczynniki ściśliwości par i współczynniki ściśliwości cieczy.
2. Wykresy ciśnienia od temperatury dla każdej z żądanych linii udziałów par.
Pierwsza z nich wyświetlona zostaje w oknie aplikacji Notepad, następna w oknie Plot
(wykres). Ponieważ dane dla tych okien generowane są równocześnie, oba okna
zostają otworzone. Tak więc, gdy obliczenia zostaną zakończone, ChemCAD bardzo
szybko wyświetla okno Plot, a następnie wyświetla okno Notepad.

13
Ponieważ nie mamy zamiaru korzystać z wyników stabelaryzowanych, zamknijmy teraz
okno aplikacji Notepad.
Znajdujemy się teraz w oknie wykresów i dostępne komendy na pasku menu uległy
zmianie. Okno to może być traktowane jak okno edycji wykresu, ponieważ jest ono takie
samo dla każdego wykresu. Dostępne komendy obejmują:
File (plik) Komenda ta służy do zarządzania plikami i sterowania wydrukiem,
podobnie jak w każdym z okien ChemCADa.
Edit (edytuj) Komenda ta zawiera komendy cofania czynności (undo), wycięcia
(cut), kopiowania (copy) i wklejania (paste).
View (widok) Komenda ta zarządza włączaniem i wyłączaniem (ukrywaniem) paska
narzędziowego i paska stanu.
Graph (wykres) Komenda ta udostępnia możliwości zmiany wielkości i zakresu obiektu
oraz opcje prowadzenia edycji.
Window (okno) Komenda ta służy do aranżacji okien i ikon.
Help (pomoc) Komenda ta udostępnia opcje pomocy.
Aby powiększyć pewną część wykresu wskażmy kursorem jeden z rogów obszaru,
który chcemy powiększyć, a następnie kliknijmy i przeciągnijmy mysz (tzn. trzymajmy
wciśnięty lewy przycisk myszy podczas przesuwania kursora) do przeciwległego rogu
obszaru. Gdy zwolnimy przycisk myszy, program powiększy obszar zawarty wewnątrz
utworzonego prostokąta. Aby powrócić do oryginalnego rozmiaru należy kliknąć prawy
przycisk myszy.
Wykorzystajmy niektóre z tych możliwości, aby sprawdzić ich działanie. Przede
wszystkim, pamiętając, że próbujemy określić czy krytyczna temperatura rosienia
strumienia 5 wynosi 21 ºF lub mniej, przybliżmy na wykresie obszar części
krzywej najbardziej wysuniętej na prawo.
a. Wskażmy kursorem na wykresie punkt o współrzędnych około 1000 psia, 0 ºF.
b. Teraz wciśnijmy lewy przycisk myszy i przytrzymajmy go przeciągając kursor do
pozycji o współrzędnych około 400 psia, 30 ºF.
c. Zwolnijmy lewy przycisk. Program powiększy obszar zawarty w ramce.
Na wykresie możemy teraz zobaczyć, że najwyższa temperatura rosienia tej
mieszaniny jest nieco niższa niż 21 ºF, co oznacza, że warunek został spełniony.
Nasz wykres jest gotowy. Aby wydrukować zawartość ekranu należy kliknąć przycisk
Print (drukuj).
Czynność ta kończy nasze ćwiczenie z wykresem. Powróćmy do głównego okna
zamykając aktualne okno. Kliknijmy więc przycisk  z prawej strony górnego paska.
Spowoduje to powrót do głównego okna ChemCADa.
SPRAWDZENIE CZYSTOŚCI STRUMIENIA ODPROWADZANEGO Z DOLNEJ
CZĘŚCI KOLUMNY
Drugim wymaganym warunkiem jest zawartość propanu w strumieniu 9 na poziomie
1%. Możemy sprawdzić, czy warunek ten został spełniony stosując komendę Report
(raport) i podopcję Quickview (szybki podgląd). Wskażmy teraz myszą strumień nr 9.
Wyświetlają się jego właściwości. Chcemy sprawdzić skład strumienia stosując jako
jednostki procenty molowe. Tak więc, przede wszystkim musimy wybrać odpowiednie
jednostki przepływu. Ponownie w opcji Report klikamy podopcją Quickview, która jest
teraz opcją zaznaczoną. Następnie klikamy podopcję Customize Property Sets
(dostosuj zbiory z właściwościami) i otwiera się okno pozwalające definiować
wyświetlane właściwości oraz jednostki stężenia. Klikamy „plus” przy Compositions

