Kartluri Khalkhuri Simgherebi G. Svanidze E Book

saqarTvelos kulturis, sportisa da axalgazrdobis saministro
anzor erqomaiSvilis saxelobis saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri
giorgi svaniZe
qarTluri xalxuri simRerebi
folkloris saxelmwifo centris saarqivo masalebi
Giorgi Svanidze
Kartlian Folk Songs
From the Archives of the Folklore State Centre
Tbilisi Tbilisi
2021
krebulSi Sejerda da gaerTianda qarTluri musikaluri folkloris svaniZiseuli
gamocemuli da gamoucemeli sanoto nimuSebi da Tqmuleba-gadmocemebi; Seivso da
dazustda giorgi svaniZis biografia; gacocxlda 1916-1950 wlebSi qarTlsa da kaxeTSi
mcxovreb eTnoforTa saxelebi. am krebuliT aRdgeba da saSemsruleblo praqtikaSi
kvlav damkvidrdeba miviwyebuli qarTluri simRerebi da maTi variantebi;
gamomzeurdeba aqamde ucnobi sanoto da dokumenturi masala; sazogadoeba ufro
srulyofilad gaicnobs giorgi svaniZis _ kompozitoris, lotbarisa da
folkloristis _ Rvawlsa da damsaxurebas.
Semdgenlebi: Tea kasaburi, nana valiSvili

musikaluri redaqtorebi: nana valiSvili, levan veSapiZe
redaqtori baia asieSvili
mTargmneli maia kaWkaWiSvili
dizaineri nikoloz gogaSvili
damkabadonebeli levan veSapiZe
arqivebSi daculi dokumentebi da publikaciebi moiZia Tea kasaburma
folkloris centris saarqivo masalebi daamuSava nana kalandaZem
proeqtis xelmZRvaneli giorgi gabunia

proeqtis koordinatori sofio lobJaniZe
© saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri
ISMN 979-0-802101-74-6
sarCevi
giorgi svaniZe _ kompozitori, lotbari, folkloristi ............................................................ 7

avtobiografia ................................................................................................................................ 19
qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli Tqmulebani
1957 wlis gamocemis winasityvaoba (e. virsalaZe) ........................................................................... 29

Semkrebisagan (g. svaniZe) ................................................................................................................... 31
Tqmulebani ....................................................................................................................................... 33
1. simRerebis sadauroba ........................................................................................................... 33

2. mkis simRera .............................................................................................................................. 33
3. Toxnuri ......................................................................................................................................39
4. sawnaxluri ............................................................................................................................... 40
5. qvevris recxvisa ....................................................................................................................... 43
6. mxiaruli gazafxuli .............................................................................................................. 44
7. ze-myrelo (saferxulo) ......................................................................................................... 46
8. samaia ........................................................................................................................................ 48
9. buqna Woto .................................................................................................................................49
10. mzisa da mTvaris Cxubi .............................................................................................................. 49
11. Cakrulo .................................................................................................................................... 51
12. isemc ra vuTxra Wkuasa ..............................................................................................................55
13. atenis Rvinov, naqebo! ................................................................................................................56
14. guSin Svidni gurjanelni ......................................................................................................... 58
15. SaSvi-kakabi .............................................................................................................................. 60
16. zamTari ......................................................................................................................................64
17. farine ........................................................................................................................................65
18. ambavsa getyviT .......................................................................................................................... 69
19. mestvireebis ambavi ....................................................................................................................71
20. mefandure maCablisa da mestvire gaioz furcelaZis gabaaseba ............................................... 83
21. Tamaris qoSi ..............................................................................................................................85
22. amboben, rom Tamar mefem ............................................................................................................. 89
23. Savlego ........................................................................................................................................90
24. modiso mteri, kaxelo ............................................................................................................. 93
25. kaxeTs moadga TareSi .................................................................................................................94
26. Zlier stiroda ......................................................................................................................... 95
27. grigol grigolaSvilis leqsi ................................................................................................ 96
28. opa beTaSvilze ......................................................................................................................... 98
29. batono, Tavi manebe ..................................................................................................................... 101
30. tantala besarionze .................................................................................................................104
3
31. aRar mwadia cxvarSia .................................................................................................................. 106
32. gafrindi, Sao mercxalo ..........................................................................................................108
33. qalo, qalTa mzeo ......................................................................................................................116
34. coli gamididgulda ................................................................................................................. 127
35. saros daniSnuli ......................................................................................................................129
36. Semogxedav (da) mzes gadareb ....................................................................................................129
37. modi, aq dajeq, Svilo ............................................................................................................... 130
38. erTi lala qalis ambavi .......................................................................................................... 132
39. diambegs qali mostaces ............................................................................................................. 134
40. beTlemis saydarze ..................................................................................................................... 135
41. yinwvisis taZarze ........................................................................................................................ 136
42. yurSao ........................................................................................................................................
138
43. netavi, gogo, me da Sen ..............................................................................................................143
44. beri kaci var ............................................................................................................................144
45. fafris xevo ..............................................................................................................................148
46. momReral biWis naTqvami ........................................................................................................... 152
47. biWma ajoba .................................................................................................................................153
48. oCxari ........................................................................................................................................
154
49. sam yaCaRze .................................................................................................................................155
50. fismanaSi ...................................................................................................................................157
51. SaSvo lamazo .............................................................................................................................157
52. cangala da gogona ..................................................................................................................... 160
lekuri Tu leguri? ....................................................................................................................... 162

SeniSvnebi 1957 wlis gamocemisTvis ............................................................................................... 171
davicvaT qarTuli saunje _ vaJa gvaxarias kritikuli werili 1957 wlis gamocemaze ................ 185
giorgi svaniZe _ pasuxi vaJa gvaxariasadmi ................................................................................... 189
1. herio ............................................................................................................................. .............

197
2. heri ega ............................................................................................................................. ..........
199
3. heri ega .................................................................................................................................... 202
4. glesav gaglesav, namgalo .......................................................................................................... 205
5. lazare .........................................................................................................................................206
6. Wona ............................................................................................................................. ...............
208
7. varali varale ............................................................................................................................. 210.
8. mxedruli .................................................................................................................................... 212
9. gamosaRviZebeli .......................................................................................................................... 215
10. sufruli ..................................................................................................................................... 219
11. ramdenjer miTqvams balRebo ...................................................................................................... 223
4
12. anduryafansa da maCabelze ......................................................................................................... 226
13. buqna Woto ................................................................................................................................. 228
14. buqna Woto .................................................................................................................................. 229
15. orovela ......................................................................................................................................232
16. orovela ......................................................................................................................................233
17. heri ega heg-hega ........................................................................................................................... 235
18. muSuri .........................................................................................................................................
237
19. Toxnuri ....................................................................................................................................239
20. qeris Tibvis dros ..................................................................................................................... 242
21. glexkac weli nu astkiva ...........................................................................................................245
22. heri biWo ............................................................................................................................. .....249
23. simarTle ............................................................................................................................. .....252
24. akvnis nana ..................................................................................................................................253
25. akvnis nana ...................................................................................................................................
254
26. dideba ........................................................................................................................................
255
27. sawnaxluri ................................................................................................................................. 257
28. sawnaxluri ...............................................................................................................................259
29. cxenosnuri ................................................................................................................................. 260
30. cxenosnuri ................................................................................................................................262
31. zuzviTi ....................................................................................................................................264
32. Zveli laSqruli ........................................................................................................................268
33. xmalsa simokliT ra uSavs .......................................................................................................... 272
34. Savlego ....................................................................................................................................274
35. Savlego ....................................................................................................................................277
36. yabaxuri ....................................................................................................................................280
37. ha, biWo kurtakiano ..................................................................................................................283
38. diambegs qali mostaces ................................................................................................................ 286
39. Cemo bambis tomara ....................................................................................................................289
40. natvra .......................................................................................................................................292
41. lale .........................................................................................................................................295
42. ze myrelo .................................................................................................................................. 297
43. ze myrelo .................................................................................................................................. 299
44. berikacis vedreba ........................................................................................................................ 306
45. a gangala-gangala ......................................................................................................................... 308
46. salxino ................................................................................................................................... 311
47. saTamaSo ....................................................................................................................................315
48. Tamar mefe goris cixeze ............................................................................................................. 317
49. amboben, rom Tamar mefem ....................................................................................................... 321
50. Tamaris qoSi ............................................................................................................................... 322
51. im kldovan ufliscixesa ............................................................................................................ 326
52. lamia tinixideli .................................................................................................................... 330
53. mogoneba ...................................................................................................................................333
5
54. batono Tavi manebe ...................................................................................................................336
55. ras miyureb, ugunuro ................................................................................................................ 339
56. kacma kaci dapatiJos ............................................................................................................... 342
57. აtenis Rvino naqebo ................................................................................................................. 346
58. SaSvi-kakabi ...................................................................................................................................351
59. SaSvi-kakabi ...................................................................................................................................353
60. erTguli meomari .....................................................................................................................355
61. axali mayruli ...........................................................................................................................359
62. zari-tirili ............................................................................................................................ 366
63. biWi var gogolauri ...................................................................................................................... 367
64. isemc ra uTxra Wkuasa ..............................................................................................................370
65. nu (da) nu mohklav vaJkacsa ......................................................................................................... 376
66. fafris xevo ............................................................................................................................. 379
67. nefe-dedofals ulxinoT ..................................................................................................... 385
68. saTareSo .......................................................................................................................................387
69. varalali varxalale ...................................................................................................................... 390
70. miusv-mousvi .............................................................................................................................. 392
71. samaia ............................................................................................................................. .......... 395
72. mzisa da mTvaris Cxubi ................................................................................................................. 397
73. guSin Svidni ............................................................................................................................. 399
74. 401
farine ..........................................................................................................................................
75. aRar mwadia cxvarSia .................................................................................................................. 403
76. gafrindi Savo mercxalo ........................................................................................................ 405
77. qalo qalTamzeo .......................................................................................................................406
78. coli gamididgulda ................................................................................................................408
79. saros daniSnulze ....................................................................................................................... 409
80. modi, aq dajeq, Svilo ............................................................................................................. 410
81. gasaTxovari qali var .................................................................................................................. 411
kaxuri xalxuri simRerebi
82. me axmeteli gaxlavar ................................................................................................................. 415

83. qevxao maqanaZeo .........................................................................................................................418
84. qalgulo ............................................................................................................................. .......
420
85. kaxeTs moadga TareSi ................................................................................................................422
SeniSvnebi (qarTulad) ................................................................................................................... 425

SeniSvnebi (inglisurad) ................................................................................................................. 433
reziume (inglisurad) .................................................................................................................... 436
gamoyenebuli literatura ............................................................................................................ 437
6
giorgi svaniZe _ kompozitori, lotbari, folkloristi
`xalxuri musikis motrfialem kavSiri unda gaabas sofelTan,

dauaxlovdes xalxs, Caebas misi Sromis procesSi, masTan erTad
imReros, Seiswavlos da aiTvisos simReraTa xasiaTi, maTi Sinaarsi,
xmebis mixvra-moxvra da Semdeg ise gadaitanos notebze. Tu gnebavT,
igi `soflelad~ unda gadaiqces, Torem qalaqad aRzrdili
kompozitori, Tundac Tavisi saqmis saucxovo ostatic iyos, ver
miaRwevs saTanado efeqts Tu gastrolioriviT ewveva sofels da
meqanikurad Caiwers simReras~.
giorgi svaniZe
saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris arqivSi mravali dokumenti,

samecniero naSromi Tu sanoto xelnaweria daculi. umravlesoba ukve gamoqveynebulia,
Tumca am saunjis mniSvnelovani nawili jer kidev elis saTanado Seswavlasa da
gamomzeurebas.
xalxuri simRerebisa da sagaloblebis xelnawerTa Soris Cveni yuradReba giorgi
svaniZis mier Caweril qarTluri xalxuri simRerebis xelnawerebze SevaCereT.
rogorc avtobiografiidanac irkveva, giorgi svaniZe daarsebis dRidan aqtiurad
TanamSromlobda xalxuri Semoqmedebis saxlTan (folkloris saxelmwifo centri), 1951
wlidan ki musikaluri seqciis mdivanic iyo da „asrulebda xalxuri Semoqmedebis saxlis
davalebebs raionebSi momReralTa gundebis muSaobis gasaumjobeseblad“. Cans, amanac
ganapiroba centris arqivSi svaniZis xelnawerebisa da dokumenturi masalis siuxve.
sazogadoebisaTvis cnobilia 1957 wels gamocemuli giorgi svaniZis wigni
qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli Tqmulebani, romelic ukve didi
xania bibliografiul iSviaTobad iqca. wigns ramdenime simReris sanoto nimuSic
daerTvis. xelnawerebis SeswavliTa da gamocemulTan maTi SedarebiT gairkva, rom
centris arqivi 60-mde sruliad unikalur simRerasa Tu nacnobi simReris ucnob
variants inaxavda. axal krebulSi, gamocemul da gamoucemel sanoto nimuSebsa da
TqmulebebTan erTad, pirvelad ibeWdeba giorgi svaniZis sruli biografia, pasuxi vaJa
gvaxarias kritikul werilze da dokumenturad dazustebuli sxvadasxva informacia.
...qarTlis musikalur-folkloruli tradiciebi sagangebo kvlevisa da Seswavlis
sagani arcTu xSirad gamxdara. jer kidev me-20 saukunis dasawyisSi qarTluri xalxuri
musikis nimuSebi Caiweres da gamosces dimitri arayiSvilma da ia kargareTelma.
eTnomusikologebma kaxi rosebaSvilma da ediSer garayaniZem araerTi unikaluri
qarTluri simRera Tu dasakravi Caiweres da gamoikvlies. qarTluri musikaluri
folkloris nimuSebis Segroveba-dafiqsirebis mxriv xalxuri Semoqmedebis didi
moamagis giorgi svaniZis damsaxureba fasdaudebelia.
7
svaniZeTa gvaris Sesaxeb
svaniZe eTnonimuri tipis gvarsaxelia, _ rogorc Cans, satomo saxeli svani JamTa
denaSi gagvarebula. svaniZeTa erT-erTi Sto sofel kaladan, xarZianebidan
gamravlebula: `...leCxumSi gadmosaxlebul burduxan xarZians leCxumelebma xarZianis
magivrad svaniZe Searqva da amgvarad svaneTs gamoSorebuli xarZianebi dRemde
svaniZeebis naSierad svaneTs aqeT mravloben~ (banovani). svaniZeebi mTel saqarTvelos
mosdebian da amer-imerSi damkvidrebulan, umetesoba _ sabatono, saeklesio da saxaso
glexebad. imereTis, raWisa da qarTlis zogierTi svaniZisTvis aznaurobac uboZebiaT.
svaniZeebi XVI saukunis sigel-gujrebsa da istoriul wyaroebSi ixseniebian. Tundac:
xutunai, qristesia, maSutia da gognia svaniZeebi. XVII-XVIII saukuneebSi svaniZeebs
umsaxuriaT leCxumSi, raWaSi, imereTSi, samegrelosa da guriaSi _ asaTianTa,
axvledianTa, erisTavTa, niJaraZeTa, dadianTa, wulukiZeTa, amirejibTa da nakaSiZeTa _
mamulebSi. svaniZeebs uerTguliaT RmerTisa da saqarTvelosTvis. svaniZes, _ glexsa Tu
aznaurs, _ qudze kacs ubrZolia samefo laSqris Suagul, memarcxene Tu memarjvene
sadroSoebSi gurielisa da dadianis droSebis qveS. maTTvis ucxo yofila orpiroba,
gautanloba, Ralati, monoba da mtris morCileba. aseT winaparTa Rirseuli memkvidrea
giorgi svaniZe _ kompozitori, lotbari da folkloristi.
giorgi svaniZis biografiidan
giorgi svaniZe qarTlel aznaur svaniZeTa STamomavalia. Cven mier moZiebuli

wyaroebi misi dabadebis TariRs sxvadasxvagvarad gvamcnobs _ 1888, 1890, 1892... Tumca,
Tavad yvelgan (saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris arqivi) 1 1892 wels
miuTiTebs. giorgis deda, _ natalia, ivane cimakuriZis asuli, _ mSvenivrad mReroda;
mama _ diakvani dionise (dionisi // dianosi // dianozi) _ simRera-galobis kargi mcodne
yofila. rogorc sxvadasxva dokumenturi masalidan irkveva, giorgisac Cinebulad
Seuswavlia qarTuli galoba. es faqti sabWoTa cenzuris pirobebSi miCqmaluli iyo,
Tumca Cven moviZieT saqarTvelos demokatiuli respublikis umaRlesi da saSualo
saswavleblis gamgis 1918 wlis 29 noembris #151 brZaneba, romlis Tanaxmadac, giorgi
svaniZe dainiSna Tbilisis Tamar mefis saxelobis qalTa saostato seminariis galobis
pedagogad. mogvianebiT ioseb imedaSvili (arimaTielis fsevdonimiT)2 giorgi svaniZis
Rvawlze saubrisas, gvamcnobs, rom igi 1910 wlidan qaSueTis eklesiis jer mgalobeli,
Semdeg _ regentic yofila. samgaloblo codna da gamocdileba aisaxa svaniZis mier
1
SemdgomSi yvelgan _ sfsca
2
àxalgazrda kompozitori. giorgi svaniZe~, gaz. `maSvralTa xma~, 1921 w, #14
8
Seqmnil sagaloblebSi _ RmerTi ufali, gadidebT, dedao RvTisao, Zlispirebi da sxv.
samwuxarod, maTi xelnawerebi ar mogvepoveba.
giorgi pirvelad elene iordanes asul lomTaZeze (dab. 1890) daqorwinebula
(Tbilisis me-2 sabavSvo saxlis gamge). elene 1923 wlis seqtemberSi 33 wlisa
gardacvlila. 1924 wlis ianvarSi giorgim colad SeirTo Tamar giorgis asuli
polCaninova (dab. 1893 wlis 19 ivliss). giorgis sami Svili hyolia, Tumca
dauzustebelia, romeli qorwinebidan. Cveni didi mcdelobis miuxedavad, STamomavlebs
ver mivakvlieT.
svaniZe _ kompozitori
giorgi svaniZem klasikuri musikaluri ganaTleba Tbilisis saxelmwifo

konservatoriaSi miiRo. konservatoriis damTavrebis Semdeg igi bevrs muSaobda, werda
simRerebs gundebisTvis, xelmZRvanelobda momReralTa gundebs fabrika-qarxnebSi da
sxvadasxva skolaSi, TanamSromlobda Jუrnal-gazeTebTan... galaktionis dRiurebma
Semoinaxa friad saintereso cnoba: `giorgi svaniZe (kompozitori. veris daRm.) Tanaxmaa
dasweros musika Cems sityvebze~... Cven ar viciT, Seiqmna Tu ara es nawarmoebi, Tumca es
faqti TavisTavad sayuradReboa. galaktionisa da giorgi svaniZis SemoqmedebiT
megobrobas adasturebs kidev erTi dokumenti: didi poeti acnobebs qarTvel xelovanTa
kulturul kavSirs:
`gacnobebT, rom daarsda `qarTvel xelovanTa kolektivi~.
amasTanave, gidgenT kolektivis wevrTa sias.
kolektivis mindobilobiT galaktion tabiZe, g. W.3
1925 wlis 16 maisi.
kolektivis Semadgenloba:
Sio mRvimeli (poeti), giorgi quCiSvili (poeti), nar-kani (n. kurdRelaSvili,
mwerali), kote qavTaraZe (mxatvari), polio ireTeli (dramaturgi), iv. ioseliani
(beletristi), giorgi svaniZe (kompozitori), daviT Carkviani (msaxiobi da reJisori),
lavros ZiZiguri (poeti), Salva dadiani (dramaturg-reJisori).~
musikalur sazogadoebaSi giorgi svaniZe cnobilia, rogorc kompozitori,
romelmac mravali sagundo nawarmoebi Seqmna. Tumca, upirveles yovlisa, is qarTuli
sabavSvo operis fuZemdebelia da es faqti musikologiaSi jer-jerobiT saTanadod ar
aRiarebula. vfiqrobT, giorgi svaniZes, rogorc sabavSvo operis fuZemdebels,
Rirseuli adgili unda mieCinos qarTuli profesiuli musikis istoriaSi. 1920 wlis
ianvarSi operis scenaze daidga mcire sabavSvo musikaluri piesa guguli da mamali, 1921
wlis ivlisSi ki _ misive sabavSvo opera oqros TavTavi. operas safuZvlad daedo
3
am inicialiT galaktioni WyviSels xom ar gulisxmobs?
9
cnobili sabavSvo mwerlis _ Sio mRvimelis _ amave saxelwodebis zRapari. libretistma
daviT kasraZem gazarda moqmed pirTa raodenoba da siuJeti 3 moqmedebad da 7 suraTad
gaSala. opera daidga sagangebod Seqmnili samosiTa da dekoraciebiT da gansaxierda
Tbilisis Tamar mefis saxelobis qalTa saostato seminariis moswavleTa ZalebiT.
fortepianos akompaniments Tavad giorgi svaniZe asrulebda. warmatebuli premieris
Semdeg kompozitorma saorkestro partiturac Seqmna. oqros TavTavi daidga Tbilisis
sxvadsxva scenaze, agreTve, gorSi, stalinirSi,4 waRverSi...
`Cveni musika, didi xani ar aris, rac aRorZinebis gzas daadga, _ werda ioseb
arimaTieli (imedaSvili), _ TvalsaCino muSakebic gamogviCndnen, magram namdvili
xalxuri samusiko Semoqmedeba jer kidev TiTqos misakvlevia. Tanamedrove samusiko
codniT aRWurvili musikosi jer kidev ver Caswvdenia Cveni xalxuri musikis siRrme-gans,
TiTqo Cvens xalxur musikaSi iyos iseTi mixveul-moxveuli hangebi, romelTa gamoxatva
arsebuli samusiko anbaniT ver xerxdeba. amitomac aris, rom Cven musikas, notebze
gadaRebuls, umetesad ucxo musikis gavlena etyoba. garda amisa,… arsebuli operebi da
simRera-romansebic gansakuTrebiT maRal, ukve momzadebuli sazogadoebisTvisaa
Seqmnili, xolo bavSvTaTvis, mozardi TaobisaTvis araferia Seqmnili. am mxriT
yuradRebas iqcevs axalgazrda kompozitori giorgi dionisis Ze svaniZe. zaqaria
CxikvaZem Tu saskolo simRerebi gadiRo, dimitri arayiSvilma egreTwodebuli
aRmosavleTuri seriozuli musika Seqmna da qarTul operis kari SeaRo, zaqaria
faliaSvilma _ sruli qarTuli opera, viqtor doliZem _ SeWrelebul musikis
saxumaro opera, _ giorgi svaniZe gamodis sabavSvo operis mamamTavrad. SarSan
saxelmwifo TeatrSi daidga misi sabavSvo piesa `guguli da mamali~ (sityvebi akakisa), 5
amJamad dawerili aqvs opera òqros TavTavi~ (Sio mRvimelis sabavSvo poemidan, daviT
kasraZis mier gadakeTebuli). musikis mcodneTa mowmobiT am operaSi gansakuTrebul
yuradRebas iqcevs Cveni xalxuri kiloebi _ fanduruli, yanimkuri, mgzavruli da sxva,
romlebic axalgazrda kompozitors didis ostatobiT gadmoucia. aqa scems Cveni
mSobliuri, qarTluri, musikis, namdvili ZarRvi~.6
operis xalxur musikalur-leqsikur masalaze dafuZnebul samusiko enas avtors erT-
erT mTavar Rirsebad uTvlidnen Tanamedroveni _ sada, mSobliuri melodiebi msmenels
advilad amaxsovrdeboda da siamovnebiT RiRinebda:
òperaSi bavSvs esmis is nacnobi hangebi, romelTanac TiTqmis igi Sezrdilia. es
hangebi Caqsovilni arian operaSi sadad da martivad, romelnic TandaTan, magram
bavSvebisaTvis SeumCnevlad, rTuldebian da zogjer ucxo melodiebSiac ki gadadian,
rac operas ufro matebs Rirsebas... mTeli opera Tavidan bolomde msubuqad da
sasiamovnod ismineba. melodiebi sada, moqnili da tkbilxmovani arian. opera ar Rlis
4
ase iwodeboda q. cxinvali 1931-36 wlebSi.
5
igulisxmeba ivane krilovis igavis akakiseuli Targmani.
6
ioseb arimaTieli (imedaSvili). àxalgazrda kompozitori _ giorgi svaniZe~. `maSvralTa xma~,1921, #14.
10
msmenels da bolo fardis daSvebiT msmenels brazi mosdis, ase adre rad gaTavdao.
operis Rirseba isic aris, rom msmeneli Sin dabrunebisas mis melodiebis STabeWdilebis
qveS imyofeba da Tavisuflad daRiRinebs maT. am Tvisebas bevri sxva opera moklebulia,
romelnic erTxel ki ara, aTjerac rom moismino, gonebaSi mainc erTi melodiac ar
STagebeWdeba... sazogadod unda iTqvas, rom opera òqros TavTavi~, rogorc sabavSvo
nawarmoebi, Rirseulad unda iyos cnobili. amitom winadadeba mieca avtors, svaniZes
saswrafod orkestrisaTvis partitura dasweros da Sesaswavlad gadasces saxelmwifo
operas~.7
notebis anbani
giorgi svaniZes pedagogiuri saqmianobis didi gamocdileba daugrovda da saWirod

miiCnia saxelmZRvaneloebis Seqmna. 1923 wels8 gamosca musikis Teoriis saxelmZRvanelo,
1931 wels _ notebis anbani da TvalsaCinoebisTvis TiToeul sakiTxze zaqaria
faliaSvilis, dimitri arayiSvilis, ia kargareTelis da Tavisi Cawerili, bavSvebisaTvis
advilad gasagebi da nacnobi, xalxuri melodiebi moiyvana.
7
g. sayvareliZe _ `pirveli qarTuli sabavSvo opera òqros TavTavi~; gazeTi `wiTeli mxedari~, #15,
1921, 17/VIII.
8
`Teatri da cxovreba~, 1923, #3, gv.15
11
`rogorc moexseneba Cvens sazogadoebas, gansakuTrebiT ki simRera-musikis
maswavlebelT, simRera-musikis swavleba Sromis skolebSi miznad isaxavs mowafeebs
saerTo musikaluri ganaTleba misces. saerTod musikaluri ganviTareba hgulisxmobs
musikalur momzadebis iseT dones, xarisxs, romelic saSualebas aZlevs adamians gaigos
musikaluri xelovnebis arsi. rodesac am mcire Sromis Sedgena ganvizraxeT,
mxedvelobaSi gvqonda is programa, romelic ganaTlebis ganyofilebam dagzavna
skolebSi cxovrebaSi gasatareblad. amitom mTeli masala davyaviT jgufebis mixedviT.
aq moyvanili masala ar warmoadgens araviTar siZneles, radgan yvela es ukve nacadia
Cvens mier skolebSi, ris gamoc gavkadnierdiT da davisaxeT miznad winamdebare patara
Sromis gamoqveyneba. Tu ramdenad damakmayofilebeli iqneba es Sroma, amas vandob Cems
amxanagebis gamocdilebas, romelTa azrsa da SeniSvnebs siamovnebiT gaviziarebT,~ _
Cveuli TavmdablobiT wers giorgi svaniZe saxelmZRvanelos winaTqmaSi.
svaniZe _ lotbari
bavSvobaSi giorgi svaniZe sofelSi9 cxovrobda, ramac saSualeba misca

daaxloveboda xalxs, gaecno maTi zne-Cveuleba, yuri daegdo simRerebis, zRaprebisa da
TqmulebebisaTvis... gansakuTebiT xalxuri simRerebi itacebda, imdenad, rom tol-
amxanagebisagan momReralTa gundic ki Seadgina da, kargad rom SemRerdnen, ufrosebis
winaSec imReres. mowonebam da waqezebam Tavis ZalebSi daarwmuna da ufrodaufro
Seayvara is saqme, romelic gimnaziaSi swavlisasac ar miutovebia: iqac Seqmna ocwevriani
gundi seminariisa da gimnaziis moswavleebisagan qarTl-kaxuri simRerebis repertuariT.
male gundi valerian guniam speqtaklebis gasaformeblad miiwvia, rac TiTqmis xuT
weliwads gagrZelda... Semdeg iyo qarTul filarmoniul sazogadoebasTan arsebuli
gundis lotbaroba da 1915 wels warmatebuli koncerti zubalaSvilebis saxlSi...
saxelmoxveWili musikosi sxvadasxva wels araerT bavSvTa Tu mozrdilTa gunds
xelmZRvanelobda. gansakuTrebiT aRsaniSnavia misi moRvaweoba goris simRerisa da
cekvis ansamblSi.
wlebis ganmavlobaSi gorSi mudmivi momReralTa gundi ar arsebobda. 1933 wels
xalxuri simReris gulSematkivrebi Seikribnen momReralTa mudmivi gundis
dasaarseblad da lotbarad mixeil kavsaZe moiwvies. samocwevriani Sereuli gundis
saqmianoba Tavidan warmatebiT warimarTa, Tumca ori wlis Semdeg mixeil kavsaZe
gaaTavisufles da gundi daiSala. 1937 wlis agvistoSi gundi kvlav aRadgines da
9
sofeli saqaSeTi, maSindeli goris mazra.
12
xelmZRvanelad giorgi svaniZe daniSnes. ès is periodia, rodesac momReralTa gundebi
simRerisa da cekvis ansamblebma Secvales. Tumca aseTi struqtura principulad sadao
iyo, magram igi saswrafod gavrcelda mTels saqarTveloSi. ra Tqma unda, am gzas verc
gori ver ascdeboda, amitom kompozitorma giorgi svaniZem gorSi CamosvlisTanave
simRerisa da cekvis ansambli Camoayaliba. samxmian momReralTa gunds daemata qalTa
xmebi da mefandureTa da mocekvaveTa jgufebi. marTalia aseTi jgufebi tradiciulad
qarTul eTnografiul gundebSic gvxvdeboda, magram yovel maTgans ufro
damoukidebeli mniSvneloba hqonda, vidre damxmare... ansambli imave wels gamovida
warCinebiT respublikur olimpiadaze, rac warCinebis jildoTi aRiniSna. samamulo omis
dawyebis gamo ansamblma veRar ganagrZo moRvaweoba. omis damTavrebis Semdeg ansamblma
kvlav ganagrZo muSaoba mixeil kavsaZis xelmZRvanelobiT, romelic maleve kvlav giorgi
svaniZem Secvala~.10
gundi umTavresad qarTl-kaxur simRerebs asrulebda. amgvarad, giorgi svaniZem
warmatebiT ganagrZo debi TarxniSvilebis, sandro da mixeil kavsaZeebis mier qarTlis
gulSi _ gorSi _ damkvidrebuli xalxuri sagundo tradiciebi. goris gundma misi
xelmZRvanelobiT Tavi isaxela xalxuri Semoqmedebis olimpiadebze _ repertuariTa Tu
SemsruleblobiT, rac sapatio sigeliTa da qebis furcliT aRiniSna...
...roca giorgi svaniZis salotbaro moRvaweobaze vmsjelobT, Zalauneburad
davfiqrdebiT qarTlis saSemsruleblo warsulsa da dRevandelobaze.
qarTluri xalxuri simRerebi Zmeb karbelaSvilebsac kargad scodniaT da saxalxod
mRerodnen kidec. ilia, saguramoSi, iliaobaze, mudam iwvevda xalxur momRerlebs
(glexebs); gansakuTrebiT hyvarebia zamTari da sandro kavsaZis Sesrulebuli solo
simRerebi _ guTnuri, muSuri... TarxniSvilebma da kavsaZeebma swored rom waruSleli
kvali datoves qarTluri xalxuri simRerebis SemsruleblobaSi da ukvdavyves maTi
variantebi... Tumca, garkveuli drois mere, qarTluri simRerebi, sruliad
usamarTlod, CrdilSi moeqca...
dRevandel sasceno-saSemsruleblo praqtikaSic qarTlur simRerebs, samwuxarod,
mokrZalebuli adgili uWiravs. eTnomusikologiaSi qarTlurs kaxurTan SeTvisebul-
SeTavsebulad _ qarTl-kaxur musikalur dialeqtad movixseniebT. am ori kuTxis
musikalur-azrovnebiTi maxasiaTeblebi erTmaneTTan marTlac axlosaa, ris gamoc am
sityvaTSeTanxmebas (da ara mxolod) droTa ganmavlobaSi qarTluri TandaTan
CamoSorda da saSemsruleblo sivrceSi, ZiriTadad, kaxuri repertuari dagvrCa. amis
10
arCil mSveliZe _ `goris musikaluri warsulidan~; `giorgi svaniZe~. gori, gazeTi `gamarjveba~. 1978
wlis 2 dekemberi.
13
erT-erTi mizezi, vfiqrobT, kaxuri simRerebis, _ gansakuTrebiT sufrulebis, _
rTuli musikaluri qsovili da aRiarebuli maRalmxatvruli Rirebulebaa, riTac
erTgvarad `daiCagra~ tradiciuli, sada qarTluri repertuari. arada, faqtia:
qarTlurma dialeqtma mravali siZvele Semogvinaxa, _ rogorc Janrulad, aseve
musikalurad, _ da Soreul siRrmeebSi Cagvaxeda...
2007 wels folkloris saxelmwifo centrma ganaxorciela proeqti _ qarTluri
musikis saRamo da audioCanaweri gamosca (avtori da xelmZRvaneli natalia zumbaZe);
mamis saqmianobas erTgulebs da qarTlur tradiciul simRerebs aRadgens qvemoWalis
folkloruli ansamblis _ qarTlis _ xelmZRvaneli zaza menabdiSvili; 2005-2006
wlebis folkloris erovnuli daTvaliereba-festivalis laureatia kaspis qalTa
folkloruli ansambli mzekabani (xelmZRvaneli geriso kelaptriSvili, solisti
qeTevan nugzariSvili). Tanamedrove saSemsruleblo praqtikaSi qarTluri simRerebis
gacocxlebis kidev erTi mcdelobaa 2012 wels gamarTuli folkloruli koncerti
apirebs gaTenebasa, ansamblebis _ eleonis, iaramaSa-sa da arsianis monawileobiT
(proeqtis avtori da ansamblebis xelmZRvaneli dali dabrundaSvili)...
bolo wlebSi imata interesma am kuTxis musikaluri tradiciebis mimarT. vfiqrobT,
Cveni krebuli did samsaxurs gauwevs am saSviliSvilo saqmis aRorZinebas. 11
svaniZe _ xalxuri simRerebis Semkrebi
`qarTul xalxur simRerebs bavSvobidan vicnobdi. qorwilebsa da soflis

dReobebSi momismenia saukeTeso saxalxo ostatTa mier Sesrulebuli simRerebi,
mravali saRamo gamitarebia qarTuli buxris win, sadac nibliasaviT ganabuli, saxeSi
Sevcqerodi zRaprebis mTqmels. momismenia siko mestiaSvilis, vano (tiRa) tlaSaZis,
giorgi (Txis rqa) tatiSvilis simRera, gegena baTiaSvilis SesaniSnavi mayruli,
`heri-ega~ da sxva~, _ igonebs giorgi svaniZe.
giorgi svaniZe 1916 wlidan, 40 welze meti, mogzaurobda qarTlsa da kaxeTSi, krebda
unikalur xalxur simRerebsa da Tqmulebebs. rogorc musikosis avtobiografiidan
irkveva, mas zaqaria faliaSvilma ubiZga, xeli moekida xalxuri nimuSebis Sekreba-
dafiqsirebisaTvis. `_ aba scade, biWo! Sen Tavisuflad SegiZlia qarTlur-kaxuri
simRerebis Cawera, radgan, rogorc vici, bevri ram ici qarTlisa da kaxeTisao. sadac
gagiZneldes, Cemi fonografi moiSvelie, zogi, romelic kargad ici, uimisodac SegiZlia
notebze gadaitanoo... im zafxuls apirebda qarTlisaken gamgzavrebas, viRac
11
masalebis moZiebaSi gaweuli daxmarebisaTvis madlobas vuxdiT zurab wkrialaSvils (gorel lotbars),
luarsab togoniZes, ekaterine sanikiZes, giorgi kraveiSvils.
14
tatiSvilebTan, vgoneb, sofel ZvileTSi. me piroba miveci, rom mis rCeva-darigebas
Sevasrulebdi da imav zafxuls gavemgzavre gors. aqedan daviwye qarTuli musikaluris,
Tu sxva saxis folkloris Sekreba~, _ igonebs giorgi svaniZe. ar SeiZleba aqve ar
aRiniSnos, rom qarTlis umetesi soflebi, sadac svaniZes umogzauria, dRes ruseTis
mier okupirebul teritoriebzea moqceuli...
1951 wels daviT kasraZe werda: `qarTuli xalxuri musikis moamageTa saqme ganagrZo
giorgi svaniZem, man araeTgzis Semoiara qarTl-kaxeTis midamoebi, Caiwera mravali
simRera, magram igi rodi kmayofildeboda xalxuri simRerebis ubralo fiqsaciiT. is
kvleviT muSaobasac awarmoebda. kompozitors dawvrilebiT aRuweria sad, ra pirobebSi
da rogor miagno ama Tu im simReras. mas momReralTa Sorisve gamoukiTxavs TiToeuli
simReris `biografia~, Seuswavlia misi warmoSobis sakiTxi, sadauroba... giorgi svaniZes
Cauweria mravali laSqruli, vaJkacuri simRera, romlebic Zvel mebrZolebs cxendacxen,
improvizirebulad SeuqmniaT. mxedruli simRerebis garda kompozitors didi
yuradReba miuqcevia sayofacxovrebo simRerebisaTvis. interess iwvevs saxumaro
gaSairebani, kerZod `gausvi da gamousvi~, `dauare, buqna Woto~ da sxva... aRuweria
Sromis procesebi da am procesTan dakavSiroebuli simRerebi. aseTia, magaliTad,
`glesav da glesav namgalo~. axla, traqtorisa da kombainis epoqaSi, es simRera
daviwyebas eZleva. kompozitorma miuswro da daviwyebisgan ixsna mkis procesTan
dakavSirebuli `hopuna~. svaniZes ara marto `hopunas~ melodia Cauweria, aramed
aRwerili aqvs mkis procesic. kiTxulob am Canawers da mkis plastiuri suraTi Tvalwin
geSleba~.12
Tqmulebanis (1957) folkloris saxelmwifo centrSi daculi egzemplarisTvis
avtors miuweria: Verba Volant, Scribta Manent _ sityvebi dafrinavs, naweri ki rCeba...
marTlac, ase darCa giorgi svaniZis Sekrebili uamravi Tqmuleba, asamde qarTuli
xalxuri simRera da maTi varianti qarTul kulturasa da qarTvel ers.
Semdgenlebi
12
daviT kasraZe - `qarTuli musikaluri folklori~. Jurnalი `literatura da xelovneba~ 1951 wlis 12
agvisto, #32.
15
giorgi svaniZis eqspediciebi 1916-1950 wlebSi
(soflebi, eTnoforebi)
qarTli
goris municipaliteti:
axrisi _ giorgi qarTveliSvili, Zmebi vaTiaSvilebi, kukuri vaTiaSvili, tusa
gelaSvili da momkelTa jgufi, Zmani WiRlaZeni, SiutaSvili sona (vaJia),
gegena vaTiaSvili, pela didberuaSvili, Salva yanCaveli
tirZnisi _ tetunaSvilebi, ivane samadalaSvili
mejvrisxevi _ bibilaSvili, sosana àskilaanT biWi~,13 vefxvaZis ojaxi
tyviavi _ glaxa ZamelaSvili, vano da sandra ZamelaSvilebi _ ilikos (xuxos) Svilebi,
ZamelaZeebi, glaxa papelaSvilis ojaxi
saqaSeTi _ diasamiZeebis mouravi, gobiraxaSvili
skra _ SalikaSvilis coli
jariaSeni _ àznauras biWi~ leqsa, mRvdeli ioseb baTiaSvili, evgeni baTiaSvili,
elizbar yanCaveli (yanCeli), CikoiZe
karbi _ nigoza TuSiSvili, basilaSvilebis ojaxi, aleqsandre cimakuriZis ojaxi, efemia
(fefe) cimakuriZe, giorgi WilaSvili, ioseb zaaliSvili, daviTaSvili,
basilaZeebi
mereTi _ iase furcelaZis mebaRe goda
gorijvari _ focxveraSvili
yaryabazani _ n. kezereli, Sio dafqviaSvili, Sio dedanaSvili, xvTiso beruaSvili,
Zmebi SiutaSvilebi
tinisxidi _ `nioras biWi~ nika mezvriSvili, Zmebi nika, Tedo da ninika jabauriSvilebi
berSueTi _ r. glurjiZis ojaxi, luka CubiniSvili
koSka _ giorgi WilaSvili, elisabed CerqeziSvilTan (qaliSvilobis gvari yanCavelia,
axrisidan)
ufliscixe, xidisTavi, oreri _ ivane tlaSaZe (tiRa)
gori _ ieromonia furcelaZe, garsevaniSvili, grigol glurjiZe, grigol razmaZe,
daviT metreveli
ateni _ mixeil nonikaSvili
arbo _ dedanaSvili daviT, xuciSvili dimitri, Juruli, nasyidaSvili, Zmebi
ionaTamovebi
xelTubani _ petre petriaSvili
berbuki _ gege baTiaSvili, elizbar yanCeli, kowia maWavariani
flavi _ jafariZeebi
meRvrekisi _ dedanaSvilebis ojaxi, tito dedanaSvili
13
Semsruleblebs yvelgan zustad ise movixseniebT, rogorc Camweri miuTiTebs SeniSvnebSi.
16
SavSvebi _ RvTiso baTiaSvili
karaleTi _ Zmebi TuSmaliSvilebi
marana _ g. da ivane tatiSvilebi, Salva yanCeli
ergneTi _ xerxeuliZe
qsovrisi _ vasil laRiaSvili (igulisxmeba sof. zemo qsovrisi, goris maxloblad-red.)
samaCablo:
cxinvali _ dimitri jafariZe
ZvileTi _ tatiSvili
dgvrisi _ jafariZeebi
qsuisi _ unafqoSvili, rafo wiTlanaSvili
zemo arcevi _ `memindes biWi~ nika feiqriSvili, grigol glurjiZe, `SuSparianT biWi~
gigo razmaZe
xaSuris municipaliteti:
osiauri _ yifSiZeebi, Zmebi dedanaSvilebi
cxramuxa _ maqsime tatiSvili
tezeri _ aron ciciaSvili
qarelis municipaliteti:
qareli _ nika gogolaZe, svimon kasraZe
ceronisi _ g. da v. xuciSvilebis ojaxi
yinwvisi _ furcelaZe
atoci _ didebuliZeebi
ruisi _ ivane dekanoziSvili, nikoloz dekanoziSvili, klimiaSvili, `cinglas biWi~
vane, natalia iremaSvili
wveri _ kalatoziSvilebi, didebuliZe
saRolaSeni _ nika gnoliZe
kexijvari _ malaqia jaiani, furcelaZe
xvedureTi _ ciciSvilebi
kaspis
municipaliteti:
axalqalaqi _ TarxniSvilebi
erTawminda _ batkuaSvilebi
grakali _ `cxvirkombalas biWi~ giga
lamisyana _ amilaxvari (fostis moxele)
qvemoWala _ qaixosro WaWuaSvili, fido salariZe, `qosala~ da nika weruaSvilebi
yaraRaji _ Zmebi demetraSvilebi
17
mcxeTis municipaliteti:
muxrani _ `kankalas~ biWi, pavlia
saguramodan _ `nakverCxalas biWi~ sesia
duSeTis municipaliteti:
kaiSauri _ n. kaiSauris jgufi
kobianTkari _ mixeil kobiaSvili, namgala kobiaSvilis SviliSvili
duSeTi _ `dalaqas biWi~ texaSvili
yazbegi _ ivane bedoSvili, kaiSauri