14
(składy), zahaczamy „Mole%” i odhaczamy domyślne jednostki. (Możemy zahaczyć
kilka rodzajów jednostek).
Jak poprzednio wykorzystajmy mysz do wskazania strumienia nr 9. Ten sam efekt
możemy uzyskać, jeżeli wskażmy myszą kolumnę destylacyjną, wciśnijmy prawy
przycisk myszy, a następnie wybierzmy opcję Stream Reports i podopcję Quickview.
Możemy zobaczyć na ekranie, że zawartość propanu jest dużo niższa niż wymagany
1%. Oznacza to, że nasz projekt jest zbyt ostrożny. Aby poprawić to, powracamy do
specyfikacji kolumny, zmieniając opcje tak, aby uzyskać dokładnie 1% propanu w
strumieniu wylotowym.

POWTÓRNE OBLICZENIA SYMULACYJNE

Przeprowadźmy powtórną symulację stabilizatora, specyfikując zawartość propanu w

dolnej części kolumny równą 1% molowy. Aby to uczynić kliknijmy dwukrotnie operację
jednostkową Tower (kolumna).
Ukazuje się ponownie okno dialogowe wprowadzania danych dla kolumny destylacyjnej
(TOWR Distillation Column).
Kliknijmy teraz w oknie dialogowym stronę Specifications (specyfikacje). Chcemy
zmienić naszą specyfikację z przepływu molowego w dolnej części kolumny (Bottom
mole flow rate) na specyfikację czystości składu. Musimy więc zmienić rodzaj
specyfikacji. Czynimy to wskazując i klikając pole wyboru poniżej etykiety Select
reboiler mode (wybierz tryb pracy kotła), a następnie wybierając Mode 6 (tryb 6). W
polu tym powinien teraz pojawić się napis 6 Bottom component mole fraction (udział
molowy składnika w strumieniu odprowadzanym z dołu kolumny). Aby zakończyć
specyfikację trzeba podać wartość żądanego składu dla wybranego składnika. W polu
po prawej stronie etykiety Specification (specyfikacja) trzeba wprowadzić wartość .01,
zamiast aktualnej wartości 30. Uczyńmy to teraz. Następnie trzeba określić składnik, dla
którego dokonaliśmy specyfikacji zawartości. Aby to uczynić kliknijmy w polu
Component (składnik). Otworzy się lista wszystkich substancji wykorzystywanych w
zadaniu. Kliknijmy na propanie. Lista zamknie się.
Należy zwrócić uwagę, że ChemCad na etapie definiowania pracy kolumn
destylacyjnych daje możliwość użycia ułamków molowych czy masowych w miejsce
odpowiednich procentów.
Kliknijmy zakładkę trzeciej strony okna dialogowego. Ponieważ przeprowadziliśmy już
wcześniej symulację stabilizatora kondensatu, korzystnie jest poinstruować program,
aby odnalazł dane zakończonej ostatniej symulacji i wystartował z nich do nowych
obliczeń. Czynimy to dokonując odpowiedniego wyboru w polu z etykietą Initialization
(inicjalizacja) w ramach opcji Estimates (oszacowania). Kliknijmy tę opcję. Otworzy się
lista dostępnych możliwości. Wybieramy opcję numer jeden, Reload column profile
(załaduj ponownie profil kolumny).
Właśnie dokonaliśmy wszystkich zmian koniecznych do przeprowadzenia kolejnej
symulacji stabilizatora kondensatu. Zachowajmy je wskazując i klikając przycisk [OK].
Wskażmy i kliknijmy opcję Run (licz) na pasku menu. Spowoduje to ponowne ukazanie
się menu Run (licz). Zauważmy w tym miejscu, że wprowadzone zmiany wywrą efekt
jedynie na pracę stabilizatora kondensatu, a więc nie jest konieczne prowadzenie
symulacji całego układu. W związku z tym, wystarczy przeprowadzić symulację jedynie
operacji 5, tzn. stabilizatora kondensatu.
Gdy otworzyliśmy okno dialogowe Tower (kolumna), “wybraliśmy” tę jednostkę na
schemacie. Gdy zamknęliśmy okno dialogowe, operacja jednostkowa nr 5 pozostała
"wybrana" choć okno zostało zamknięte. Tak więc, jeśli poinstruujemy program by