Tbilisi _ aleqsandre ficxelauri
oqroyana _ gabaSvilebi
martyofi _ giga beJaniSvili; diakvani lukaSvili
kaxeTi
gurjaani _ vasil da nika guliaSvilebi, soso beruaSvili, firuza eloSvili
bakurcixe _ siko mestiaSvili
axtala _ beso beriSvili
mukuzani, avlevi _ nika, niora, gulqva TevdoraZeebi
siRnaRi _ k. nasyidaSvili, solomon (sefe) sefiskveraZe
bodbisxevi _ arCil buaSvili
zemo maCxaani _ gogi WiRitaSvili
wnoriswyali _ isaka ZimistaraSvili
axmeta _ nino TuSi, Tudarauli
patarZeuli _ Tedo garsiaSvili
Caweris adgili ucnobia:

qarTli _ m. wiTlanaZe, Zmebi cercvaZeebi da Z. feiSvili; zeno soziaSvili
kaxeTi _ mizna bakuraZe
mTqmelebi ucnobia:
qarTlSi _ grakali, cxramuxa, urbnisi, skra, sasireTi, Tortiza, Sindisi, avlevi
kaxeTSi _ maRaro
religiur dResaswaulebze:
mejvrisxevSi _ usaneTobaze; ruisSi _ fericvalobas, dReobaze;
gorijvarSi _ gorijvrobas; mcxeTaSi _ sveticxovlobas;
osiaurSi _ zRudrobas (dResaswauli imarTeba aRdgomidan me-5 _ samaritelis kviras).
18
avtobiografia
davibade sofel saqaSeTSi (yofili goris mazra) 1892 wlis 10 noembers, aznaur-
diakvnis, dionise svaniZis, ojaxSi. mamaCemi simRera-galobis kargi mcodne iyo. qarTul-
rusuli wera-kiTxva imdenad icoda, ramdenadac samklasdamTavrebulma. mas uswavlia
manglisis rusul skolaSi. kursi ar daumTavrebia mamis sikvdilis gamo. dedaCemi
natalia _ ivane cimakuriZis asuli _ mSvenivrad icnobda maSindel qarTul mwerlobas.
kargi xma hqonda da mSvenivradac mReroda. skolis asakamde vcxovrobdi soflad da
saRamoobiT yurs vugdebdi simRerebs, zRaprebsa da Tqmulebebs. soflad yofnam
damaaxlova xalxTan, gamacno maTi cxovreba, zne-Cveuleba da mSvenieri xalxuri
simRerebi. Cemi gataceba simReriT imdenad didi iyo, rom tol-amxanagebisagan
momReralTa gundic ki Sevadgine. roca kargad gaviwafeniT, gavbedeT didebis winaSe
gamosvla. yvela gvaqebda da gvaqezebda xolme.
...Svidi wlisa rom Sevsruldi, mimabares goris sasuliero saswavlebelSi. miRebis
win bavSvebs waakiTxebdnen `deda enas~. vinc kiTxva icoda, erT mxareze sxamdnen, vinc
ucodinari _ meoreze. mec gadamiSales `deda ena~ Tu ara, is aris unda ekiTxaT,
wamoviZaxe `crupentela~, raki swored im adgilze gadamiSales. maswavlebelma gaicina,
Tavze xeli gadamisva da karg mkiTxvelebTan damsva. Semdeg sofel tirZnisis
samaswavleblo skolaSi vswavlobdi da vxelmZRvanelobdi skolis gunds.
zafxulobiT soflis xSiri stumari viyavi. ramdenadac me da Cemi gundi
vizrdebodiT, imdenad Cveni simRerebis maragic diddeboda da mdidrdeboda. axla
`Wonazedac~ ki SegveZlo gabedviT Semogvevlo sofeli.
male mSoblebi damexoca. davrCi bebiis anabara da sakuTar Tavze TviTon unda
mezruna...
1908 wels tfilisSi gadmovedi sacxovreblad bebiis naTesavTan, romelic
maswavleblad me-2 vaJTa gimnaziaSi msaxurobda. swored man izruna da swavlis
gasagrZeleblad momawyo me-3 vaJTa gimnaziaSi, romelic 1910 wels davamTavre.
CamosvlisTanave gaviCine amxanagebi. Camovayalibe 20-wevriani momReralTa gundi
seminariisa da gimnaziis moswavleebisagan. Cvens repertuarSi Sedioda qarTl-kaxuri
simRerebi. erTxel Cemi gundiT mimiwvies qarTul TeatrSi piesa `RalatSi~
gamosasvlelad. SevasruleT ramdenime simRera. meore dRes cnobilma msaxiobma da
sazogado moRvawe valerian guniam gvTxova, mudmivad davrCeniliyaviT TeatrSi. Cven
19
yvelas gagvexarda, radgan fulsac aviRebdiT da Tanac ufasod daveswrebodiT
warmodgenebs. amrigad, xsenebul TeatrSi davyaviT 1915 wlamde. gunds me
vxelmZRvanelobdi, vmarTavdi, agreTve, saRamo-koncertebs Zvel apolos klubSi,
muStaidSi da sxv. am gundis garda, myavda rusuli gundic, romelsac, ubinaobis gamo,
Tavi vanebeT da daviSaleT. gundis garda, vmonawileobdi rusul-qarTul opera-
operetebidan nawyveti nomrebis SesrulebebSi; CemTan mReroda soloebSi sandro
inaSvili, diriJorobda polikarpe faliaSvili.
1910 wlidan vmsaxurobdi qaSueTis eklesiaSi, jer mgaloblad, Semdeg _ lotbarad.
amave wels daaarses momReralTa gundi qarTul filarmoniul sazogadoebasTan
(direqtori kompozitori zaqaria petres Ze faliaSvili). direqtorma mimiwvia gundSi.
sami Tve TviTon gvamzada, Semdeg me Camabara gundis xelmZRvaneloba. am gundiT
gavmarTe saRamo-koncerti zubalaSvilis saxlSi 1915 wels. faliaSvili siamovnebiT
Seegeba Cems koncerts da saxlSi mimiwvia, rCeva-darigeba momca, ramac frTebi Semasxa
Semdegi muSaobisaTvis. filarmoniis gundi SemrCa oqtombris revoluciamde _ 1918
wlamdis.
1915 wlidan vxelmZRvanelobdi Tamar mefis saxelobis qalTa saostato seminariis
momReralTa gunds. mogvianebiT, 1921 wels, swored am gundis ZalebiT davdgi Cemi
sabavSvo opera òqros TavTavi~. 1918 wlidan ki daviniSne seminariis galobis
pedagogad.
1916 wels davamTavre xarlampi savanelis mier daarsebuli Tbilisis saimperatoro
musikaluri saswavlebeli kompoziciis ganxriT (profesor nikolai nikolaevis klasi).
zaqaria faliaSvilis daxmarebiT, gamocdebis Cabarebis, sakuTar nawarmoebTa wardgenisa
da ganxilvis Semdeg, Caviricxe konservatoriaSi Teoria-kompoziciis specialobaze
profesor nikoloz Cerepninis klasSi (1918-1921 ww.). aq swavla ganvagrZe specialuri
kontrapunqtis Seswavlidan. jer kidev musikalur saswavlebelSi xmas vamuSavebdi
(profesor enriko brojis klasi) da, amave dros, sami wlis ganmavlobaSi vswavlobdi
valtornaze dakvras iosif maSnerTan, romelic iyo wodebiT polkovniki –
kapelmaisteri. Semdeg sam weliwads vukravdi sxvadasxva orkestrSi corno secondo-s
partiebs. paralelurad momReralTa gundebs vxelmZRvanelobdi da vmaswavleblobdi
Tbilisis sxvadasxva tipis skolaSi.
am droidanve, zaqaria faliaSvilis rCeviT, mimiwvies plexanovis saxelobis klubSi
gundis xelmZRvanelad. gundi Sedgeboda muSebisa da maTi Svilebisagan (130-160
20
momRerali iyo). plexanovis klubSi vmuSaobdi 1918-1933 wlebSi. vmarTavdiT
koncertebs, vkiTxulobdi leqciebs da aseTi amxanaguri saubrebiT vcdilobdi
muSebisaTvis Semeyvarebina Cveni mSobliuri kilokavebi. vamayob, rom Cemma aseTma
midgomam unayofod ar Caiara.
soflad mogzaurobis dros (gori, axalqalaqi, qareli, cxinvali, surami da sxv.)
adgilobrivi Zalebisagan vayalibebdi gundebs, vmarTavdi koncertebs, vkiTxulobdi
leqciebs da, amrigad, veweodi musikaluri Semoqmedebis propagandas.
...konservatoriis damTavrebis Semdeg, 1921 wels, baTomSi Sevqmeni vaJTa gundi:
adgilobrivi axalgazrdebisgan, sazRvao saswavleblis moswavleebisa da moyvarulTagan.
iq viyavi mivlinebuli kompozitor meliton balanCivaZis mier samusiko saswavleblis
gaxsnis niadagis mosamzadeblad. gavmarTe koncerti. gundSi Sediodnen megrelebi,
svanebi, gurulebi, raWvelebi, qarTl-kaxelebi.
1933 wels tfilisis saxelmwifo universitetSi Camovayalibe momReralTa gundi da
sasule orkestri (me valtornaze vukravdi). ramdenime Tvis Semdeg movuyvane
xelmZRvaneli da mas Cavabare. 1932-1936 wlebSi me studentad viricxebodi
universitetis ekonomikis fakultetze da, drois uqonlobis gamo, ver SevZeli sammagad
muSaoba. aq gundi SegvrCa or wlamde.
momReralTa gundebSi muSaobis dros did yuradRebas vaqcevdi TiToeul momRerals.
mravalma maTganma, Cemi rCeva-darigebis wyalobiT, miiRo specialuri musikaluri
ganaTleba. Cems namowafrebidan dRes bevri gamoCenili lotbaria, daimsaxura
sazogadoebis yuradReba, ramdenime ki Cveni kompozitorebis rigebs amSvenebs: laRiZe
rezo aleqsis Ze (skolis gundSi swavlobda CemTan 1933-1936 ww.), CimakaZe arCil
ivanes Ze, ToraZe daviT, jojua SoTa, WumburiZe (lotbaria pionerTa saxlSi), kasraZe q.
(Cemi mowafe iyo).
1938 wels martSi xelovnebis saqmeTa sammarTvelos mier viniSnebi gundis
xelmZRvanelad gorSi. sami wlis Semdeg (1941), avadmyofobis gamo, vanebeb Tavs.
1941-1945 wlebSi vmuSaob Tbilisis me-4 musikalur saswavlebelsa da skolaSi
qormaisterad da Teoria-solfejios maswavleblad.
omis periodSi kompozitorTa kavSirisa da `rabisis~ (`rabotniki iskusstva~) mier
mivlinebuli viyavi maxaCyalaSi, wiTelarmielTagan axali gundis Sesaqmnelad da
samamulo omTan dakavSirebiT Sesaferisi repertuaris Sesaswavlad. me SevarCie 200-mde
momRerali da gavmarTe koncerti 1942 wlis maisSi (am faqtis damadasturebel sabuTs
21
mivakvlieT saqarTvelos erovnuli arqivis kompozitorTa kavSiris saarqivo masalebSi
_ red.). iqidan gavemgzavre buinakskSi. Cemi muSaobis Sedegad orive alagas davtove
ocdaerTi gundis xelmZRvaneli, romlebic me movamzade Cemi iq yofnis dros.
1943 wels imave kompozitorTa kavSirma, amave mizniT mimavlina leninakanSi, sadac
Cavatare igive muSaoba, rogoric maxaCyalaSi.
omis wlebSi vmuSaodi hospitlebSiac, sadac mivlinebuli viyavi respublikuri
xalxuri Semoqmedebis saxlis (saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri _ red.)
direqtoris mier. magaliTad, 1942 wels, xalxuri Semoqmedebis respublikuri saxlis
davalebiT, evakohospitalSi (#2462) TanamSromlebisagan Camovayalibe qalTa rusuli
gundi (20 monawile).
1945-1946 wlebSi vmuSaobdi Tbilisis mozardmayurebelTa qarTul TeatrSi
leqtorad da gundis xelmZRvanelad.
1946 wlis 1 aprilidan goris raikomis mdivanma amx. yujiaSvilma mimiwvia goris
simRerisa da cekvis ansamblis lotbarad da samxatvro xelmZRvanelad. ansambls 1951
wlamde vxelmZRvanelobdi.
1951 wels saqarTvelos kompartiis centraluri komitetisa da kulturul-
saganmanaTleblo dawesebulebis saqmeTa komitetis mier mivlinebuli viyavi kaxeTis
raionebSi mxatvruli TviTmoqmedebis saraiono damTvalierebeli komisiis muSaobaSi
monawileobisTvis da VII respublikuri olimpiadis monawileTa SerCevaSi daxmarebisa da
xelmZRvanelobis gasawevad.
saqarTvelos xalxuri Semoqmedebis respublikuri saxlis daarsebis dRidan masTan
sistematiurad vTanamSromlobdi. 1951 wlidan ki vmuSaobdi xalxuri Semoqmedebis
saxlTan arsebul musikaluri seqciis mdivnad da vasrulebdi mis davalebebs _
raionebSi adgilobrivi momReralTa gundebis muSaobis Sesamowmeblad da
gasaumjobeseblad, seminarebis Casatareblad da sxvadasxva sakiTxis mosagvareblad.
centraluri komitetis mTavari sammarTvelos, kulturis saganmanaTleblo komitetis,
Semdeg kulturul-saganmanaTleblo saqmeTa mTavari sammarTvelos, amJamad kulturis
saministros da xalxuri respublikuri SemoqmedebiTi saxlis davalebiT, vatarebdi
raionul olimpiadebs: xaSurSi, gorSi, yvarelSi, wiTelwyaroSi, stalinirSi, gurjaanSi,
kakabeTSi, glexurSi, kaWreTSi, TianeTSi, axmetaSi, lagodexSi, qarelSi da sxva.
22
...Cemi sakompozitoro qmnilebebidan aRsaniSnavia sabavSvo musikaluri piesa `guguli
da mamali~ (krilovis arakis mixedviT, Targmani akaki wereTlisa), romelic Tbilisis
operisa da baletis TeatrSi 1920 wels daidga.
aseve dawerili maqvs pirveli qarTuli sabavSvo fantastikuri opera òqros
TavTavi~ sam moqmedebad da Svid suraTad (libreto daviT kasraZisa, Sio mRvimelis
zRapris mixedviT). pirvelad daidga mTavrobis xarjze Tbilisis operis scenaze 1921
wels skolebis mowafeTa ZalebiT (roialis akompanements me vasrulebdi. ix. gazeTi
`wiTeli mxedari~, #15, 1921 w, 17/VIII; agreTve, ix. `Tbilisis operisa da baletis
Teatri~, wigni 2, Salva kaSmaZe). dadgma ganmeorda 1924 wels rusTavelis saxelobis
TeatrSi sabavSvo literatura-musikis saCvenebel saRamo-koncertze; 1928 wels ki
plexanovis saxelobis klubSi me-6 SromiTi skolis ZalebiT amave skolis fondis
gasaZliereblad. Cems am upretenzio nawarmoebs im droisaTvis garkveuli mniSvneloba
eniWeboda sabavSvo musikisadmi interesis gasacxoveleblad. òqros TavTavi~ daidga,
agreTve, gorSi, javaSi, waRverSi da sxv. xsenebuli opera davdgiT 1956 wels
centralur klubSi adgilobrivi musikaluri skolis mowafeebisa da ramdenime
vokalistis daxmarebiT.
mravali sagundo simRera davwere sxvadasxva ansamblisaTvis. sabavSvo simRerebidan
aRsaniSnavia:
`saqanela~, `yvao, yvao, yvanCala~, `nana fiso~ (teqsti ilia sixaruliZisa); `zarmaci~
(teqsti Sio mRvimelisa); `bejiTi~, `mowafeobas~ (teqsti giorgi quCiSvilisa); `yinva da
patara mowafe~ (teqsti niko lomaurisa); `naZvis xe~ (teqsti giorgi svaniZisa)...
sagundo simRerebi:
`stalino, Cveno didebav~ _ sam da oTxxmiani ansamblisaTvis, `Seni gamCenis Wirime~
_ safanduro gundis TanxlebiT (teqsti giorgi svaniZisa); `CiraRdani~, `saomari
simRera~ àxalwveulebs~ (teqsti giorgi quCiSvilisa); `guTnis deda~ Sereuli
gundisaTvis (leqsi iliasi); `qarTlis godeba~ (leqsi akakisa); `simRera saqarTveloze~
(leqsi sandro SanSiaSvilisa);
`Cemo samSoblov~ (teqsti nina baduraSvilisa); `maRaroelTa simRera~, `Cveni lado~
(teqsti giorgi grigoliSvilis); `Sen gadidebT~, `socialisturi Sromis gmiris simRera~
(teqsti g. groSlisa). (vfiqrobT, es fsevdonimi giorgi grigoliSvils ekuTvnis. red.).
`samgoris arxis misalmeba~, `sakolmeurneo mgzavruli~ (teqsti stefane
arRunelisa); `sufruli~, `mayruli~, `pirveli maisi~, `sarevolucio himni~, `Sen pepela
23
xar~; `laSqruli~ (sityvebi ioseb imedaSvilisa); `guTnuri~ _ grZeli da mokle; `Svidi
noemberi~ (teqstis avtori miuTiTebelia. red.), ramdenime rusuli sagundo simRera
mozrdilTaTvis.
saeklesio troparebi: `RmerTi ufali~, Zlispirebi, `gadidebT~, `dedao RvTisao!~
sxvadasxva dros vTanamSromlobdi Jurnal-gazeTebSi: `Teatri da cxovreba~, `sabWoTa
xelovneba~, goris gazeTi `staliniri~.
1932 wels gamoica Cemi Sroma `notebis anbani~ _ skolebSi damxmare
saxelmZRvanelo.
Tavs movaled vracx aRvniSno: 1916 wlidan gadavwyvite folkloris Segroveba da
simRerebis notebze gadatana, vmogzaurob qarTl-kaxeTSi, metwilad qarTlSi, vkreb
xalxur simRerebs, leqsebs, Tqmulebebs (gansakuTrebiT ama Tu im simReris warmoSoba-
sadaurobaze), zRaprebs da sxva.
Cemi mcire Sroma Sedgeba xuTi tomisagan da gamzadebulia dasabeWdad. Cemi am
dargSi muSaobis Sesaxeb aRniSnulia Jurnal `literatura da xelovnebaSi~ 1951 wlis
12 agvistos, #32.
simRerebs vamuSaveb ama Tu im saxis gundebisaTvis Cems laboratoriaSi (Tu SeiZleba
ase iTqvas), zog maTgans, wminda xalxurs vabareb xalxur Semoqmedebis respublikur
saxls gasavrceleblad.
1957 wels saxelgamma gamosca Cemi wigni _ `qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan
dakavSirebuli Tqmulebani~. Cem mier Sekrebili xalxuri simRerebi asamde nimuSi
amJamad inaxeba xalxuri Semoqmedebis saxlis seifSi (saqarTvelos folkloris
saxelmwifo centrSi _ red.).
garda specialuri umaRlesi musikaluri ganaTlebisa (Tbilisis saxelmwifo
konservatoria _ 1918-1921 ww. Teoritikos-kompozitori, valtornisti), davamTavre
Tbilisis saxelmwifo universiteti (1932-1936 ww. ekonomisti), dauswrebeli
pedinstituti da Tbilisis saxelmwifo samedicino instituti (1942-1946 ww. Terapevti).
amJamad ganvagrZob sagundo ciklze SemoqmedebiT muSaobas.
sabWoTa kavSiris umaRlesi sabWos prezidiumis braZanebiT davjildovdi medliT _
did samamulo omSi SromiTi mamacobisTvis.
var saqarTvelos ssr-is kompozitorTa kavSiris wevri.
vici: rusuli _ kargad, germanuli _ sustad.
myavs meuRle da sami Svili. vcxovrobT TbilisSi, elbaqiZis (veris) daRmarTze #1.
24
gundebi, romelTac 1908-1951 wlebSi vxelmZRvanelobdi:
1908-1915 ww. _ qarTul TeatrSi (gundi me davaarse. 20 wevri).
1908-1918 ww. _ qarTul filarmoniul sazogadoebaSi (25-30 wevri).
1917-1933 ww. _ plexanovis saxelobis klubSi, naZaladevSi (130-160 wevri).
1924-1926 ww. _ politganyofilebis wiTelarmielTa gunds.
1928-1930 ww. _ goris rkinigzis klubTan arsebul momReralTa gunds.
1932-1936 ww. _ Tbilisis saxelmwifo universitetSi (80 wevri)
1936-1938 ww. _ rkinigzis oraxelaSvilis saxelobis klubSi, navTluRSi (30 wevri).
1937-1939 ww. _ qarTvel momReralTa gunds TbilisSi (40 wevri).
1938-1941 ww. _ goris eTnografiul gunds (50-60 wevri).
1940-1941 ww. _ plexanovis saxelobis klubis momReralTa gunds.
1945-1946 ww. _ Tbilisis mozardmayurebelTa qarTul Teatris gunds.
1946-1951 ww. _ goris simRerisa da cekvis ansambls.
sadac vmaswavleblobdi da gundebs vxelmZRvanelobdi:

1910-1911 ww. _ Tbilisis pirvel saqalaqo saswavlebelSi (musikis pedagogi).
1911-1915 ww. _ me-2 sabavSvo saxlSi (musikis pedagogi da gundis xelmZRvaneli).
1911-1915 ww. _ ganaTlebis sazogadoebis qalTa saostato seminariaSi.
1915-1918 ww. _ qalTa samaswavleblo seminariaSi.
1915-1916 ww. _ qarTul gimnaziasa da bavSvTa me-2 TavSesafarSi.
1918-1923 ww. _ Tbilisis me-10 pedteqnikumSi.
1923-1928 ww. _ Tbilisis me-6 rkinigzis skolaSi.
1928-1939 ww. _ rkinigzis me-8 sacdel-sanimuSo saSualo skolaSi.
1933-1937 ww. _ me-18 saSualo skolaSi.
1937-1939 ww. _ 25-e saSualo skolaSi.
25
giorgi dionisis Ze svaniZe
30 noemberi, 1916 weli
Tbilisi
teqstebi redaqtirebulia da gamosacemad gamzadebulia elene virsalaZis mier,
misive winasityvaobiTa da SeniSvnebiT.
1957 wlis gamocemis winasityvaoba
krebulSi warmodgenili masala ZiriTadad qarTlsa da kaxeTSia Sekrebili. igi

kompozitor giorgi svaniZis mier Segrovebuli didZali masalis erTi nawilia mxolod.
wignSi moTavsebulia tradiciuli qarTuli xalxuri Semoqmedebis mravali nimuSi
(Sromis, saweso, sufruli, saistorio da sayofacxovrebo simRerebi), romelTa Soris
bevria dRemde ucnobi an dakargulad miCneuli teqsti. simRerebis umetes nawils erTvis
notebi.
winamdebare krebulis mniSvneloba amiT ar amoiwureba. erTi Tavisebureba mas
CvenTvis gansakuTrebuls xdis, Cawerili simRerebisa da leqsebis umravlesobas erTvis
maTTan dakavSirebuli Tqmulebebi, romelSiac gadmocemulia xalxis Sexedulebani ama
Tu im simReris Seqmnis garemosa da istoriaze. giorgi svaniZe masalebis Caweris dros ar
kmayofildeba mxolod teqstis fiqsaciiT. igi aRgviwers mis Sesrulebis zust suraTs
(mkis simRerebi, sawnaxluri da sxv.), gadmogvcems teqstis Sesrulebis mTel atmosferos,
ama Tu im leqsis daniSnulebasa da rols xalxis yoveldRiur cxovrebaSi. yovelive amis
gamo, leqsi Tu simRera, Cawerili giorgi svaniZis mier, midis mkiTxvelis gulamde,
rogorc sicocxliT savse, xorcSesxmuli suraTi cxovrebisa, utyuari gamoxatuleba
Cveni xalxis gancdebisa da msoflgagebisa warsulSi.
xalxuri Semoqmedebis swored amgvar Sekrebas gulisxmobda nikoloz dobrolubovi,
roca moiTxovda, Sekrebis dros fiqsirebuliyo ara mxolod teqsti, aramed misi
Sesrulebis mTeli garemo: `Cven vfiqrobT, rom yoveli adamiani, romelic iwers da
krebs xalxuri poeziis nawarmoebebs, Zalian saWiro saqmes gaakeTebda, Tu ar
dakmayofildeboda zRapris an simReris teqstis mxolod CaweriT, aramed gadmogvcemda
mTel garemos, rogorc wminda garegnuls, ise ufro metad Sinagans, zneobrivs,
romelSiac mouxda mas am simRerisa Tu zRapris gagoneba...~
mniSvnelovania rigi simRerebisa, romlebic dRemde cnobili iyo CvenTvis mxolod
literaturuli wyaroebis mixedviT, magram maTi teqstebi dakargulad iyo miCneuli.
aseTebia, magaliTad, sawnaxluri _ yurZnis dawurvasTan dakavSirebuli Sromis simRera,
romlis arsebobis Sesaxeb cnobebs gvawvdis aleqsandre jambakur-orbeliani.1 am
simReris teqsti da melodia cnobili gaxda mxolod giorgi svaniZis mier Cawerili sami
variantiT. aseve unikaluria qvevris recxvis leqsebi, romelTa Sesaxeb cnobebi imave
avtors mohyavs.
sainteresoa teqsti da Tqmuleba qalo, qalTa mzeos Sesaxeb. am simReras, rogorc
xalxurs, moixseniebs daviT guramiSvili. mestvirulis nimuSad mohyavs misi nawyveti
ioane batoniSvilsac kalmasobaSi. dRes CvenTvis cnobili gaxda am simReris sruli
1
aleqsandre jambakur-orbeliani _ iverielTa simRera, galoba da RiRini. `ciskari~, #1, 1861 w.
29
teqsti da masTan dakavSirebuli vrceli Tqmuleba. aseve mniSvnelovania Tamar mefis
saxelTan dakavSirebuli dRemde ucnobi simRerebi da Tqmulebani.
kompozitor giorgi svaniZis masalebi gvacnobs dRes daviwyebul Zvel saxalxo
mTqmelTa da momReralTa mTel pleadas. kaxeli momRerlebi _ burTikaSvili, siko
mestiaSvili, mizna bakuraZe; qarTleli momRerlebi _ vano tlaSaZe, giorgi tatiSvili,
giorgi qarTveliSvili, dimitri jafariZe da mravali sxva cocxlad warmodgebian
mkiTxvelis winaSe. didad aris warmodgenili mestviruli teqstebi da cnobebi cnobil
mestvireTa da mefandureTa (dode gogiaSvilis, aleqsi oqromWedlis, nasyida
gnoliZisa, maCablisa, gaioz furcelaZis da sxvaTa) Sesaxeb.
masala sxvadasxva socialur wreSia Sekrebili. amiT aixsneba xelovnurobis ieri
zogierT teqstSi. ase, magaliTad: yurSaosa da samaias Canawerebi Zalian cota gvaqvs.
giorgi svaniZis mier Cawerili teqstebi, miuxedavad gadakeTebisa da CanarTebisa, metad
arqaul elementebs Seicavs.
am wignSi Tavmoyrilia Zveli qarTuli xalxuri leqsebi, xalxuri Semoqmedebis
memkvidreobis saintereso nimuSebi. vfiqrob, es krebuli samsaxurs gauwevs Cvens
mecnierebas da qarTveli mkiTxvelis farTo masebisaTvisac saintereso sakiTxavi wigni
iqneba.
elene virsalaZe
30
Semkrebisagan
Cems axalgazrdobaSi araerTxel msmenia Cven sazogado moRvaweTa mier gamoTqmuli
gulistkivili imis gamo, rom qarTuli xalxuri Semoqmedebis SesaniSnavi nimuSebi
daviwyebas eZleva, rom qarTuli xalxuri Semoqmedebis saunjes ar eqceva Sesaferi
yuradReba.
es is dro iyo, rodesac qarTvelma sazogadoebam pirvelad moismina cnobili
pedagogisa da sazogado moRvawis lado aRniaSvilis mier Camoyalibebuli gundis
simRerebi.
qarTuli Jurnal-gazeTebis furclebze sul ufro xSirad dgeboda sakiTxi xalxuri
Semoqmedebis movla-patronobis saWiroebis Sesaxeb.
Zneli iyo maSin SemkrebTa roli. mefis TviTmpyrobeloba qarTuli kulturis
ganviTarebas mtrulad uyurebda, abuCad igdebda, daxmarebis magivrad yovelgvar
siZneles uqmnida am saqmis uangaro enTuziastebs. araviTari materialuri saxsrebi
amisTvis ar iyo. glexic almacerad uyurebda ucnob qalaqels, romlis mizani misTvis
gaugebari iyo.
miuxedevad amisa, mravali qarTveli moRvawe, literatori Tu musikosi mainc
axerxebda am wminda saqmis samsaxurs, umwikvlod Sromobda xalxuri poeziis Casawerad,
xalxuri simRerebis notebze gadasaRebad. zaqaria faliaSvili, dimitri arayiSvili,
niko (kiko) sulxaniSvili, ilia (ia) kargareTeli, zaqaria CxikvaZe _ am didi saqmis
mesveurni iyvnen saqarTveloSi.
mxolod sabWoTa xelisuflebis damyarebis Semdeg mieqca gansakuTrebuli yuradReba
xelovnebas. partia da xelisufleba Seuneleblad zrunavs xelovnebis gafurCqvna-
ayvavebaze da gansakuTrebul yuradRebas aqcevs xalxuri Semoqmedebis Sekrebas,
Seswavlas da damuSavebas.
SemkrebTaTvisac axla gza xsnili da farToa. saxelmwifo maT exmareba, umagaliTod
amaRlda kultura da glexi-momRerali, romelic uwin almacerad uyurebda simRerebis
Sesakrebad sofelSi Casuls, dRes xalisiTa da siamovnebiT asmeninebs mas Tavis
repertuars. xalxuri gundebis Camoyalibebam, radioTi qarTuli simRerebis gadacemam
kidev ufro Seuwyo xeli am saqmes. ra Tqma unda, Semkreblobas axlac didi energia da
mondomeba esaWiroeba. mTqmelTan misvla, misi alaparakeba, misi gulisnadebis Setyoba
da amotivtiveba ar aris advili. igi did drosa da unars moiTxovs.
soflad bevrs SexvdebiT Cum Semoqmeds, leqsis gamomTqmels, zRaprebis ostats,
simRerebis did moyvarulsa da SesaniSnav Semsrulebels. Semkrebma aseTebi unda
gamonaxos, gaicnos, dauaxlovdes, es ki mxolod xalxSi trialiT, mis yofa-cxovrebasa
da zne-CveulebaSi garkveviT SeiZleba moxdes. maSin gavigebT imasac, Tu rad sWirdeba
xalxs esa Tu is leqsi an zRapari. risTvis gamoTqva man igi da an sxvisi gamoTqmuli
rogor gaigo da gamoiyena Tavis cxovrebaSi.
qarTul xalxur simRerebs bavSvobidan vicnobdi. qorwilebsa da soflis dReobebSi
momismenia saukeTeso saxalxo ostatTa mier Sesrulebuli simRerebi, mravali saRamo
gamitarebia qarTuli buxris win, sadac nibliasaviT ganabuli, saxeSi Sevcqerodi
zRaprebis mTqmels. momismenia siko mestiaSvilis, vano (tiRa) tlaSaZis, giorgi (Txis
rqa) tatiSvilis simRera, gegena baTiaSvilis SesaniSnavi mayruli, heri-ega da sxva.
axriseli giorgi qarTveliSvili da kukura vaTiaSvili iSviaTi momRerlebi iyvnen,
imave soflis glexi Teva didberuaSvili _ saukeTeso zRapris mTqmeli.
Sevxvedrivar SesaniSnav momReral qalebsac: erisTavis ojaxSi momReral daros
badali ar hyavda urmulis TqmaSi. roca igi simReras SemosZaxebda, mis saxlTan mileTis
31
xalxi iyrida Tavs. ciciSvilebSi sufraze verc erTi kargi simReris mcodne da
momRerali ver mietoleboda anas. yanCavlianT gegenas mayruli gasaocari iyo, Tuki
vinme gauwevda amxanagobas simReris TqmaSi.
akvnis nanas TqmaSi fefe cimakuriZes toli ara hyavda. masze leqsic ki iyo
gamoTqmuli:
fefe zaaliSvilisa
cimakuriZis colia;
àkvnis nanisa~ RiRinSi
marTla bulbulis tolia!
bevri simRera bavSvobidan vicodi. xalxuri musikis didi siyvaruli iyo mizezi imisa,
rom 35 wlis ganmavlobaSi vmogzaurobdi qarTlisa da kaxeTis dabebsa da soflebSi,
sadac masalebis Sekrebis dros bevri siamovneba, magram mravali simwarec minaxavs.
mravaljer gamiTevia Rame mindorSi, davqanculvar grZel gzaze... ar damklebia arc
soflis avi ZaRlebis kbilebi, arc JandarmTa da sxvadasxva moxelis uxeSoba, romelTac
eWvs gvridaT Cemi saqmianoba.
soflad ucxo adamianis misvla da glexebis ndobis damsaxureba im pirobebSi ar iyo
advili. mravali Tavisi namdvili vinaobis dasaxelebasac ki erideboda da Cems
SekiTxvaze aseTi leqsiT mipasuxebda:
_ Sen mebaRes ras kiTxulob?

guliT miiRe xilio,
naRamuri ar gegonos,
miwidan akrefilio,
arc dasunTquli gegonos,
xezea dakrefilio.
es pasuxi ki niSnavda: rac giTxari, is xom Caiwere da Cemi gvaris xseneba ra saWiroao.
qarTuli xalxuri Semoqmedebis Sekreba pirvelad zaqaria faliaSvilis CagonebiT
daviwye. es iyo 1916 wels. maisis Sua ricxvebSi zaqaria faliaSvilis werili damxvda
binaSi. maSinve mivedi qarTul filarmoniul sazogadoebis skolis SenobaSi, sadac
kompozitors bina hqonda. mimiRo Cveulebrivi gulTbilobiT, gamomkiTxa mdgomareoba
da sityva Camomigdo qarTuli xalxuri simRerebis Sekrebaze. _ aba, scade, biWo! Sen
Tavisuflad SegiZlia qarTlur-kaxuri simRerebis Cawera, radgan, rogorc vici, bevri
ram ici qarTlisa da kaxeTisao. sadac gagiZneldes, Cemi fonografi moiSvelie, zogi,
romelic kargad ici, uimisodac SegiZlia notebze gadaitanoo. me vuTxari: jer
gamoucdeli var da vSiSob-meTqi. _ Tavdapirvelad yvela ase varT, roca imogzaureb da
gaecnobi simRerebs, maSin karg momRerlebsac iSovi da Senc bevrs Seiswavli; ise
gagiadvildeba, rom me gagaxsendebio.
im zafxuls apirebda qarTlisaken gamgzavrebas, viRac tatiSvilebTan, vgoneb, sofel
ZvileTSi. me piroba miveci, rom mis rCeva-darigebas Sevasrulebdi da imav zafxuls
gavemgzavre gors. aqedan daviwye qarTuli musikaluris Tu sxva saxis folkloris
Sekreba.
giorgi svaniZe
32
Tqmulebani
1. simRerebis sadauroba
`Jamiers" vervin wagvarTmevs, marTali aris `zamTari~

vambobT mravali welia, susxiania Cvensao,
igi kaxeTis Svilia, qarTlSia dabadebuli,
masTan arvis aqvs xelia. kabas atarebs Zvelsao.
`Cakrulo~ tyupiscalia, burTikaSvili gaxlavar,

moutania mwyemssao, SexeT am Cems TeTr wversao,
roca batonis venaxSi cali samares midgia,
yurZensa hkrefda bevrsao. veRar vicocxleb bevrsao.
Tu damijerebT, kargs izamT,
`Svidni~ rom naxsenebia, exla mobrZandiT Cvensao!
motanilia Cvensao.
`modiso mteri, kaxelo~,
Semoparula Cvensao,
orives kargad mRerian,
sufrasa amSvenebsao.
2. mkis simRera
biWo! sicxeSi simRera, Tan muSaobas ver igebs,

malamo aris gulisa; Tan sicxes oxer-tialsa,
muSaobis dros daWeqva Tu muSaob da Tan mReri,
sakmeli aris sulisa! iwyeb xmebisa trialsa _
ori dRis yanas samxramde

daawyebineb grialsa,
Semdeg miwvebi CrdiloSi,
yurs ugdeb foTlis Srialsa.
moxucTa gadmocemiT, mkas ar Seudgebodnen, sanam am leqss ar ityodnen. muSaobis

dros, miT umetes mkaSi, simRera ar unda SeewyvitaT. marTlac, imTaviTve, mkas RviZl
ZmasaviT Tan sdevs masTan Sexamebuli simRera.
33
ager yanas moedo momkelTa gundi... igi daiyofa patar-patara jgufebad. TviTeuli
jgufi avsebs sves (yanis patara nakveTia, viwro, sadac daeteva 7-10 momkeli). am jgufs
hyavs Tavisi winamZRoli _ mesveuri, romelic, rogorc namglis mosmasa da simReraSi,
ise masTan dakavSirebul mixra-moxraSi sjobnis danarCenebs.
mesveurma momkelebi mWidrod ar unda ganalagos, raTa mkis dros namgliT TiTebi
aravin daibalTos.
yvela mesveurs erTi saerTo xelmZRvaneli, wamyvani hyavs. ager gaxurda mkac. wamyvani
SemosZaxebs patara `solos~ _ `hopunas~, Semdeg mas mTeli jgufi mihyveba:
heri, herio,
heri, biWebo!
Cemo gvritebo!
aba, mousviT!
ai, namgali!
yana Segvqmnia
ai, samkali!..
am simReras rom morCebian, erTi maTgani romelimes gadasZaxebs, viTomda gajavrebiT:
_ ro ejibrebi metoqes,
aba, agwono, ra moxval.
meorec kvers daukravs:
_ xom xedav, besos ver misdevs,

mkaSi CvenTan nu wamoxval!
dacinvis obieqti, viTomda nawyeni upasuxebs:
_ me kidev kacs meZaxian,

Sen dedakaci gamoxval!
da miiwevs damcinavisken. gaCndeba `namglebis triali~, magram am dros wamyvani

dasZaxebs:
àaaam!~ da siCume Camovardeba swrafad (es momzadebis niSania).
34
wamyvani mopasuxe danarCenni (banebi)
im!.. ho!.. _
im!.. ho!.. _
im!.. ho!.. fog! oga...
im!.. ho!.. tah! ta!
im!.. ho!.. tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
sves mimyolni rom Sejgufdebian, wamyvani gadasZaxebs mesveurs _ xi! e.i. ganze gaiwie,
Torem erTmaneTs davasaxiCrebT namglebiTao. mesveuri swrafad gadaxteba gverdze.
momkelni gaiSlebian da Tavisuflad ganagrZoben TavianT saqmes _ mkas.
xi!.. xi!.. tah! ta!

xi!.. xi!.. tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
ager TavTavis simZimisagan welSi moxrili yanac SexvdaT, maSin wamyvani ityvis:
Coq! Coq! tah! ta!

Coq! Coq! tah! ta!
tah! ta! tah! ta!
tah! ta! tah! ta!
welSi gaSlil yanas rom miadgebian, wamyvani gadasZaxebs:
ade! ade! tah! ta!

ade! ade! tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
tah! tah! tah! ta
35
gasamxneveblad wamyvani ityvis:
win! win! tah! ta!

win! win! tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
tah! tah! tah! ta!
simReraSi CaurTaven xolme sxvadasxva saxis saoxunjo mixra-moxras, Tanac àwvalebs~

momkelT wamyvani, _ ra aris meti sixalise gamoiwvios maT Soris.
wamyvani mopasuxe
im! ho!
im! ho!
(pauza) (pauza)
im! ho!
im! ho!
(pauza) (pauza)
ase da amgvarad àwvalebs~ wamyvani amxanagebs. is gaTavebis niSans ar iZleva. erT-

erTi usayvedurebs wamyvans:
e rom gvatyueb, besao,

yanyratom daikvnesao;
daiwyeb, aRar aTaveb,
rogor iqneba esao?!
wamyvansac es unda. man yasidad moigona aseTi xerxi, raTa mkis SenelebiT, Seasvenos
momkelni. mileqsvis Semdeg wamyvani isev gadasZaxebs:
im! ho! _
im! ho! _
im! ho! hog! ogaa!
(2-jer)
36
saerTo JriamuliT esec damTavrdeba.
es wuTieri Sesveneba-Seneleba mkisa, wamyvanis azriT, sakmao ar aris. jgufidan erT-
erTi wamoiZaxebs:
miviare, moviare,
qali vnaxe mwoliare;
TaviT edga msxmeli vaSli,
bolos ufro msxmoiare!
Tvali uyav, SemombRvira...
da gaCumdeba mTqmeli. danarCenni SeubRveren. aclian azris damTavrebas, Tanac mkas

aneleben.esec xom erTgvari SeRavaTia maTTvis!
erT-erTi, moTminebidan gamosuli, SesZaxebs: `mere, mere! mere ra, rom SemogbRvira?~
mTqmeli dagvianebiT upasuxebs: `mere da... qmarze varo mgloviareeoo~. amis gagonebaze
yvelas sicili autydeba. es wuTieri Sesvenebac mTavrdeba.
am simReris damTavrebis Semdeg Seudgebian sxva, ufro dinji tempis simReras _
`heri-egas”.
I jgufi2
he! he! heri ega, aba mkaSi gamomcade.

` ` ` ` rogora vmkiT am yanasa,
` ` ` ` xeleuri Znas waagavs,
` ` ` ` ise vusvamT am namgalsa,
` ` ` ` iseTi fxa davuyenoT,
` ` ` ` SeberviT gaswyvetavs Tmasa!
amis Semdeg, Tu gagrZeleba surT, romelime simReras Caumatebs: aviRoT

magaliTisTvis `mius-mousvi kudsao~. amis leqsi aseTia:
miusv-mousvi kudsao, Tu male ar gadaSenda,

batoni mogcems fulsao, eSmaks migvicems sulsao;
mogcems da isev wagarTmevs, ToneSi kuts ar SegvarCens,
nu gaitexav gulsao! gagviwyvets wiwil-kruxsao!
2
pirveli jgufis kilos meore xmebi da banebi imeoreben. meore xma imeorebs pirveli xmis naTqvams, bani ki
Tavis partias uxamebs.
37
am dros Tu Tvals mohkravdnen batonis romelime kacs, anu `batonis ZaRls~,
rogorc glexebi eZaxdnen, mouravs an TviT batons, maSinve leqss Secvlidnen:
batoni RmerTma gvicocxlos,

glexkacs umarTavs xelsao;
misi cudi ar gvaCvenos
vTxovT usaneTsa, gersao!
da sxv.
Tu batonma yuri mohkra, RimiliT miva, miesalmeba momkelebs da nasiamovnebi

gamoemSvidobeba èrTgul glexebs~.
muSebs gulSi ecinebaT batonis yeyeCobaze. ukanaskneli moSordeba Tu ara, momkelni
sityvebs Seatrialeben imav kiloze:
rodis iyo glexs uyvarda

esa Tu is batonio,
glexi kacis sisxlis msmeli,
maT gamyvlefis patronio!
morCebodnen Tu ara mkas, miiswrafodnen samxris an sadilis saWmelad (ukanaskneli

ufro adre ician), mayrulisa an mgzavrulis simReriT.
roca samxars morCebodnen, zogi miwveboda Tvalis mosatyueblad, zogi ki laparakSi
erToboda.
Sesveneba 2-3 saaTs grZeldeboda. zogjer ki ufro adrec gaswevdnen samuSaos
mosaTaveblad.
am dros sicxe ukve `motexilia~. axla ufro laparakSi atareben mkas. simReras is
gemo aRar aqvso, ityvian xolme.
mamiTadSi zogjer 400-500 muSa-momkeli moiyrida xolme Tavs. gamzadebul adgilas
gawyobili iyo or-ori ficari. aqeT-iqiT daRlil-daqanculi muSebi mousxdebodnen.
kargad rom dapurdebodnen, TavTavianT soflebisaken gaeSurebodnen simReriT.
38
3. Toxnuri
a gulgaReRili, peranga,
rodis iqneba moveswroT, davyureb dedamiwasa;
biWebis Camokrebasa; Cvens qalebs davenacvlebi _
dagiJdebian qalebi, gogoebs glexkacisasa.
iwyeben Tavis qebasa!
g
kopwiaT moirTvebian, ar minda, sul ar moviyvan
gaaCaReben lxinsao; colad qals Tavadisasa,
biWi gogos aTamaSebs, isev glexisa sjobian
ar uyureben bindsao! aznaur-Tavadisasa.
b d
gulgaReRili sicxeSi glexis qali var TaTela,
davyureb dedamiwasa, riTi mjobian naTela,
vToxni da vToxni simindsa, aznaurisa qalebi
ZirSi ar vtoveb wiwasa.3 didma xoleram gaTela.
ase vmuSaob mTeli dRe, mTeli dRe saxlSi arian,

ara maqvs mosvenebao! Wamis mets ras akeTeben,
Cvens gogoebSi TamaSi abale CemTan movidnen,
uh! rogor menatrebao! Tu Cemdens gaakeTebeb?!
Camovuvlidi `cangalas~, pirze raRacas isvamen,

Tavs davukravdi lizasa; eridebian mzesao;
gaTenebamdis vlxinobdiT drozed gaTxovebisaTvis
karebze onofrisasa! evedrebian RmerTsao!
simReras mivayolebdiT _ me ki Tumc glexis qali var,

sagalobelsa RvTisasa; koxta maqvs Tvali, tanio;
Toxnurs rom avukidebdi buzebiviT aireva
kilosa mravalxmisasa! Cvens saxlSi maWankalio.
gaTenebamdis vToxnidi mexi imaTac davTxliSe,

xan Cemsas, xan ki sxvisasa, CemTvis zedmeti ario;
arad vagdebdi, Tu Zalze ra miWirs gaTxovebisa,
cecxli ekida miwasa. misTvis didi dro ario.
3
wiwa _ sarevela balaxi.
39
aznaurs me ar gavyvebi, E
is sxva sisxlisa ario; vinc Toxnurs kargad damReris,
Toxis magivrad uWiravs swored muSa is ario;
Tari da sazandario! vinc ZirSi kargad gaswmendavs,
marTla mToxneli ario.5
Tumc Tvalebs mikravs eSxiTa,
batoniSvili ario; Toxnis dros soflad ver naxav
marTla lamazi ki aris, verc erT RinRlian biWsao;6
viT maisisa vardio! gogoebi ki dardoben _
cxenebs ucvlian riksao!7
me mirCevnian mitroi,
glexkacis Svili ario; Civian, rodis iqneba
Toxi uyvars da namgali, moveswroT maTTan lxinsao;
pirveli muSa ario. rom guli CamovaSoroT
amden dardsa da fiqrsao!
glexis qali var, TaTela,
ar dadis Cemi calio; RmerTmani, imdens vixtuneb,
aznaurisa naTela gavxexav flostis Zirsao,
CemTan maxinji ario.4 onofres saxlTan Cavuvli,
ar movikideb Zilsao!
maTi ymawvili ar minda,
ra Cemi cali ario; yuri daugdeT ToxnurSi
me mirCevnian mitroi, gabaSvilisa biWsao!
namdvili glexi ario!
4. sawnaxluri
(qarTlSi Cawerili sxvadasxva dros)
`marTalia, qarTlSi im zomis venax-zvrebi ar icis, rogorc kaxeTSi, magram CvenSi

SigadaSig mainc Sexvdeboda kaci mozrdil venaxebs _ kargad mowyobilsa da movlils~,
_ miambo sofel tirZnisSi mcxovrebma vano samadalaSvilma.
4
zogjer _ `CemTan bayayi ario”.
5
kargad mToxneli.
6
axlad ulvaSayrils.
7
cxens erT-erT wina fexze samkuTxedi xis patara naWers Seabamen, raTa Sors ar wavides da advili
dasaWeri iyves. aq: maTi gogoebi arafers akeTeben, am mniSvnelobiT aris naTqvami.
40
èrTxel Semodgomas sofel atenSi momixda wasvla saqmeebze, _ ganagrZo vanom. _
swored rTvloba iyo gaxurebuli. iq, atenSi, mosuliyo axalqalaqidan erTi glexi
oqrosiaSvili. gacnobisTanave davyonaRdiT. is simReris moyvaruli gamodga. sadac
simReras yurs mohkravda, ar moSordeboda... manam sawnaxelamde mividodiT, xan aqeT
gveweodnen, xan _ iqiT: `mobrZandiT, dagvloceTo~.
ìmdeni uremi idga, rom tye egoneboda kacs. sawnaxelSi Svidi Tu rva sxvadasxva ieris
damwuravi idga mxrebze xelebgadaxveuli, Tan mRerodnen, Tanac swuravdnen. sawnaxelis
bolos barZayissimsxo tkbili gadmoCqefda. tkbili Cadioda askokian qvevrSi. am dros
sawnaxelidan mogvesma erT-erTi damwuravis xma:
I II
RmerTo, RmerTo, didebulo, RmerTo, qveynisa gamCeno,
gamCeno yurZenisao; gamCeno venaxisao;
zed xunZlav Zvirfas margalits, iyavi Cveni mzrunveli,
TiTo Ziri aqvs xisao. am Cveni koxta zvrisao!
Wkviani kaci ar dalevs budeSurs xeli Seuwye,

misgan gamoxdil tkbilsao, wveni aqvs badagisao;
Tu dalevs, fexebs gaWimavs, saferavs gemo mieci,
ver gava bewvis xidsao. gemoi zedaSisao.
roca butbutsa daiwyebs, Tu mze dasWirdes, ucxune,

Tumca ar mogWris kbilsao, sargoa yvelafrisao;
mainc bevris smas eride, wvimis dros wvima mieci
Torem gagibrTxobs Zilsao. winaswarmetyvelisao.8
rodesac davaJkacdeba, ro dapurdeba, daSaqre,

daemsgavseba dinjsao, cvari ar Sehyves wylisao.
zomaze Seejibrevi, dabrawe CamiCiviTa,
Torem agirevs tvinsao! mZle iyves mraval wlisao!
wyanwyarasaviT gaxtunebs, kargs tkbils CavasxamT, magrama

mTlad dagamsgavsebs giJsao, amovrwyavT Zalze mdaresa;
xan aqeT gtyorcnis, xan iqiT, sircxviliT Tavs ver gamovyofT
wumpeSi amogsvrisao. gors aqeT, Cvensa mxaresa!
8
xalxis azriT, wvimis moyvana SeeZlo mxolod ilia winaswarmetyvels, iseve rogorc setyva da Weqa-
quxilisa.
41
aba, biWebo, marjveda mousvaT, biWo, sarcxsao,
xeli CasWideT sarcxsao; ar davamsgavsoT farcxsao,9
uTaqeT yvela kuTxesa, garandeT qvevri krialiT,
Torem vigemebT marcxsao! Torem vigemebT marcxsao!
vano samadalaSvilis gadmocemiT, ase mRerodnen `sawnaxlurs~ mejvrisxevelebi.

sawnaxelSi ficrebi iatakiviT iyo dagebuli, cotaTi daqanebuli, rom tkbili ar
Segubebuliyo da Tavisuflad gadasuliyo qvevrSi milis saSualebiT. dawurvis win erTi
Camoiloceboda, Semdeg SemosZaxebdnen simReras:
RmerTo maRalo, caSi xar xan Tu ilias braxuni13

qveynisa gamCenelio, mogesmis, stace xelio,14
rac rom miwaze amodis, Torem Tu moxvda setyvai,
imisi sulCamdgmelio. gadarCenaa Znelio!
glexkaci marto ras izams, Tu mogvcem kargsa mosavals,

Tu ar Seuwye xelia, Tavi iyveso Senio;
dRe-Rame gaaTanabros gaqoT, gadidoT marada,
es misTvis isec Znelia! es iyves vali Cvenio!
dagvimwifevi yurZeni, Sobas Tu axal weliwads,

zedaSe aris Senio, aRdgomasa Tu sxva drosa,
Ze-xorci10 usasmlod11 darCes vaxsenoT Seni saxeli,
ra aris mosalxenio! Tumc Cvengan brZandebi Sorsa!
Tu mze sWirdeba, mieci, biWebo, magrad gausviT,

Tu wvima dasanamio, marcvali ar gadarCeso,
SenTvis, rogorca RmerTisTvis mtevani ise dafSvniteT,
ar aris dasananio?!12 saqajisTvis15 ar darCeso!
es `sawnaxluri~ sofel muxranSi gavigone.
9
e.i. yvelgan erTnairad movusvaT da ara aqa-iq, rogorc farcxma iciso.
10
Ze-xorcieli _ adamiani.
11
uRvinod.
12
Tavis droze wvimasac nu daiSurebo.
13
Weqa-quxili.
14
SeaCereo.
15
saqajavs eZaxian erTgvar dasawuravs, romelSiac atareben sawnaxlis Semdeg daWyletil yurZens
darCenili wvenis gamosawuravad.
42
5. qvevris recxvisa
I mxolod blis sarcxi gauZlebs,

mousvi biWo sarcxsao, Tumc ileva TandaTano;
ara hgavs xnulze farcxsao; bavSvisaviT Wyumpalaobs,
karg tkbils Caasxam, magrama roca usvam ganda-gano.
bolos miviRebT marcxsao!
wyalSi Cahkrav, amoiReb,
Rvino dahkargavs Zalasa, isev amoavleb wyalSi;
daemsgavseba wyalsao; galajuli Tu udgexar,
Tanac zemodan moigdebs im dRes ver ivargeb saxlSi.
Wangisebursa xavssao!
did qvevrs kibe mouxdeba,17
is raRa dasalevia, aris kargi sajdomio,
stomaqSi mogdebs Wvalsao, qvevris kedels mieyudo
muxlebSi sul mTlad mogfuSavs aris glaxa sadgomio!
da gamogilevs Zalsao.
qvevri Rormucela aris,
mousvi magra sarcxsao, recxva mas ar mosWarbdeba,
gaqlese sulmTlad qvevrio, rac mets recxav, rac mets xexav,
Sen mtlesaviTa dagedos, Rvino ufro kargi dgeba.
mnaxveli gyavdes bevrio.
kargi Rvino Sen gaamebs,
II RmerTsac esiamovneba;
marTalia, qvevri aris maS mousvaT sarcxi magra,
Semnaxveli Rvinisao; sxvanairad ar iqneba.
magram kargi recxva unda,
ar gaxde mis jinisao!16
qvevrebis recxvis dros simRera ar ician. `recxvis dros isedac suli exuTeba kacsa,
raki TavCaRunuli ariso, simReras rogor SesZlebs adamiani, arc iqneba da arc
gagvigoniao~, _ meubnebodnen leqsebis mTqmelebi. am dros ufro leqsebisa da sxvadsxva
ambis moyola ician.
xSiri iyo am dros rogorc batonis gamkilavi leqsebis, iseve saxumaro leqsebis
Tqma.
16
sanam kargad ar garecxo, Tavi ar daaneboo.
17
kibes Caayudeben xolme did qvevrSi, raTa ufro moxerxebulad imuSaon.
43
6. mxiaruli gazafxuli
`gamigia, rom dRevandeli `Wona~18 mimdevnoa `mxiaruli gazafxulisa~, e.i. rasac

dRes `Wonas~ eZaxian, uwin am droisTvis SerCeul simReras `mxiaruli gazafxuli~
ewodeboda Turme. mas im dros `Wonas~ mniSvneloba hqonia. momRerlebi daiarebodnen
soflidan soflad ise, rogorc Semdeg `Wonaze~ da hkrefdnen da agrovebdnen ara
kvercxebs, aramed imas, rac ojaxSi gasaTxovari qalis xelidan gamovidoda _ raime
nobaTs, ubraloc rom yofiliyo.
Zvelad kvercxebis aReba ara yofila wesi. simReramdis Camolocva ki ise yofila,
rogorc `Wonas~ Tqmis win. `mxiaruli gazafxulis~ leqsi Tu ar damaviwyda, _ ambobs
moxuci dimitri jafariZe, _ aseTi iyo:
ar dagaviwydes, vaJkaco, qalo, xom gesmis simRera,

satrfoi Seni gulisa; simRera gazafxulisa;
da Senc, ocnebis warmtaci gamoitane nobaTi,
damatkbobeli sulisa. ar iyves msgavsi wunisa!
moWame wuTisofeli, rac moumzade sasiZos,

xSirad momcemi wylulisa, iyves vardisa sunisa;
agcdes yoveli tanjvai, wlisTavze vaJi mogeces,
dRe ganvle sixarulisa! gamZlei saukunisa!“19
II
`mxiaruli gazafxulis~ simRera gazafxulis mosvlas niSnavda, _ miambo moxucma

kobiaSvilma. _ soflis xalxisaTvis karg gazafxuls didi mniSvneloba hqonda.~
adamianis cxovrebaSi axalgazrdobis xana sanatreli da lamazia Tavisi SinaarsiT.
adamiani sruliad icvleba, xalisianad iwyebs muSaobas, saqmes gulmodgineT ekideba,
yvelaferSi muyaiTobs. cdilobs zamTrisaTvis sakmao mosavali _ sarCo moiyvanos, raTa
Semodgomaze dabinavdes da Tavis gulis tolTan SexmatkbilebiT Seudges ojaxis
mowyobas.
18
`Wona~ – saweso simRera, romelic sruldeboda gazafxulze, aRdgomis dResaswaulis wina kviras.
19
didi xnis sicocxle hqonodeso.
44
am dros axalgazrda gasaTxovari qalic amzadebs Tavis momaval amxanagisaTvis
ramerumes, qsovili iqneba es Tu sxva saxis saCuqari.
es saCuqari wilad xvdeba im jgufs, romelic yvelaze adre miulocavs momaval
sapatarZlos.
meored da mesamed misulic ar wava xelcarieli, magram Tavankars veRar miiRebs, is
ukve pirvelad misulma jgufma igdo xelSi. momReralTa misvla da mimRereba erTgvari
niSani iyo imisa, rom qalwuli mzad yofiliyo momaval bednierebisaTvis; Camolocva
bevrnairi saxisa iyo, magram metwilad aseTs mimarTavdnen:
`RmerTo, aaSene es ojaxi, miec mSvidoba da dRegrZeloba. marxva sinanulisa,
aRdgoma sixarulisa gauTene am ojaxsa~. Tanac daayolebda:
gazafxuli keklucia saqmro Sexvdes misi fardi,

ise, rogorc dilis vardi, kargs gauxsnis gatkecil Subls,
Tu rom sasZlo moRuSula, gadeyreba im wams dardi
gulSi udevs raRac dardi, da, Tu vinme daiwuna,
am dRidana igi fiqrobs. etyvis: xevSi gadavardi.20
meore ganagrZobda:
eo, meo, Seni saqmro CvenTan aris

Seni Wirimeo! tanad alvis xeo,
`mxiaruli gazafxuli~ mxar-beWi tariels ugavs,
momilocavs meo! Tan lariviT zneo!21
magram morcxobs Zaliana,

saqmeSia mxneo;
civ haers ar mogakarebs,
RmerTsa vficav meo!
gasaTxovar qaliSvils gulSi sixarulis naperwkali moedeba, Tumca icis, rom yvelas,
visTanac ki mivlen misalocad, misamRerad, aseTive sityvebiT miuleqsaven. miuxedavad
amisa, igi mainc nasiamovnebia da cdilobs rame kargi gamoutanos momRerlebs. Tu
romelime ojaxSi SexvdebaT gauTxovari morcxvi, amisTvisac aqvT gamzadebuli leqsi:
20
Tavi damanebeo.
21
kargi znisaao.
45
qalo ras gaCumebulxar, siCume maSinc geyofa,
TiTqos pirs gedgas wyalio, gverds rom gijdeba qmario;
am leqssa pasuxi unda, gamogvitane nobaTi,
es aris Seni valio. gaaRe saxlis kario!
momRerlebi aqedan sxva ojaxSi gadavlen, iqidan kidev sxvasTan mivlen, da ase ivlian
manam, sanam mTel sofels ar Semouvlian. ase yofila Zvelad. Semdeg Camolocvam cota
feri icvala. xvadasxva adgilas sxvadasxva sityvebs umateben.
raki `Wonam~ Secvala `mxiaruli gazafxuli~ da fexi moikida, mas aqeT gavrcelda
kidec, es `Wonac~ erT-erTi ZvelTagani simReraa, Tumca mas win uswrebda `mxiaruli
gazafxuli~, romlis kilo, samwuxarod, axla dakargulia.
7. ze-myrelo
(saferxulo)
`ze-myrelo,~ sxva saferxulosTan SedarebiT, nakleb monawileT Txoulobs, radgan

igi orsarTuliania.
Zirs myofT, xelixelT gadaxveulT didi Rone esaWiroebaT da muxlebis gamZleoba,
raTa zemdgomni Seimagron da Tanac imoZraon, sanam simRera ar damTavrdeba. wamyvani
(qvemdgomTagani) daiwyebs erTgvari SesavliT. mas mihyveba mTlianad Zirs mdgomi jgufi.
Zirs myofni rom morCebian, maT mxrebze mdgomni, anu `ze-myrelni~, CamoarTmeven kilos
_ imeoreben Zirs myofTa namRers. bolos, roca dabla mdgomT moesurvebaT, aniSneben
zemdgomT moZraobis SenelebiT da SeerTebuli ZaliT amTavreben kidec ferxuls.
`ze-myrelos~ qarTlis yvela sofelSi erTnairad ar asruleben. `ze-myrelos~
teqstic sxvaobs.
ai, erT-erTi leqsi:
zemodan CamosZaxeben:
ze-myrelo, ze-myrelo, qve-myrelo, qve-myrelo,
Zirsa (da) Camosayrelo, zeviT (da) amosayrelo,
Tu Camoxval (da) Camodi, Tu amoxval da amodi,
Tu ara _ ZaliT CamogyriT. Tu ara wridan gamodi.
varale biWo, varale, varale, biWo...
varis varali, varale!
46
zemodan CamosZaxeben: zevidan Camoukivleben:
qve-myrelo, qve-myrelo, mkaTaTves puris xvavzeda
zeviT (da) amosayrelo, Tovlis zRmurdlebi eyara,
Tu amoxval da amodi, magram mzis sxivebs cxovelsa
Tu ara wridan gamodi. wuTier gadaeyara!
varale, biWo... varale, biWo...
isev qvevidan SeumRereben: roca surT gaTaveba, damwyebi ityvis:

ze-myrelo, ze-myrelo, gveyofa lxini-ferxuli
ar mogvayeno ziani. `ze-myrelo~ Semoklebuli;
ar mogvce qeri da puri _ exla ki muxls qari mivceT,23
orive nakmaziani!22 ukvea SeSupebuli.
varale, biWo... varale, biWo…...
`ze-myrelos~ am variantis Sesaxeb Semdegi miambes: erT dros zafxulSi, gaxurebul

kaloobas, mosula Tovli. qarTlis soflebi, fca da tkoca, TeTrad iyo Turme
gadapentili Tovlisagan. xalxi SiSis zars autania, eklesiaSi zaris rekva autexniaT.
tirili mTel sofels moedo. SiSma Seipyro mTeli glexoba. am dros Tovli TandaTan
dneboda. samxrobaze ufro adre, gaxurebuli lewva gauCaRebiaT, saRamoze Seudgnen
ganiavebasacao. am movlenis STabeWdileba iseTi Zlieri yofila, rom xalxi ramdenime
Tve Tavis Wkuaze ar iyoo. es gadmocema deidisagan gaugonia cxinvalel dimitri
jafariZes (ix. SeniSvna 6).
dimitris hyavda amxanagad erTi mdeviseburi, araCveulebrivi zorba tanis
moxucebuli meduqne, Zalze bevris msmel-mWameli, ris gamoc mas metsaxelad
`beltiylapias~ eZaxdnen. es beltiylapia Tarze kargi damkvreli yofila erT dros.
Tari Tavis sasadilo daxlSi ekida da, Tu vinme sapativcemlo muStari movidoda masTan
dros gasatareblad, mixeili (beltiylapias namdvili saxeli iyo), mxolod maSin
CamoiRebda Tavis Tarsa da CaxleCili xmiT cota xnobiT daukravda-damRerda.
miuxedavad xmis uqonlobisa, imasTan mainc bevri xalxi iyrida Tavs. mimzidveli sityva-
pasuxi xels uwyobda am or mdevs. `beltiylapiac~, rogorc misi ufrosi amxanagi
dimitri jafariZe, Zveli ambebis boxCa iyo. dimitrim rom daasrula ambavi, Cven
SevekiTxeT am moxucs _ mixeils, Tu icis an Tu gaugonia rame `ze-myrelos~ Sesaxeb. man
grZeli wveri gaiswora, ulvaSebze xeli gadaisva da cota dafiqrebis Semdeg daiwyo: `ze-
myrelos~ zogjer amasac umatebdnen:
22
dabali xarisxis.
23
SevisvenoT, movrCeTo.
47
ze-myrelo, ze-myrelo,
kedeli gakravs safrisa;
rad ginda fari da xmali,
imedi Canasafrisa!...
varale, biWo...
`ze-myreloSi~ zogjer CaurTavdnen `saprotestos~ (misi sityvebia), saidanac Cans

uwindeli glexkacis gaWirveba, Seviwroeba batonis mier, usamarTloba, monoba. _ `ze
myreloSi~, _ ganagrZobs mTqmeli, _ glexi simReris dros CaurTavda sxvadasxva azris
leqss. Tu glexis axlomaxlo aravin gamoCndeba batonis erTguli, `batonis ZaRli~,
maSin glexi gulis mosafxanad aseT leqss CaurTavda `ze-myrelos~ ferxulSi:
gindac movides TavTuxi,24 Tavankari25 sxvas ergeba,

Svindmarcvala da fxiani, Cven dagvrCes nakmaziani,26
gindac dagvidges dReebi imaT miirvan Sav fxai,27
kalosTvis naTel-mziani, glexma ki nagav-bziani.
varale, biWo...
8. samaia
`samaias~ sam maias `samaias~ vin ar ityvis,

umRereben guliTao; es eSxisa wamalia;
xan xelebs aartaxeben, yvela qalwulis gul-mkerdSi
fexs xmaroben lulviTao! moparuli, namalia!
simReras da tanis rxevas gahkar fexi, gasrialdi,

mTlad galobas28 adareben, ise koxtad, ise nazad,
sammaias da TavanT guls, rom mnaxveli da gamgoni
batonis guls axareben! gadgeSalos fiandazad!
24
kargi jiSis xorbali.
25
saukeTeso.
26
gacxrilvis Semdeg darCenili nayari, nagviani xorbali.
27
xorblis kargi jiSi.
28
gabmiT, saeklesio galobis msgavsad.
48
Cven sam dasa maiasa, Tan davmReroT nazze nazad,
egeb gaexsnaT bedia; `samaias~ tkbili hangi,
sami sasiZo movides, rom Cvens hangs ver Seedaros
sityva Tqvan gasagebia.29 verc Conguris da verc Cangis!
Tvali gqondes mibnedili, samias vin ar ityvis,

rogorc Citsa nibliasa; es xom qalis lxini aris;
zogsa Severcxlili moswons, yvela vaJkacs gulSi moxvdes,
zogi gahyves RinRliansa! viT Subi da viT isari!
9. buqna, Woto
es simRera Tavisi sityvebiTa da Sexamebuli cekviT did mxiarulebas iwvevs

glexobaSi. sacekvaod Segrovdeba didi Tu patara, gaimarTeba wre. erTi rom SemosZaxebs:
`hai, hui, buqna, Woto~, ramdenime bans miayolebs, zogi ki imeorebs damwyebis sityvebs.
ucbad wreSi SeiWreba jer kaci, Semdeg _ qali. vinc leqsis azrs savsebiT Seuxamebs tanis
mixra-moxras, is gamarjvebulia da saxelic gauvardeba sofelSi. mas pativiT epyrobian
da ityvian: e, biWo, ra kargad daamsgavsa Wotsao. simReris teqsti aseTia:
hai, hui, buqna, Woto! patarZali morcxvi aris,

iTamaSe, buqna, Woto! Tvalebi aqvs giSrisao,
dauare buqna, Woto! _ (aqedan taSi iwyeba) tanis rxeva, moqniloba _
buqna, buqna, buqna, Woto! Zireuli ifnisao!
buqna, buqna, buqna, Woto!
sanam cekva ar dasruldeba, simReras Tavidan imeoreben. cekva da simRera

erTdroulad Tavdeba.
10. mzisa da mTvaris Cxubi

(sacekvao-safanduro)
am simReras asruleben qarTlSi, axali mTvaris gamoCenisas, anu, rogorc qarTlSi

amboben, mTvaris dabadebis dros. xalxis rwmeniT, amindis avkargianoba mTvarezea
damokidebuli: romel mxares gamoCndeba namgala mTvare, saiT aqvs moqceuli rqebi, saiT
kuzi, axal mTvares Saravandi aqvs Tandayolili Tu ara; gansakuTrebul yuradRebas
29
egeba movewonoT da gagvibedon siyvarulis gamomJRavnebao.
49
aqceven mis Tanamgzavr varskvlavs, romelic mTvaris gamoCenasTan erTad, xan
gvirgviniviT zevidan aqvs moqceuli, xan ki romelime mxridan.
imisda mixedviT, Tu rogori sulieri gancda gamoiwvia axalma mTvarem, glexkacma
leqsi gamouTqva am mnaTobs. es leqsi Sefardebul kilozea Camoqnili, mas fandurze
damRerodnen, xan ki TamaSobisaTvis _ cekvisaTvis xmarobdnen. mze gamohyavT qalad,
mTvare ki vaJia, igi mzis Zmaa, RamiT mosiarule, guladi.
mze eubneba mTvares: mTvare upasuxebs:

ramdeni xania giTvli, mikvirs Seni gabrazeba,
ras daxetialob Rame. rad ara xar CemTan tkbilad;
Tu Sen kai sulisa xar, iseTi ra dagiSave,
Tvali raT daaxamxame?! rom gagixdi gasakilad?!
moikrifevi eg Wkua, me Cemi dro-Jami vici,

nuRara xar egre anci; vici, Tu ra gavakeTo;
kuzi gamoisworevi _ zogs Tu gzasa gavunaTeb,
Seibrale glexi kaci! zogis unda vabneleTo!
Torem gasaqans ar mogcem, Sen xom mainc ar gagiva

mogcem wamals maTrobelas; CemTan Cxubi da qiSpoba,
Cemi sxivebis sicxovliT, girCev, kvlav ar amiwewo
glexkacs ar movakleb Svelas! Cveni amdeni xnis Zmoba!
Tu axal mTvares kargi amindi mohyveba, xalxSi ityvian:
meore dRes amovida,

amocurda caze mTvare;
Sevxede da Semomxeda _
suliT-guliT gavixare!
cudi amindobis momaswavebel mTvares umRerian:
meore dRes amoSuqda30

is uJmuri yeye31 mTvare;
Sevxede da SemomWyita,
sevdiT guli daviRare.
30
gajavrebuli, pirquSi amovida.
31
doylapia.
50
11. Cakrulo
qorwilia da qorwili, ar moaduno, CahkoWe,

mtersac nu gauxaria, Caakar, Caaartaxe;
SemovZaxoT da CavkoWoT, xma aukide ise, rom
jams pirqve dauxaria! ar iyves dune, arc mkvaxe!
Torem uRvinoT simRera egeb wlisTavze am ojaxs

yoveli, Zalze mwarea, xundma34 dauwyos RuRuni;
kaxuri gind sva TungiTa, dideda akvans arwevdes,
uxmod32 maxoxze mdarea.33 papa ki zRapars duduniT
SviliSvils uCurCulebdes
`mayruli~, igiv `Cakrulo~, _ RimiliT, ara wuwuniT!
orive Tanasworia,
gaRma-gamoRma cxovroben, qarTls `Cakrulo~ ar uxdeba,
gza arc Tu ise Soria. `mayruli~ misi wesia;
moxuci imas moimkis,
xma auwie, aukar, rac siyrmiT dauTesia.
Tan jami daayoleo,
mxari mxars amouyene, es mama-papiT naTqvami35
erTmaneTs daatoleo! simRera orivesia;
amaze Secilebao
maxvilze uaresia!
_ `Cven gaxlavarT sofel sabuedan, _ ambobs Zalze moxuci isaka Zimistareli. _

Cveni gvaris kaci Tu qali simReris moyvaruli iyo. me, simReris garda, vWidaobdi kidec.
nadirobisaTvis xom suli mimdioda. xetialic miyvarda. movlili maqvs mTeli qarTli.
bakuriansa da borjomSi bevrjer vyofilvar. pirvel miliciis jarSi Cavewere jer kidev
pirRinRliani biWi. Semdeg qarTlSi, sofel zertSi biWad vemsaxurebodi mebatone
qarsiZis ojaxs. dedaCemi gaucvnia mamaCems lekebTan tyveobaSi. erTmaneTi SehyvarebiaT.
bolos erTi megobari lekis daxmarebiT mamaCems mouxerxebia dedasTan erTad gamoparva.
sofelSi rom mouyvania, mTeli glexoba gadareula dedaCemis silamaziT. maSinve rjuli
gamoucvlia da sul male ise Seuswavlia qarTuli laparaki da wera-kiTxva, rom mTeli
32
usimRerod.
33
uvargisi, ulazaTo ariso.
34
mtredis marTve, aq: akvnis bavSvi.
35
winaparTagan gadmocemuli.
51
soflis gogoebis ostatic ki gamxdara. mec dedaCemisagan vici, rac vici. maSin cxvris an
Zroxis beWze vwerdiT. dedas saucxoo xma hqonda, roca akvans miujdeboda, ise tkbilad
damReroda, rom xalxi, mezoblebi, gaocebaSi mohyavda.
Cveni simRerebi Zalze moswonda. mec mis Semdeg Semiyvarda simRerebi. misi zRaprebis
TqmiT bavSvebi ver vZRebodiT. exla, Svilo, aba, raRa xma SemrCeboda. hai, dedas! erT
dros karg momRerlad viTvlebodi... `mravalJamieri~ da `Cakrulo~ orive Zalze
miyvarda. mTeli dRe rom memRera, ar vicodi, Tu ra iyo daRla. exla ass gadavabije. Jer
avadmyofoba ra aris, ar vici.
Cvenma ojaxma bevri simRera icoda. yvelaze Zalian `Cakrulo~ gviyvarda. jer
mamaCemi daiwyebda. sawyals maRali, kirkita xma hqonda, magram me ufro gamZle viyavi.
lada (mamaCemis saxelia) miRebuli kaci iyo Tavisi araCveulebrivi janRoniTa da kargi
xmiT. roca uremze Calas, Tivas an sxva sapalnes davudebdiT, mama gadmomZaxebda: kargad
Caakari, Svilo, TokiTa, Torem dadebuli gimtyunebs da xalxi dagvcinebso, es rogori
glexebi arian, uremze dadebuli efucknebaT. rogorc `Cakrulos~ unda Zlieri da
mWeqare xma, ise uremze dadebuls gaTangva ar mosWarbdebao.~
gulma ar gamiZlo da moxucs SevekiTxe: ukacravad, biZaCemo, maS `Cakrulo~ Cakruls,
galastuls, CaboWils, CakoWils niSnavs-meTqi? èbe, ebe, e ramdeni sityva miTxari,
Svilo. erTi es mibrZane, sadauri brZandebi, mgoni qarTlidan unda iyve, radgan eg
sityvebi iq, qarTlSi, xSirad msmenia Cem iq yofnis dros~. me Tavi davuqnie. moxucma
gaiRima. Cvens garSemo xalxma Tavi moiyara da garindebuli yurs ugdebda enatkbil
moxucs. moxuci cota SeiSmuSna, xalxs Tvali gadaavlo da daiwyo:
`me sabuedan wamovel, rac ki mamidan vicodi,

wnoris wyals Sevdgi fexia; gavWime, rogorc verxvia;
erTi ymawvili Semomxvda, rac miTqvams, ar momiRricavs,
mis sityva iyo mexia. gverdze ar gadmigrexia.
mec Cemeburad vuTxari, `Cakrulo~ Cakruli aris,

Tumca var xniTa bexia; wneliT an mokle RvediTa;
mkiTxa _ Cakrulo ra ris, an artaxebiT, an TasmiT,
an sad aidga fexia?! ar iborZikos SvebiTa.
xmas gasaqani mieci,

gainavardos nebviTa;
sadac ki unda, Cahkari,
leqsi ar unda sxvepiTa!~36
36
ar unda aCqareba simRerasao
52
aq moxuci SeCerda. Cibuxi gatena, gaaCaRa, cotac Seisvena. zogierT iq myofs egona,
albaT, leqsi daaviwyda, imitom SeCerdao. erT-erTma iq myofma RimiliT gadmosZaxa: _
e, biZia! safaneli Semogaklda, rom gaCerdi? moxucma Cibuxi ceriT datkepna, masac
gaeRima da ganagrZo:
ìmdeni safaneli maqvs,

gatenavs sam-oTx beRelsa;
ver aikidos verc erTi,
gind misce zertel-WeRelsa~.37
am dros gaisma matareblis gasvlis zaris xmac. yvelani faci-fuciT wamovxtiT,

mivaSureT matarebels. moxucTan movarda erTi darbaiseli qali, waavlo Cvens mobaasis
bargs xeli da, TiTqos gajavrebulma, wams gaitaca rogorc bargi, ise moxuci. _ `daica,
dedakaco, e mexiviT rom meci, im ymawvils gamovemSvidobo mainc~. qalma moxucs yuri ar
aTxova da miaSura matarebels. moxucma mainc moibruna Cemsken piri da salami momca _
gamomemSvidoba. mec siamovnebiT vupasuxe da mivakiTxe matarebelSi Cems adgils, cota
xnis Semdeg erTma WaRaraSereulma kacma, romelic Cvens laparaks usmenda, Caaleqsa:
ZimistaraanT isaka tkbilad daberda isaka,

momReral ladas Svilia; mZivebaTa aqvs kbilia,42
mTel soflis dekanozia,38 Zveli ambebis beReli,43
ar ekideba Zilia...39 molaparake tkbilia.
axalgazrdobas yofila aseTi aris isaka,

monadire da gziria,40 momReral ladas Svilia!
sikvdilma Tvali rom mohkra,
SiSisgan gadairia.41
37
zertel-WeReli _ WeReliZe, Zal-RoniT ganTqmuli vaJkaci.
38
ufrosi.
39
sikvdili veras gaxda masTanao.
40
siarulis, mogzaurobis moyvaruli.
41
sikvdilsac ki SeeSinda amisio.
42
e.i. arc erTi kbili ar akliao.
43
ambebis mcodne.
53
*** ***
bieTidan wamoviRe44 niaRvars daexra gzebi,
erTi saZne rcxilis SeSa, ube45 Zalze qanaobda;
mejruxevs rom mivatane, Tvlebi lafSi ifleboda,
Rrantem Tvali gamiSeSa; ru ki xramSi Wenaobda!
***
46
yevarSi mozvrebi meba, davivake48 rogorc iyo,
urmis TavSi nikorebi,47 samSvidobos gamovedi;
rumbisaviT datuknuli, Seni Wirime, `Cakrulo~,
nanaxi hqondaT es gzebi! rom pirnaTlad gamoxvedi!
erTgan ube gadiRrica, roca tyeSi urmiT waxval,

vTqvi, gadabrunda es iyo, ube wres rom ar gadascdes,49
Casakravi gawyvetila, yvelaferi gaaswore,
wneli RerZi aRar iyo! `Cakrulic~ ar dagaviwydes!
gavaCere, wneli movWer, `Cakrulo~ yvelgan gaamebs,

davgrixe da Cavakari, tyis gzaze Tu qorwilSia,
ube CavkoWevi, RerZze yvelgan xifaTs gadarCebi,
Cavawani, rogorc Zari! xma gaiwrTvnas WidilSia!50
magaria, rogorc rkina,51

rixiani, eSxiani;
xmac iseTi unda gqondes,
gindac iyo laSiani!52
Cveni azriT, aq naxseneb `CakruloSi~ nagulisxmevia qarTl-kaxuri simRera

`Cakrulo~, Tu zemoT moyvanil sityvebsa da azrs daukvirdebiT, `Cakrulo~ niSnavs:
magars, saimedos, rixians, eSxian simReras, romlis mRera moiTxovs maRali da rixiani
xmis mqonde momRerals. sinamdvileSic `Cakrulo~ ase imRereba.
44
sofeli, osebi mosaxleoben. mejvrisxevis Tavzea.
45
urmis nawili.
46
yevari, e.i. oTxi cali: urmis TavSi ufro janian saqonels, metwilad kameCebs, abamen, mis win ki xarebs an
mozvrebs.
47
e.i. kameCebi.
48
vakeze rom Camovedio.
49
ar gadaixaroso.
50
simReris varjiSi.
51
igulisxmeba simRera `Cakrulo~, romelic mas gaugia, albaT.
52
uSno, ulazaTo.
54
12. isemc ra vuTxra Wkuasa...
anu mokle mayruli
aznaur basilaSvilebis gvari qarTlis or sofelSi cxovrobda, erTi sofel karbSi,

meore _ sofel nadarbazevSi. nadarbazevel basilaSvilebis gvari ramdenime komliT
ganisazRvreboda. saxnav-saTesi sakmao, magram uniaTo, gamofituli goxa, eweri hqondaT.
karbeli basilaSvilebis miwebi ki, Tumca mogvaris miwebTan SedarebiT naklebi iyo,
magram noyieri, mosavlis sakmaod momcemi iyo. erTxel karbelma basilaSvilma inaxula
Tavisi mogvare nadarbazevSi. Tan waiyvana ramdenime cxenosani. maTSi eria misi enawyliani
da kargi momRerali mouravi _ metsaxelad yvanyvala. es meore saxeli imitom daarqves,
rom cxenze sasacilod ijda, sul yvanyvalebda. maspinZelma mogvaris pativsacemad
moiwvia axlo-maxlo Tavadaznauroba da kargi sufrac gauSala. qeifis dros maspinZelma
uSvelebel yanws _ `jixvs~ _ xeli mosWida, jer TviTon miirTva, Semdeg Seavso RviniT
da gauwoda mogvares, Tan trabaxiT daayola: _ Cemo saxlikaco! Cemi mamuli Sens
mamulze Zalze metia da mosavalsac kargs iZlevao! stumar mogvares jixvis
CamosarTmevad gaSverili xeli TiTqmis gauSeSda. igi gaaoca maspinZlis sicruem da
ualago trabaxma, magram pasuxi ver gasca, mxolod yvanyvalas gadaxeda. yvanyvala
aranakleb gaakvirva maspinZlis mtknarma sicruem da saqcielma. gaborotebulma da
nawyenma yvanyvalam, rom vera gaawyo ra, SemosZaxa jer argagonili kilos simRera,
romelsac Tan miayola sityva-leqsi. ìsemc ra vuTxra Wkuasa, mawoni jobdes wuasa~.
danarCenebma xmebi Seuxames da ramdenime xnis Semdeg ki Seinavarda axali saxis simReram,
manamdis arsad gagonilma da Tqmulma. am axladgamoCarxul simReras mokle mayruli
uwodes.
gaTavda wveuleba, stumrebi gamoeTxoven trabaxa maspinZels da gaudgnen TavianT
gzas. maspinZlis sityvebi yvanyvalas gulSi CarCa. igi ver isvenebs, gulis mosafxanad
SemosZaxebs:
isemc ra uTxra Wkuasa,53 cxvars bevri matyli asxia,

mawoni sjobdes wuasa, Tanac waagavs fuasa;54
simagriT ra Seedreba kvars miscem, aitruseba,
jagarsa, anu Zuasa! daiwyebs glaxad wuasa!55
basilaSvili, goxis patroni,

trabaxa aznauria;
xedav sadilze ra urcxvad
sityvebi gadauria?!
53
tyemlis SeWamandi.
54
gaRvivebuli, gafuebuli.
55
wvas daiwyebs, aitrusebao.
55
erT-erTi cxenosanTagani gadaukravs yvanyvalas:
yvanyvala javriT skdeboda, axali kilo moaba,

e ra Tqva, sadauria, yvelam acqvita yuria,
axali leqsi galeqsa suyvela amas iZaxda:
mwyobrada, ar auria! `netavi sadauria?!~
yvanyvalas damSvideba ar iqna. igi isev ganagrZobs:
maspinZlisani ymuodnen,56
sulmTlad dagviskda yuria!
igive cxenosani yvanyvalas gasabrazeblad etyvis:
mis momRerlebma Caides