15
prowadził obliczenia wybranych jednostek (opcja “Run selected units”), przeprowadzi on
natychmiast obliczenia jednostki nr 5, ponieważ jest ona już "wybrana". Wybrane
obiekty otaczają na schemacie małe kwadraciki, tworzące kształt prostokąta. Wskażmy
teraz i kliknijmy opcję Run Selected UnitOps (licz wybrane operacje jednostkowe).
Gdy obliczenia zostaną zakończone, po lewej stronie na dolnym pasku okna
ChemCADa ukaże się wiadomość “Run finished” (obliczenia zostały zakończone).
Powinno to nastąpić niemal natychmiast, ponieważ obliczenia stabilizatora przebiegają
bardzo szybko.
Teraz powinniśmy upewnić się czy w dolnym strumieniu osiągnęliśmy 1% zawartości
propanu. Można to uczynić znanymi już metodami. Np. wystarczy tylko wskazać
kursorem myszy strumień nr 9 i po krótkiej chwili pojawi się tabelka z własnościami tego
strumienia. Procentowa zawartość propanu jest równa 1 lub bardzo bliska tej wartości.
Nie zapomnijmy o zapisaniu rezultatów naszej pracy komendą „save”.

TWORZENIE RAPORTU

W celach demonstracyjnych załóżmy, że chcemy wydrukować następujące

informacje:
1. Skład strumieni w masowych jednostkach przepływu i w udziałach molowych oraz
domyślne (wprowadzone automatycznie) właściwości strumieni 1, 5, 8 i 9.
2. Dane aparatów dla każdego urządzenia w układzie.
3. Profil kolumny dla stabilizatora kondensatu.
Wybierzmy opcję Report (raport) i podopcję Consolidated Report (raport
skonsolidowany). W lewym oknie wymazujemy przyciskiem Delete takie kategorie jak:
Notes (uwagi), Topology (topologia), Convergence (zbieżność), Mass and Energy
Balances (bilanse masy i energii), Particle Size Distribution (rozkład wielkości
czasteczek) i Heat Curves (krzywe cieplne).
Klikamy opcję Consolidated Report (raport skonsolidowany). W prawym oknie pojawia
się opcja Select Streams & UnitOps (wybierz strumienie i jednostki operacyjne).
Klikamy tą opcję. Z kolei wybieramy strumienie klikając opcję Select Streams (wybierz
strumienie) oraz przycisk Select From Flowsheet (wybierz ze schematu). Numery
strumieni możemy wpisać z klawiatury (1 5 8 9) albo kliknąć myszą na narysowanym
schemacie. Automatycznie odhacza się okienko All Streams (wszystkie strumienie).
Ponieważ obok zaznaczone jest okno All UnitOps (wszystkie jednostki operacyjne) -
nie musimy dokonywać tu żadnych zmian.
Chcemy zobaczyć jakie własności poszczególnych strumieni program wprowadza
automatycznie. W tym celu klikamy w lewym oknie przycisk Stream Properties
(własności strumienia), a następnie w prawym oknie zakładkę Properties (własności).
Jeżeli chcemy zobaczyć ogólne właściwości klikamy „plus” przy opcji Overall (ogólne).
Z kolei ustalamy jednostki przepływu. W tym celu klikamy w lewym oknie przycisk
Stream Composition (skład strumienia), a następnie w prawym oknie przycisk Stream
Compositions (składy strumienia). Pojawia się okno z dostępnymi opcjami przepływu,
a obok okno z wybranymi wielkościami. Klawisze ze strzałkami pozwalają przesuwać
daną jednostkę z jednego okna do drugiego. W oknie wybranych jednostek jest już
Mass Flow Rate (masowa prędkość przepływu). Dodajemy tam jeszcze opcję Mole
Fractions (ułamki molowe).
Zdefiniowaliśmy wszystkie wielkości związane z naszym raportem. Żeby go utworzyć
przyciskamy opcję Generate (wygeneruj). Raport jest tworzony w oknie WordPad lub
Word, jeżeli ten ostatni jest zainstalowany w danym komputerze. Zamykamy okienko

16
Report Writer (autor raportu), żeby nie utrudniało oglądania utworzonego raportu, który
możemy wydrukować lub zapisać w formie pliku. Po zakończeniu tworzenia raportu
należy zamknąć okno WordPad przez kliknięcie przycisku zamykającego. Powracamy
ponownie do głównego okna ChemCADa.