Cveni yvanyvalas Suria.
mogvareze gajavrebuli stumari ityvis:
mas Semdeg mogvareebsa

sisxlis aReba swyurianT!
13. atenis Rvinov, naqebo!..
`Cven batonTan xSirad mobrZandebodnen saqarTvelos yvela kuTxidan didi batonebi,

kaxeTidanac estumrebodnen xolme, _ daiwyo vano tlaSaZem, metsaxelad tiRam, _ me
maSin jer isev pirtitvela biWi viyavi. simRera-galobaSi cali ar myavda am Cems mxares.
ramdenime amxanagi gaviCine, yvela momRerali, kargi xmiani. Cveni simRerebi TiTqmis yvela
vicodiT. sadac ki SeviyrebodiT, mayrebiviT gavabamdiT simRerebs. erTxel mamaCemi
meubneba:
`_ biWo, tiRa! Sen xom gadagebuli xar simRerebze, xval Seni amxanagebiT batonTan
waxval. iq kaxelebi mobrZanebulan da iseTi momRerlebi mouyvaniaT, rom mexsaviT Turme
Weqaveno. batons smenia Seni kargi simReris Tqma da ganuzraxavs Seni amxanagebiT
daxvedra. yvelas Senze miuTiTebia. waiyvane Seni amxanagebi da, aba, Sen ici, ar
Semarcxvino. dRes ki yvela gaafrTxile, xmas mouaron~.
56
cudad mRerodnen.
56
im Ramesve SeviyareniT Cvens boselSi. CamovTvaleT simRerebi da xmadabla
gavimeoreT. Cven TviTonve mogvewona. meore dRes mivediT swored sadilobis dros.
batons gaexarda Cveni misvla. miTxra: _ aba, tiRa! axla Segetyoba koWebSi, rogori
momReralic xar Seni amxanagebiTao.
gaSales didkacuri sufra, iseTi rameebi ewyo sufraze, rom Tvalebi agviWrelda.
Cven erT kuTxeSi, kaxeli momRerlebi ki Cvens gaswvriv dasxes. Tamadad batoni idga.
gvaniSna simRera dagvewyo. Cven daviwyeT sufruli, kargad vTqviT, magram Relva
gvetyoboda, mogviwones da gvibrZanes TiTo-TiTo jami atenuri gadagvekra. Cveni
simReris Semdeg kaxelebze midga jeri. jer dabla daiwyes. Cven gagvikvirda, gvegona
ixrCobodnen. Semdeg TandaTanobiT maRla-maRla Setopes, bolos ise dasWeqes, rom
batonis saxlma zanzari daiwyo. erTma ise aukida, TiTqos caSi asvlas apirebda. es
`mravalJamieria~ kaxurio. yvelas moewona kaxelebis simRera. kidev sadRegrZeloebi
miayoles. kidev gadmomxeda batonma. erTma Cvenianma biWma gverdSi wamkra: àtenis
Rvinov, naqebo~ _ daiwyeo.
es simRera Cvenma ojaxma mama-papidan icoda. Cvenc ise SeviswavleT, rogorc gvqonda
gagonili da naswavli. Cvenc kaxelebiviT dablidan daviwyeT. sruli eqvsi muxli vTqvi,
xalxma rom yureba dagviwyo, xma agvikankalda, ufro maRla-maRla wavediT. bolos
gaTavebisas raRac xmauroba mogvesma, raRac Camovarda, Turme i oxer katas gadmougdia
langari da iseTi xma gamoiRo, marTla mexisa da quxilis xmasa hgavda. stumrebma Cven
Semogvxedes: _ `biWo, saxli ar dagvangrio Tavzeda, rogor aukide xmasao~.
Sin rom mivedi, mamaCemma Cemi amxanagebi ar gauSva saxlSi: _ aba, erTi miTxariT,
rogor CaatareT `xvna-Tesvao~, xom ar SearcxvineT qarTlelebio? cota xnis Semdeg
amxanagebic wavidnen~.
`...es simRera, _ ganagrZo vano tlaSaZem, _ Cveni mama-papidan modis. Zvelebs
uTqvamT: _ atenis Rvino kaxur Rvinos ar CamorCeboda, Cvensas rom `filenji~ ara
sWirdeso. qvevris Tavze mis smas araferi sjobian, magram, Tu cota imgzavra, mTlad
galaydeba, daCaCanakdeba, da kaci ver gaigebs, ver icnobs, atenuria Tu gaRmamxrelio~.
es simRera Semdeg giorgi tatiSvils57 vaswavle, mas CaukenWavs qarumiZesTvis (Zaan
moyvaruli iyo simRerebisa).
erTxel qarumiZem TortizaSi migviwvia. am simReris gagonebaze es darbaiseli kaci
kinaRam gadairia. mas Semdeg xSirad mivdiodiT qarumiZesTan, sadac giorgi (`Txis rqa”,
ase eZaxdnen tatiSvils) dagvxvdeboda xolme. qarumiZis ojaxSi gavicani kaxeli
mestiaSvili, kai momRerali. mas aqeT masac davumegobrdi. CemTan bevrjer mosulan. Cven
rom SemovZaxebdiT, mTeli oxera58 Tavs dagvedeboda. modioda da modioda ZRveni xonCa-
xonCaze~.
57
giorgi tatiSvilis da qarumiZis Sesaxeb cnobebi ixileT SeniSvnebSi.
58
sofel xidisTavis erT-erTi ubania.
57
14. guSin Svidni gurjanelni
(qarTluri varianti)
guSin Svidni gorijvrelni,59 isariviT mohqrolavda,

monadireni qarTlisa; zRarTa mosZvra xevis pirsa,
60
sanadirod gaemgzavrnen, mivediT da ver davZariT,
vada ro gavida xvnisa! gube idga mis sisxlisa!
gzaSi iares ramdeni, im Rames iqve avkafeT,

SexvdaT xevsuri im mTisa; cecxli davanTeT gzis pirsa;
orSabaTidan kviramdis rqebi orma avikideT,
kvali ver ipoves gzisa! laviwebi Cagvwyda mxrisa!
erTma mTis wvers, erT kldezeda ori kvira vinadireT,

Tvali mohkra zorba jixvsa, gacvda Ziri qalamnisa,
xuTi-eqvsi wyrTai hqonda, meTxuTmete dRes davbrundiT,
sigrZec kargi iyo rqisa! javri Cagvyva wyaros wylisa.
Svidni rigze gaviSalneT, àtenurs~ Zalze sjobdao,

ar vicodiT SiSi wylisa; ambobs beri gorijvrisa;
SevxedeT da davinaxeT aseTi ram ar minaxavs,
jixvi Tvalidan cremls hRvrisa! kaci var amdeni xnisa.
esrola berma papama, rqebi dedaboZs dahkida,

imedi aqvs mas isrisa; Svild-isari Tvalebs sWrisa;
esrola da moekida, aRar waval sanadirod,
jixvi wamovida Zirsa! yavli gamivida misa.
arc Tqven girCevT jixvi mohklaT,

gqondeT SiSi maRal RvTisa;
gorijvars codo aSoreT,
Tu gwamT madli xvnis da mkisa!
59
sofeli gorijvari goris axlos mdebareobs, begobze.
60
zogan _ wasuliyvnen.
58
1921 wels (daaxloebiT) Seviare bakurcixeSi (kaxeTi). erT ojaxSi bevri mSvenieri
simRera movismine. maspinZlisas erTma moxucma miipyro Cemi yuradReba. am moxucs erT
dros Turme mSvenieri xma hqonia. igi ganTqmul momRerlad iTvleboda. es gaxldaT
mestiaSvili, gamoCenil saxalxo momReral `dedas levanas~ amxanagi. raRac mizeziT mas
simRera aukveTnia. iSviaTad, rom xma amoeRo. erTi filenji sWirda: Tu vinme simReris
Tqmas sTxovda, igi maSinve wamoxteboda, miatovebda, rac unda kargi sufra yofiliyo,
da gaudgeboda gzas. raki misi aseTi ucnauri xasiaTi gaiges, Txovnas veravin ubedavda.
Cvens sufraze simRera mainc gugunebda. sxvaTaSoris SemosZaxes `guSin Svidni
gurjanelni~. mis gagonebaze mestiaSvilma cota tuCebi SeaTamaSa da gviambo Semdegi:
`simRera `guSin Svidni~ tyuilad hgoniaT kaxuri simRera. es qarTlidan gadmotanilia,
Sua qarTlis Svilia. zogs ki kaxuri hgonia. me erT dros qarTlSi vcxovrobdi, sofel
TortizaSi qarumiZeebTan. iq davrCi ramdenime wels. Cems maspinZels Zalze uyvarda
simRera. marTlac rom simReris Wipi iyo. qarumiZesTan xSirad modiodnen momRerlebi,
romlebic kviraobiT rCebodnen masTan. simRerasa da dros gatarebaSi amosdiodaT
suli. Sejibreba imarTeboda rogorc smaSi, ise simReraSi. yvelaze marilianad giorgi
tatiSvili (metsaxelad `Txis rqa~ sofel maranidan) mReroda. me sul mas mivCerebodi da
guldasmiT vusmendi, misgan viswavle es simRerac `guSin Svidni~. grZeli leqsi hqonda.
misi bolomdin Tqma SeuZlebeli iyo. Cven SemoklebiT vambobdiT.
leqsi Caviwere da zepirad daviswavle. roca giorgi ratomRac ar gamoCndeboda,
maSin mSveloda tlaSaZe ivane (tiRa metsaxelad). is iyo xidisTavis erT-erTi ganapira
ubnidan _ oxeridan~.
sadilma gaTenebamdis gastana. Semdeg cota davisveneT, siko sxvebTan erTad haerze
gavida. mec ukan davedevne. roca igi gancalkevebiT vnaxe, vTxove `guSin Svidnis~ leqsis
moyola. erTi ki gadmomxeda RimiliT, Cibuxi moimarjva, Tanxmobis niSnad Tavi damiqnia
da daiwyo zemomoyvanili teqsti. ài, Svilo, gurjaanelis namdvili leqsi, _ ambobs
mestiaSvili. _ me kaxeli gaxlavarT, tyuils ver mogaxsenebT an ra sakadrisia, miT
umetes, cali fexi samareSi midgia~. cota SeCerda, momibrunda da wamiCurCula: _ `kargs
izam, Tu im tatiSvilsac inaxulebT. is marTali kacia, daadasturebs Cems naTqvams~, _
daamTavra sikom. me didi madloba gadavuxade da erTmaneTs davSordiT.
meore dRes kardanaxSi Seviare n. gulisaSvilTan. mas vicnobdi jer kidev
Tbilisidan. Cemi misvla Zalze gauxarda. saRamos momipatiJa momRerlebi. kargi dro
gavatareT. aqac movismine `guSin Svidnis~ cnobili teqsti. aqac sxvaTa Soris SevekiTxe
erT-erT moxucs am simReris sadaurobis Sesaxeb. man aseTi pasuxi momca: ès simRera,
ymawvilo, qarTlidan Semosula, qarTlSia dabadebuli, rogorc gamigia. exla zogan
aseTi sityvebi Cauries (gulisxmobs `Cven SvidTa ZmaTa xevsurTa”), rom eSmakic ver
gaigebs qarTluria Tu kaxuri. marTalia, oriveni erTni varT, magram es simRera qarTlis
Svilia, iq Casaxuli da iqvea naSobi”. am meore dasturma mTlad damarwmuna am simReris
59
sadaurobaze, qarTlurobaze, magram sabolood rom davrwmunebuliyavi, amisaTvis imave
wels vinaxule giorgi tatiSvili sofel maranSi (qarTli). moxucma CamomiTvala
ramdenime simRera. imRera Tavis SegirdebTan erTad. daasaxela momRerlebi _ tiRa,
ivane tlaSaZe da kaxeli mestiaSvili siko. agreTve, gaixsena am simReris warmoSobac: ès
simRera _`guSin Svidni~ Cvenia, qarTluria. naswavlebma miCmax-moCmaxes. aq Caumates, iq
gamoakles, leqsi xom ar ician da ara”.
moxucTan xvewna ar damWirda. gamakvirva leqsis sizustiT gadmocemam. man Tavidan
bolomde iseve Tqva, rogorc kaxelma siko mestiaSvilma.
15. SaSvi kakabi
albaT, gagegonebaT soflebi: SaSveTi da kakabeTi. es saxelebi dRes cotaTi

gadasxvaferebuliao, _ ityoda xolme mamaCemi. am soflis mcxovrebT xmeli mWadi da
wyali rom hqonodaT, usimRerod ara Wamdnen, ise hyvarebiaT simRera. cxovrobda iq ori
momRerali: SaSveTSi _ darispani da kakabeTSi _ Tedo, `kiserad~ wodebuli. es ori
momRerali _ SaSveTeli darispani da kakabeTeli Tedo, sadac ki Sexvdebodnen
erTmaneTs, iq patara sufrac ki gadiddeboda, qorwilad gadaiqceoda.
mTelma goris mazram icoda amaTi amxanagoba da simRera. Tu gorSi Sexvdebodnen
erTmaneTs, saqmis gaTavebis Semde mividodnen SeCveul meduqnesTan yelis
Casakoklozinaveblad, Tan Seeqceodnen, Tanac SemosZaxebdnen simReras. roca maT
SemoZaxili, metadre darispanis xma gaismoda, gareT, mSieri Tu maZRari, didi Tu patara,
gamvleli Tu gamomvleli, yvela im duqans miaSurebda, saidanac darispanisa da Tedos
xma gamodioda. darispansa da Tedos meduqne danaxarjs aramc Tu axdevinebda, aramed,
piriqiT, TviTon mougrovebda Turme patara finias meSveobiT, romelic ise hyolia
dageSili, rom, roca patroni ubrZanebda, finia sasacilod or fexze datrialdeboda
da Semouvlida yvelas, vinc ki im dros im duqanSi qeifobda. finias `lekuri~ iseT
sicils iwvevda, rom moqeifeT araqaTi aRar hyofnidaT, rom eWamaT da esvaT. bolos
meduqne pawia nabdis quds Caudebda pirSi ZaRls. finia axla qudiT pirSi Camouvlida.
amis danaxvaze yvela Caugdebda fuls, ramdenic surda. amasac rom morCeboda, isev
patronTan mividoda. meduqne CamoarTmevda quds da Segrovils mTlianad gadascemda
darispans mis amxanagebTan erTad.
_ ras Svrebi, kaco, imis magivrad, rom Cven mogarTvaT Cveni danaxarji, Sen piriqiT
gvaZlevo, _ etyoda Turme darispani.
amaze meduqne upasuxebda:
_ Tqven xSirad mobrZandiT xolme da ase gaamxiaruleT Cemi stumrebi da es ra aris,
amaze metsac mogarTmevTo.
60
im or momReralze xalxs leqsic aqvs gamoTqmuli:
SaSveTeli darispani zafxulSi Tu kofoze zis

RvTisgan mironcxebulia, im mTvarian Ramesao,
sufraze ro naxavs kaci, urmuliTa mTlad moqargavs
is yelmoRerebulia. axlo are-maresoa!
dasWeqavs, Tu saWiroa,
rac rom sxvas ar SeuZlian; Woti mTlad xmas Caiwyvetavs,
mxolod kakabeTel Tedos SiSiT aWyets Tvalebsao;
Tu sufrasa gauSlian, SaSveTeli ki umReris
darispansa kval-kval mihyves, Tavis Svinda xarebsao.
marto imas SeuZlian.
qoxmaxebSi ar mRerian, mkvdrebic xom zeze dgebian,

viwroa da dabalio; aceceben Tvalebsao;
Zvel darbazs veras davaklebT, butbuteben: _ darispano,
mas erdo aqvs maRalio! RmerTic gagaxarebsao!
mTels mileTze vin ajobebs

Cvens bulbulsa SaSvelsao,
icocxlos da idRegrZelos
am Cvens are-maresao.
momReral kakabelze xalxma gamoTqva:
marTalia, darispani is SaSvia, Sen kakabi,

meti aris Senze woniT, Semkuli xar yovel feriT;
magram Senc ar CamorCebi, wminda giorgi gwyalobdes,
bulbulis xar iadoni! usaneTis, sarkis, geris.61
61
es saxelwodeba miakuTvna xalxma eklesiebs, romlebic aaSenes wminda giorgis saxelobaze am sam adgilas.
61
is62 `mayrulSi~ da ùrmulSi~, vinc ki erTad daginaxavs,
Sen ki òrovelaSia~ girevs Tqven erTmaneTSia;
dekanozic ver gajobebT nefe-dedoflis mayrebi
Tavis eklesiaSia! marcxdebian qorwilSia!
icocxle, Zmad Seficulo,

tkbilad dalie dRenia,
Sens yanyratos63 venacvaleT,
gimravlos monaSenia!
am or momRerals saxeli gauvarda. maT batonebs mouvidaT erTmaneTSi kinklaoba: _

ara Cemi Tedo sjobso Sens darispansao.
_ arao, _ upasuxebda meore, _ Cemi darispani Sens Tedos gacilebiT sjobiano.
warmoidgineT, soflebSic ki atexila CoCqoli. SaSvelebi darispans aqebdnen,
kakabeTelebi ki Tedos. SaSveTeli glexi kakabeTels rom Sexvdeboda, ise ar gauSvebda,
rom leqsi ar gaegonebina da ar eqo Tavis soflis momRerali _ darispani:
ver icnobT Cvens darispansa,

verc auRebT alRos xmasa;
Tedo imasTan ras mova,
trabaxiT rom imtvrevT Tavsa.
kakabeTeli SaSveTels etyoda pasuxad:
ras sWimavT Tqvens darispansa,

erTi SexedeT, ras hgavso;
TedosTan is bartyi aris,
roca sxedan sufris Tavso!
erTxel CvenSi didi mzis dabneleba yofila, ramdenime xnis Semdeg gerisTobas am ori
momRerlis batonebi erTmaneTs Sexvedrian Turme. miulocniaT gadarCena
erTmaneTisaTvis. bolos erTi batoni etyvis meores, _ aba, `kniazo~, modi da dRes es
ori Cveni momRerali eraTmaneTs SevajibroTo.
62
darispani.
63
xan ase: _ Tqvens yanyratos venacvaleT, gimravloT monaSenia.
62
_ batoni brZandebio, _ upasuxnia meore batons. SaSvelsa da kakabels erTmaneTi
rom daunaxavT, gaxarebiaT. kakabels uTqvams:
_ dRes Cveni batonebi dagvatakeben erTmaneTs da modi nu gavawbilebT erTi-
meoresao!
_ kargio, _ upasuxnia SaSveTels.
gaSlila sufra. wamomdgara maspinZeli da didi yanwiT xelSi udRegrZelebia es ori
momRerali. xalxs gaukvirda Turme maspinZlis saqcieli, raRa pirvelad adRegrZela es
viRac ori momRerali glexio. es maspinZeli didi kaci yofila. yuradReba ar miuqcevia
stumrebis tutunisaTvis da, rogorc simReris moyvaruls, darispani da Tedo yvelaze
pirvelad uxsenebia. yanwiT xelSi gadauxedia momRerlebisaken. SemosZaxa SaSveTelma
sufruli, xma CamoarTva kakabelma. stumrebma, romlebmac kilo icodnen, xma miaSveles
_ bani misces. mesame muxli rom daiwyes, maspinZlis saxlis garSemo dudgo xalxma
moiyara Tavi Turme. RamismTevelebs zogs zurna gauCerebia da zogsac simRera
Seuwyvetia. saxlidan Turme guguniT gamodioda sxvadasxva saxis simRera. am ori
momRerlis dalocvili xma malamosaviT edeboda Turme iqaurobas. dros gatareba
didxans gagrZelebula. im Rames zogs Tu mousvenia, zogs Tvali ar mouxuWavs.
darispani miuxmia Tavis batons da ase uTqvams: àmaRam moisvene, Torem xval ufro
metad dagRlian simReriTao~. darispans moswonebia batonis darigeba da im Rames kargad
gamoSuSula. Tedo ki ar dausvenebiaT. mTeli Rame Seuwyvetliv mReroda. mis dasvenebaze
aravis ufiqria Turme. meore dRes isev sufra gaSlila. mayruli, sufruli da sxvadasxva
saxis qarTuli simRera erTimeores cvlida Turme. Sua puris Wamis dros isev darispans
wamouwyia, Tedo Tavis droze mihyolia, magram is Tavis xmaze aRar iyo Turme. raRac
eCxireboda yelSi. etyoba uZilobam Tavisi gaitana. bevrs cdila sawyali xmis
gamokeTebas, magram amaod. bolos cremlmoreuli SeCerebula.
nawyenma darispanma Tedos miumRera:
veRar vivli mTa da barad,

rad damtove cal-rqa xarad.
Tedo kvnesiT etyvis:
ra vqna, Cemo darispano,

sad jandabas gaveqano.
63
Tedom bodiSi moixada maspinZlis winaSe da datova sufra. gareT rom gamosula,
xalxSi gareula, Semdeg ki arbos daRmarTs dasdgomia, didi xani ar gasula, Tedo
moukiTxavT. aqeT eZebes, iqiT eZebs, magram `damarcxebulis~ kvals ki ver miagnes.
Cavardnen sagonebelSi. Tedos mosaZebnad mTeli mileTis glexkacoba Seiyara, magram mis
kvals mainc ver miagnes Turme. am SemTxvevis Semdeg Tedos Zmadnaficma darispanma xma
Cakminda, simRera akrZala. sikvdilamdis xma ar amouRia. roca sufraze ijada, pirvel
RviniT savse jamSi puris naWers Tavs dausvelebda da Sesvamda gindac qorwili
yofiliyo. xalxi verafers eubneboda, icoda misi gulis dardi. cota xniT Semdeg
soflelebma gamouTqves leqsi am or momReralsa da zed simRerac gaawyeso. rogorc
simRera, ise leqsi axla Zalian gadausxvaferebiaTo.
leqsi aseTi iyo:
SaSvi-kakabi Seibnen, dila iyo mSvenieri,

omi hqondaT metad Zneli, mowmendili da mziani;
frinvelT mefe Caeria, arwivma bulbuls dauTmo,
radgan iyvnen gasaSvelni! sityva gaqvs Tavaziani!
kakabi mainc CaliCobs,64

didgulobs da idebs Tavsa;
gaSveleba meti iyo,
SaSvma ajoba kakabsa.
16. zamTari
zamTari vardsa daaWknobs, dedamTils etyvis: _ batono!

65
foTlebi Camoscvivao; gTxovT, gamistumroT Sinao,
ra susxiani yofila Torem mulebis xelSia
i brusabZelis yinvao. sikvdilma gamicinao!
erTi wlis patarZalia aqamdis Tavs gevlebodiT,

daTikas coli Tinao; rogorc pawawa finao,
mulebis xelSi daWleqda saqmes rom dRe ver vaswrebdi,
qali, viT wminda ninao! RamobiT ar meZinao!
64
cdilobs.
65
zogjer mRerian _ `furclebi~.
64
rac qmari mefes eaxla, Seabes xari yevari,
ukve es ori Tveao; Cardaxic gadaxureso;
dRemdis ar dabrunebula, Casves rbilada Tinai,
iqneb TaTrebis tyveao. mZaxlebsa ar uyureso!
Tanac xom xedavT, davmZimdi,66 ufrosi Zmai TormetSi

ver vitan amden jafaso, simReriT saxlSi mivao:
es rom daTikam gaigos, `zamTari~ vardsa daaWknobs,
ar mogiwonebT amaso. foTlebi Camoscvivao!
diliT rom baRSi gavdivar, daTa69 omidan brundeba,

cremlebi Rvarad mcvivao; ikiTxavs colis ambavsa;
vards rom darTvilavs, sWkneba da dards miecema daWrili,
foTlebi wvimebr scvivao. uklebs smasa da Wamasa.
SerTulis67 yvela qalebi kacs gaugzavnis Tinasa,

erTob amasa Civian, movida Seni qmario:
rom qmris ojaxSi vWleqdebi, uSenod misi sicocxle
CemTan erTada tirian. mxolod sikvdili ario!
Tormetma Zmam rom gaigo, debs gamouyo sabZeli

tanjva oboli68 disao; es iyos Tqveni binao,
Tqves, rom SerTuli sul mTlada dReidan CemTan darCeba
Cvens Tinad ara Rirsao! Tqvengan tanjuli Tinao!
17. farine
am simReras ufro qorwilis dros asruleben, _ ase daiwyo evgeni baTiaSvilma. _

amis win jer ityvian ¬`gamosaRviZebels~, anu mokle mayruls, romlis Semdeg `farines~
moabamen. amaze ase gamigia: erTi glexis ojaxSi didi wveuleba yofila. qorwilis gamo
mayrebi, rogorc maspinZlis mxriv, ise patarZlis soflidanac, yofilan. amaT garda
bevri sxva mowveuli. patarZlis mayrebs wamoeyvanaT jer isev kai javarze myofi, Tval-
tanadi, momRerali da, rac Tavia, ganTqmuli Rvinis msmeli farine. smis dros es farine
66
fexmZimed varo.
67
SerTuli _ sofeli goris raionSi.
68
e.i. dediserTa, erTaderTi da Tormeti Zmisa.
69
zog variantSi _ daTika.
65
iseT enawylianobas iCenda, rom xalxis siamovnebas sazRvari ar edo, amitom misi
Tamadoba sasurveli iyo yvelgan da yvelasTvis: misi dauswrebloba qorwilze, niSnavda
qorwilis gadadebas, roca, ratomRac, farine ar daewreboda, an gadasdebdnen qorwils,
an arada mTeli dros gatareba ulazaTod bolovdeboda.
nefis mxriv moepatiJaT TavTuxa, romelsac xalxi `xoks~ eZaxda. mas naxevari cxvari
da oci Careqa Rvino jerze ara hyofnida. xandaxan, Tu gunebaze Seiqneboda, maSin xom
goxis mglad gadaiqceoda Turme is SeCvenebuli.
qorwilze bevri am ori msmelis gulisaTvis mosula. daiwyo qorwili, Rvinis sma.
iseTi jixvebi moutaniaT, rom marto misi danaxva kacs Sezaravda. manam jixvebs
Camoarigebdnene, erTs wasvlis win ase uTqvams:
ro mogaqvT jixvis kavio,

raze movikla Tavio,
me aq damrCeni ara var,
gind sityva mkadroT avio!
da gasula kidec saxlidan. mayrianoba ar scxreba. es ori Tavmomwone msmeli _

farine da TavTuxa _ erTmaneTs ejibrebian. im dResa da meore dRes Tanabrad svamdnen.
xalxi gacecebiT Sescqeroda _ eloda erT-erT maTganis gamarjvebas an waqcevas. bolos
TavTuxa axsenebs `yovladwminda RvTismSobels~ (es damTavrebis niSani iyo qeifsa Tu
sxva dros Zvelad), gaWirvebiT dasclis, Seavsebs da gauwvdis farines, magram, ukacravad,
farines adgili carielia. auWarxldeba isedac awiTlebuli saxe TavTuxas, grZnobs
gamarjvebas. gaTamamebuli im jixvsac gamosclis. ucbad moesmis xvrinva, Turme farine
iqve gagorebula. amis danaxvaze nefis mayrebi yiJinas dascxeben, patarZlisani ki
cdiloben SfoTis atexas, magram, mandilosnebis TxovniTa da mudariT, miyuCdebian.
nefis mayrebi gars Semoertymian farines: jer `gamosaRviZebels~ umReria,n, mere ki
`farines~ SemosZaxeben, Tan anjRreven sawyal farines. is wuTierad gaaxels Tvalebs,
wamoiwevs kidec, magram isev miwveba mosxletili.
farines leqsi didia, me SemoklebiT mogaxsenebT _ ambobs mTqmeli:
farine, farine, sul farine, farine

vaJkaci xar viT devgmiri, ,, ,, ,,
sayelos ikrav RiliTa, ,, ,, ,,
WkuiT ubzari qvitkiri, ,, ,, ,,
moqarguls oqros qiliTa. ,, ,, ,,
mosawoni xar sxvazeda, ,, ,, ,,
ase sweria qvazeda ,, ,, ,,
gamarjvebuli iyavi ,, ,, ,,
yovel jvaredin gzazeda ,, ,, ,,
66
farine:
nametania es qeba sul farine, farine
meti riTa var sxvazeda, ,, ,, ,,
vaJkacoba da Wkuai, ,, ,, ,,
ideba qandarazeda... ,, ,, ,,
sayelos vikrav dugmiTa, ,, ,, ,,
marcxena mxrisa ganzeda ,, ,, ,,
jer ar momkvdarvar, rom swerdnen ,, ,, ,,
Cems saxels sipsa qvazeda. ,, ,, ,,
amboben qalsa vitaceb ,, ,, ,,
visac Sevxvdebi gzazeda. ,, ,, ,,
me axriseli ara var, ,, ,, ,,
kombali medos mxarzeda, ,, ,, ,,
me Tortizeli ara var, ,, ,, ,,
mSiSara viyo sxvazeda, ,, ,, ,,
me fca-tkoceli ara var, ,, ,, ,,
wamovwve xaliCazeda. ,, ,, ,,
me is zerteli ara var, ,, ,, ,,
eSmaks vajobo janzeda. ,, ,, ,,
aRbulaReli ara var, ,, ,, ,,
Tma gaviparso Tavzeda. ,, ,, ,,
me cxramuxeli ara var, ,, ,, ,,
CitiviT vijde narzeda, ,, ,, ,,
farine mqvian saxelad ,, ,, ,,
saxels viwerav farzeda. ,, ,, ,,
an am leqss umRerodnen:
vaJkacs qorwilSi ra unda, sul farine, farine

Tu Rvino Zalavs Zalzeda, ,, ,, ,,
ujobs, kviraZal saRamos ,, ,, ,,
idges saydrisa karzeda. ,, ,, ,,
67
xelSi eWiros Tofraki sul farine, farine
daZonZebuli Zalzeda, ,, ,, ,,
giJiviT pirjvars iwerdes, ,, ,, ,,
xtodes zarisa xmazeda. ,, ,, ,,
ra vaJkacia is kaci, ,, ,, ,,
vinc sufras uzis Tavzeda, ,, ,, ,,
oTx Careqians aicdens, ,, ,, ,,
Woraobs patarZalzeda. ,, ,, ,,
erT kviras Rvinos ar Zmobdes,70 ,, ,, ,,

71
obs ikidebdes xmazeda, ,, ,, ,,
iseTsa stumrad ra unda, ,, ,, ,,
unda dgebodes ganzeda. ,, ,, ,,
dRes qorwilia nefisa ,, ,, ,,

ojaxis dedis erTisa, ,, ,, ,,
Tamadad TavTuxa dasves ,, ,, ,,
gaumaZRari xokio. ,, ,, ,,
farine gverdze mousves, ,, ,, ,,

iqneb daclides erT Tassa, ,, ,, ,,
magram SexedeT, rasa hgavs, ,, ,, ,,
daxveula viT Tokio! ,, ,, ,,
Tu verc erTi am or TamadaSi vera sZlevs, amisaTvis xalxs aqvs gamoTqmuli leqsi
`farines~ kiloze Sesasruleblad:
erkemalebi eZgernen sul farine, farine

rqebiTa erTmaneTsao, ,, ,, ,,
xan erTi miukakunebs, ,, ,, ,,
Sig SublSi mianTebsao ,, ,, ,,
70
Tu Rvinos ara svamdes.
71
Tu ar mReris.
68
xan ki meore urColebs, sul farine, farine
TiTqos ulewdes ybebsao, ,, ,, ,,
danarCenebi ucqeren ,, ,, ,,
rogorc CebiCebs72 _ Txebsao. ,, ,, ,,
ro gaZRebian cqeriTa, ,, ,, ,,
orives gaaSveleben, ,, ,, ,,
maT Tamadobis saxelsa, ,, ,, ,,
suyvelgan gaavrceleben. ,, ,, ,,
uimiToda RvinoSi ,, ,, ,,
pursac ar daasveleben, ,, ,, ,,
manam orives imqveynad ,, ,, ,,
kvnesiT ar gaasveneben. ,, ,, ,,
18. ambavsa getyviT
ambavsa getyviT, giambobT, gadaexvia, akoca

ambavsa yiSladisasa; cxra nawnavs giSris Tmisasa:
Cven samni SeviyareniT atirda qali, atirda,
sazRvarsa muxranisasa! vaime Cemi qmrisasa!
pursa mTxovda da vaWmevdi, lekur xmals xeli wavavle,

urCevdi TavTuxisasa; naCuqars colis Zmisasa;
xorcsa mTxovda da vaWmevdi, uwina iman momaswro,
urCevdi xoxobisasa! risxvasa hgavdes RvTisasa.
iq damxvda erTi urjulo, erTi iseTi gadavscxe,

risxvasa hgavda RvTisasa; wverma uwia miwasa:
xelebi gamomiwoda, Tavs is mokvda da bolos me,
saTiTes hgavda mkisasa.73 coli wavida Zmisasa!
Rvinos mTxovda da vasmevdi, davjeq da qvaze davwere

urCevdi badagisasa; Walasa cincilisasa;
coli mTxova da ar mive, vinc gaiaros, ase Tqvas: _
Cemi varCie sxvisasa! Sendoba diakvnisasa!
72
cxvris faris winamZRoli Txa.
73
igulisxmeba saTiTe, mkis dros rom ikeTeben marcxena xelis sam an oTx TiTze.
69
muxranis axlos WalaSi erT dros yaCaR yiSlads bina hqonda dasamalavad. igi
gamvlelsa Tu gamomvlels sZarcvavda. zogjer sasikvdilodac ar indobda adamians. es
yaCaRi gadmoxvewili yofila saTaTreTidan, TavzexelaRebuli da daundobeli.
axlomaxlo soflebi Sewuxebuli iyo misgan. im gziT wasvlas, sadac is bunagobda, yvela
erideboda, visac ki sicocxlis SerCena undoda. iSviaTad Tu vinme gadaurCeboda im
yaCaRs. am gziT mouxda gavla soflis diakvans Tavisi lamazi coliT; am qalis silamaze
ganTqmuli iyo mTels mazraSi. leqsic ki gamoTqves masze:
caSi Tu naTobs mnaTobi, bevrs gaucruvda imedi

qveynis gaCenis xnisao, imasTan SeuRlebisa;
dedamiwaze anaTebs bevrma Camohkra fandursa,
meuRle diakvnisao. leqsi damRera qebisa!
nestan-darejans waagavs, magram itkices uari,

abras74 daadebs Tmisasa; moSuRda guli Svebisa;
saqarTveloSi vervin sjobs vervin gamoCnda qarTlSia
meuRles diakvnisasa! amSleli misi vnebisa.
moxucebulni ambobdnen
nair-nairi wlisao:
mzeTunaxavsa sjobian
meuRle diakvnisao.
diakvani ganTqmuli iyo mdevuri Zal-RoniT, sam-oTx vaJkacs fiCxis konasaviT

Sehkravda Turme. man colis xvewnas ar daujera da saSiS gziT gaemgzavra coliT,
moyvrebis sanaxavad. Suagul WalaSi moulodnelad Sexvda yaCaRi yiSladi. es ori vaJkaci
karga xans zomavdnen TvaliT erTmaneTs. verc erTi maTgani ver bedavda pirvelad
Setevas. yaCaRi gakvirvebuli iyo diakvnis rainduli SexedulebiT. diakvani erideboda
sisxlis daRvras, Tan colis dardi hqonda. yaCaRma sxva xerxs mimarTa. ucbaT gadauxteba
qals da eSxianad gadahkocnis. es ori mdeviviT vaJkaci erTmaneTs eZgerebian. bevri
brZola ar dasWirdaT. erT wams Seakvdnen erTmaneTs. Tu rogor moxda yvela es,
zemoaRniSnul leqsidan Cans, xolo riTi damTavrda maTi Setakeba, amas meore
qvemomoyvanili leqsidan gavigebT:
orivem xmali iSiSvla, ase gaTavda TareSi

mivardnen daundobelad, im wunwkliani TaTrisa:
erT wuTSi suli gahyares diakvnis coli dasenda
cremlisa SeuSrobelad. winad msgavs mTvare badrisa.
74
aq: sasworis TefSebis (pinebis) gasawonasworebeli raime simZime.
70
19. mestvireebis ambavi
qarTlSi, sofel jariaSenSi, cxovrobda cnobili mestvire dode gogiaSvili. dode

SesaniSnavi damkvreli da momRerali iyo, magram metad maxinji yofila. gadmocemiT,
dodes hyolia papa, isic saxelad dode, `did doded~ wodebuli. didi dode SesaniSnavi
garegnobis kaci iyo Turme. isic mTel saqarTveloSi ganTqmuli yofila da mravali
Segirdi hyolia.
_ mogaxsenebT did dodeze, Cveni dodes papaze, _ miambo Sio `SikrikaanT biWma~
sofel ruisSi 1918 wels. _ is Turme iseTi kargi damkvreli yofila guda-stvirze, rom
Segirdebic ki hyolia raWidan, farexidan Tu sofeli farexeTidan. pirvel dodes
hyolia moqiSpe, megudastvire, saxelad mas aleqsa `nalbandis biWs~ eZaxdnen, TiTon ki
xelobiT oqromWedeli gxlebiaT75 da cxovrobda gorSi. es jariaSneli didi dode da
aleqsa kargi damkvrelebi yofilan. sijielis dros erTmaneTs hkicxavdnen Turme,
lanZRavdnen, magram, roca erTmaneTs Sexvdnen, ise daZmobilebulan, rom tyupi Zma
egoneboda Turme kacsa. am aleqsasac hyolia Turme Segirdebi.
I
dodes da aleqsas SekamaTeba
dode:
_ Tu oqromWedlob, imWedle,
jer stvirze ginda swavlao;
jariaSnels rom metoqvi,
SenTan ara msurs gavlao!
aleqsa:
_ oqrovmWedlob Tu sxva saqmes stviri ra Seni saqmea,
vxmarob marjvena xelSia, xrinwi gedeba yelSia;
Sen guli raze giskdeba, Tu vaJkaci xar, gamodi,
razeda wydebi welSia?! gavjibrdeT simRerebSia!
Sen jariaSens mixede,

Cobaxi76 gqondes xelSia;
cxvrebis farasa uvlide,
zamTar-zafxulis dReSia.
75
gaxlavar. (red.)
76
mokauWebuli, kaviani grZeli joxi.
71
dode gamodis gamowvevaze. Seiyrebian flavSi77 usaneTobasa Tu naTlis mcemlobas, _
ar maxsovs, _ ganagrZobs mTxrobeli. _ es ori vaJkaci rom erTimeores axed-daxedavs,
orives Sercxveba erTimeorisa, ratom avigdeT masxrad erTmaneTio. mousmeniaT agreTve
dakvra erTimeorisa. esec moswonebiaT, mivardnilan erTmaneTs da WigosaviT
Cahkonebian. amis Semdeg maTi Zmoba Turme TiTiT saCvenebeli gamxdara.
aleqsa erT dRes ucbaT gamqrala goridan. ramdenime wlis Semdeg gaegoT, rom
aleqsas Sehyvarebia erTi lamazi gogo, qalsac gagiJebiT Sehyvarebia, magram raRac
naTesaoba hqoniaT da erTi xeloba TiTqos CamoSorebian kidec erTmaneTs.
gogos es ver mouTmenia da uTqvams:
_ Cven rom naTesavebi varT,

Senc kargad ici ganao;
Tu sxva vismeze gamcvale,
ai, Savtara danao;
marcxena ZuZus davikrav,
zed davakvdebi Tanao.
aleqsa gafiTrebula da ase miuleqsebia:
_ ra vqna, ra wyalSi Cavvarde, sami dRe mome vadai,

Cemi Tqma ginda ganao?! meti ar minda xanao!
magram uRmerTod Cagvqolen, meoTxe dRes mtkiced getyvi,
moxdeba amisTanao. Cemo kuntruSa anao.
swored meoTxe dRes aleqsas Tavis gadawyvetileba uTqvams anasTvis, da orive,

mejoge somxis biWis daxmarebiT, gadaxvewilan TelavSi. aleqsa da ana iq SeunaxavT.
aleqsas leqsa daurqmevia, anas ki Tavisi saxeli anuSkad Seucvlia. raki erTi xma gavarda,
mTel gors moedo aleqsas ambavi. rogorc aleqsas mSoblebma, ise anas mamidam, romelic
im gogos zrdida, wyevla-krulva SeuTvales da mianebes Tavi.
aleqsas Tavi miunebebia Tavis xelobisaTvis da guda-stviriT irCenda Tavsa da col-
Svils inaxavda. es rom mis Zmadnafic dodes gaugia, wasula aleqsas sanaxavad.
alaverdobas Sexvedrian erTmaneTs; Zalze gaxarebiaT erTmaneTis naxva. aleqsasa da
dodes sami swori78 simRera-dakvriT gaurTviaT Tavi da xalxi. mTel kaxeTs moswonebia es
ori lamazi vaJkaci da kargi momRerali.
77
sofeli qarTlSi.
78
sami kvira.
72
roca dodes gaugia aleqsas gadakargvis ambavi, Zalze daRonebula da Tvalcremlians
stvirze daumRerebia:
Cemo stviro, daisvene,

guls momawva sevdis jari;
ra guliT unda dagmRero,
aleqsa rom aq ar ari?!
es uTqvams da aZuris79 piras, pantebTan, migdebula da manam ar amdgara, sanam sofels

didi xvewniTa da gajavrebiT ar wamouyenebia Cveni dode, Semdeg, roca gaugia aleqsas
kaxeTSi gadaxvewis ambavi, maSinve iq dabadebula da maT Soris Zveleburi Zmoba
damyarebula. ai, ese gamigia, _ amTavrebs igive mTxrobeli.
didi dodes sayvareli leqsi yofila:
Tamar mefem aaSena ormoc dRes da ormoc Rames

naWarmagevs80 didi gora; qoSiT miwa uzidnia;
imis ZirSi wyaros wyali `turas biWsa~ da `kankalas~81
ar gauSva, moadora! am goraze uWidniaT;
garSemo Wadrebi dargo, bolos Zmebad daficulan,

axlo-maxlo, ara Sora; budeSuri82 uwidniaT!
vinc im sofels daasaxla,
yvelas sevda moaSora!
patara dodes soflis erTi aznauri gaujavrebia (sresuli gvarad, sofel

jariaSnidan). ukanasknels ase miuleqsnia:
Se maimuno dodeo, aZuris bayaysa gevxar,

yovelTvis es icodeo; ufliscixelsa jojosa,
papaSens, mdevsa vaJkacsa, ras Seedreba Ramura
arasdros ar itoldeo! yelmoRerebul xoxobsa?
mis saxels raze atareb, xom xedav, xmaSi ver jobni

vin mogca amis nebao; aleqsa oqromWedelsa,
vinc es saxeli dagarqva, verca nayida mestvires,
mis guls ar hqondes Svebao! gors gaRma tinixidelsa!
79
mdinarea sofel jariaSenSi.
80
amJamad karaleTi, goridan 6-7 kilometriT daSorebulia.
81
ganTqmuli moWidaveni im dros.
82
erTgvari jiSis yurZeni.
73
patara dode grZnobda Tavis simaxinjes. marto simReris dros yvelas usworebda
Tvalsa da, cotad Tu bevrad, aviwydeboda Tavisi garegnoba. amitom is yovelTvis amayi
da didguli iyo. saerTod, aravis arafers uTmobda. vinc unda yofiliyo, ginda Tavadi,
Tu ginda aznauri, gabrazebuli iseT Sxamian sityvebs etyoda, rom, vinc mas icnobda,
yvela erideboda mis wyenas; arc sresuli dastova upasuxod:
sxvam rom miTxras, kidev hoo, exla osebs miadeqi...

Sen ki viRas dascinio; roca qelexs gaigoneb,
simSilisgan suli gxdeba, ar adgebi sufridana,
yelSi mogdis xixinio! sanam guls ar moiRoreb!
ra vuyoT, rom aznaurob, Tofis srola Sen ar ici,

mama-papas umadlevi, gaSinebs gnolis bartyia!
Sen TviTon nacarqeqiob, rad ginda xmali-xanjali,
zamTar-zafxul Zils eZlevi! welzeda raze gartyia!
yvelas Tavi moaZule sityva-pasuxi ras gigavs,

TxovniTa da RrejiTao, ena gaqvs geslianio,
sadac ki lukmas gideben yvelas kben, yvelasa Cxvletav,
dacinviT da kreWiTao! viT zRarbi eklianio!
sofelSi piri aRar gaqvs, ra vuyoT, papas ar vgevar,

yvelasi xar movaleo; RmerTma dambada aseo,
cismare dRes kutis TxovniT Senc papa gyavda zaali,
goris mazra moRaleo! Sen ki xar WkviT manaseo.83
vin icis kacs ra moelis,

xval Tu zeg rogor iqneba;
zogi Tu WkuiT aiwevs,
zogi Txled gadaiqmneba!
xalxi gamalebiT usmenda dodes am gabedul sityvebs. sresulsac esmoda igi, magram
verafers bedavda, xalxisa eSinoda, vai Tu RmerTi gauwyreT da Seuracxmyono. sresuli
erTxel jariaSenis Tavze osebis ubanSi yofila qelexze. uRmerTod damTvrala da
xlarTviT wamosula. im dRes ojaxSi ar mosula. dauwyiaT Zebna. meore dRes Saragzis
83
dacinvaa.
74
ruSi unaxavT daWril-dabegvili, cocxal-mkvdari CamouTreviaT jariaSenSi. mTeli
oTxi Tve sikvdilsa da sicocxles Sua yofila. rogorc iyo gamoubrunebiaT. magram
cxviri, orive yuri da ori xelis cerebi aRar hqonia. mTel weliwads saxlidan ar
gamosula. dodes rom gaugia, miumReria:
rogor brZandebi, sresulo, me xom maxinji var da var,

berad Tu mixval bodbesa; SenTan me amirani var,
me mgoni dReis Semdega silamaziT da siyrmiTa
aRar damcineb dodesa! SenTan me yaramani var.
ufalma gadagixada
is, rac rom sxvisTvis daTese,
modi, Cibuxi Camiqra,
eg kvesi Camomikvese.
ai, aseTi yofila es maxinji, magram mSvenieri momRerali, mestvire patara dode.
II
mestvire patara dodes Tqmuli
stviri gavmarTe xisao, bevri ram vici warsulze,

gamSrali asi wlisao; vaqe xelmwife Tamari;
vinc mas moismens, nakadad rusTavelzeda ar damrCa
cremlebs, viT wyaro, Rvrisao! sinamdvile da zRapari!
guda ukuprod movmarTe, dimitri Tavdadebulze

atlasi gadavakari; rac ki ram momismenia,
masra Zireul ifnisa davcxebdi stvirze simReras,
84
poWoWikisa safari! wuTic ar damisvenia.
gavbere, davaRuRune, arc batonymoba gamomrCa,

rac gamigia, rac ari, jafa davxarje mis woni;
85
leqsebi ise moToSavs, sawyali xalxis ucuna,86
rogorc nakadi CanCqari! daiwvas misi momgoni!
84
tikis mucelSi Casmuli brtyeli momrgvalo xis naWeri.
85
uxvad, TavisTavad modis.
86
erTgvari Sxamiani balaxi. aq: xalxis mteri.
75
rusis mefeze raRa vTqva, nuTu sawyali kacisa
isic myavs dasatuqsia, sisxlia kunapetiso;
traJniki, mamasaxlisi did baton, qalbatonebis
TareSad wamogvasia! movardo, alis feriso?!
popoSniks87 RmerTi gauwyra, e Cemo stviro, Sors waxvel,

iman ar icis Tavis dro; Wirime Seni xmisao;
88
endonikebiT gagvcarcva, yvelani ase amboben:
89
rikamdis tyavi gagvaZro! `bolos mouRebT Wirsa!
batoni TiTqos erTi gvyavs CamovabrZanebT taxtidan,

sinamdvileSi asia; vin ki swovs glexkacs sisxlsao;
gaswyvitos yvela xorvelam, gamoicvleba droeba,
es aris maTi fasia! dRe dagvidgeba xsnisao!~
Rvdelma xom tvini waiRo, stviri gavmarTe Zvirfasi,

ufulod arvis naTlavso; erT marjvenaTa Rirsao;
Tu Sengan aras moelis, vinc mas moismens vaJkaci, _
suyvela locvas daxlavso.90 cremlebs viT wyaro Rvrisao!
ra vTqva, raRaze vitanjo, papaCems dodes92 cxoneba,

ra vaTqmevino stvirsao, moviyaro mis xnisao;
roca kuWmaWi gexuTvis,91 manam ki SemrCes unari
ar gaxsovs am-im mTisao! Cems stvirze damRerisao!
87
mefis moxele Zvelad (damaxinjebuli).
88
gadasaxadi (damaxinjebuli) недоимки.
89
e.i. sul mTlad tyavi gagvaZreso.
90
arc erT locvas swored ar ityviso.
91
roca mSivrebi varTo.
92
igulisxmeba ganTqmuli mestvire `didi dode~.
76
III
mestvire didi dodes Tqmuli
Tavis Segirdebze
marto mcxeTobas ar daval, nika,99 mamuka,100 dianoz,101

i did sveticxovlobasa; biWiam102 mTlad gadamria;
Tu damWirda, daminaxavT kikolika103 _ nikolika _
yvelgan Citis fafobasac.93 angelozis sadaria.
marto qarTlSi ara vkruxob, sams sameba Seewios,

ar gamovtov jvarobasa; Citas,104 SaSvsa,105 SroSanasa,106
da yovel wliv ar vakldebi samive rom daastvirebs,
kaxeTs _ alaverdobasa. qudi ver imagrebs Tmasa!
Siooba94 dRes avivli, sanam maT movarjulebdi,

cerad gaval ceronissa; konkila miveci jansa,
95
daTas davlocav maSina, sulisa sacxoneblada
Tu Wangi ara aqvs xmisa! vitexavdi dode Tavsa.
eqvsi wyvili gamizrdia, aZuris107 pirs gaviyvandi,

erTi tinixidelia,96 iq viwyebdiT leqsis Tqmasa;
97 98
daTunia, zaqaria, rig-rigobiT gavabamdiT,
stvirze RmerTma gadaria! stvirs SeuxamebdiT xmasa.
93
Citis fafoba ician gazafxulze: gaakeTeben fafas, cotas dadeben ficarze an natexze da sadme
Soriaxlos daudgamen Citebs.
94
dResaswaulia _ modis gazafxulobiT.
95
dodes Segirdebi, yvelani qarTlelebi iyvnen.
96
97
98
99
dodes Segirdebi, mestvireebi raWidan.
100
101
102
103
104
dodes mowafeebi: Cito, Saqro, dianoza _ raWidan, Zmebi raWveliSvilebi
105
106
107
mdinarea, jariaSenis gverdze Camodis.
77
jariaSeni,108 axrisi,109 qalo, qalo, axalgazrdav,115
aZvi,110 qveSi111 da arcevi112 _ raze icvale mxario,
yovel kvira stumrad iyo, jariaSens ra gindoda,
gza ar iyo asaqcevi! gekrifa Sin WinWario.
mze rom cotas gadiwevda, moxvedi da ro gnaxevi,

davsxdebodiT Crdilis qveSa; guls momikide alio,
erTi gogos silamazem TavSi sisxli amivarda,
kikolika gaaSeSa! mTlad damibnelda Tvalio.
àba, tiko, gaibere,113 am Cems ostatsa _ dodesa

unda aukido xmao; didi aqvs gasavalio;
qaraxsa ar giRalatebs, me raWidan gadmosulsa
amas arc ki unda Tqmao! ~ gza maqvs Sori savalio.
WiboniT114 Camouara, daginaxe, davixruke,

galeqsa daiJinao, rogorc tafaze varia,
nabadi mxarze moigdo, Sen mSveniero gogonav,
Wibons gaswia winao. Senma eSxma gadamria.
Tan ali-murma gadahkra, Tu guneba geubneba,

gulma dakarga binao, Tu guliTac ahyevio;
mainc daZlia eSmaksa, modi dResve mestviresa
gaCerda qalis winao! me colad gamomyevio!
dResve uTxari mSoblebsa,

aiRe locva-kurTxeva,
xval diliT Sematyobine,
Tu azris gsurs gadaxveva!
108
sofeli qarTlSi.
109
sofeli qarTlSi.
110
sofeli qarTlSi.
111
sofeli qarTlSi.
112
sofeli qarTlSi.
113
an ase: `kikolika tiksa beravs~.
114
guda-stviris saxeli Zvelad.
115
an ase: `qalo, qalo, qalukunav~.
78
dodem es rom gaigo, momzadebas Seudga qorwilisaTvis. aZvSi gadasweres jvari
kikolikasa da ninas, erTi kviris Semdeg dodem daloca Tavis sayvareli Sagirdi
kikolika da nina, ramdenime mestviriT gaistumra raWaSi cremlmoreulma.
sresulmac daasaCuqra rogorc raWveli, ise nina. 116kikolikas werili gaatana raWis
erisTavTan, raTa kikolikasTvis mfarveloba gaewia.
nefe-dedoflis wasvlis dros dodem aiRo Wibo xelSi da daloca jvardawerilebi:
RmerTma gamravloT Svilebo, gamravldiT, gaixareniT,

rogorc wylis piras riyema, sitkbo gqondeT SarbaTisa,
ar naxos tanjva-wvaleba mSoblebis pativiscema
Tqvenma janma da siyrmema! da, agreTve, SiSi RvTisa!
kikolikas:
SvilisaviT gamizrdixar, waxval, magram gTxov gaxsovde,

TormetSi xar codis Svili,117 minaxule xandaxana;
SenTvis ise, rogorc sxvisTvis, xom ici, rom siberisken
guli mqonda gadaSlili! mivbajbajeb TandaTana
ninas:
Cemo Svilo, Cemo nina, biZia dode gaxsovdes,

Cemo megobris asulo; Tu dro gqondes minaxulo,
roca mSoblebTan moxvide, Tu cocxali veRar mnaxo,
gTxov, es Txovna amisrulo; saflavs wesi amisrulo.
kikolika didi ambiT gaistumres raWaSi jariaSnelebma. batonis mier gatanebuli

werili kikolikas Tavisi batonisaTvis rom gadaucia, erisTavs erTi kargi savenaxe
uboZebia kikolikasaTvis. kikolika sayvareli mestvire gamxdara. stumrebsac Zaan
Sehyvarebia. kikolika ufro gamarTula stviris dakvraSi. yovelTvis kmayofili
brundeboda Turme saxlSi. batons ise moewona kikolika, rom erT mSvenier dRes lamazad
aferadebul guda-stvirsac ki gadascems da Tan etyvis:
monadires kargi Tofi,

kargi xmali, dambaCao;
mestviresa kargi stviri,
Wianuri, qamanCao!
116
zogan nina, zogan nana aris naxsenebi.
117
yvelaze umcrosi Sen iyavio.
79
amaze kikolika madlobis niSnad miumRerebs:
madlobeli var batono, ixareT da idRegrZeleT,

ro gamaxare dResao; risxvasa scemdeT mtersao;
Tqveni naboZi stviriTa me Cemi guda stviriTa
Semovivli xmeleTsao. mogdevdeT fexiT-fexsao!
erTi biWuna gamiCnda,

axlav magonebs mdevsao;
Tu mikadreb, mironsa gTxov118
me veaxlebi mRvdelsao!
kikolikas Tavisi biWi mestvired gauzrdia. biWi rom wamoCitula, Tan atarebda
dReobebSi, sadac ki wavidoda.
IV
patara dodes Sagird patara nayidaze Tqmuli
_ Se patara nayidao, gnoliZeebi axsene,121

sul tinixids ra gindao; Seni modgmisa gvaria;
cota Tvali gaaxile, yovelTvis xom ar adidebs
saidanac sad gindao.119 liaxvsa niaRvaria. _
aq rom zedized gaCndebi, ase etyoda sofeli

120
liaxv gamoRma obasa; nayida tinixidelsa;
liaxvsac gadaabije, misi da colad SeurTavs
moSordi colis qobasa! aznaur daviT122 Sindelsa;
misgan viswavle es leqsi,

masTan rom vwnavdi gidelsa.123
118
mominaTleo.
119
saiTac gsurso.
120
dReobas.
121
e.i. asaxeleo.
122
daviTaSvili.
123
ulosagan dawnuli kalaTa qarTlSi.
80
V
leqsi tinixidel mestvire nayidaze
Se gnoliZe nayidao, ase etyoda sofeli

aqamdisin sad iyao, gors gaRma _ tinixidia,
sanam dodes124 da aleqsas125 nayida ki Tavs imarTlebs,
gorijvari gahyridao?! liaxvs ara aqvs xidia!
zamTaria Tu zafxuli,
Senc xom dodes Sagirdi xar, mudam Relvaa didia.
man gaswavla àna-bana~,126
rac dagloca, imis Semdeg i Cems ostatsa dodesa
ar naxulob amden xana?! da oqromWedels leqsasa
ver miudgebi verafriT,128
naklebi xma ara gqonda, rac und vcdilobde Cemsasa.
TiTqos sjobdi mecxvaresa;127
erT dros arc erTi dReoba liaxv gamoRma davdivar,
uSenod ar Catardesa. suyvelgan dReobaSia;
aleqsasaviT meCxirvis
xandaxan xrinwi yelSia.
metoqe ar myavs da mitom
vTareSob dReobebSia!
VI
patara dodes Tavis Segird `Canaxaze~ uTqvams:
...erTica myavda, saxelad i sawyal stvirs asvenebda

erqva `Canaxa~ biWsao; mxolod marxvasa didsao,
erTi kvira rom emRera, TiTon fiqrs miecemoda,
Subli eRara WinWsao,129 Tanac albobda Wilsao.130
mainc stvirs aRuRunebda,
ar daimCnevda xinjsao! rom moikrefda Zal-Rones,
CamoiRebda stvirsao;
umisoT ar vin marTavda
sofelSi arc erT lxinsao!
124
ganTqmuli mestvire.
125
mestvire _ Tanac oqromWedeli.
126
stvirze dakvra gaswavlao.
127
kargi momRerali, amilaxvaris mecxvare.
128
ver davetolebi stvirze dakvra-damReraSio.
129
ofls.
130
mcenare, risganac Wilobs swnaven.
81
VII
veliko didebuliZis da patara dodes Sejibreba
atocSi131 erTi kacia, jariaSnels gaejibra

RoniT veSapio, leqsebis TqmaSio;
uSvilod gadaixvewa uTxra: _ dode! gamomcade
gvarSi es kacio. stvir-simReraSio.
dRes da Rames atarebda _ atocelo, ver gavbedav

mindor-venaxSio, SenTan Sejibrsao,
vervin Seedreboda Tamca exlav avaybedeb
leqs-simReraSio. Cems guda-stvirsao!
soflelebs Zaan uyvardaT es uTxra da moimarjva

kilos brunvaSio, nabad qveS stvirio,
glexebi ebraleboda gulSi ambobs: gadavrio,
maT cxovrebaSio! rom ar Tqvas Zvirio!
Zalze mWeqare xma hqonda Taviseburad damRera,

tol-amxanagSio; rac rom icodao,
visac esmoda, etyoda, atoceli dodes xmiTa
genacva xmaSio! sul mTlad iwodao!
naTlulebi bevri hyavda amis Semdeg velikoma

qarTlis soflebSio; stvirs uSva xelio,
sicocxleSi sul mTlad iyo simRerebiT aayvava
imaT zrunvaSio. mTeli sofelio!
131
sofeli qarTlSi.
82
VIII
mestviruli
qalo! `qalTa-mzis~ saxeli getyoba, CumCumela xar,

gamigia qarTlSiao; azri gidevs TavSiao;
qmris gareSe sayvareli vici, gaTxoveba ginda,
Turme hyavda saxlSiao! getyoba mag xmaSiao!
gared gamosvlas lamazi lamaz biWs rom dainaxav,

ver bedavda xalxSiao. gaJorJalebs tanSiao,
(erT-erT gogonas): almacerad Tvals Caukrav,
_ Seni saxeli miTxari kurtums iqnev gzaSiao!
rac ram gidevs TavSiao.
getyoba, rom nina gqvian, mermis am dros aq viqnebi,

rom erCevi xalxSiao, daminaxav xalxSiao,
erTi miTxari, vin mogwons exla abazi maCuqe,
mTaSia Tu barSiao! damWirdeba gzaSiao!
mestvire var, vasikela,

gadmovsulvar raWidana,
sofel faraxeTeli var,
sad movsulvar saidana,
sveticxoveli gwyalobdes
da sabao maRlidana.
20. mefandure maCablisa da mestvire gaioz furcelaZis gabaaseba
maCabeli cnobili mefandure yofila. gaioz furcelaZec ukravda fandursa da

stvirs. kargi xmis patronebi iyvnen. Tvalad da tanadac moxdenilebi. orTavem kargi
leqsebis gamoTqma icoda. ramdenadac gaioz furcelaZe sul dReobebSi da naTesavebSi
dadioda, imdenad maCabeli mZime kaci yofila, ar hyvarebia agre rigad gared gasvla-
siaruli. am or moleqses erTmaneTi ar unaxavT, Soridan icnobdnen Turme da
leqsaobdnen. papaCemma zepirad icoda maTi galeqsebis ambavi.
83
furcelaZem miswera Turme maCabels:
Cemo Zmao, maCabelo, gaixsene avTandili,

rasa zixar kruxiviTa; cxenze mjdari isriT xelSi,
karmidamos ar Sordebi, man tkbilis xmiT moityua
qSinav CasaxutiviTa.132 orbi da gaswyvita welSi!
zRudrobas133 Sen vera gxedav, Senc Seni xmiT fandurzeda

134
verc Tu arboobasao, mohxiblevi RinRlaSlili,
Cahkirkiteb emag fandurs rom gulzeda moefinos
aRdgomas Tu Sobasao! vardi kokob gadaSlili.
xmas giqeben dalocvilsa, an Tu Sexvdes mterTan brZola,

leqssac tkbilad wyobilsao; moelodes mware omi,
Cvens kuTxeSi vervin naxavs SengniT mojadovebuli
Senebr dediT Sobilsao! gadaeSvas, rogorc lomi!
Tu ukadrisob, ar mjera, marTalia, ufrosi xar,

ara gevxar Sen sxva Tavads; masTan erTad Tavadio,
visac RiRini ar uyvars, naxvasa gTxov, radgan bedad
135
Seeyreba mudam avads! me loginSi Cavvardio!
maCabeli upasuxebs:
_ madlobeli var, gaioz, Seni naxva guliTa msurs,

Rirsi ar var Seni qebis; Seni stvirze RuRunio;
arc Tu SengniT mowerili xmebi dadis Sen xmaze TrTis
mSvenieri gulnadebis! litoniis gugunio!
Sin rom vzivar, kuti ar var, dodesa da oqromWedels

arc gegono zarmacia; Turme Crdilav, viT wyvdiadi,
Segirdebs Tavs ver varTmev da vaJkacobiTa da siyrmiT
gamomelia qancia! xar rostomiviT diadi?
132
patarZaliviTo.
133
dReoba qarTlSi, zRuderSi.
134
dReoba qarTlSi, arboSi.
135
cud saqmes.
84
imedi maqvs cota xanSi, manamdis ki kargad iyav,
erT-erT bedniersa dResa, emag logins uSvi xeli,
me da Sena an aq, an mand aCabeTs da mereTs136 Soris
vestumrebiT erTmaneTsa! arc Tu aris fosta grZeli.137
furcelaZem kvlav upasuxa:
me Cem Tavs ver audivar,

raze gadvikido Wiri,
aTSi erTi kargi iyves,
danarCeni xepre-viri,
maSin unda davamsxvrio
budianad guda-stviri!
21. Tamaris qoSi
Tamaris qoSo, igi daviTis

Rirssaxsovaro! meuRle iyo,
iyavi medgrad, aq salocavad
Cvens bedis xvedrad. wamosuliyo,
is aRar aris, sad aaSena

is sxvagan aris, Tamarma niSi,
Sen imis nacvlad TaTrebs hqonodaT
xar salocvelad, qristes jvris SiSi,
Tamaris qoSo, Tamaris qoSo,

Rirssaxsovaro! Rirssaxsovaro!
igi brwyinvaled
gansvenebula,
mis eri dRemdis
dasvenebula.
136
soflebia qarTlSi.
137
fosta Zvelad udrida 15 verss, aq naTqvamia gzis mniSvnelobiT, e. i. Sors ara varT erTmaneTisaganao.
85
1916 wels zafxulSi movxvdi sofel ufliscixeSi, romlis naxva didi xania
mainteresebda. sofeli ufliscixe savsebiT tlua, suliT da guli rom gindodes Tavis
Sefareba, erT pawawina xesac ver mohkrav Tvals. Sali kldeebiT Semosaltuli sofeli
sicxis morevSi curavs, zafxulSi iq myofs suli exuTeba.
ai, aseT dros videq erT-erTi gamoqvabulis SesasvlelSi da gamwarebuli velodi
mosaRamovebas. gamoqvabulidan saSineli Smoris, sinestis suni aranakleb miwuxebda
suls. mainc movucade mosaRamovebas. grilma niavma Semoubera. Sevicvale mxari da
mivaSure eklesias. ucnaurma simReris xmam SemaCera. aseTi kilo ar gamego aravisgan.
SeumCnevlad mivuaxlovdi momReralTa jgufs, romelsac Zalze moxuci, magram jer isev
Waxmaki gamometyvelebis kaci meTaurobda. es simRera arc galobaa, arc simRera, TiTqos
galoba da simRera erTmaneTSia areuli, magram lamazad JRers.
sufras mosxdomoda xuTi-eqvsi kaci da gemrielad Seeqceodnen. Cems danaxvaze xma
Seaneles, salami miveci da iq mdgom axalgazrdas, romelsac wylis litra eWira Rvinis
mosatanad, mec gavuwode fuli. jer ar marTmevda, Semdeg rogorc iyo gamomarTva da
daeSva soflisaken, roca mivesalme, moxuci apirebda zeze wamodgomiT salamis mocemas,
magram vaniSne ar Sewuxebuliyo. mimipatiJes. mec es mindoda. vTxove, emReraT igive
simRera, romelic movismine. Semisrules Txovna. SemosZaxa moxucma, meores eubneboda
erTi Sua xnis kaci, danarCenni bans aZlevdnen. es eqvsi _ momkeli yofiliyo, sofeli
oxeridan wamosulan mtkvris gamoRma samuSaod. umuSavniaT da dabrunebisas aq,
ufliscixeSi, SeusveniaT. moxuci da danarCenni tlaSaZeebi gamodgnen gvarad. uxucess _
tlaSaZe ivanes _ vTxove, erTxel kidev gaemeorebinaT es simRera. ar damzarda,
ramdenjerme gaimeores. am dros `RvTis nakurTxic~ moacuncula biWma. jamebi xelidan
xelSi gadadioda. mec movsvi. Rvinom rom momkelebi Seaxura, igive simRera gaimeores,
ufro eSxianad da Tamamad. me amiT visargeble da Cavwere _ notebze gadaviRe. simRera
erTxel kidev rom gaimeores, me Sevexvewe moxucs, eTqva, ra hqvia am simRerasa da sad aqvs
gagonili. moxuci ar damzarda da mohyva Semdegs: _ me, ymawvilo, tlaSaZe var gvarad.
saxelad mqvian ivane. axalgazrdobisas `tiRas~ meZaxdnen, radgan Zaan Savi viyavi. roca
Sua xans mivaRwie, tiRas veRar mibedavdnen da ivanes, xan vanos meZaxdnen, Tumca exlac
iseTive Savi da tiRa var, rogorc axalgazrdobisas viyavi. es simRera, romelic Tqven
moismineT da qaRaldze SeuloceT, saxelad `Tamaris qoSia~. ase eZaxdnen winaT. amis
mTqmeli, mamaCemi vasili tlaSaZe iyo. mamaCemi kargi mgalobeli da mwignobaric
gaxldaT. Cemi papis papa, iaseT wodebuli, ufro kargi mgalobeli da momRerali
yofila. es mamaCemisagan maqvs gagonili. es iase jer mnaTed yofila danaxvis wminda
giorgis monasterSi, Semdeg ki mRvdloba miuRia. ai, im monasterSi, episkopozad yofila
maSin domenti tlaSaZe. es domenti didi swavluli yofila Tavis droze. aseTive
mgalobeli da enametyveli kaci, magram raRac mizezis gamo, domenti gadausaxlebiaT
ierusalimSi. mas Tan wauyvania iasec _ Cemi papis papa. oriveni karga xans iyvnen Turme
86
ierusalimSi, bolos isev ukan daubrunebiaT oriveni. domentis Turme Caabares atenis
monasteri, iman ki Tavis mxriv iases miakuTvna xidisTavis erT-erTi ganapira adgili,
romelsac Semdeg oxera daarqves. im dRidan tlaSaZeebis gvareulobam imdenad imata,
rom dRes kargi soflisodenaa. es simRera papis papidan modis. pirvelad uswavlebia
danaxvis monastris bers, romlis saxeli ar maxsovs. es simRera erTi me vici, erTic
giorgi tatiSvilma sofeli maranidan. am giorgis metsaxelad `Txis rqas~ uwodeben. igi
kargi mcodnea galoba-simRerisa. me da giorgi weliwadSi erTxel mainc vnaxulobT
xolme erTmaneTs. xan me vewvevi, xan is Camodis xolme CemTan, oxeraSi. TiTo kviraobiT
vrCebiT xolme erTmaneTTan. Tan vmReriT, Tanac karg dros vatarebT. bolos ki
erTmaneTs vSordebiT. papaCemisagan isic ki maxsovs, Tu rogor warmoSobila es `Tamaris
qoSi~. barem amasac mogaxsenebT.
erT dros es ufliscixe kargi qalaqi yofila Turme. aq gavla-gamovliT
Camoxtebodnen sovdagrebi, metwilad TaTrebi. es adgili maSin dasasvenebladac kargi
yofila da TavSesafaradac iseTive. im dros TareSianoba yofila. lekebi xSirad Tavs
esxmodnen qarTlsac. xalxs awiokebdnen. ase gasinjeT, tyveebic ki mihyavdaT. qalsa da
kacs ar arCevdnen. bolos gamougzavnidnen mTxrobelsa da tyveebis gamoxsnaSi didZal
fuls iTxovdnen Turme. veraviTari qaravani ver umklavdeboda maT. am adgilze
TavSefarebulebs ki veras aklebdnen. amitomac am SemTxvevisaTvis es ufliscixe kargi
TavSesafari yofila. qaravnis danaxvaze garSemo soflebis mcxovrebni modiodnen. zogi
Tu sanaxavad, zogic rame-rumes sayidlad. qaravani zogjer did xans rCeboda _ kargad
rom daisvenebda, gaudgeboda Tavis gzas.
erTxel SemTxveviT aq gamouvlia viRac did kacs. unaxavs didi jariviT Segrovili
xalxi. ar moswonebia. ramdenime xnis Semdeg kidev gamouvlia am gziT isev im did kacs.
exlac Tvali moukravs bevri xalxisaTvis. is didi kaci misula Cven mefe Tamar
dedofalTan da mouxsenebia ase:
_ didebulo mefeo, i ufliscixeSi ro iseTi dudgo xalxi Tavs iyris yovel
qaravnobis dros, i urjuloebma ki ar gadaibiron da ar gaaTaTron Cveni xalxio.
Tamar mefes mousmenia da gaucia brZaneba, ufliscixeSi erTi kargi eklesia aaSeneTo.
brZaneba SeusrulebiaT da, ai, es orsarTuliani eklesia maSin aaSenes Turme, mRvdel-
diakvanic dauniSnavT da gauCaRebiaT wirva-locva. mgaloblebic oTx-xuT kacamde
SeukrebiaT. es mgaloblebi sul Cveni mogvareni _ tlaSaZeebi yofilan.
roca qaravani aq SeCerdeboda, TaTrebi xSirad Sediodnen Turme eklesiaSi
qudmouxdelebi, ase yofila maTi rjulis kanoni. Semdeg viRac ostatsa im kldeze (xeli
gaiSvira moxucma) gamouyvania qoSi. es ubralo qoSs ara hgavs, amboben es Tamaris qoSiao.
xalxs maSinve leqsi da simRera gamouTqvams. amnairad galastes Turme simRera `Tamaris
qoSi~.
87
ai, Svilo! es vici da es gamigonia, amas verc aras mivumateb da verc aras davakleb.
codoa, Svilo, tyuilisaTvis raze waviwymido suli~.
amiT daamTavra vano tlaSaZem `Tamaris qoSze~ ufrosebisagan gagonilis gadmocema.
ganvlo TiTqmis 22 welma. damavales gorSi momewyo momReralTa gundi da Tavis drozed
gavmgzavrebuliyaviT qalaq moskovs sasoflo-sameurneo gamofenaze monawileobis
misaRebad. avedi Tu ara gorSi, xmebi davarxie, rom veZeb Zveli xalxuri simRerebis
mcodneT. erT dRes Cems binaze kiTxva-kiTxviT momadga erTi Zalze moxucebuli kaci. es
moxuci me maSinve vicani. es is tlaSaZe iyo, romelmac simRera `Tamaris qoSi~ Camawerina
am 22 wlis winaT, sofel ufliscixeSi. man ver micno. am droisaTvis is ufro
moxucebuliyo, rasakvirvelia. kidev gamikvirda misi gamosvla oxeridan gorSi,
romelic sul cota 5-6 kilometriT aris daSorebuli goridan. moxucma miTxra mosvlis
mizezi. cota Sesvenebis Semdeg kargad gavumaspinZldi da movasvene Cems binaSi.
gamoiRviZa, miiSmuSn-moiSmuSna da SemosZaxa `Tamaris qoSi~. me mivayole meore xma.
gakvirvebulma simRera Seswyvita, momaSterda da CaiCifCifa: èbe, ebe! dideba SenTvis
RmerTo! es ra sakvirvelebas moveswari~! Tan pirjvris weras mouxSira. me aRar gavawvale
gakvirvebuli moxuci da gavaxsene is dro da adgili, sadac mas Sevxvdi da rogor
gadaviRe mis da misi amxanagebisagan es simRera. moxucs, rasakvirvelia, iseTi xma aRar
Seswevda, magram misma zustma mexsierebam simReris gadmocemaSi, Zalze gamakvirva. axlac
swored ise imRera, rogorc 22 wlis winaT sofel ufliscixeSi.
meore dRes moxuci davasaCuqre da gavistumre soflisaken. kidev karga xanma ganvlo.
erTxel vikiTxe mis Sesaxeb. omis periodSi gardacvliliyo as wels gadacilebuli. Tu
rogori vaJkaci iyo an rogori momRerali es tlaSaZe, amas gavigebT masze gamoTqmuli
leqsidan, ai esec:
oxeras cxovrobs tlaSaZe amfsonad hyavda giorgi

Tavisi saxlobiTao, Zalze mWeqare xmiTao,
saqarTveloSi ganTqmuli ro dasWeqavdnen, amtvrevdnen
simRera-galobiTao! uremsa saves ZniTao!
yvelasa sjobda mSvenier `tiRa~ da `Txis-rqa~ mRerodnen,

kargi wkriala xmiTao, daTaflul tkbili xmiTao,
iyo mdeviviT vaJkaci, orive dalocvilia,
rostomis mxarbeWiTao. Tanac nakurTxi RvTiTao.
am leqsis gamomTqmeli var

maTze umcrosi xniTao.
88
22. amboben, rom Tamar mefem...
qalaq goris zeviT, 7-8 versis daSorebiT, mdebareobs sofeli karaleTi, mis
maxloblad aRmarTulia patara goraki, romelzedac Tamar mefis dros mSvenieri
sasaxle yofila gaSenebuli; gorakis ZirSi saamuri wyaro gadmosCqefs. aqauri buneba
saerTod mdidaria. goramdis gauvali tye, mis garSemo ki baR-venaxebi da yanebi, ialaRze
mSvenieri saZovrebi, sadac gafantuli iyo saqonlis jogi da cxvris farebi. es gora
xelovnuri yofila. misi aRmarTva xalxuri gadmocemiT, Tamar dedofals ganuzraxavs.
mas mTeli ormoci dRe da ormoci Rame (gadmocemis mixedviT) Tavis qoSiT miwa uzidnia,
Tanac marxulobasa da locvaSi imyofeboda Turme.
xalxma leqsad gardaqmna gagonili da safandurod gadaakeTa; mas ki yovel wels
yvelierSi asrulebdnen. ai, es leqsic:
amboben, rom Tamar mefem gaSenda didi goraki, _

am mTaze imarxula! av TvaliT ar naxula!
hei, da! hei, da!
ormoci dRe da Ramei Zirs ukvdavebis wyaroi

mTlad SromaSi gasula! CuxCuxiT amosula!
hei, da! hei, da!
qoSiT mizida miwai, gorakze saxli aago,

samTaviss ze asula!138 mTvaris SuqiT wasmula,139
hei, da! hei, da!
karaleTi daamSvena,
xma mesxeTSi gasula!
hei, da!
am gorakis ambavi qvemoT moyvanil leqsSiac aris naxsenebi, ratomac aqve mogvyavs:
_ biWo! e naWarmagevSi140 xuTi welia sxvagan var,

sofeli roa Tqvensao, vemsaxurebi sxvebsao,
ra agebula imxela, aq rodis davbrundebodi
rom gavs baybaya mdevsao?! viTvlidi dResa, Tvesao!
138
samTavisis eklesiaze maRali gamxdara.
139
brwyinavs TeTradao.
140
sofel karaleTis Zveli saxelwodebaa.
89
guSinwin Rvarebs141 avedi, TiTonac bevri iSroma,
davpurdi or-sam dResao; ar aSinebda ToSio,
dilas rom mTaze gadmovel, miwis mizidviT gacviTa
gadmovxedevi velsao, Tormeti wyvili qoSio!
Tvali movkari mSveniers garSemo Wandrebi bakobs,142

aRmarTul sasaxlesao?! erT mxares gaCnda wyaroa;
èg gorakia, biZia, dedofals ubrZanebia:
Tamaris aSenebuli; `CvenTvis es kargi Taroa!~143
zed rom vercxliviT brWyvialebs,
saxlia gaSenebuli.
23. Savlego
vinme qvrivs Turme hyavda erTaderTi Svili. moxuci `damwvari TiTiviT~

ufrTxildeboda mas. roca dediserTa wamoizarda, davaJkacda, igi mTeli soflis Tvali
gaxda: lamazi, Savgvremani, moxdenili da axovani. Savi, giSrisferi Tval-warbi da axlad
akokrebuli ulvaSebi amSvenebda am axalgazrdas, misi simamace da goliaTuri Rone
yvelas ancvifrebda. bavSvobis dros SavTelas eZaxdnen, xolo davaJkacebisas es saxeli
SavlegoTi Seucvales. tanT ecva Savi Coxa, imave feris axaluxiT. qamar-xanjali, xmal-
masrebic Savi ferisa hqonda. man bevri brZola gadaitana da arc erTxel ar daWrila,
mcire Wrilobac aravis miuyenebia mkacr Setakebis drosac ki. ara erTi da ori leqsi
gamouTqves Savlegos fandurze dasamReri. moxucebi mas Senatrodnen, xolo
gasaTxovari qalebi mxolod masze ocnebobdnen, magram Savlego colis SerTvaze
gadawyvetil uars ambobda. es mis moxuc dedas metad adardebda, magram verafers
xdeboda. mxolod amas ki ityoda: rogorc Tavisi nebaa, ise moiqceso.
erTxel erTi TareSis dros Savlego Tavisi amxanagebiT lekebs gadaeyara. Sexvedra
tyis piras, TiTqmis gauval adgilze, moxda. lekebma yuri mohkres tyis piras raRac
Srials. odnav SeCerdnen kidec. Savlego Tavisi amxanagebiT Casafrebuli iyo. ixelTes
Tu ara dro, elvis siswrafiT Tavs daesxnen lekebs. gaCnda xmlebis triali. lekebs
tyveebi da nadavli ar surdaT daenebebinaT, Savlego ki fiqrobda tyveebis
ganTavisuflebasa da gatacebulis dabrunebas. am xelCarTul brZolaSi lekebma oci
141
osebis sofelia qalaq goris maxloblad.
142
bakis msgavsad gars artyia.
143
dasamali, Tavsafari adgili.
90
dakarges, amdenive daWrili daTvales. Savlegos mxriv ki mxolod ori daiWra, isic
msubuqad. bolos Savlego amxanagebiT gamarjvebuli darCa. tyveebi gaaTavisufla da
lekebis mier gatacebuli nadavli ukan daibruna.
sofeli didi aRtacebiT Sexvda gamarjvebul Savlegos, daWrilebic male ganikurnen.
ganTavisuflebulTa mSoblebis sixaruls sazRvari ar hqonda:
RmerTma giSvelos, Savlego,

Svilebis daxsnisTvisao;
adamis dReni icocxle,
gqondes wyaloba RvTisao!
Savlego mTlad sisxlSi iyo amosvrili. mas maSveli ar sWirdeboda, roca pirdapir
Seebmoda mters. mis mdevisebur Rones veravin umagrdeboda. ara erTi da ori Sexla-
Semoxla mouxda Savlegos, magram igi yvelgan gamarjvebuli gamodioda. xalxma,
Savlegos aseTi erTgulebisaTvis, moZmeTaTvis Tavdadebisa da vaJkacobisaTvis leqsi
gamouTqva, romelsac didi da patara fandurze damReroda.
Savlegoze gamoTqmuli leqsi erTi soflidan meoreSi gadadioda. yvela cdilobda,
rac SeiZleba kargad daemRera da leqsic ukeTesi gamoegona, amitom es leqsi
gamravalferovnda. simReris kilo ki Zveli darCa.
ai, erT-erTi am leqsTagani:
Savleg, Seni Savi (da) Coxa, Savlego!