TWORZENIE DIAGRAMU PRZEPŁYWÓW PROCESOWYCH

Innym sposobem otrzymania raportu jest utworzenie diagramu przepływów

procesowych (a process flow diagram - PFD). W celu przygotowania takiego PFD dla
skończonej symulacji należy pod rysunkiem dołączyć tabelkę zawierającą bilans
materiałowy i cieplny całego schematu i ewentualnie dodać tytuł całego PFD nad
rysunkiem. Wykonajmy następujące kroki w celu przygotowania i wydrukowania PFD.
1 W celu uzyskania odpowiedniej ilości miejsca na umieszczenie dodatkowych
informacji na PFD, przede wszystkim należy zmniejszyć rozmiar schematu
układu. Kliknijmy dwukrotnie opcję Zoom Out (zmniejsz), znajdującą się na
pasku narzędziowym. Możemy również ustawić kursor myszy w środku ekranu i
rolować kółkiem myszy, aby odpowiednio zmniejszyć cały rysunek.
2 Następnie umieszczamy na schemacie tabelkę z bilansem materiałowym i
cieplnym. W tym celu klikamy opcje: Format (format) i Add Stream Box (dodaj
pole strumienia). Pojawi się okno dialogowe Select Streams (wybierz
strumienie). Okno to wykorzystuje się zwykle do doboru strumieni, których dane
mają być zawarte w bloku strumieni. W naszym wypadku w tabeli mają znaleźć
się dane wszystkich strumieni, a więc klikamy opcję All streams (wszystkie
strumienie).
3 Otwiera się okno Select a Property Set (wybierz zestaw właściwości). W oknie
tym ustawiamy się na opcji Quickview (szybki podgląd) i przechodzimy do opcji
Format w prawej części okna. W oknie Max. Number of Streams per Row
(maksymalna liczba strumieni w rzędzie) wpisujemy wartość 9 i przechodzimy do
zakładki Properties (właściwości). Rozwijamy kategorię Overall (ogólne) klikając
umieszczony przy niej „+”. Zahaczamy te właściwości, które chcemy umieścić w
tabelce. Są to: Temperature (temperatura), Pressure (cisnienie), Enthalpy
(entalpia), Mole Vapor Fraction (molowy udział fazy parowej), Mole Flow Rate
(molowa prędkość przepływu) i Mass flow Rate (masowa prędkość przepływu).
Odhaczamy inne właściwości, jeżeli program zgłosił się z nimi domyślnie.
4 Rozwijamy opcje Vapor (para) i Liquid (ciecz) i odhaczamy wszystkie
właściwości. (Chodzi o to, aby tabelka nie była zbyt obszerna). Rozwijamy
również opcję Compositions (składy) i zahaczamy opcję Mole % (% molowy).
5 Po kliknięciu [OK] tabelka z danymi pojawia się na ekranie. Możemy ją
przesunąć pod schemat, a także zmienić jej rozmiary w taki sam sposób jak
zmienialiśmy rozmiary ikon urządzeń. Chcemy aby narysowany schemat miał
mniej więcej taki sam rozmiar jak umieszczona pod nim tabelka.
6 Teraz możemy kliknąć na pasku narzędzi przycisk Zoom to Fit. Cały PDF
optymalnie wypełnia wtedy ekran. Możemy teraz komendami File > Print
wydrukować cały rysunek, lub przynajmniej podglądnąć wydruk komendami File
> Print preview.

Aby zamknąć okno ChemCADa kliknijmy przycisk zamykający w górnym prawym rogu
okna. ChemCAD zapyta teraz czy chcemy zachować zmiany dokonane w Lekcji1.
Odpowiedzmy “yes” (tak), aby przejść do systemu operacyjnego.
W tym momencie zakończyliśmy cykl nauczania.

17
18