sisxlSi gagixamebia, `
yawimebi gixdeboda, `
mterTan brZola gixdeboda, `
maSveli ar gWirdeboda, `
oc leks sicocxle mouspe, `
amdenive dasWerio, `
gnoliviT rom gaerie, `
gahkafe da gasWerio, `
amiT mospe Sen TareSi, `
Sens qveynis are-mareSi, `
amis Semdeg CvenSi Sewyda, `
i urjuloTa TareSi, `
am leqss ferxulSi asrulebdnen. Savlegos bevri sxva leqsic gamouTqves _ fandurze

dasamReri.
91
Savlego xati ar aris, gagviCnda Savlo144 msxnelada,
magram Tayvans vscemT didaTa; mTlad gadaiqca gmirada,
lekebs da qarTvelebs Sua TaTrebi ase iZaxdnen:
misi mklavi gvaqvs xidaTa. _ es vin gagviCnda Wirada?!
Zvel droSi lekni gvesxmodnen ra gvinda qarTlSi wavideT

moparviTa da flidaTa; sicocxlis gasawirada;
qarTl-kaxi aawiokes, ra gvinda kaxeTs viaroT
zarali mogvces didaTa! Savlegos gasaCirada!145
roca aT-Tormets Seebmis,

gaxdeba lodaT-rkinaTa;
gvijobs Cvens mTebSi veyarneT
kuWisa gasaWirada!146
144
Savlego.
145
dasamarcxeblad.
146
sjobs SimSili ganvicado Cvens mTebSia, vidre Savlegos xelSi CavuvardebodeTo.
92
24. modiso mteri, kaxelo
(qarTluri varianti)
modiso mteri, kaxelo, saRamomdisin gminavda

gadmoira kldenia, yaryabazneli149 Tinao,
danaxvisidan147 gamoCnda _ Tormet leks Tavi moTala,
didxans javri sWirs Cvenia! erTi gadudga winao,
tlaSaZeebma afrines isic Suaze gahkafa,150
mTxrobelTa razmi Cvenia; Tan rjuli Seaginao!
_ xvna-Tesvas xeli gauSviT, goris cixesTan Camosxdnen,
ar dagvibneldes mzenia! tyve hyavdaT Zalze mravali;
samSoblo mters ar CavugdoT, mefes mihgvares lekebi,
ar mivayenoT genia! i Sori gzidan mavali.
xanSi Sesuli gaxizneT, `miirTvi, dido mefeo!
balRebic mosaSenia, gza aRara aqvT savali!
visac ra mogxvdeT xelSia, oTxkuTxiv SevuyoreviT,
mezoblisa Tu Senia, ar eqnaT maT gasavali!~
Tan wamoiReT sagzali, gamarjvebulebs batoni
kuWisa mosalxenia. ar aklebs smas da Wamasa,
Sekribes xalxi mravali, da mRvdelic aRar aiRebs
TareSs dauxvdnen winao; maTze gaweril dramasa.
gaCaRda brZola Semzari _ rodesac TareSs naxavdnen,
wiTlad aferdda inao.148 xSirad mohkravdnen qamandsa,
`modiso mteri, qarTvelno~, _
mudam mRerodnen amasa!
147
monasteri maRal mTaze _ danaxvisaze, sofel xidisTavis axlos. mowmendil amindSi aqedan mTeli
qarTli, Tbilisic ki `taSis guliviT~ moCans.
148
e. i. TaTrebis iniT SeRebili wveri sisxliT SeiRebao.
149
geografiuli adgili goris maxloblad, sadac idga eklesia da imarTeboda dReoba _ yaryabaznoba.
150
zogan asea: erTi imasac uboZa.
93
25. kaxeTs moadga TareSi
_ es TareSianobis drois ambavia, roca lekTa brboebi daTareSobdnen qarTl-

kaxeTis midamoebSi, _ miambo erTma axalgazrdam qalaq siRnaRSi, _ Tu ras sCadiodnen,
es Tqvenc gemaxsovrebaT istoriidan. me mxolod gagonils mogaxsenebT.
es ambavi gamigonia erTi moxuci mRvdlisagan _ natroSvilisagan.
erT-erTi TareSis dros erTi qiziyeli mdeviviT vaJkaci, kargi muSa, momRerali da
aseTive sityva-pasuxis patroni, metsaxelad `mgel-kaca~, wasula sxvebTan erTad mtris
Sesaxvedrad. xalxSi xma gavardnila: lekebis TareSi gviaxlovdebao. qalebi da bavSvebi
gauxizniaT. visac `perangis zidva~ SeeZlo, yvela jars amosdgomia mxarSi. lekebi
uaxlovdebodnen bodbisxevis monasters: unda daungrioT gurjebs monasteri da
gumbaTi sul mTlianad moufuSoTo. Cvenebs, rasakvirvelia, sisxli yelSi mosvliaT. _
aba, raxan asea, exla Cven viciTo! `mgel-kacac~ jarSi iyo. ise daeria lekebs, marTlac,
rogorc mgeli cxvris faras. erTi aqeT gaisrola, meore lajebSi gafxriwa; mesames
kombaliviT fexebSi waavlo xeli da musrs avlebda TaTrebs. erTi sityviT, es `mgel-
kaca~ ki ara, `lom-kaca~ yofila. Cvenebs iseTi dRe dauyenebiaT lekebisaTvis, rom ambis
wamRebic ki ar darCenila.
`mgel-kaca~ lekebs daeca, vinc misi keti igema,

rogorc rom qori dedalsa, SiSiT dorblebsa hyrisao;
Tan musrs avlebda da Tanac cofianiviT gaurbis,
iZaxda: ài, dedasa!~ imaleba tyis pirsao!
exlave vnaxavT, gagiCenT gaocda Cveni `mgel-kaca~,

simwarisagan bnedasa; biWs uWvrets, Tan ukvirsao;
erTmaneTs dagaJletinebT _ aseTi ram ar minaxavs,
dagaklebT TvalTa xedvasa. kaci var adam xnisao!
`mgel-kaca~ musravs, Tan mReris... etyoba, nayofi aris

ar indobs aravisao; qarTveli dedis rZisao;
ucbaT Tvals mohkravs mis gverdiT etyoba, amiraniviT
jer axalgazrda biWsao. naTluli aris RvTisao!
gars mteri Semoxvevia, gasZaxa: _ balRo, aq modi,

gamqrala kvali gzisao, miTxari, visi Ze xaro,
magram es biWi, viT CinCxvars visi dedisa, mamisa,
lewavs, aqa-iq trisao! an visi satrfo mze xaro?!
94
RmerTma gakurTxos, gagzardos, bolos gamodga es vaJi
mogces naTeli dRenia; `mgel-kacis~ gvaris yofila,
Sens danaxvaze moxucsa misi mama da papai
kubos win momilxenia. soflidan gamoyofila.
es Tqva da gadaexvia, Sua kaxeTSi damdgaran,

viT Svili gulSi Caikra, im mxarem daiZmobila,
mteri Semusres da sxvebTan `kaxeTs moadga TareSis~
imanac bargi aikra. ambavi ase yofila!
26. Zlier stiroda
àse maqvs gagonili... _ am sityvebiT daiwyo mTqmelma, _ es Tamar dedoflis drois

ambavia. xerxeuliZeebis erTi yma wauyvaniaT saomrad. saxelad berua rqmevia. mas yolia
coli da eqvsi Svili: oTxi gogo da ori biWi, erTimeores mimdevnoni _ JiJmatebi.
berua, glexis pirobaze, arc ise xelmokle yofila.
erTi wlis Semdeg misma colma _ olam _ gaigo sayvareli qmris sikvdilis ambavi.
mefis kacebs SeutyobinebiaT, rom beruam Tavi isaxela omSio, magram erT saRamos
yaraulebma mkvdari ki naxeso. es Turme Tamar mefes moaxsenes. Zalian Sewuxebula mefe da
beruas colisaTvis kargi saCuqari uboZebia: sawyals oblebi darCa da maT patronoba da
movla undaTo.
mTel sofels elvis siswrafiT moedo beruas sikvdilis ambavi. yvelas enaneboda
aseTi vaJkacis udrood daRupva. simRera maSinve SeTxzes (ase yofila Zvelad CvenSi
Cveulebad).
erT saRamos, zRudrobis151 Ramis Tevaze mileTis xalxs Tavi Seeyara.
yvela Ramis TevaSi atarebda xolme dReobis wina saRamos. xalxis erT-erT jgufidan
moisma raRac naRvlian kiloze, gulCamTuTqveli simRera, momRerali iyo yvelasaTvis
cnobili da sayvareli glexi Teva, sofel ergneTidan; vinc fandurze damReril
simReras yuri mohkra, yvela smenad gadaiqca Turme. simRera aseTi iyo:
Zlier stiroda, oblebi darCa,

risTvis stiroda? sawyal olasa,
_ qmari moukles, _ daxmarebas Txovs
misTvis tiroda! mazlsa _ golasa!
151
zRudroba _ dReobaa, romelsac dResaswaulobdnen Zvelad. zRudris eklesia cxinvalis misavalSia,
maRlobze, marjvniv, Tu goridan miemgzavreba kaci.
95
Zlier stiroda, yvela gadarCa,
risTvis stiroda? bero iq darCa,
_ qmari moukles, _ mis cols olasa
misTvis stiroda. oblebi darCa.
èxla am leqss gundSi mRerian. Cems pataraobas gamigia es simRera, _ daumata

mTqmelma. _ stvirzedac momismenia jariaSnel dodesaganao~. ramdenime aTeuli wlis
Semdeg imave sofel jariaSenSi imave gvaris ganTqmuli mestvire gamoCnda. am meore
mestviresac dode rqmevia. gvarSi darCenilis TqmiT, ramdenadac maTi winapari dode
warmosadegi vaJkaci iyo, imdenad es meore dode maxinji da Sesazari saxisa gaxldaTo. am
simReris mestviruli kilo aRar maxsovso.
Svilis dakargvas gamwarebuli beruas deda zaris xmiT ase mosTqvamda Turme:
misma siyrmem ar ixaros, Cemi sisxl-xorcis nawilo,

vinc gagipo, Svilo, guli; oblobaSi gamozrdilo,
siberis dros satanjvelad raze damwvi-damanele,
damitove eqvsi suli! genacvalos deda, Svilo!
ra vqna, ra wyalSi Cavvarde, xalxo! nuTu ar gebralviT?!

eSmaks rogor mivce Tavi, gexvewebiT cremlis nTxeviT,
romel wyalSi gadavvarde, raRa sacocxlebeli var,
gavxde qveynis salanZRavi! qviT da lodiT CamqoleviT!
27. grigol grigolaSvilis leqsi
`Cveni papis papa gadmosula guriidan, sofel xidisTavidan da dasaxlebula qarTlis

sofel xidisTavSi, aqedan ki cota xnis Sendeg gadaunacvlia adgili da sabolood
gadasula sofel atenSi sacxovreblad. mis Semdeg Cveni gvari cxovrobs atenSi _ miambo
mixeil nonikaSvilma, _ Cvens winapars qarTlSi ucxovria sruli ormoci weliwadi.
saxli auSenebia atenis taZris _ sionis _ dabla. sionis taZars erTgulad Tval-yurs
adevnebda da Zalian kargad uvlida Turme~.
`mogaxsenebT, _ ganagrZobs nonikaSvili, _ mefe erekles Semdeg atenis axlomaxlo
tyeebSi gamoCenilan lekebi. sadac ki gaivlidnen, yvelas Savs dRes ayenebdnen:
carcvamdnen, tyveebi mihyavdaT. erTi sityviT, rac undodaT, imas Cadiodnen. Zalze
aawiokes didi Tu patara. ase grZeldeboda maTi TareSi. am dros, iRbalze, CvenSi
gamoCndeba grigol grigolaSvili. es Cveni mfarveli im wamsve Sehkrebs talik-talik
biWebsa da xan erT adgils da xan meores uxvdeba lekebsa da sul burtyls aclis, iqamdis
SeaSina isini, rom SiSis qari gauCina yvelas. vinc daxoca, xom daxoca, vinc cocxali
gadarCa grigolaSvilis razms, Zlivs moaxerxa Tavis Svela, jandabas gadaikargnen Turme.
96
es rusis xelmwifis yuramdis rom misula, imas SemouTvlia: _ vin aris aseTi yoCaRi,
romelmac lekebisagan gaswminda atenis xeobao, rasa mTxovs, rom mivceT,
davasaCuqroTo. grigolaSvils SeuTvlia: atenis xeoba miboZeT, Tu ar gamirisxdebiTo,
rusis xelmwifes Txovna Seusrulebia da mis Semdeg atenis xeoba grigolaSvilis
kuTvnili gamxdara. erTxel kidev mouxda grigolaSvils lekebTan Sexla, magram
grigols iseTi dRe dauyria, rom maTi codviT qvebic ki tirodneno.
es iyo da es, amis Semdeg lekebis sinsila mTlad gawyvetila~.
leqsi grigolaSvilze
mindors moedo kalia, _ grigolma kaci afrina,

leki, rjuliTa ZaRlio, `Tqven gagexsnebaT kario,
gamusra qarTlis soflebi, Tu dagvibrunebT yvelafers,
mogvedo simwris alio! rac naqurdali ario!
suyvela tyved waiyvana, Torem iseT dRes dagayriT,

visac evleba Tvalio. guls gwvavdeT cecxlis alio,
cismare dRe ar gvasvenebs, qva-qvaze aRar dagtovebT, _
TiTqos gvemarTos valio! Cemi sityva es ario!~
CvenSi gamoCnda grigola, Camoutanes grigolas,

Sekriba glexTa jario, rac ki naZarcvi ario,
erTi maCveneT ding ZaRli, erT kacs wveri mTlad gaparsa:
maTi bina sad ario?! ès sawindari ario!
lekebs kvaldakval misdevda, ar gnaxoT qarTlSi TareSad,

mas ar umtyunebs Tvalio, arc vnaxo Tqveni kvalio!~
Semoertymeva rkaliviT, gakreWili Sin dabrunda,
viT saydars galavanio! TiTqmisa cocxal-mkvdario;
saWmeli mTlad gauwyvita, saxe sul dajejgnilia,

Tanac Seukra wyalio; TiTqos duqardiT152 ario!
SimSilisagan wydeboda mas Semdeg atenSi lekis
kaci iyo Tu qalio! WaWanebac ar ario.
vinc darCa, exveweboda, am leqsis gamomTqmeli ki

grigol, gagvixsen kario, abazaSvili153 ario!
gadvikargebiT mTebSia,
gagvixmes fexis kvalio.
152
cxvris saparsi makrateli.
153
abazaSvili gio _ grigol grigolaSvilis kargi megobari yofila (mTqmelis SeniSvna).
97
imave abazaSvils Tavis Tavze leqsi gamouTvams miliciis jarSi yofnis dros:
gavbriyvdi da Cavewere `Tqve mamaZaRlis oxrebo,

pirvel miliciis jarsa; nuRar fiqrobT ded-mamasa!
me megona kaxeTs waval, es ase unda iswavloT,
Semovivli mTas da barsa! rogorc scodnia saldaTsa!~
qalaqSi rom Camiyvanes, ver viswavle `napraoi~,

gavuswordi amxanagsa; askiliviT vaqnev Tavsa,
win `kamandiri~ migviZRvis, `naleva~ mTlad damekarga,
xvedasaviT aqnevs Tavsa; i oxera jandabasa!
gavbriyvdi da Cavewere
pirvel miliciis jarsa!
28. opa beTaSvilze
Zvel dros sofel zemo maCxaanSi cxovrobda erTi glexi, Zalze Ronieri da
Sesaxedavad kargi warmosadegi. sofel mawivSi mas Casafrebian lekebi. uremSi yevari xar-
kameCi bmia. lekebs mouklavT ori xari da erTi kameCi. opas dauWeria Svidi leki,
Sukravs, daudvia, daukoWia uremze, TiTon Sebmula uRelSi da ase amouyvania sofelSi _
zemo maCxaanSi. am Svidi lekidan eqvsi naTesavma gamoisyida tyveobidan _ miyenebuli
zarali erTi-orad zRves. erTi leki darCenila sofelSi. ar moindoma dabruneba.
SeurTavs qarTveli qali da zedsiZed Sesula. am leks gvari Seucvales lekiSvilad.
dResac es lekiSvilebi 4-5 komlia.
xalxma opa beTaSvils leqsi gamouTqva:
es opa beTaSvilio wamosadegi vaJkaci,

vaJkaci aris mdevia; Tanac leqsebis mTqmelia;
kaxeTSi, anda qarTlSia, TiTqmis erT sofels daxvdeba
vin aris mis momrevia?! baraqiT SemZlebelia!
98
roca ram saqmes morCeba, lekebi gamoisyides,
RimiliT ityvis `hopasa~, eqvsi Tan waiyvaneso,
mitomac mas daarqmeven meSvidem dagmo TaTroba,
metsaxelada opasa! CvenSi Zmad aiyvaneso.
erTxel SeSisTvis wavida mohgvares lamazi gogo,

urmiT es Cveni mdevia; jvaric ki gadaswereso;
sofel mawivSi daxvdeba mas lekiSvili uwodes,
lekebi, rogorc sCveviaT! guli rom daajereso.
gadudgebian opasa, leki opas ar moSorda,

fiqroben masTan brZolasa; mis axlos dasdo binao;
tyved waiyvanen lekeTSi Svilebi moanaTvlina,
saxeiroda yolasa! cocxlebi rom hyavs Sinao.
rom ar danebda opai, lekebma es rom gaiges,

mimarTes sul sxva xerxsao; autania kankalsa;
yevarSi sami moukles, pirvelad usafrdebodnen,
dautoveben erTsao. fiqrobdnen lekis dakvlasa.
gabrazda mdevi-vaJkaci, es rom opama gaigo,

daeria tlu xeliTa, xma miawoda mTaSia:
Svidi leki ro Sekona, `Tu cudi rame gabedeT
urems daakravs wneliTa! da gaifiqreT TavSia,
TviTon uRelSi Seeba, amoval Cemi biWebiT,

154
tolic ki gadaitana, amoval cota xanSia,
ase, amrigad maCxaans mTel sofels agiwiokebT,
uremi amoitana! gagJletT, gadagyriT xramSia!~
sofelma es ro gaigo, SeSindnen urjuloebi,

mozRvavda mayurebeli; xeli itaces TmaSia,
lekebSi xma ro gavarda, mas Semdeg maTi sinsila
im wamsve gaCnda mTxrobeli. gaawyo maCxaanSia!
154
meti simZime TiTon zidao.
99
II
kidev opa beTaSvilze
aba gviTxari, opao, jer ketiT daverievi,

ambavi lekebzedao; Semdeg mivyavi xelia,
Svidni rom dagvxvdnen mawivSi155 miTeTqvilebi Sevkari,
erTs gecnen zedi-zedao! iqve davgrixe wnelia!
Sen maSin giyoCaRnia, CavkoWe urmis ubeze

dagikravs uremzedao: Svidi, rogorc rom erTia,
mogiTrevia sofelSi uRelSi meca Sevebi,
gaTangul ubezedao! vaxsene didi RmerTia!
_ ulvaSaSlili viyavi, amovitane maCxaans,

jani ki mqonda mdevisa, davyare saxlis winao;
sam-oTx kacs fiCxad vkonavdi, momawyda mTeli sofeli,
Rvedsa vwyvetavdi kevisad. aravin darCa Sinao!
sofelSi Tavi viyavi, biWebi mawivs vafrine,

ar gavuSvebdi dResao, ori sabare urmiTa,
rom ar mebRuja urjulo, ori xari da kameCi
Tu Sevxvdebodi leksao. daCexilebi SuriTa,
mawivSi saZne urmiTa suyvela dakodiliyo

wavedi SeSisTvisao. urjuloebis xmliTao,
yevari gamouSvi da icocxle, vazRveinevi
ar vfiqrob SiSisTvisao. erTi samaTa, TvliTao!
is iyo unda damedo, lekeTSi xma rom gavarda,

ucbad momesma xmauri; gamogvigzavnes mTxrobeli:
sadac yevari gauSvi, òRond egeni gvicocxleT,
iq atyda aur-zauri. Tu gwamT qarTvelebs mSobeli,
astyda pirutyvTa bRavili, rasac gvibrZanebT, gadvixdiT,

miveSvelevi mecao, ar viqneT Tqveni mgmobeli,
magram urjuloT daeWraT dReidan Tqveni viqnebiT
sami, viT tyvia, mecao. ZmasaviT Semawyobeli!~
155
sofeli kaxeTSi.
100
sanam Cven gvyavdnen, vuvlidiT, es leki davisaxleviT,
sul mudam vapurebdiTo; gagvixda RviZli Svilia;
mxolod talika biWebsa gvarica gamovucvaleT,
rig-rigad vayurebdiTo.156 davarqviT lekiSvilia.
SvidSia eqvsi gavuSviT, mas Semdeg didma drom ganvlo,

zarali erTi aTada gamravlda Cveni lekia,
gadaixades lekebma, _ mTeli sofelis Tvalia,
gviboZes Tavis-Tavada. yvelas gauWra nekia.157
meSvidem gvTxova darCena, TareSic Sewyda, Cvens axlos

vaJkaci iyo kargio; maTi sinsila gawydao,
gvindoda monaTluliyo, vinc me damikla mozvrebi
es iyo soflis dardio. imisi suli wawydao!
lekma RimiliT miiRo exla raRa var vaJkaci,

_ mec iqa, sadac Tqvenao. ass gavuswari winao,158
xalxma dasturi misca da uwin Tu mqonda mglis muxli,
Sevikedlevi menao. exla vxanxaleb Sinao!
xalxs gaexarda, movnaTleT, mklavic Sesustda da Tvalic

movnaxeT koxta qalio, burusSi gaxveulia;
rogorc ciskari, naTobdes opai, erTxel rostomi,
nefe da patarZalio! exla mTlad dabneulia!
29. batono, Tavi manebe...
_ batono, Tavi manebe, col-Svili damitovia,

uRmerTod raze mtanjavo, ara maqvs lukma saxlSia;
rac Rone Semwevs, masze mets mec qudi mxuravs, kaci var,
Sens sasargeblod vxarjavo! nu gamomwyvetav xalxSi!
156
vayaraulebdiT.
157
dagviZmobildao.
158
as wels gadavcdio.
101
sul mudam Sens karze vdgevar, es sTqva da ciblam batonsa
xvnaSi aris Tu mkaSia, tyvia CaurWo TavSia,
Semodgomaze qoCoCic TiTon ki gadaikarga,
aRar megdeba ZarSia. _ col-Svili darCa saxlSia.
yvela batons es dRe elis,

visac aitans werao,
visac TvalSi amoviRebT,
gaucivdeba kerao!
_ puri rogorc uRvarZlod ar SeiZleba, ise batonebi arian RvarZlebi,

mtanjvelebi glexisa, _ ase daiwyo moxucma xomasuriZe ladam, _ erTi batoni Zalze
awuxebda da stanjavda Turme glexebsa. ise udierad ekideboda is arcxonebuli, rom, Tu
vinmes TvalSi amoiRebda, an gaanadgurebda, anda Wkuaze SeSlida. glexebma ramdenjerme
miugzavnes Turme sxva soflis kacebi, magram, Tqven ar momikvdeT, is ainunSiac ar
igdebda: rao, tyapuWebma Senc gamoggzavneso?! _ etyoda Turme batoni, _ meored Tu
mosuli gnaxe, icode, Sens Tavs gavasaxrinebo. _ aseTi saubris Semdeg ramdenime dRes
sul alewili bolTis cemaSi atarebda batoni; Semdeg ki filenji isev mouvlida da vai
imisi brali, vinc xelSi Cauvardeboda.
im sofelSi erT axalgazrda biWs _ glexs coli mouyvania saidanRac gaRma mxridan.
es qali Turme osi yofila. glexs, saxelad ciblas, rom ver gaubednia ZRvenis mirTmeva
batonisaTvis, Tavis simamri, gorozi kaci miugzavnia, Tan kargi didi Tabaxi ZRveni
gautanebia. batons miuRia es moxuci osi ciblas simamri ase `naxevari ybiTa~.
gamoukiTxavs osisaTvis vinaoba da miulocnia qalis gabednierebac. bolos daumatebia:
ratom ciblam Tavis patarZali ar maCvenao, mec davasaCuqrebdi riTimeo. osi mixvedrila
batonis sityvebis azrsa da arc uciebia da arc ucxelebia, ase uTqvams: _ batono! Cemma
siZem ver gagibedaT dapatiJeba da arc cols gaCvenebT, ra saWiroao, Tu Cems siZes
kargad moepyrobiT, me vici da Cemma kacobama da sindisma, rogorc gadagixdiT
pativiscemasao; is kargi biWia, glexis kvalobaze da Tqveni morCilic, Tu kargad
moepyrobiTo. me Sen giTxra Zala da Rone ar Seswevs. eg ar iyo, gaxsovT, SarSan zamTarSi,
rom uSvelebeli daTvi kurdReliviT gaguda, xelSi ki araferi iaraRi ar hqondao, erTi
sityviT, osma TiTqos gaafrTxila batoni.
batons moukravs Tu ara Tvali ciblas colisaTvis, mouravi miugzavnia: ciblav, xval
stumrebi meyoleba da aba Sen ici kargi ZRveni momarTvi da Seni dedakaciT mewvieo.
ciblas ar WaSnikebia, magram ZRveni mainc miurTmevia, coli ki ar miuyvania. batons ar
siamovnebia ciblas urCoba. ramdenjerac mouvidoda stumari batons, imdenjer biWs
102
afrenda Turme ciblasTan ZRvenis misarTmevad. Tanac ciblas imsaxurebda ise, rom
sawyali biWi verafers akeTebda Tavis patara mamulSi.
erTxel ciblam ar Seasrula batonis brZaneba, aman ki wyeuli batoni ise gaacofiana
Turme, rom daemuqra: exla me vicio. saxlsa da kars gavupartaxeb, radgan Cemi brZaneba ar
aasrulao.
erT soflis dReobis dros, roca glexobas Tavi moeyara eklesiis galavnSi, batoni
SezarxoSebuli misula glexebTan da erTi maTgani umizezod gaumaTraxebia. cibla im
dros iq yofila. isic gadakrulSi. wamosarClebia galaxul glexs da ase miuleqsia:
rodis moiSli batono,

Cveni glexkacis tyepasa;
rodis morCebi, ikmareb
sawyali glexis dRvebasa?!
batons mgeliviT SeubRveria, magram Tavi Seukavebia, radgan SeSinebia _ vaiTu am

biWebma kai dRe ar damayarono. maSin raRa batoni viqnebi, maSin aqedan unda aviyaroo.
wasvlisas Tavis mouravisaTvis ubrZanebia: eg ZaRlis wiwili xval momgvare, vaCveneb
magas, Tu rogor unda batonis galeqsvao. cibla amas eloda. ar wasula, kinaRam
mouravic miubertyia. am ambavs ise gaugiJebia batoni, rom Tavis fexiT misula glex
ciblasTan da iseTi dRe dauyenebia lanZRva-ginebiT, rom glexkacebi kankals autania.
cibla derefanSi mdgara. Turme Tavs ikavebda. bolos, ver mouTmenia da gabedulad
uTqvams yvelaferi, rac mas adardebda. glexebsac gamoqomagebia. batons maTraxi
mouRerebia. Tavmoyvare ciblas kedlidan CamouRia Tavisi siaTa da tyvia Sig SublSi
CauWednia batonisaTvis. xalxi Segrovila. atexila vai-vaglaxi. ciblas sawyali coli
miWrila saxlSi Tu ara, iqve gulwasuli mosxvepila. batoni wauyvaniaT TreviT Tavis
binaze. cibla mivardnia colsa, gadaxvevia da ase uTqvams: nu SeSindebi, mamaSenTan
dabrundi, iqidan ugde Tval-yuri saxl-kars. sul erTia, eg ZaRli Cemi wera unda
yofiliyo da asec moxdao. Cemi dardi nu geqneba. me iq, Sens samSobloSi, ginaxuleb,
SeiZleba jerjerobiT aq arc ki movideo. mezoblebi ciblas dahpirdnen saxlze Tvalis
daWerasa da daxmarebas. ciblam erTxel kidev Caikra gulSi Tavisi coli da mowyda
iqaurobas.
xom mogexsenebaT Cveni xalxis wesi da adaTi _ leqsi gamoTqves da Tan simRerac
moabes:
iyo erTi wawymedili daTareSobda sofelSi

mTeli soflis batoni, mawanwala mgeliviT,
glexkacs ar axeirebda patarZals Tu Tvals mohkravda,
Tu ar hyavda patroni! oxunjobda beliviT!
103
sofelma Sua kacebi bevrjel scada flidi eniT
miugzavna batonsa, ciblas gadabireba;
cudi qceva moeSala magram ciblam ar isurva
am did soflis patronsa. raime dapireba!
magram verafriT ver iqna batons gulze javri awevs,

im ZaRlis morjuleba, rom ver Cahkla Jinio;
TandaTan ki matulobda TviTon gaswevs ciblasaken,
am batonze Tqmuleba!.. ar dasWirda gzirio!
ciblam coli moiyvana dauZaxebs: _ hei, biWo!

sofel bieTidana; rad dahkarge wesio;
lamazia osis gogo, coli rad ar gamasinje,
ar vin aris misTana! mTidan gasaqlesio?
batonma rom Tvali mohkra, ciblam gulSi Caicina,

dahkarga mTlad goneba, Tofi igdo xelSio;
am dRis Semdeg SeeCvia tyvia styorcna da batoni
gulis wva da godeba! mTlad gadaxsna welSio!
miaZaxa: _ aseTia
Cveni glexis wesio;
amisi gamomTqmelia
yanCavlianT mwyemsio!
30. tantala besarionze
mTqmeli: beso xar Tu besarion, mTqmeli: Sen batonob Cvens sofelsa,

ra mesaqmebao! Senia Zalao!
mopasuxe: Cveni soflis gogoebTan mopasuxe: magram glaxas Tu Caiden,
ra gesaqmebao! aSkaravdebao!
mTqmeli: coli gyavs da xuTi Svili mTqmeli: Seni SiSiT axalgazrdas
zedi-zed wyebao, ar gaevlebao,
mopasuxe: batonisgan aseTi ram mopasuxe: rac Sen msxverpli Segiwiravs,
rogor iqnebao! ver daiTvlebao!
104
mTqmeli: garyvniloba moiSale, mTqmeli: jvaredinad gadagipobs
nuRar izam avso, mag xokera Tavso!
mopasuxe: ubralod nu gaifuWeb, mopasuxe: am Sen leSsa gadaugdebs
batono, mag Tavso! didberuanT ZaRlso!
mTqmeli: Torem Cveni `sxvilkisera~ mTqmeli: magram xalxis darigeba
soflis bolos xnavso! ar SeuSva yurSi,
mopasuxe: Tu gaigo, gacofdeba, mopasuxe: batoni sul sxvaze fiqrobs,
ar dagmarTebs kargso! sxva ram udevs gulSi!..
mTqmeli: imav soflis `msxvilkiseram~

sxvas aRar acala
mopasuxe: da siaTis tyviiT batons
Tavi moukala!
`buzikis~ TanxlebiT ori qali erTmaneTs sityva-pasuxobs: bolos orniv erTad

mRerian.
zemo qarTlSi ucxovria erTs Zalze mxec batons, romelsac coli hyavda yovelmxriv
kargi TvisebebiT Semkuli. man bevri uSala Turme Tavis qmars, bevrjer Seurcxvenia
kidevac, magram batons Tuloba mainc ar mouSlia.
xalxma, rogorc yovelTvis, bevri uTmina, bevrjer sapatio kacebic miugzavna, raTa
daeSala cudi zne-Cveuleba, magram iman mainc mruSoba ar moiSala.
es yvelaferi iqaurma erT-erT mklavmagarma glexma metsaxelad `msxvilkiseram~
Seityo. mouravis piriT SeuTvlia da gaufrTxilebia kidec. batoni gajavrebia mouravs:
ratom gagibeda im turtlianma eg sityvebio an ki Sen raze gaalanZRine Seni batonio;
axlave momiyvane xel-fex SeboWilio. batoni da misi mouravi gareT aivanze yofilan am
laparakis dros. `msxvilkisera~ beRlis ukan Casafrebuli usmenda.
mouravi wavida brZanebis Sesasruleblad, batoni gadmodga aivnis moajiridan da
Tvals adevnebda mas. am dros iWeqa saidanRac Tofma da tvindanTxeuli batoni
moajiridan mowyvetili gadavarda Zirs _ miwaze.
srolis xmis gagonebaze xalxi mogrovebula. kneina imdenad yofila gaognebuli da
Sewuxebuli Tavis qmris saqcieliT, rom cremlic ki ar gadmougdia. misula qmris gvamTan
da gabrazebiT miuxlia:
venacva imis marjvenas,

vinc Tavis qala agxada,
vinc saqveynod salanZRvavi
da sasacilo gagxada!
105
31. aRar mwadia cxvarSia
aRar mwadia cxvarSia, me, amis gagonebaze,

netavi damsva Sinao; zRarbiviT mimeZinao,
batonis saxlis magivrad guli sadRac gaipara,
ninasTan momca binao. ToliasaviT vRrinavo.
ukan yinuli damido, batoni ki meubneba:

nakverCxali ki winao; _ biWo, dabrundi Sinao!
raT minda Cemi sicocxle, mkiTxavsac ki vakiTxvine,
Tu Sors iqneba ninao! Tu vis ergeba ninao;
cxvarSi roca var, sul vfiqrob: erTi oqroc ki vaCuqe,

male davbrunde Sinao; Tan fexi wavdgi winao!
festamlad gadaviqce da mkiTxavma ro Semomxeda,
ninas amakra winao! giJiviT gaicinao:
an ara rwyilad maqcia, tyuilad Tavs nu itanjav,

ubeSi CamaZvrinao: sxvisa iqneba ninao!
gruzinskis gogos _ ninosTvis wadi, Sens cxvars mouare,
ZuZuze makbeninao. aRar dabrunde Sinao;
an TaTrebSi gadixvewe,
kneinama maWanklebi ubedurad nu qSinavo!
suyvela daifrinao;
ninaze araferi TqvaT, guldawyvetili davbrundi,
ar wamodgeT Cems winao. gulma damiwyo gminvao,
ra gulma unda gamiZlos,
sxvis mklavze vnaxo ninao?!
Tavad gruzinskis hyolia yma, saxelad petre. es axalgazrda Tavisi moxdenili saxiTa
da silamaziT mTeli soflis yuradRebas ipyrobda. misi sidinje da simamace ganTqmuli
iyo. Tanac mSvenieri simRera da fandurze dakvra icoda. batonma ramdenjerme SesTavaza
petres Sina-ymoba, xelze samsaxuri, rac TiTqos mecxvareobaze advili unda yofiliyo,
magram petre amaze yovelTvis uars ambobda:
106
raT minda saxlSi trialiT
boRma varguno yelsao;
ra sjobs gaSlilsa mindorsa
an amwvanebuls velsao?!
batonis msaxur moaxle qalTa Soris araCveulebrivi silamaziT gamoirCeoda nino.

ninosa da petres erTmaneTi SeyvarebiaT. petres ninos xeli uTxovia batonisaTvis,
magram gadawyvetili uari miuRia. gulgatexili petre osmaleTs gadaxvewila. erTxel
foTis navsadgurSi Sexvedria igi Tavis Tanasoflels. mivardnia es kaci petres da
ukiTxavs: _ petre, aq raTa xar? samSoblo rad gagiwiravso? petres naRvlianad gauRimia
da uTqvams:
ukanas uTxra winama

exla Sen gaswi winao;
Cemi aq gadmovardnisa
mizezi aris ninao!
glexma urCia petre Sin dabruneba, gzis fulic SesTavaza Turme, magram petrem
upasuxa:
rom icode Cemi dardi, me damwvari var guliTa,

arafers ar mkiTxavdio; siyvaruliT datanjuli;
arc fulebs dampirdebodi, raT minda Sin dabruneba,
arc metyodi, Sin wadio! anda Seni oqros fuli!
me minda dardi gavfanto,

naTels vera vxedav dReSi,
gadavwyvite, gadvixvewo
im urjulo saTaTreSi!
107
32. gafrindi, Sao mercxalo...
gafrindi Sao mercxalo, niSnad wauRe nawnavi

gahye alaznis pirsao, kavi am Cemi Tmisao;
ambavi Camogvitane uTxari, zed asxuria
omSi wasuli Zmisao! cremli sayvarel disao.
iqneb dakodili aris, uimisoTa sicocxle

sisxli sdis mravalgzisao, Cveni Calad ar Rirsao,
iqneb tyved wayvanilia, gaswi, gadikamarevi,
Suqi aklia mzisao! swavla ar ginda gzisao.
II
amboben, es ambavi ZvelisZveliao.

sofel mukuzanSi cxovrobda karg ojaxiSvilad naqebi erTi glexi, saxelad
solomani. es glexi Tavis WkuamaxvilobiTa da sidarbaisliT yvelgan miRebuli iyo.
soflisaTvis xom marTla gaWirvebis talkvesi iyo.
erTxel solomani Telavs midioda Tavis saqmeebis gamo. soflis SesavalSi qofaki
ZaRli Sexvda, eca dasaglejad. solomanma swrafad aitaca ZaRli da ise daanarcxa miwaze,
rom oTxfexma im wamsve suli ganuteva. es ZaRli Turme cofiani iyo. mainc moaswro
dakbena. es gaxda mizezi solomanis sikvdilisa. soflelebma Seityes Tu ara,
darwmundnen, rom solomanic gacofebuli iqneboda. miakres darbazis Sua boZze da zed
Tavze mTeli saxli daangries. ase damTavrda am sawyalis dReni. solomans darCa coli da
qal-vaJi. qvrivi deda mzrunvelobiT uvlida Tavis or Svils: _ umamoba ar unda
SeetyoT Cems Svilebsao, _ xSirad etyoda xolme mezoblebs solomanis coli.
gavida dro. Sio, vaJiSvili qvrivisa, ukve davaJkacda. kargi muSa dadga. erTxel
saqarTvelos mteri moadga. Cveni mefis brZanebiT iwyes jaris Segroveba. Sio, rogorc
dediserTa da ojaxis marCenali, ar gauwveviaT, magram, roca gaigo TaTrebis moaxloeba
Cvens asaklebad, mas gulma veRar gauZlo da Tavis tolebs gahyva mterTan
sabrZolvelad:
108
ras modian, rasa gvTxoven,
ra gvmarTebs Cven imaTio;
iseTi dRe davayenoT,
gavuwyvitoT jilagio.
rogorc vatyob, ukuRmarTobs
da ar wyalobs yismaTio.
bevri cremli daRvares Sios dedam da dam, bevrs exvewnen, magram vera da ver
moaxerxes misi saxlSi darCena.
Cvenebs TaTrebi daumarcxebiaT, Tumca uzaralod arcTu qarTvelebi gadarCenilan.
zogi cocxali an daWrili dabrunebula, zogma samSoblos Seswira Tavi. roca Sios
daRupvaSi darwmundnen, deda da da did mwuxarebas miecnen. moxuci deda Wkuazedac ki
SeSlila metismeti dardisagan. Sios da, Tumca dedasTan guls imagrebda, magram, roca
martod rCeboda an Tu venaxSi wavidoda, guls tiriliT ioxebda. xSirad, marto yofnis
dros, CamoiRebda sayvarel Zmis fandurs da gulsaklavad daakvnesebda:
Tavs es ra zari dagveca, rom Wriloba Sevuxvio,

ZilSi vxedav Zmis sisxlsao, gadviyvano gzis pirsao,
davnatruldi Sios naxvas, Tu mkvdaria, mivabaro
natruli var mis xmisao. miwas, iqve gzis pirsao.
deda mTeli dRe Tavs ixveWs, frTamali xar, male mixval,

Tanac ikawravs pirsao, gzaSi ar ra giWirsao,
mosTqvams Svilisa dakargvas, gafrindi, Sao mercxalo,
mTlad daemsgavsa giJsao! gahye alaznis pirsao.
mercxalis budes Sescqeris, iqneb xaxa gamSrali aqvs,

yurs ugdebs mis WikWiksao, natrulia is wylisao,
mere kedels Tavsa axlis, gafrindi, Sao mercxalo,
Tanac morTavs kiskissao! gahye alaznis pirsao.
gafrindi Sao mercxalo, eg erTi Zma mabadia,

gahye alaznis pirsao, ar var Semyure sxvisao,
ambavi Camogvitane gaswi, gadainavarde,
omSi wasuli Zmisao. swavla ar ginda gzisao!
im dRidan, roca Siosi

siyrmis sanTeli Camqrala,
misi moxuci dedis da
dis natamalic gamqrala.
109
III
simRerebis ZebnaSi me gavemgzavre mSvenieri kaxeTisaken. gurjaanis sadgurze

Sesvenebis dros gadavwyvite axtalis naxva. gzaze davinaxe, rom xis qveS, CrdilSi ijda
ori axalgazrda da sami moxuci. gaeSalaT sufra da gemrielad Seeqceodnen. salami
miveci. maT mimiwvies, ar momeSvnen. gamomkiTxes sadauroiba, vinaoba. erTma moxucma jams
xeli moavlo da galeqsiT momibrunda:
axtalav, feriT uJmuro, Tumca wyaltubos aqeben,

WuWyis momdebo tanzeda, izidavs nair xalxsao,
TaTarasaviT butbuteb, amboben, viTom Sen gjobdes,
burTulebs igdeb Tavzeda. lafi ar usvris tansao!
mainc qarebis mteri xar, magram Sen guls nu gaitex,

Sen arCen ukeT sxvazeda! dardi ar misce Tavsao,
welSi mokakuls, daxuTuls axtalav, Seni kvnesame,
wams daayeneb janzeda! bevrad sjobixar sxvasao.
cota Seisvena, Cibuxi gaaCaRa da ganagrZo:
beso var, kaxeTs naSobi, am bolo dros ki raRacam

bevrjer vyofilvar qarTlSiac, miCxvlita kvirisTavSia,
erT dros veravin mjobnida axtalaSi rom vigore,
xvna-TesvaSi Tu mkaSia. siymem imata janSia.
SezarxoSebuls nu mkicxavT
me am leqsisa TqmaSia.
vxedav, nunua miZvreba,
miipareba TavSi.
gaaTava Tu ara besom, danarCenebma RimiliT almacerad gadmomxedes. me movuwone da

Sevaqe, Tan madloba gadavuxade pativiscemisaTvis. mkiTxa vinaoba, sadauroba: me
movujeqi axlos da davuwye garToba. imdeni vutriale, imdeni vebaase, rom bolos
gavagebine Cemi mogzaurobis mizezi. igi Sefiqrianda, bolos rogorc iyo gabeda da
miTxra: `kargi, Svilo, cotaodeni damacade, movifiqreb, gavixseneb did xnis gagonils
da guls ar dagwyvetavT, giambobT, rac ki momagondeba. xuTSabaTs gasaTxupnad aRar
waval da, ai, am CrdilSi dinjad da dalagebiT sul davfqvav. am xnis ganmavlobaSi ki
110
piroba unda mogvceT, rom sul CvenTan iqnebiT, Tu ar SeswuxdebiT~. me, marTalia,
gamgzavrebas vapirebdi, magram, raki Txovnis Sesrulebas dampirda, daveTanxme.
am dRidan mTeli dReebi CrdilSi vatarebdi dros. beso da misi Tanamgzavrebi kargi
momRerlebi gamodgnen. ise, sauzmeze, sadilze ar davsxdebodiT, rom simRera ar
agugunebuliyo. simReris gagonebaze sxvebic modiodnen mosasmenad. beso yvelas
patiJobda. pirSi lukmas ar Caidebda uRvinod. ase gavatareT oTxi-xuTi dRe.
dadga Cemi nanatri xuTSabaTi. dilidanve gamovcxaddi besosTan. Cveulebisamebr,
jer davnayrdiT, Semdeg gaaCaRa Cibuxi da daiwyo:
`RmerTo didebulo, pirnaTlad Semasrulebine Cemi movaleoba, momeci moxucs
azrovneba, gamixseni mexsiereba, rom am patiosan axalgazrdasTan ar Sevrcxve.
daaxloebiT 60 wlis winaT, sofel kakabeTSi cxovrobda erTi glexi, Zalze kargi
momRerali. misi mama-papa ufro kargi mgalobel-momRerlebi yofilan. gvari arc exla
maxsovs, sxvasac daviwyebia, radgan mas icnobdnen, rogorc `bulbulaanT biWs~. ai,
swored im `bulbulaanT biWze~ unda mogaxsenoT.
mogexsenebaT, Cven, kaxelebs, ise, rogorc qarTlelebs, Zalian gviyvars simRera. Tu
gunebaze varT da dardi ar gvZalavs, TiTo nabijis gadadgmaze waviRiRinebT xolme.
Cveni kaci WirSiac ki ar dadumdeba. `zars~ ise asrulebs, rom kacs Jruanteli dauvlis
mTel tanSi.
erTxel Cveni kuTxis glexoba Seyrila dReobaSi. mosulan axmetidan, Sildidan,
kakabeTidan, gurjaanidan, xaSmidan, Telavidan, veliscixidan, siRnaRidan, mukuzanidan,
garekaxeTidan da kidev sxva soflebidan. mRerian, ra Tqma unda. xan erTi soflis gundi
gamodis Tavisi avladidebiT, xan _ meore, xan _ mesame da ase rig-rigobiT. kakabel
`bulbulaanT biWsac~ wamousxams sul darCeuli momRerlebi. erT karg momRerals
gadauxedavs Tavisebisken da raRac uniSnebia, Tan ki RimiliT Tvali Caukravs.
`bulbulaanT biWs~ Tavis Tavze miuRia, guli mosvlia da miuleqsia:
yoyloCinoba ras gargebs, Sen, qiziyelo, gaqeben

arc aris asatanio, CemsaviT xmis rakrakSia,
moWidavesa gamoscdis burTikaSvili160 gvWarbobda
burTi da moedanio! orives simReraSia.
Sen me majobeb, Tu me Sen, aba, miTxari, simReris

ar aris gasakvirio, sadauroba raSia,
dranjobisagan159 gaxdeba mere orive gavjibrdeT,
namusi gasakilio! ar moxvde kakanaTSia.
159
cudi qcevisagan.
160
ganTqmuli momRerali Zvelad, kaxeTSi.
111
_ emand, rom raRacas peitrob, aba Tu ici, miTxari `gafrindi, Sao mercxalo~ da
misi Cawiwilebis ambavi, _ gadasZaxa Turme siRnaRels. amis gagonebaze yvelam yurebi
cqvita. Sehyureben siRnaRels, aba, ras upasuxebso. qiziyels, viTom kargad ver gaigo,
upasuxnia:
_ magisi ra mogaxseno, magram Cveni mgzavrulis Sesaxeb ki raRac gamigonia, Tu
gnebavT mis ambavs mogaxsenebTo.
`bulbulaan biWs~ gaxarebia, damSvidebula da RimiliT uTqvams:
_ kargi da patiosani. Sen razedac gagigonia, is miTxari, mere mec mogaxseneb Cems
mier yurmokruls papisaganao.
qiziyelma aniSna Tavis biWebs. SemosZaxes `kaxeTs moadga TareSi~, Semdeg ki moyva amis
Sesaxeb, Tu saidan da rogor gaCnda es maTi mgzavruli. jeri midga Turme `bulbulaanT
biWze~. is wardga win, qudi moixada, gadaavlo Tvali Tavis biWebs da aniSna
momzadebuliyvnen. TviTon daiwyo ise gulsaklavad, rom meti ar SeiZleboda:
gafrindi Sao mercxalo, niSnadac es gadaeci,

gahye alaznis pirsao, kavi am Cemi Tmisao,
ambavi Camomitane uTxari, zed apkuria
omSi dakargul Zmisao. cremli sayvarel disao!
iqneb dakodili aris, dedazedac moaxsene,

sisxli sdis mravalgzisao, damsgavsebia giJsao;
iqneb tyved wauyvaniaT, uSenod maTi sicocxle
Suqi aklia mzisao! aRaraferi Rirsao!
gafrindi, Sao mercxalo,

gahye alaznis pirsao,
gaswi, gadainavarde,
swavla ar ginda gzisao.
iq myofni sulganabulni usmendnen Turme. zogs cremlebic ki moeria. yvela

TavCaRunuli idga, TiTqos raRaca dardsa da boRmas daeZalos. bolos kakabelebis
simReram ise imoqmeda Turme, rom xalxSi qviTinic ki gaisma.
mTeli is dRe uqeifniaT, bevri ram kargi uTqvamT. simReriT xom Zalze
moyirWebulan. rom mogaxseneT simReraze, es `bulbulaanT biWs~ uswavlia erT mukuznel
biWisagan _ zaqrosagan. imisTvis ki qarTlel biWs uostatnia _ uswavlebia. qarTlels
rqmevia nika, Tavis batonTan umsaxuria mecxvared, Tu xelze msaxurad. es zaqro da nika
erTmaneTs Sexvedrian erT-erT TareSis dros, roca lekebi moswolian Cvenebs alaznis
112
gaRma mxridan da ise daaxlovebian erTmaneTs, rom sul erTad yofilan Zmad
SeficulebiviT. Setakeba damTavrebula Cvenebis gamarjvebiT. wamosvlisas qarTlel
nikas daupatiJnia zaqro. wamo, dagvaTvaliere da me TiTon gagacileb Sens kaxeTamdeo.
nikas gasaTxovari da hyolia, zaqros Turme Zalian moswonebia. nikas mSoblebsac
TvalSi mosvliaT kaxeli. erT saRamos nika Camougdebs Tavis daze: biWo, Tu mogwons,
siZed gamixdio. me Tanaxma varo, uTqvams zaqros, Tu Seni mSoblebi da Seni da
winaaRmdegni ar iqnebiano. mSoblebs yoymani dauwyiaT: marTalia, biWi dasawuni ar aris
Cvengan, magram ase Sors rogor gavaTxovoT, es erTaderTi gogo gvigdiao. nikas mainc
Tavisi gautania da, disgan rom piri auRia, ded-mamac dauyoliebia. amiT gaTavebula
maTi garigebis saqme. bolos ki zaqros Tan wauyvania nika: exla saWiroa Senc
damaTvalieroo.
zaqros ded-mamas SvilisTvis uTqvams: Svilo, xom ici, rom Sens meti patroni Cven ar
gagvaCnia, Tu Sen mogwons am Cveni stumris da, da, Tu misgan piri gaqvs, Cven ra gveqneba
sawinaaRmdegoo. zaqros ulvaSebSi Caucinia. ramdenime dRis Semdeg zaqro moemzadeba da
Tavis biZaSvilTan erTad dabrundeba qarTlSi nikas dis wamosayvanad. qorwili
moyvrebSi gaumarTavs. patarZali rom daunaxavT mukuznel qalebs, jer cxviri auweviaT:
Soridan rom ar moeyvana, aqeT mxares gasaTxovari cota iyoo, nuTu zaqros Sesaferisi
ar gamoinaxebodao. Semdeg ki, roca Tina, zaqros coli, kargad gaicnes, ise moswonebiaT,
rom meti ar SeiZleboda.
zaqro Turme xSirad eubneboda `bulbulaanT biWs~: es simRera Cemma moyvarem,
qarTlelma nikam, Semaswavla alazanze lekebs rom vdarajobdiTo. nika rom daiwyebda, me
xmas avayolebdi, sadac SemeSleboda, iq Semawyvetinebda da Semisworebdao.
me mukuzneli Saqro var, me da nika davxanuldiT,161

saxli maqvs soflis pirsao; triali iyo xmisao;
exla qva aRara goravs orive tolni viyaviT,
sipic ki Cemi xnisao. orive erTi xnisao.
ymawvilobisas vcxovrobdi yvelaze Zaan gviyvarda

qarTlSi, im tinixidsao; simRera i mercxlisao...
Zmad Sevefice Tavadis nikam Tqva: es viswavlevi
xelze msaxursa biWsao. ZmobilTan tinixidsao!
batoni xSirad mgzavnida, Tan daumata, es Turme

saqmes maZlevda didsao. uTqvamT alaznis pirsao,
muSaobis dros vmRerodi, roca Cvenebi TaTrebsa
amosawmendaT xmisao. etaknen pirispirsao.
161
ori mezobeli qali pirobas dasdebs, erTi, magaliTad erT kviras Zroxis nawvels meores uzidavs,
Semdeg ki meore pirvels, amnairad erTimeores xanulia, aq damegobrebas niSnavs.
113
mec cota droi damirCa, gafrindi, Sao mercxalo,
yavli gavida wlisao, imedi xom gaqvs frTisao,
sad mercxals davinaxavdi, mukuzans Seinavarde,
SevuZaxebdi myisao: saxli maqvs soflis pirsao!
dedaCems SeuWikWike,
zaqroa tinis xidsao;
sul male dagibrundeba,
oxvra aRara gWirsao.
IV
is iyo coli viTxove, leqsi orivem vicodiT,

vTqvi, davbinavdi exlao, Tavidan bolomdisina,
gavige, urjuloebTan vcdilobdiT xmebi Segvewyo,
Cven mogvixdeba Sexlao... valad gveTxova RvTisTvina.
colma tirili daiwyo, mec gamexarda, imasac,

uSenod ra vqna exlao, ro SevaxameT xmebia;
Sen waxval, me aq davrCebi, vinc moismina, iZaxda:
batonTan miwevs Sexlao. _ Zalzeda sanaqebia.
dedakacs yuri ar vugde, jarSi saxeli gagveTqva,

tolebs mivudeq mxarSia, sTqves: sasimRerod Rirsao,
iq erTi biWi gavican, Tumca naRveliT savsea,
alaznis piras jarSia. saTqmelad `zaris~ xmisao.
mas zaqro erqva saxelad, erTi gaxlavar qarTleli,

TavTuxi iyo gvarSia; meores kaxi zrdisao;
simReras SemovZaxebdiT, Cemi da mivaTxovevi _
ver vina gvjobda xmaSia. Teqa-xalzeda zisao.
eo, meo,
mec sxvas mivbaZeo,
daixsomeT, raca gkadreT
am simRerazeo,
vinc yurs mohkravs, guli ukvness,
ubneldeba mzeo!
114
V
me qevxianT gvarisa var, `gafrindi, Sao mercxalo~,

saxelganTqmuli gvarisa; kacs rom sevdasa gvrisao;
mama-papai myolia or biWsa daumReria
yma-glexi bodbis karisa.162 iq, alazanis pirsao.
lekebi CausaxliaT, roca lekebsa Cvenebi

sxva rjulisa da gvarisa; wylis piras Casafrebia,
erTguli, Tvalis damWeri roca urjuloT TareSi
Cvenebis saxlis karisa. Cvens sazRvars moadgebian.
Zal-Ronis garda papaCems iqidan aqnobamdisin

simRerac kargi scodnia; vinc am simReras mReroda,
patarobidan imisgan guli sevdisgan ukvnesda,
bevri ram gamigonia. xma sityvebs Seeferoda.
zogi Tu guls gadmivarda, `gafrindi, Sao mercxalo,

zogi guls CamrCa kvalada; gahye alaznis pirsao;
Tu gamaxsenda rodisme ambavi Camomitane
Tavs ar davideb valada. omSi wasuli Zmisao.
Tavidan ise movyvebi iqneb dakodili aris,

ar gavxde savalaloda, sisxli sdis mravalgzisao,
Tu damWirdeba, gonebas iqneb tyved wayvanilia,
movixmar imis xalada.163 Suqi aklia mzisao.
mTeli kaxeTi mivlia, niSnad wauRe nawnavi,

lekeTic gadamivlia, kavi, am Cemi Tmisao,
ra ar minaxavs, msmenia, uTxari: _ zed asxuria
sad ra ar Semomivlia?! cremli sayvarel disao.
magram erTi ram simRera, deda Wkuaze SeSlila,

papas rom gaugonia, Tanac SavebSi zisao,
msmenels Tu gamgonebelsa, dilidan saRamomdisin
uqia, mouwonia. Semyure misi gzisao!
162
saeklesio-samonastro glexebi vyofilvarTo.
163
xala _ kaklis dasabertyi grZeli sari. aq: gonebas miviSveleb, davixmareb gaxsenebisaTvis.
115
daniSnulis codviT viwviT, frTamali xar, male mixval,
daemsgavsa mtknar giJsao, ar ginda swavla gzisao,
alaznisken icqireba _ gafrindi, Sao mercxalo,
gautacnia fiqrsao! gaswi alaznis pirsao!~
danarCeni aRar maxsovs

Tavidan gameparao.
i Sio gulgagmiruli
wmidanebs daedarao.
33. qalo, qalTa mzeo
sofeli xelTubani mdebareobs goridan 6-7 versis daSorebiT. soflis TavSi

eklesiaa. mis axlos amaRlebuli patara adgili konusiseburi formisaa. etyoba, qva-
kirisagan Sezaveba. aq uZveles droSi CauqolavT ori axalgazrda, naTesauri sisxlis
SerevisaTvis, zed gadausxamT aduRebuli qafqafa kiri, vin iyvnen es Seyvarebulni, petre
petriaSvili mogviTxrobs Semdegs:
`Zvelis Zvelad sofel xelTubanSi cxovrobda Turme kargad SeZlebuli ojaxiSvili
glexi cuka. igi moxdenili sityva-pasuxis adamiani yofila; amasTan purmariliani da
sofelSi kargad miRebuli. cukas hyolia silamaziT ganTqmuli axalgazrda coli, nino.
isini jer uSviloni yofilan, magram ixtibars mainc ar itexdnen Turme. imedi hqondaT,
rom uZeod ar gadaegebodnen. am sofel xelTubanSi savaWrod daiareboda erTi ebraeli
Salva. am Salvas cukas mier binad hqonda gamoyofili erTi patara oTaxi. ebraeli
xandaxan rCeboda xolme Ram-RamobiT am miwur oTaxSi, roca ver axerxebda cxinvalSi
wasvlas col-SvilTan. Salva SinauriviT iyo cukas ojaxSi. ninos, cukas lamaz cols,
silamazis gamo saxeli Seucvala, uwoda `qalTa mze~. amis Semdeg es axali saxeli mTel
sofels moedo. ninos `qalTa mzes~ eZaxdnen. ès, ymawvilo, kniazis Sesaferia, Seni kvnesa
ara mqondeso~ _ xSirad etyoda xolme Salva, visac ki Sexvdeboda.
imave sofelSi cxovrobda aranaklebi Sexedulebis glexi _ sandala (mozdokelianT
nikas biWi). sandala kargi moTamaSe da fandurze damkvreli yofila. igi xSirad
daiareboda cukasTan, sadac RamRamobiT rCeboda Turme, radgan ninos rogorRac
enaTesaveboda. es yvelam icoda, amitomac sandalas RamobiT darCena cukas ojaxSi
araviTar eWvs ar badebda soflis TvalSi, Tumca sandalas saxli oriode nabijiT Tu
iqneboda daSorebuli cukas binidan. sandalasa da ninos _ `qalTa mzes~ Soris
siyvarulis cecxli gaCaRda. maT erTmaneTi SeuyvardaT. sandalam pirvelma igrZno
116
raRac uxerxuloba. TiTqos raRac emarTeboda. dafiqrianda, Tan uxalisoT Seiqmna,
magram yuradReba ar miaqcia. Semdeg ki mousvenrobac emarTeboda, roca `qalTa mzes~
ver naxulobda. exla ki mixvda, rom mas `qalTa mze~ uyvars. uZilobam da fiqrma xom
mTlad gadaria es sawyali biWi. sul Tvalwin elandeboda `qalTa mzis~ saxe. man Sewyvita
siaruli cukas ojaxSi. cukam sandalas fexis amokveTa miawera mis mouclelobas. albaT,
veRar moicala, rom aRar gvnaxulobs es ramdenime xaniao. sabralo sandala fandurze
dakvriT iqarvebda dardsa da boRmas. leqsi gamoTqva da Salvas xeliT gaugzavna,
rogorc pirveli werili:
qalo, `qalTa mzeo~! qalo, `qalTa mzeo~,

gicnob aTi Tveo, Cemo grZnobis mzeo,
meTerTmete damibnele rom mogikvde, rasa fiqrob
wuTi gaxda dReo. saiqiozeo!
qalo, `qalTa mzeo~! qalo, `qalTa mzeo~,

am Cems saxezeo, xedav, gavxdi bzeo,
qaragmai waikiTxe, qarma rom Semomiberos,
mauwye rigzeo. amisvris banzeo.
qalo, `qalTa mzeo~, qalo, `qalTa mzeo~,

ganminaTle dReo, gicnob aTi Tveo,
Sexvedra nu damizamTre, meTerTmetes nu gaiyvan,
nu gamxade tyveo! momideq gverdzeo!
qalma pasuxi daugviana. moTminebidan gamosuli sandala axla meore leqssac ugzavnis
`qalTa mzes~ isev Salvas xeliT:
`qalTa mzes~ rom geZaxian, ver davmalav, Semiyvardi,

eg tyuili ar ario; guls saltavs raRac rkalio,
qveyanaze vin ipovos, suls miwuxebs da mixuTavs,
iyves Seni sadario. wamali arsad ario.
marTalia, vnaTesaobT, me uSenod veRara vZleb,

Ria maqvs Seni kario, mowamed myavs saydario;
magram xalxi uRmerToa, rac Sig xati asvenia,
CvenTvis iqneba nario. TavdebaT igi ario.
117
gwerav werils, magram vici, vici, Cvenze cudi iTqmis,
sanugeSo ar ario, eniT civi saxmario,
Sengan veli damSvidebas, magram sadac grZnoba sWarbobs,
gamiRe gulis kario. iq goneba sad ario!
marTalia vaJkaci var, Seni eSxiT SevixuTe,

momivlia mTa-bario, gamiCnda mankis qario,165
Tu nugeSi ar momeci, naTeli bnelad meqceva,
xvalve dagxvdebi mkvdario! maWknobs trfobis avdario.
fexi rom amovikveTe, CemTan mosvlas Tu ver bedav,

es moCveneba ario,164 xalxi rom ar gadario,
vimagrebdi am Cems Tavsa, kokiT xelSi momicade,
magram Rone ar ario. sadac saydari ario.
sawamlavic Tana gqondes,

jojoxeTis sadario;
erTxel movrCe, movisveno,
damexSos gulis kario!
am werilis Semdeg ki pasuxs ar daugviania, misi erTguli Salvas xeliT miiRo `qalTa
mzisgan~ gamogzavnili pasuxi leqsad gamoyvanili. sandalam facifuciT gadaikiTxa
Tavidan bolomde, werili `qalTa mzisagan~ gamogzavnili aseTi Sinaarsisa iyo:
mTeli Rame ara mZinavs, orTav leqsi gadvikiTxe,

gavxdi sxvisa saSvelio; oriv gulis damwvelio,
Sensken iltvis Cemi guli, tanjva ufro gamirTulda,
cismare dRes mogelio. Tan bevri maqvs saTqmelio.
Senze Zaan vitanjebi, fexi raT amoikveTe,

arvin modis mnaxvelio; xom ar gakravs sabelio,
Seni saxe Tvalwin midgas an Tu Cemi naxvisaTvis
da yovel wuTs mogelio. gaqvs ori dRis savlelio!
mTeli Rame WotiviT var,

gavxdi sxvisa saSvelio;
Tu gwams RmerTi, nuRar mtanjav,
xom gaige, rom gelio.
164
yasidad, ganzrax vakeTebdi amaso.
165
gulis avadmyofoba.
118
isedac Tavbrudaxveulma sandalam mTvraliviT tortmani daiwyo, magram gaaxsendeba
Tu ara naTesauri kavSiri da isic, rom, Tu ra dRe moeliT orives naTesauri sisxlis
SerevisaTvis, Tavs Zalas daatans da fiqrs miecema. aseT tanjvaSi da gaurkvevel
mdgomareobaSi iyo TiTqmis ori Tve. isedac tanjvisagan dakodili guli misi, nebisyofa
da mwuxareba erTmaneTSi aeria, roca `qalTa mzisagan~ am werils meorec mohyva leqsad
gawyobili. `qalTa mzis~ siyvarulma gastexa es kldesaviT magari vaJkaci. meore werili
`qalTa mzisagan~ mowerili aseTi Sinaarsisa iyo:
rad mixdi Tavs saeSmakod, Seni dumili guls miklavs,

rad gamiqarwyle leqsia, dRe Tu Ram mudam vkvnesia;
qali mogwondes, stanjavde, sityvas pasuxi amSvenebs,
eg ra vaJkacis wesia?! im TaviT aris wesia.
Sen Tu ahyvebi sxvis sityvebs, me uSenobiT vera vZleb,

vis SenTvis Caukvnesia; fiqrma damixra gulia,
Znelia kaklis amoTxra, Tu naxva damigviane,
Tu Rrmad gaudgams fesvia. eSmaks mohkiTxe sulia.
gaSmagebuli mogeli
Cveni orRobis gzaSia,
Tu xani daigviane,
momZebne soflis wyalSia!
sandala Wkua SeSlils daemsgavsa. ar icis, rogor moiqces, ra saSualebas mimarTos,

rom sofelSi Tavi ar moeWras. Tan ki `qalTa mzis~ siyvaruli landiviT Tan dasdevs,
magram, roca am werilis Semdeg mesames miiRebs, sandala xels Caiqnevs da imave wuTSi
`qalTa mzesTan~ daibadeba. Tu ra eSmakma auria Wkua sandalas, ai, Svilo, _ ganagrZobs
petre _ am leqsidan aSkarad dainaxavT:
erT-or Rames kidev gicdi, Seni eSxiT vera vZRebi,

gulis ZgeriT mogelio; mSieri var, viT mgelio;
mesame dRes daminaxav es wyurvili momikali,
yelze mebas sabelio. Torem ar maqvs saSvelio.
nuRar mtanjav, nurc mawvaleb, exlav vici, rac momelis,

nu gamxade saTelio; me Camqolavs sofelio,
rac momiva, momivides, mduRare kirs gadamasxams _
gamiqres dRis naTelio! gamiwydeba saxelio.
119
sanam kidev naTels vxedav, ra eSmakma gadamria,
wuTier sitkbos velio; ram damria me xelio;
Seismine, genacvlebi, rom uSenod veRara vZleb
Seni siyrmis mtanjvelio, nino qali kavTelio!166
mere rac und momivides,
tkbili iyves sasmelio!
amis Semdeg ki maT Soris gaRrmavda siyvaruli. maTma TavSeukaveblobam mTeli

sofeli aayayana. kacebi Tu Tavs ikavebdnen, qalebs `vai-vui~ autydaT. cukas verafers
ver eubnebodnen, Tumca undodaT gaegebinebinaT, magram ver ubedavdnen. bevri fiqrisa
da yoymanis Semdeg aseT xerxs mimarTes: leqsi gamouTqves, viTomda misaxvedrad, magram
cuka ise endoboda cols, rom misgan, ninosagan, Ralati verc ki warmoedgina. leqsSi
cukas saxels pirvelad ar axsenebdnen, Semdeg Seapares:
gamoiRviZe, cukao, sofelSi Tavi mogeWra,

geyofa mindvrad cmukvao, vaJkaci Segarcxvinao;
Sensa `qalTa mzes~ sxva etrfis, gagikaxpavda `mze qali~ _
mis eSxiT moixrukao. sandalasTan wevs ninao.
Tan ki cuka ecodebodaT, maSin aseT leqss daamRerebdnen:
colisa ukuRmarTobas
ver axsnis berZenT jario,
yvelaze gvian Seityobs
Tvalebdamdgari qmario.
Seyvarebulebi TavianT saqmes ganagrZobdnen. Salva mTlad gadairia, Zalze Relavs.

mas guls uklavs cukas mxriv mosalodneli sayveduri. fiqrobs, rogor da ra gziT
gaumJRavnos `qalTa mzisa~ da sandalas saqcieli. bolos gadawyvita, radac unda
daujdes, gaumxilos cukas. SemTxvevamac xeli Seuwyo. erT dRes, roca cuka meore
soflidan Sin brundeboda orRobis gziT, Salva swored iq Sexvda cukas. cuka
moikiTxavs Tavis ojaxs. Salvas raRacis Tqma unda, magram ena Cauvardeba, TiTqos ena
sasaze miekrao, gabedulobas ebrZvis. bevri yoymanis Semdeg kankaliT mimarTavs: Cemo
Zvirfaso Zmao da Svilo cukav, SenTvis didi xania Tqmas vapirebdi erTi ramisas, magram
ver gibedavdi, veridebodi Sens wyenas, Tanac mrcxvenodao. Salvas jer ar daemTavrebina
166
e.i. kavTisxeveli.
120
ris Tqmac undoda, rom cuka gakvirvebuli da aRelvebuli SeekiTxeba: ra iyo kaco, ra
moxda iseTi, rom saxeze ase SeSlilxar, xom araferi ubedureba datrialda Cems ojaxSi,
`qalTa mzes~ xom araferi damarTvniao. Tan SeajanjRarebs isedac gulgaxeTqilsa da
ferwasul Salvas. ukanaskneli muxlebSi Caikeceba da luRluRiT Zlivs etyvis: Senma
`qalTa mzem~ cudi saqme Caidinao, Segarcxvinao, sandala Seiyvarao, _ zedized miayara
isedac dabneulma Salvam. _ Sens saxlSi mTeli aliaqoTiao, roca Sen Sin ara xaro, _
cuka gaSra tyvianakraviviT. azrma TavSi gaurbina _ miiWras binaze, colsa da sandalas
bolo mouRos, magram iq rom ar daxvdnen, maSin xom boRma gaxeTqavs. SeCerdeba. Sublze
oflis xviTqs moiwmendavs farajis kalTiT. Zalas moikrefavs da dabali xmiT Salvas
rCevas Txovs. Salva, cota ar iyos, gonze movida. cdilobs damSviddes. cota xnis Semdeg
gabedviT etyvis cukas: me Cagsvam tomaraSi, xelSi mokle kets mogcem, Tavs mogakrav da
boxCaze ueWvelad micdis, sakabis yidva unda. albaT, sandalas ayidvinebs. damiZaxebs Tu
ara, me cxens mivabruneb, tomaras, romelSiac Sen iqnebi, karebze mivayudeb. erT-erT
boRCas ki Sevitan saxlSi, gavxsni da gadavuSli farCas. `qalTa mze~ arCevas dauwyebs,
sandalac, vici, iq iqneba, sakabis gazomvas rom daviwyeb, Cemeburad SemovZaxeb:
Cemo bambis tomara,

geyureba Tu ara,
me rom keti mogabare,
moixmare Tu ara?
Cems simReras yuradRebas, xom ici, ar miaqceven, radgan yovelTvis vmReri vaWrobis
drosa. Sen amomZaxeb tomridan:
ra vqna Cemo uria,

Tavi moxlarTulia,
momixsen, rom amovide,
davayeno buria...
me maSinve tomaras pirs movxsni, amoxtebi da rac ginda, imas Caideno. Salvas xerxi
cukas moewoneba. ramdenjerme gaimeoreben erTsa da igives. bolos midian sofelSi.
Salva xmamaRla gaiZaxis: `savaWro ivaWreTo~... ager miuaxlovda cukas saxlsac. `qalTa
mze~ didi xania sakabes elis. gasZaxebs Salvas: modi Salva. sakabe momitane Tu arao?
Salva miuxvevs. cukas saxlis win cxens gaaCerebs. gadmoiRebs jer tomaras, romelSic
cuka hyavs damaluli da miayudebs karebis kuTxeSi. Semdeg erT-erT Tofraksac
CamoiRebs da Seitans saxlSi. xedavs sandalas taxtze fanduriT xelSi. Salva gaSlis
farTleulobas. `qalTa mze~ saxe atkecili arCevs sakabes, bolos erT Tofs daadebs
xelsa da aniSnebs, aqedan momiWeri erTi sakabeo. Salva daiwyebs gazomvas, Tan
SemosZaxebs:
121
Cemo bambis tomara,
geyureba Tu ara,
me rom keti mogabare,
moixmare Tu ara?
`qalTa mze~ isea gatacebuli sakabis arCeviT, rom Salvas simReras yurs ar ugdebs,
miT umetes, sandalas Wkua-goneba `qalTa mzisken~ aqvs. am dros moismis raRac xma:
ra vqna Cemo uria,

Tavi moxlarTulia,
momixsen, rom amovide,
davayeno buria!..
Salva myisve wamoxteba, mivardeba tomaras, moxsnis Tavs. tomridan ucbad amovardeba
cuka Tavis mokle ketiTa, daereva `qalTa mzesa~ da sandalas, imdens uTavazebs xan erTsa
da xan meoresa, sanam kargad ar miTeTqvavs. es ise swrafad moxdeba, rom verc sandala da
verc `qalTa mze~ verafers moaxerxeben. Salva wasaqezeblad gadasZaxebs:
egre Cemo cukao,

miyvars maTi cmukvao,
`qalTa mze~ da sandalai
eSmakma dafukao.
am aliaqoTsa da yvirilSi mezoblebic Seikrifebian. am CoCqolSi xalxi miemateba.

daTeTqvil-daJeJil sandalasa da `qalTa mzes~ aiReben da orives eklesiis galavanSi
dayrian mkvdrebiviT. gamourazaven karebsa da yaraulebs dauyeneben, rom aravin ar
gamouSvas es sawylebi. sofeli meore dResve moiwvevs yrilobas. aseTi dadgenileba
gamoitanes: `soflis Semarcxvenelebi, sisxlis Semrevni, Caiqolon da zed aduRebuli
kiri gadaesxaTo~. roca Sercxvenilebi gons movidnen, miecnen Sav fiqrebs. TavianT
Secdomaze sul ar dardoben. maT stanjavT mxolod xalxis ganaCeni, isic Caqolva da
aduRebuli qafqafa kiris gadasxma. ra saSineli ganaCenia, Svilo! ganaCenis sisruleSi
moyvanamde erT-erTi aseT rCevas iZleva, mimarTon diambegsa. maSin es Tanamdeboba axlad
idgamda fexsa (zogi ki iZaxis, sad iyo maSin diambegobao. es ufro Zveli drois ambaviao).
ase iyo Tu ise, mimarTaven soflis batons, vTqvaT, Tavads an diambegs. sandalas
patronebs unaxavT diambegi da didZali qrTami miuciaT. xalxma es rom gaigo, leqsi
gamouTqva:
122
imdeni rame miarTves,
momswre amasa xmobdao,
i sulgayidul diambegs
sicocxliT eyofodao.
magram qrTamma sandalasa da `qalTa mzes~ ver uSvela. diambegs sZlia soflis
ganaCenma. diambegs uTqvams `qalTa mzisaTvis~: Cemo `qalTa mzeo~, rogor mogivida, rom
eg saqme Caidine da qmari da sofeli Searcxvine. Sens qmars saqveynod Tavi mosWerio. Tu
cukasTan cxovreba ar gindoda, CemTvis mogemarTa da me gagyridiTo. am or sityvaSi ki
aiRo imdeni qrTami im RvTisagan dawyevlilma diambegmao, gaiZaxoda sofeli. xalxma
Tavisi ganaCeni sisruleSi moiyvana. diambegis braxabruxi arafrad Caagdo. ai, Svilo,
sadac exla svetia, im adgilas amoTxares Turme didi da Rrma ormo. xelebSekruli,
saxegafiTrebuli `qalTa mze~ da sandala miiyvanes da daayenes ormos napirze. dudgo
xalxma moiyara Tavi. axlomaxlo soflebidanac ki movidnen am sazareli suraTis
sanaxavad. ucbad astyda qvebis raxaruxi, dauSines `qalTa mzesa~ da sandalas. sawylebi
mosxvepiliviT gadaeSvnen xaroSi. qvebi tyviasaviT midioda. Suamdis rom amoyores,
moitanes didi qvabebiT aduRebuli kiri da sawylebs zed gadaasxes. kiri da qva,
erTmaneTSi airia-gaiTqvifa... atexila saSineli qviTini da wivili. bevrma Turme ver
gauZlo am sazarel suraTs, gulwasuli moeSva Turme iqve. qviTinebda didi Tu patara.
aseTi xmebic ki ismoda: es ra uRmerTobaa, gana aseTi ra daaSaves, rom ase jojoxeTurad
awamebeno. magram gvianRa iyo. ramdenime xnis Semdeg leqsi gaawyes, amboben, TiTqos es
xvewna da vedreba iyo am tanjulebis gadasarCenadao. barem amasac movyvebi, Svilo. ai, es
vedreba, romelsac zogierTebi butbutebdnen im drosao:
RmerTo, maRalo, gamCeno, usaneTo,168 ar moaklo

gadmoixedeo, wyaloba rigzeo,
`qalTa mzes~ da sandalasa gaugrile maT tanjvai,
ubneldebaT dReo! gaugrZele dReo!
gorijvaro,167 Seavedre deda RvTisav,169 gevedrebi

qristes `qalTa mzeo~, naxeT Tqveni Zeo,
saiqios miiyvane _ tanjvisagan daifaros
samoTxis karzeo. sandala da `mzeo~.
167
gorijvris eklesia wminda giorgis saxelzea aSenebuli. goris axlo mTazea.
168
eklesia sofel mejvrisxevSi. esec imave wmindanis saxelzea aSenebuli.
169
patara eklesiaa sofel axrisis bolos.
123
ulumbisa170 RvTismSobelo, Senc xelTubnis171 RvTis taZaro,
vimedobT Tqvenzeo, rom dgexar ganzeo,
mduRare gaayinule, sandalas da `qalTa mzisa~
ixsen `qalTa mzeo!~ iyavi Semweo!
aRniSnul leqss soflis dedakacebi `zariT~ mosTqvamdnen. amrigad, im adgilze,

sadac es ori ubeduri CaaduRabes, aRimarTa sveti ramdenime wyrTis simaRlisa.
mobindda, xalxi daiSala gulmokluli.
ase uyves sandalas da

lamaz `qalTa mzesao~,
naTesaobis mgmobeli
daibnelebs dResao.
ai, Svilo, im adgils rom xedavT, swored iq arian tanjva-wvalebiT Caxocili is ori
axalgazrda. maTi mogoneba dResac ki Tavzarsa scems yvelas. gamvleli am gorakis
gverdze ise ver aivl-Caivlis, rom gulistkiviliT ar Caulaparakos, _ ùbedurebo~, _
da ganagrZos gza.
sad iyo am gasamarTlebis dros cuka, _ ar ikiTxavT? is sawyali, gulwasuli, TavSi
sicxeavardnili, xalxs eWira Turme da amSvidebda. sawyalma cukam mTeli weliwadi xexa
logini. misi morCenis imedi aRaravis hqonda. mezoblebi rig-rigobiT yaraulobdnen,
sanam gons ar moiyvanes, rogorc iyo, kargi da keTili mezoblebis daxmarebiTa da maTi
xelis SewyobiT cukas gamokeTeba daetyo. jer saxlSi fusfusebda, bolos ki muSaobasac
Seudga. amboben, roca cukas mouxdeboda im yores gverdiT gavla, autydeboda qaliviT
tirili da tortmaniT gauvlida, erT dros sayvareli colis, exla ki aseTi tanjviTa da
uRmerTod Camarxulisa da CaduRabebulis saflavs. bevrjer farajis kalTiT
mouwmendia RvariviT nakadi cremlebi `qalTa mzis~ gaxsenebaze Sin Tu gareT. ase iyo
ramdenime xans. cecxlis amfuebeli aravin yavda. ramdenime xnis Semdeg, mezoblebis
daJinebiTa da rCeviT, coli mouyvanes.
meore coli arafriT Camouvardeboda sawyal `qalTa mzes~. male gogoc SeeZina erT
dros tanjulsa da gawvalebul cukas. es gogona pirwavardnili `qalTa mze~ iyo da
cukamac `qalTa mze~ daarqva Tavis gogonas.
170
eklesia sofel fca-tkocis maxloblad.
171
eklesia xelTubnis maxloblad.
124
meored ki vaJiSvili gauCnda. ase da amrigad misi ojaxi daemsgavsa marTlac ojaxs. am
garemoebam cuka mTlad gamocvala, mas daetyo gamococxleba. isev iseTi dinji,
xalisiani da enawyliani gaxda, rogorc winaT iyo, im ubedur SemTxvevamde. sofelic
pativiscemiT epyroboda. soflis arc erTi sakiTxi ar gadaiWreboda cukas daukiTxavad.
xalxma naxul ubedurebas gverdi ar auxvia. `qalTa mzis~ garSemo male gaiCarxa
safanduro leqsi. cuka yurs rom mohkravda am leqss damRerils fandurze,
gaaxsendeboda ubeduri `qalTa mze~, warmoudgeboda Tvalwin odesRac wynari da tkbili
Tavisi ojaxi, Cafiqrdeboda da Tavis qneviT erTs iseTs amoioxrebda, TiTqos mTeli
qveynis Wir-varami mis gulSi yofiliyo Camarxuli.
ai, safanduro leqsic:
CvenebianT cukas yavda Sen `qalTa mzes~ yuri ugde

colad `qalTa mzeo~, Ramea Tu dReo,
saxiT ise anaTebda, guli ki ar aicruo
rogorc caSi mzeo. samuSaozeo!
ase kargada cxovrobdnen cukas guli mouvida

ramdenime Tveo, i kaxpa colzeo,
sanam maT ar daubneldaT gamoWra Svindis kombali
es naTeli dReo. baRis bolozeo.
qals SeuCnda sandalai, _ gamiZexi, Cemo Salva,

tanad alvis xeo, mivaswroT sulzeo,
mohxibla-moajadova Torem xelidan wagviva, _
Cveni `qalTa mzeo~. gavskdebi gulzeo.
cukam did xans ver gaigo, Sin rom mivida, SesZaxa:

saqmezea mxneo, _ei, `qalTa mzeo!~
sanam Salvam ar gaando Cqara karebi gamiRe,
soflis bolozeo. godriT momaqvs bzeo.
Salva ebraelma uTxra: _ abale, bzes aq ra unda,

cukas Wirimeo, Sesde erdozeo.
xom ici, rom erTguli var cota xani momicade,
Seni saxlis meo. ara var zezeo.
125
Turme i biWTan goraobs xalxSi ki CoCqoli atyda
fardag-Wilobzeo, am ganaCenzeo,
sandala ki gatvrenila diambegs yuri ar ugdo:
qalis gulmkerdzeo. _ vera sWris rigzeo.
cukam kari Seamtvria, `qalTa mze~ Tavis kuroTi

axsna CarCozeo, xelTubnis Tavzeo
ketiT colsa da kurosa Caqoles da daaweres
ucxuna rigzeo. ase brtyel qvazeo:
diambegsa moaxsenes: `qalsa qmrisa moRalates

_ waxda `qalTa mzeo~, daubneldes mzeo,
samarTali rame mogve yvela ase Caiqolos,
wesze da rigzeo. rogorc qalTa mzeo!~
moqrTamuli diambegi naTesaur sisxlis Semrevs

zis muTaqazeo, daadges es dReo,
_ e ra saqme Cidine, yvela ase Caikiros,
Cemo `qalTa mzeo?!~ rogorc `qalTa mzeo~.
Tu qmarTan yofna ar gsurda, am leqsis gamomTqmelia

geCivla drozeo, sidamoniZeo,
wamsve arZas dagiwerdi, saxelad erqva daviTi
col-qmris gayrazeo. qaixosros Zeo!
daasrula Tu ara petrem es leqs-ambavi, Cibuxi gaaCaRa da fiqrs mieca. xelTubnidan

vidre goramde krinti ar dagviZravs arc erT Cvengans. bindisas gorSi CamovediT, didi
madloba gadavuxade da erTmaneTs davSordiT. mas Semdeg petres Sesaxeb aRaraferi
gamigia.
126
34. coli gamididgulda
gagonils mogaxsenebT, sofel avnevSi gamigia gabo sesiaSvilisagan. diambegobis

SemoRebaze ufro adre momxdara es ambavi. erT kacs hyolia coli, saxelad pela. am
qalis qmari daTa wiTalanaSvili (wiTlaanT daTa) kargi jmuxi da Casxmuli kaci yofila.
Tanac kargi momRerali da magari moWidave. mestvireobac kargad exerxeboda. Wirsa Tu
lxinSi wiTlanaanT daTa rom ar yofiliyo, ar iqneboda.
_ aba, Svilosan, udaTaod ra gemo aqvs puris Wamasao, _ ase ityodnen Turme misi
amxanag-nacnobebi. daTa xSirad Cadioda gorSi ramerumes sayidlad. Sin ise ar
dabrundeboda, rom colisaTvis an sakabe, an flostebi da an sxva ram ar eyidna da ar
mietana. erTi sityviT, ar icoda, Tu rogor esiamovnebina colisaTvis. magram is
SeCvenebuli da dawyevlili, iseTi moRuSuli Sexvdeboda qmris mitanils, rom sawyalma
daTam ar icoda, ra eqna. erTxel moTminebidan gamosulma vaJkacma ase uTxra cols: _
dedkaco, ras mawvaleb? xan gesiamovneba, xan filenji mogivlis da ucbaT gadairevi. rac
SemeZlo, is giyide da mogaqvave, sxva meti ra vqnao?! _ roca ase magrad dauxvdeboda
qmari, pela TiTqos moiTafleboda, magram cota xnis Semdeg isev gaudidguldeboda.
daTa sul tanjvaSi hyavda im argasaxarels. daTa fandurs wamoavlebda Tu ara xels,
mohyveboda qaragmian sityvebis damReras.
erTxel aseTi simRera galasta:
qmarma colis xasiaTi arafrisgan aras vakleb,

ver gaigo, verao, momaqvs rac rom undao,
verc alersiT, verc javrobiT uimisod xels ar vaxleb,
is ver daajerao. rac imas ar undao.
qmarma colis xasiaTi versa gziT ver movawone

ver gaigo, swuxdao, dibeti172 Tu farCao,173
iZaxoda: am oxersa amisTana sicocxlec ki
netavi ra undao. koRopurtad darCao.
bolos daTasa da pelas saqme veRar wavida kargad. daiRupa qalma meti kapasobiT
Tavi. xalxma maTi ambavi galeqsa kidec:
172
uZvirfasesi naqsovi.
173
uZvirfasesi naqsovi.
127
coli gamididgulda, damtanja es vaJkaci,
farCis kabas davpirdi, sul mTlad damadno kaci.176
isev gadmomibrunda. bolos ver moviTmine,
eSmakis cxenze Sejda, gorSi mimyavs tiviTa;
ise gamididgulda. wyalma burjs dagvajaxa,
flostebi rom uyide, simwrisagan vRviviTa.177
ucbad gadmomibrunda, rogorc iyo avcurdi,
kidev gamididgulda, napirze gamovedi,
aRar gadmomibrunda. Cemi coli meZaxis:
dabasmuli mivarTvi, `gadmomigdevi Rvedi!~178
cota gadmomibrunda. me yuri moviyrue,
ucbad gawyra, garindda, qimad wavel naviTa,
iZaxis: es ar minda, coli liaxvma igdo
qinZisTavi oqrosi174 Sublis qinZisTaviTa!
margalitebiT minda. oxrad darCa suyvela _
exla esec vuyide, nayidi im TaviTa!
am jer gadmomibrunda.
ucbad saxiT atlasda175
isev gadamibrunda!
xalxma am ambavs sxva leqsebic miayola:
axia, rac mouvida colebs yvelas gadagvirevs,

i oxera, veranasa, agviwewavs mTlad saxlsao,
sul mTlad gadagvibirebda sul ukuRma aaqoTebs
dedakacebs yvelanasa. sawyal glexis ojaxsao!
axia, rac mouvida kargia, rom CauZiravs

i wyeulsa, oxersao; didi liaxvis wyalsao;179
amisTana mezobeli me surameli arona180
sul ar unda sofelsao. aRar mogawyenT Tavsao!
174
Sublis qinZisTavi.
175
sibrazisagan gawiTlda atlasiviTo.
176
sfsc arqivSi dacul xelnawerSi damatebulia es ori striqoni.
177
feri Segvecvala, SevSindiTo.
178
e.i. miSvele rogorme, gadamarCineo.
179
didi liaxvi Camoudis gors da uerTdeba mdinare mtkvars.
180
arona ciciaSvili _ leqsisi mTqmeli.
128
35. saros daniSnuli
(saxumaro sacekvao)
erTi `buzikaze~ ukravs, meore _ dairaze. danarCenebi taSs ayoleben. leqss ori
asrulebs rig-rigobiT _ sityva-pasuxis saxiT.
I _ xelTubanSi amosula berSaeTis wyaro,

II _ aba, erTi vaTamaSoT kekela da maro.
I _ guSin, diliT daniSnula Cveni biWi saro,
II _ isic aq movaZunZuloT, guli gavaxaroT!
I _ Turme gogos eubneba: deknav, kargi xaro!
II _ ra vuyoT, rom bavSvobidan cota koWli xaro.
I _ SenTan aba ras gaxdeba tantalaanT maro,
II _ ra uSavs, rom cali TvaliT bruciani xaro,
I _ kekela ver Segedreba, hgavs simindis taros,
II _ nu dardob, Tu aqlemiviT kuziani xaro!
I _ Cvens sofelSi gogo ar gjobs, maTTan mTvare xaro,
II _ ra vuyoT, rom ojaxSia feTxumiviT xaro!
I _ me mainc ar dagiwuneb, Cemi bedi xaro,
II _ koWli, Wuta, brutiani, yvelas sjobixaro!
36. Semogxedav, mzes gadareb
`dedaCemis naTqvams mogaxsenebT~, _ ambobs oqro javaxiSvilis meuRle sofel

Zeveridan. _ sofel ergneTSi erT-erT Tavad xelxeuliZis ojaxSi iseTi lamazi gogona
izrdeboda, romlis msgavsi im dros goris mazraSi ar moinaxeboda Turme. xalxma am
gogonas araCveulebrivi silamazis gamo margalita daarqva.
xelxeuliZis ojaxSi, am qalis gamo, bawarauRebeli stumroba modioda. maspinZeli
yvela mimsvlels Sesaferad umaspinZldeboda, mSvenier dros atarebinebda stumrebs.
axalgazrdoba xom mTlad gadaria margalitas silamazem.
sadilis Semdeg, mze rom Subis tarze davidoda, im soflis Tavze imarTeboda jiriTi
da bevri ram sxva gasarTobi. qalebi jguf-jgufad dayofili kenWs yridnen da, romel
jgufsac ergeboda es mSvenieri gogona, is Tavis wreSi Caayenebda da mis garSemo ferxuls
abamda. bolos jgufebi erTiandebodnen da umRerodnen:
129
Semogxedav (da) mzes gadareb, TavTuxia (da) msxvilmarcvala,
indoeT qveynidan mosulsa. fafukisa sadaria,
gevxar Tvalmargalits ufasos, batoniSvilni yvelani
mTvars da badrsa amosulsa! gaagiJa, gadaria!
mnaTobi xar (da), mzis mSveneba Semogxedav (da) mzes gadareb,

SenTan (da) ra dasadaria, indoeT qveynidan mosulsa.
gabadrul mTvares rom wunsa sdeb, gevxar Tvalmargalits ufasos,
amas gimRers mTa (da) baria! mTvars da badrsa amosulsa.
lamazi da mSvenieri margalita gaaTxoves. viRac mdidarma imerelma TavadiSvilma

waiyvana. imereTs gaTxovil Tavadis qals Turme saSineli seni Seeyara. lamazi saxe
`batonebma~ daudaRes da dausaxiCres.
am mSvenieri qalis ubedurebiT gulnatkenma xalxma gamouTqva margalitas leqsi:
Cven Tavadis margalita dauRaravT mTeli saxe,

uwin iyo qarTlis Tvali, dauRrecavT piris kani;
mis win vervin wardgeboda, afsus, Cveno margalitav,
verc erTi batonis qali! rom ara gaqvs gasaqani!
Tamar dedofalsa hgavda, ase aris gaCenili,

iyo mze da iyo dari; silamaze xanmoklea,
mis badalsa ver naxavdi, Znelad Tu vinmes gauvlis
gindac gevlo mTa da bari! didxans saxis siWorflea.
magram ucbad Seicvala, zogs bavSvobisas ewveva,

guls moedo sevdis ali; gauvlis, viT zena qari;
batonebma _ yvavilebma Tu mozrdili igdo xelSi,
daamCnies Tvisi kvali. maSin saSiSari ari!
37. modi, aq dajeq, Svilo
_ es didi xnis ambavia, rogorc damaxsovda, ise mogaxsenebT, _ ambobs tito

dedenaSvili. _ erT vaJkacs, saxelad Tamazs, moswonebia qali. qals maqo erqva Turme.
auwereli silamazis yofila. maqos yolia amxanagi SuSana, isic metad lamazi,
momxibvleli. axalgazrda vaJi ver garkveuliyo grZnobaSi. xan erTis silamaze itacebda,
xan meoris mSveneba, xan erTs etrfoda, xan _ meores. bolos maqos mSoblebTan misula
qalis saTxovnelad. maqos papas fanduri auRia xelSi, daumReria da simReriT
daurigebia stumrad misuli vaJi: jer samSoblos vali moixade, mere colis SerTvaze
ifiqre, jer axalgazrda xar da gamoucdeli, grZnobebs nu ayvebio:
130
modi aq dajeq, Svilo, jer Sen axalgazrda geTqmis,
Cemi sisxlxorcis nawilo, Tumc Tan gaxlavs vaJakacoba;
udro-udrovod guls iWknob, ra uyoT, rom maqos eSxma
jer naadrevad naCrdilo! gagaSmaga, gagacofa!
jer isev ymawvili geTqmis, jer norCi xar, akokrdeba

SenTvis saRi sityva meTqmi; giSrisferi wver-ulvaSi;
maqosa da SuSanaze Tanac azri Segecvleba,
cudi ram ar gamomeTqmis! Wkuac SebrZandeba TavSi!
maqo Suqur varskvlavia, maSin sul sxvas daamRereb,

cis mnaTobi, dilis vardi; gulsac ar gaixvev dardSi!
SuSana ki badri mTvare, exla, Tuki SegiZlian,
zRvas da xmeleTs Senazardi. gaeSure mefis jarSi.185
yuri midge, Cemo Svilo, es oric wamoizrdeba,

qveyana maqvs Semovlili; gaimTvarebs giSris kavSi,186
bevris mnaxvels, bevris gamgons, sanam Sen dabrundebode,
bevrjel gambrTxobia Zili! Setopaven eSxis tbaSi.187
(rasac getyvi damijere, manamdis ki ar ifiqro

SenTvis cudi xom ar minda; Sen am or margalitzeda,
Semdeg TavSi moisazre, gulisyuri iqiT gqondes,
gadasWeri, rogorc ginda).181 rom gaimarjvo mterzeda.
maqo _ SariSuri182 aris, mec, Tu piri ar vibrune,188

Tanac Suqur varskvlavia; davsetyvav am fandurzeda:
guliT da grZnobiT yamirobs,183 SariSuri, Sari maqo,
Zalze Zneli saxnavia!184 da lamaz SuSanazeda!
jer ki amaze nu fiqrob,

mtrisken gaitane kvali;
samSoblos win moixade
viT qarTvelma Seni vali!
181
sfsc arqivSi dacul xelnawerSi damatebulia es strofi.
182
koxta, pewiani.
183
gamoucdeli.
184
Znelad rom kacma daiyiolios, Zneli mosarjulebeliao.
185
saomrad Caewere.
186
ufro damSvendebian, rom wamoizrdebiano.
187
grZnobas daemorCilebian.
188
Tu ar movkvdio.
131
38. erTi lala qalis ambavi
(`gasaTxovari qali var...~)
abaSiZianT qalis lalaze gagonils mogaxsenebT. im qals lamaz kekes eZaxdnen.

lalaobaSi gautarebia Tavisi dReni da wuTisofeli, imitom darCenila gauTxovari.
abaSiZes Tavisi erTaderTi qali dariko rom gauTxovebia, did mziTebTan erTad,
kekec miuyolebia, radgan darikos daJinebiT mouTxovia Tavisi sayvareli lalas
gayolac.
keke vaJkacuri qali iyo. cxenian kacs xmalamoRebuls SeebrZoleboda Turme, Tu
saWiro iqneboda. Cvens batonTan uswavlia wera-kiTxva; xelsaqmec kargi scodnia. kekes
nairnairi zRaprebi, leqsebi, aqeTur-iqiTuri xom msmenelebs xiblavda. imisaTana
Congurze dakvras kaci versad moismenda. is SeCvenebuli rom daamRerebda Tavis nazi
xmiT, mTeli damswre, didi Tu patara, ganabuli usmenda Turme. axal batonebsa da
mimsvlel-momsvlel didkacobas ise Sehyvarebia, rom win zixar, ukan dajeqio ver
ubedavdnen. erTi sityviT, Cveni axlomaxlo soflebis Tvali yofila es glexis qali.
Tu romelime glexs batoni udierad moepyroboda, keke maSinaTve mivardeboda
batons gacxarebuli kruxiviT. erTi aseTi SemTxveva yofila: erT Cvens soflel glexs
tyeSi Tvali moukravs daTvis belisaTvis. beli kacis danaxvaze damfrTxala da iqve
bunagSi Seufarebia Tavi. glexi ar moSorebia, SemZvrala da gamouTrevia. am glexs albaT
mklavis imedic eqneboda. rogorc ki gamosula tyidan, daunaxavs gaafTrebuli misken
mimavali deda daTvi. glexi ar dabneula, beli dausvams da TiTon moumarjvnia Subi.
rogorc ki mivardnila dasaglejad deda daTvi, am glexs ise moxerxebiT Caucia Subi,
rom nadiri iqve usulod gadaqceula. glexsac cotaodeni Wriloba miuRia. beli
wamouTrevia da Cveni batonisaTvis miurTmevia: ai, batono! mogarTviT bavSvebis
gasarTobad, mxolod gaafrTxileT, rom ar gaaRizianono. batons miuRia saCuqari.
bavSvebi amis danaxvaze xom sul gadareulan. vis rZe mohqonda, vis puris naWeri, vis
suriT wyali da vis ra. ase izrdeboda Turme es patara daTunia. jaWviT gamobmuli
hyoliaT. bevrs acinebda Turme es beli didebsac ki. roca kargad moizarda, xasiaTi
gamoecvala Turme. xumrobis gulze roca ar iyo, sul burtyunebda da Tvalebi sisxliT
evseboda. didebi bavSvebs arigebdnen, magram bavSvi xom mogexsenebaT, kerpia da, ai, am
sikerpem kinaRam imsxverpla batonis erTaderTi SviliSvili.
biWunas saxriT uwvalebia beli. garSemo aravin yofila. bels uTmenia, uTmenia da,
patara rom ar moSvebia, scemia. bavSvi SiSisagan ganze gamxtara da autexia yvirili. am
yvirilze mTeli xalxi gareT gamocvinula. mivardnia bavSvs, gauxdiaT tanisamosi,
daunaxavT patara ganakawri. batons rom moaxsenes, gulgaxeTqili mivarda jer bavSvs da
cota rom daimedda, gaswia belisaken. ucxuna da ucxuna saxre. astyda daTvis sazareli
yvirili da ZaRlebis yefa. uceb batonma gaixsena Turme glexi _ belis momyvani, maSinve
ubrZanebia misi miyvana. glexi gamocxadebula. batonma arc acia, arc acxela da
132
umowyalod gaasaxrina udanaSaulo glexi. am xmaurobaze kekec moirbens, dainaxavs ra
gafiTrebul glexs, mixvdeba mis ubedurebas, gaeqaneba batonisaken da gaafTrebiT
miuleqsavs:
ras Cadixar, batono, Tu eg sawyali pirutyvi

avi Wkuis patrono, bavSvebs auRrenia,
samarTali ara gaqvs, eg glexi ra SuaSia,
rom glexkacs upatrono! aq rom dgas nawyenia.
Senc madlobis magivrada

saxre dagiSenia?!
am dros gamoCndeba darikoc. batoni qaliSvilis danaxvaze molbeba. mere dabali

xmiT ityvis:
_ es ajilRa momaSoreT, Torem sxvasac bevrs rames wamoroSavso. keke gaigebs
batonis sityvebs, miubrundeba da geslianad miaZaxebs:
ratoma var ajilRa?

ratom gkadre avia?
imitom, rom Tqveni qceva
cecxlSi dasawvavia.
am kekeze bevri ram gamigia, magram siberema da gaWirvebam Tavisi gaitana da

mogonebebis Tqmis eSxi sul mTlianad damikarga. _ ase daabolova moxucma iakob
suliaSvilma.
kekes gamoTqmuli leqsi sofel browleTSiac CavwereT:
gasaTxovari qali var, erTma maWankalma miTxra:

madareben savse mTvares, sxvebis Wkuas nu ahyvebi;
Turme Cemsa Sesafersa beds aicden Tavidana
ver vis Sexvdnen am Cvens mxares. da gulis javrs gadahyvebi!
bevri Suakaci modis, davujere, ar wavage,

biWic bevri damanaxves, rac sTqva, gulze daviwere,
TvalSi rom arcerTi momdis, daTas ulumbaSi189 gavye,
boRma marCobs imaT mnaxvels. masze jvari daviwere!
189
ulumbis RvTismSoblis eklesia qarTlSi.
133
39. diambegs qali mostaces
diambegs qali mostaces sami dRe-Rame atares,

koxta, lamazi, mziani; gza hqondaT aRmarTiani;
jer isev gaufurCqnavi, zogan Tu xrami ufskruli,
oTx nawnav giSrisTmiani. zogan sul Sali kldiani.
iabo cxeni mohgvares, CerqezTa batons vaJi hyavs

muxlamdis fafariani, koxta da xuWuWTmiani.
zed Sesves qali mnaTobi, mnaTobi imas mihgvares,
Tan sityva hkadres wyliani! vaJkaci uqes xmiani!190
kaxeTSi erTi Tavadi dauniSnavT diambegad. cxovrobda axmetis axlo-maxlo. mas

hyolia erTaderTi asuli, Zalze lamazi, saxelad Tamari rqmevia, misi silamazis ambavi
mTel saqarTvelos mosdebia. es qarTlis erT-erT diambegsac gaugia da maSinve Suakaci
ufrenia da SemouTvlia kaxeTis diambegisTvis: Seni qali Cems erTaderT vaJisTvis msurs,
mobrZandiT CemTan, mestumreT, naxeT Cemi Svili da, Tu mogewonebaT, davnaxuldeT _
davmZaxldeTo. kaxeTis diambegs saqme Sors dauWeria: Cemi qali jer bavSvia, mis
gaTxovebas ar vfiqrobo.
gavida cota xani da kaxeTis diambegs qali mostaca Cerqezi batonis vaJma. diambegi
dasdevnebia Cerqezebs, magram qalis kvali versad aRmouCenia. am ambavs qarTlSiac
miuRwevia. qarTlis diambegma damwuxrebul mamas SemouTvala:
kaxeTis diambegovo, am ambis gagonebaze

mag Seni kuTxis begoo, mec vaJi gadameria;
aseTi yurmigdebisTvis vin icis, Tavs ras damarTebs,
maTraxiT dasabegvoo! axalgazrdaa, Steria!
winadve unda gcodnoda, Sen mand ecade, me aqa,

guli gqonoda SiSiTa, movivli xmeleTs, zRvasao;
aba, exla ras uSveli, rom davibrunoT mnaTobi,
tiriliTa da viSiTa?! ar davizogav Tavsao!
orive diambegi eZebda dakarguls, bolos gaiges, rom CerqezT batonis rZali
gamxdara. kaxeTis diambegs is ambavic moutanes, rom Cerqezi batoniSvili mzad aris
qristianoba miiRos da TqvenTan zedsiZed Semovideso.
190
saxelganTqmuli.
134
40. beTlemis saydarze
beTlemis taZars aqeben amrigad, aagebina

im did mTa yazbegiskena, aq salocavi niSio;
gahyvebi viwro biliksa, kldeebSi gaxveulia,
nu waxval yazbegiskena! asvlis dros gqondes SiSio!
oRro da CoRro bevria, kars gamoaben rkinisa

unda ifofxo kldiskena, jaWvi Rvedzeda didio;
fexi Tu cota wagicda bolos dahkides naliviT
mosxltebi ufskruliskena! xelisa mosakidio!
Soridan igi ara Cans, mtris SiSi arvis hqonoda,

Tumca tye ar afenia; gindac gars Semortymodao;
ver igeb Citis budea, vinc gabedavda miparvas,
Tu rame sxva naSenia! Tavis gaCenas gmobdao!
amboben, mefis xelia, mterma icoda adgili,

im Cveni Tamarisao; jaric didZali hyavdao,
visac SiSi ar ugrZvnia, magram rom ver udgeboda,
arc zRvis, arc xmeleTisao! mudam sircxvili swvavdao!
Tamarma brZana: ès niSi gabrundeboda ukana

rom efareba gorasa, kbilebis kraWuniTao;
aq SeikribeT, iloceT, emuqreboda gurjebsa
nu SiSobT mtris mowolasa! dafdafis braxuniTao!192
urjulo aq ver mogvagnebs, Senaxulia saydari,

gind sjobdes freniT qorsao; mxolod gza gapartaxdao;
aqa-iq Casafrebuli, vin swirav an vin loculobs
ver mova didxans gonsao! gamosacnobi gaxdao!
gindac mogvawves TaTari, beTlemis saydars aqeben

Semohyves kldisa gorasa; Tavis miuval gziTao,
aqa-iq marjve biWebi bevri sxva daungreviaT,
xramSi gaduSvebs gorasa~.191 es ki gadarCa RvTiTao!
191
daWril-daxocilTa did raodenobas.
192
dolis dakvriT.
135
41. yinwvisis taZarze
yinwvisis taZars aqeben, zorababeli gayviTlda,

Tamaris aSenebulsa; saxe Seeqmna koWisa;195
Soridan uCans gumbaTi, fiqrobs: exla ki damidga
kaklebSi gaSenebulsa! dro daTokvis-SeboWvisa!
darCenilia Tqmuleba Tamarma Taviseburad

dedaTa monasterzeda, ubrZana: `zorababelo,
mas Semdeg xalxi moubnobs raze Svrebodi mag saqmes
Tamaris monasterzeda. urjulo cda usaxelo?
Turme yofila viRaca Sen rjuliT Cveni ara xar,

vaWari zorababeli, misdev mosesa mcnebasa;196
qristianoba ar swamda, Segicdenia qarTveli,
zanqani iyo saxeli. qristes ayeneb vnebasa!
Tvalad Tu tanad lamazi, gamoeTxove sicocxles,

axovani, viT mdevia; Sens qonebas da saxelsa,
am urjulosa lamazi Tu ar mihyvebi Cems nebas,
qarTveli SeurCevia.193 Cems gulis fiqrs _ sawadelsa!
ase scxovrobdnen karga xans mxolod erTi ram dagixsnis

xalxisa SeumCnevlada; exlav gadudge Sens rjulsa;
zanqari krintsac ver Zravda, qristianoba miiRo,
simunje sjobda bevrada! ar daumZimo Sens sulsa.
magram ra daimaleba maSin icxovreb, rogorc gsurs,

rodisme ama qveynada; qarTvel qals giTmob colada;
Tamar mefemac Seityo radgan orive iqnebiT
yinwvisis Sesarcxvenada. sarwmunoebiT tolada!
moixmo zorababeli dilamdis gaZlev vadasa,

myis samefo darbazSia, rogorc gijobdes, ifiqre,
usityva: `marTali aris xval momaxsene, Tuki rom
rasac kiloben194 xalxSia?~ es azri gadaifiqre!~
193
qarTveli qali.
194
rasac xalxi laparakobs, marTaliao?
195
yviTeli feri daedovo.
196
Sen sxva rjulisa yofilxaro.
136
am sityvis gagonebaze dasTanxmda didi mefei,
cxrad moikakva zanqana, zanqan Seudga saqmesa;
rjulis Secvlisa sakiTxma taZris Seneba daiwyo,
gaaqan-gamoaqana! saZirkveli hgavs naRmevsa.
moswyda lastiviT mefis win, sam-oTx weliwads mounda

aTrTolda viTa bavSvia, monastris aSenebasa;
daufiqreblad pasuxobs, winaswar icis zanqanma,
rac mouvida TavSia. mefe Seasxams qebasa.
_ dido mefeo, nu mrisxav, sarTuli sarTuls daadga,

me Sensa fexis mtversao; gumbaTi swvdeba casao,197
gTxov. mapatioT rac brZaneT qarelSi gaigonebdi
am Semodgomis dResao! monastris zaris xmasao!
rjuli rom gamovicvalo, saqmes rom morCa, warudga

sjobs cocxlad Caviqolovo, zanqan Cvens dedofalsao;
an Cemi xeliT maxviliT mefes eama, umadla,
sicocxle Caviqolovo! Tan ar aSorebs Tvalsao!
saqmes ar gamoasworebs zanqans sicocxle aCuqa,

Cemi sicocxlis gaqroba; guliT rom iyves srulio;
arc Tu Cemisa colisa Tvis aSenebuls taZarSi
siyvarulisa Caqroba. miiRo qristes rjulio.
Tu nebas momcem, mets vizam, man Tavis saqme ganagrZo,

es magrZnobina gulmao; taZrebs mohkida xelio;
iseTs Senobas avageb mefe Tamaric gauxda
ixaros qristes rjulmao. mfarveli-mwyalobelio.
me gind vyofilvar, gind ara, zanqanis coli gamodga

amiT ra Segemateba; uSvilo, dedaberio;
monastris aSenebiT ki rac rom qmarTana cxovrobda,
rjuls sxivi moemateba~. Svili ar hyavda Rerio.198
197
zogan: `gumbaTi gumbaTs daadga, e. i. sarTuli sarTuls miumatao.
198
e. i. arc erTi.
137
isic moloznad Sevida, dgas rogorc mdevi, gmirT-gmiri,
sxvebic miawyda bevrio; udreki, rogorc kaJio;
mas Semdeg taZars daerqva droTa svlam ver gziT Sebeda, _
dedaTa monasterio! gaaRebinos baJio!
dro-Jamma bevri Sescvala mnaxveli dResac Tvals mohkravs

amqveynad yvelaferio, am monastersa _ falavans,199
magram yinwvisis monasters misi gumbaTi dascqeris
ver afcqvna erTi Rerio! kakliT Semosil galavans!
42. yurSao
arc oTxfexia da arc frinveli,

arc miminoa da arca Sveli,
vinc gamoicnobs, brusablis200 Tavze
mas gemrieli vaxSami elis!
(xalxuri gamocana)
erTi batoni gavida mindvrad, roca yurSaos ukvirdeboda

gul gasarTobad, sanadiroTa, da gauyrida Tvalsa TvalSia,
Tavis yurSao Tan waiyvana, TiTqos eSmaki elandeboda
romels miteva ara sWiroda. i jojoxeTis cecxlis alSia!
dainaxavda Tu ara frinvels, gaaJrJolebda uecrad batons,

an Tu nadirsa sadme tyeSia, magram erT wuTiT iyo es SiSi;
elvis siswrafiT Tavs daesxmoda, xels Caiqnevda da Zveleburad
da CabRujavda magrad welSia. sawiwknars sCrida yurSaos pirSi.
mwevarze Zlier batons uyvarda, erTxel mivida batonTan glexi,

rac xani hyavda, guliT zrunavda, rogorc SeSvenis monadiresa,201
smas ar aklebda, arc Tu Wamasa, zaliko erqva, metsaxelad ki
mxolod erT ramiT Zalze Wmunavda! xevi eZaxda `daiWiresa~.
199
ganTqmuls, Roniers, mkvidrs.
200
ialbuzis mTaze.
201
darbaislurad.
138
dido batono, gTxovT nu SemrisxavT! masze amogdiT mze da mTvarei,
monadire var bavSvobidana, miTi amayobT am Tqvens mxaresa;
lekebamdina vervin mjobian, is ki ar iciT, rom magisgana
saqme miqnia me amisTana! erT dros igemebT rame mwaresa!
daTvi xeldaxel damiWeria, eg arc frinveli, arc oTxfexia,

irems mivdevdi, rogorc rom tyvia; TiTqos erTic da meorec aris,
rac rom vnadirob, arra suldgmuli, eg RvTisagana dawyevlilia _
RmerTs geficebi, ar gamiSvia. da mcveli jojoxeTisa karis!..
dacofebuli belebis deda202 girCevT gauSvaT anda jurRmulSi

da eSviani damizveria, CauSvaT, saltebiT SekoWili;203
siaTa xeze mimiyudia Tqven inadireT umagisoTa
da xeliT ise damiWeria. da nu darCebiT gulSeboWili!~
didi xania Tqveni ambavi gamoeTxova zalika batons

rogorc zRapari, ise msmenia; da miaSura Tavisa mTasa,
Tqvens yurSaos rom qveyana aqebs batoni Zalze daRonebuli
da Tanac saxlSi dagirCeniaT; dRe-dRe iviwyebs im glexis Tqmasa!..
batoni yurSaos Caamwyvdevs patara oTaxSi. zrunvas mainc ar aklebs. erTi-orjer

sanadirodac ki wava marto, magram male Seicvlis azrs erTi garemoebis gamo da yurSaos
Zveleburad iyoliebs TavisTan.
erT dRes mindvridan dabrunebulsa, esmis batonsa da guli mosdis

yuri moukravs, rom werwet mTaze daTvze, rom dasdevs sawyal iremsa;
uSvelebeli iremi dadis, gulSi gaivlebs irmis Svelasa,
ar Cadis dabla aremareze!.. isev yurSao gadaarCensa?..
iqve maxloblad gaCndeba daTvi, zalikos rCeva mTlad daaviwyda,

irmis kvals misdevs xoxviT, malviTa; isic, rom glexi iyo miskena;
magram iremi, ynosva maxvili, erT mSvenier dRes i yurSaoTi
Tan sZovs da Tan ki uWvrets TvaliTa! irmis saSvelad gaswevs mTiskena!
202
Zu daTvi.
203
magrad Sekruli, gaTanguli.
139
batoni didis wvalebiT ava mTis qeCoze. dainaxavs mSvidad mobalaxe irems, romlis
silaRe hxiblavs. yurSaos Tvalebs auxvevs winaswar, vai Tu ar damemorCilos da iremi
gaafuWoso. elis daTvis gamoCenas. lodinSi Rame mouswrebs. meore dRes diliT iremi
cvrian balaxs gulianad Seeqceva. batoni gezs Seicvlis _ tye-tye frTxilad,
fexakrefiT uaxlovdeba irems. am dros uSvelebeli daTvi kamaras akeTebs. iremi gaugebs
daTvs muxanaTobas da adgilidan moswydeba. daTvi male CamorCeba. batoni veRar
moiTmens da yurSaos Tvalebs auxsnis, igi mibmuli yavs qamarze magrad: yurSao moikrebs
Zalas da mirbis-mifrinavs. batons TiTqos miaTrevs. dainaxavs, iremi gadaeSva meore
kldeze, daTvi icvlis mxars da ZunZuliT Seafarebs Tavs tyes. yurSao erTi Semoxedavs
batons da, rac Zali da Rone aqvs, gaakeTebs kamaras. napralis meore mxareze ver gadava,
Tavis batonianad CaiCexeba xramSi.
batoni roca avida mTaze, cota xnis Semdeg rom gaixeda,

da ra moavlo im adgils Tvali, uSvelebel daTvs mohkra man Tvali,
naxa iremi mobalaxei, burtyuna mosxlta irmisakena,
mxolod daTvisa ver naxa kvali! ukve gaigo man misi kvali!
Tvali aukra Tavis yurSaos magram CamorCa da burtyuniTa
da gamoiba qamarze magra, iqve uRran tyes miuSva Tavi.
im Rames Tvali iq moatyua, batonma yurSas Tvali auxsna
da Tanac Rvedi ise daZagra, da, rom man naxa es sanaxavi,
rom yurSaoi suls ver iTqvamda, gahkra Rveds mZlavrad, Tanac batoni,
iyo xesaviT gaSeSebuli, rogorc rom bavSvi, aaTamaSa,
meore diliT rom ar aeSva, iremma ki mswrafl maT danaxvaze
amosZvreboda im sawyals suli. ufskruls gadevlo _ gadiTamaSa.
gaTenda, xedavs batoni irems, yurSao iwevs, Tan ikrebs Zalas...
gulianad da mSvidad mZovelsa, erTi Sexeda batons TvalebSi204
Tvali ver mohkra butbuta daTvsa, _ (da) Tvaluwvden xramSi Tan Caitana!
pirutyvis mtersa, sisxlis mwovelsa!
II
dalaqis biWo maTeo, i cxonebulsa mamaSens,

205
eg tvini aaTaTeo, Zveli ambebis mxexelsa;
modi `yurSaos~ ambavi Tqma ar undoda, Tuki rom
mogviye, gagvanaTeo! badims axdida beRelsa!
204
zogan: èrTi Seavlo batons Tvali da uZiro xramSi Tan Caitana~.
205
Wkuas Zala daatane, moigone, gaixseneo.
140
maTe mohyveba:
_ yofila Zvelad vaJkaci, dasca da iqve paloTi

RvTisagan monaTlulia, kldis gulSi Caatabika,210
Zal-Rone, silamazei, mas Semdeg mijaWulia
eniTa ara Tqmulia! es mdevi _ biWi talika.211
sadac mohkravda mdevs Tvalsa, tyvesTan uecrad gaCndeba

ar gauSvebda cocxalsa, yurSao imis mxsnelada;
CikoriviTa styorcnida, finiasaviT jaWvs lokavs,
Tan asworebda mis kvalsa! lokviT levs, Tumca Znelada!..
ase cxovrobda ymawvili206 roca es jaWvi TandaTan

saxelad amirania, lokviT iqceva bewvada,
magrama misma kerpobam da amirans surs gawyvitos,
207
mTlad Seumokla xania. swored am dros mis bedaTa
naTlias Suri Caido, mWedeli diliT, unZraxad,

is rogor gavifardoo,208 kvers dascxebs RoniT grdemlsao,
imasac daveWidebi, amirans cecxli edeba,
erTi mis Ronec vnaxoo!.. jaWvs rom ixilavs mTelsao!
Wabukma bevri inana, guldawyvetili miwveba

roca daeyrdno Ronesa; zurgiT xorklian kldesao,
naTliam dasca naTluli _ yurSao Rone mixdili
Zala ver Seawonesa!209 lokavs cismare dResao!
ase ityoda muraza,212

ro movidoda Cvensao.
206
zogan: vaJkaci.
207
dRe Seimoklao.
208
rogor gavitolo.
209
ver Seufardes.
210
CaurWo.
211
talika _ koxta, mSvenieri.
212
SemoklebiT Teimurazi.
141
III
yurSaoze
kibila osi ityoda is214 eSmakisa modgmei,

i oxer `yurSaozeda~: is eSmakisa kerZia,
ZaRlisa Tavi hqonia, xan alad mogeCveneba,
frinvelis frTebi mxarzeda; xan xedav koxra verZia!
im TaviT mteri yofila xedav gabmulsa eklebSi,

yovel adamis Zisao, rom naxav, Segebraleba;
yvela suldgmulsa SiSs hgvrida, xels rom waavleb, gaqreba,
wivili imis xmisao! sadRaca gadimaleba!
Turme sando ar yofila, igi RamobiT eTreva,

xalxs ubrmavebda Tvalsao; Tavzars cems mamakacsao;
mamakacs mtrobda yovel wams, vinc icis, ara scildeba
mxars auvlida qalsao! RamiT Tavisa karsao.
gamigonia, erT batons batoni guliT miendo

igi hyolia qorada;213 im eSmakisa kerZsao;
movliT, pativiT mas Turme iremze nadirobis dros
yolia Tanasworada! moswyda naTelsa mzesao!..
yurSao welze miubams,

TokiTa daugrexia,
im wyeuls, SeCvenebulsa215
ufskrulSi CauCexia!
213
igulisxmeba mimino.
214
yurSao.
215
zogan: `Turme im wyeuls batoni~.
142
43. netavi, gogo, me da Sen
_ Cemi batonis ojaxi mravalricxovani gaxldaT, _ miambobs amilaxvarianT yofili

mecxvare, 98 wlis moxuci, Tedo garsiSvili. _ batonis kar-midamo savse iyo msaxur
gogo-biWebiT, maTSi gulkeTilobiTa da WkuamaxvilobiT gamoirCeoda erTi Sua xnis
qali _ eliso. mas xorvelam amouwyvita qmar-Svili da kneinas surviliT gadmosaxlda
batonis ojaxSi. elisos xelSi gaizardnen Tavadis bavSvebi. es qvrivi iseT naninas
mTqmeli iyo, rom adamiani yurs ver moaSorebda. zRapars ise tkbilad mohyveboda, rom
sul gindoda gesmina.
im xanebSi Cvens sofelSi erTma gaRmamxrelma moiyvana 7-8 wlis oboli gogona da
elisos Caabara. eTxova, droebiT Seikedle es obolio. Tavadis nebarTviT, oboli tasia
mis karze darCa. swavlaSi didi niWi gamoiCina. angariSSi yvelas sjobnida, qargva da
leCaqis dabasmac exerxeboda. yvelaferi Seiswavla. kargi xasiaTi daudga, erTi sityviT,
ojaxis Tvali gaxda. soflis axalgazrdoba sul tasiaze ocnebobda. bevri maTgani
cdilobda tasias gacnobas, magram ver moexerxebina. tasiaze leqsic gamoTqves:
amilaxvrianT tasia,
marTla bajaRlos fasia;
misi wamyvani vaJkaci
erT soflad Senafasia.
magram fiqrs Tavidan iSorebdnen, radgan icodnene, kneina tasias aravis ar

miaTxovebda.
Cveni soflis gverdze sofelia, imas Walas eZaxian. iq gamoCnda erTi ymawvili,
dediserTa, SeZlebuli ojaxidan. es biWi kargi sityva-pasuxisa iyo, muSac aseTive,
purmarilis moyvare. Tavis sidarbaisliT da WkuamaxvilobiT sofelSi pirveli iyo.
swored amas moswonebia Cveni taso da Zalze Sehyvarebia. kneinas rom Seutyvia biWis
gulisnadebi, tuCi aukravs: mama ucxonda, rac Cemi lamazi moaxle ar mivaTxovo, imis fass
ras gadamixdiso.
es ambavi biWis yuramde misula da mwared daumRerebia fandurze:
me vin momcems tasiaso,

aseT Zvirfas fasianso.
TavadianT tasiao,
ar var Seni fasiao,
magram Seni siyvarulis
guls ekali masviao!
143
raki gaugia kneinas azri, wasula qalaqSi, egebi guls gadavikaroo tasiaze fiqri da
dardio. amasobaSi tasia viRac qarsiZesaTvis gautanebiaT.
erTi wlis mere dabrunebula biWi saxlSi. roca gaego tasias ambavi, ase eTqva: _ eh!
me maSinve vicodi, rom ar momaTxovebdnen TavadianT tasias, magram gulSi ise Camivarda,
rames avitexavdi, rom Tavi ar gameridebinao. isic fandurze kargi damkvreli yofila,
auRia xelSi fanduri da naRvlianad daumReria:
netavi taso me da Sen vici, samares mimiyvans

yanebi mogvca ziari, Senze fiqrebis triali,
Sig samargveli gind iyos, ra Zneli rama yofila
napiri misca tyiani. es siyvaruli tiali!
me da Sen tyeSi Segvlala, qarTlSi Tavad amilaxvars

ro sityva giTxra wyliani, hyavs msaxurad tasiao;
qarsiZis xodabundebi rogorc xmebma moaRwia,
yanebiT, darCes tiali. yvelafriT Zvirfasiao.
netav Cemi gamxdariyav,

amilaxvrisa tasia,
vin icis, eg qarsiZei
iqneba Seni fasia?!
44. beri kaci var
erT soflis batons biWad hyolia Tavisi ymis Svili isaka. isaka gamoirCeoda rogorc
mimzidveli garegnobiT, ise yofaqceviTa da kargi xmiT. mSvenivrad scodnia fandurze
dakvra. bolos WidaobaSic gauTqvams saxeli. es isaka 11-12 wlisa yofila, roca igi
batons auyvania. batoni gamomdgara Zalze avi da glexis Seubralebeli. roca cofi
moereoda, jer erTi glexis ubans daereoda, aawiokebda, daarbevinebda Tavis erTgul
mouravs; amas rom morCeboda, axla sxva ubnis glexebs misdgeboda da sinsilas uwyvetda.
ase eqceoda yma-glexebs. glexebma gulis mosafxanad leqsi gamosTqves:
144
wveris216 batons arvin aqebs,
Tu ar eSmakis kerZio;
cxenze CitiviT dafrinavs,
fexiT, viT wyalSi Tevzio!
jer Tavis glexebs aiklebs,
mere mezobel sofelsa,
Tu gadiria, Sors wava,
vai imisa mSobelsa,
visac brutian Tvals mohkravs,
saqmes iqms dasagmobelsa.
Segvxvdeba saxis RimiliT,
cal Tvalsac Cagikravdao;
misvlisas maTraxs gSvlepavda,
Weqa-quxilsa hgavdao!
amis gadmomcemma 70 wlis moxucma zeno soziaSvilma Semdeg Tavis Tavze Tqva: kargad
vicnobdi im SeCvenebul batons, imisTana Jami da autaneli xasiaTis patroni, im dros
qarTlSi meore ar moipoveboda. swored misi brali iyo, rom Cveni soflidan ramdenime
glexi gavipareniT da sxva soflebs SevekedleT. me, magaliTad, gadavsaxldi sofel
rexaSi. me gadauxvie `biliksa~ _ ganagrZobs moxuci. _ sofel wveris batonisa da yma-
biWis isakas ambavi mTel sofels moedo. roca isaka davaJkacda, batonma guli aicrua
masze. sul lanZRavda uSveri sityvebiT, Tanac ver Tmobda mis mocilebas. roca batonTan
stumrebi moiyridnen Tavs, maSinve isakas moikiTxavdnen, rom fandurze dakvra-
damRerebiT damtkbariyvnen, an, Tu sadme gamoCndeboda kargi moWidave, maSinve isakas
waiyvandnen falavnad. erTxel gulis mosalbobad batons miuleqses:
neba gviboZe batono, daukvexnia `xorzu~ var,

isaka vaWidaoTo, maCablisa var vardio;
Torem viRac oss aqeben, goris mazraSi ver naxavT,
aTs aqcevs saTiTaodo! rom iyos Cemi fardio!
isakas batonsac guli mosvlia im moWidave osis siTamameze da neba daurTavs

isakasaTvis momzadebuliyo ganTqmul falavan osTan saWidaod. es ambavi mTel Cvens
glexobasac gaugia: moemzadnen zRudrobas wasasvlelad. mividnen zRuders. mlocvelni
buzsaviT ireodnen. aqeT lxini, iqiT jiriTi. erT adgilas ki Widaoba gaeCaRebinaT.
isakas danaxvaze yvelani gaocebulan misi axovani, mdeviseburi SexedulebiT. ucbad
xalxi aJriamulda: sad aris none, osi moWidaveo? amis Tqma da nones iq gaCena erTi iyo.
marTlac saqebi iyo es nonec. gaimarTa wre, Cveni batoni Camoivlis saxriT da xalxs ganze
216
sofeli goris raionSi.
145
swevs, rom moWidaveni yvelam kargad dainaxos. nones garSemo maCablebi Segrovilan.
isakas mxares Cveni batonis gvareuloba da mokeTeni. gaCaRda zurnis Wyivili. xalxi xma
gakmendili elis ori moWidavis bedsa da yismaTs. gavida pirvelad none osi da Sua wreSi
gulxeldakrefili gaCerda. meore mxridan isaka Taviseburi sidinjiT arRvevs wres.
SemoubRvira none osma. isakam gasZaxa:
_ ras mibRveri, noneo,

modi, amewoneo;
trabaxs Tavi anebe,
wverels gamigoneo!
nones ewyina isakas galeqsva da qoriviT eca mopirdapires, magram isakas Zvra ver uyo.
kidev Seutia nonem, isaka fesvebgadgmul muxasaviT dgas uZravad. osma rom mesamed ieriSi
miitana, isakam iseTi mogverdi hkra mowinaaRmdeges, ise wamoiRo, rom none osma
zRarTani gaadina, orive frTiT daeca miwaze da gaSeSda kidec. isaka Sors gadga da
dauwyo cqera. iseTi yiJina astyda, rom yurTa smena aRar iyo. Tavadebma iSiSvles xmlebi
da erTmaneTs Seuties, magram xalxma ar gauSva. bolos isinic dawynardnen. osi, rogorc
iyo, moasulieres da ratratiT gaiyvanes wridan.
isakas batoni mTlad Seicvala. es mxeci kaci TiTqos molba, dauZaxa isakas, gadaexvia,
Caudo xelSi aTTumniani da xmamaRla, sxvis gasagonad, ubrZana: _ dReidan Sen
gamiTavisuflebixar ymobidanao! xalxma es rom gaigo, sixarulis Jriamuli astexa. isaka
im dRidan Tavisufali glexi gaxda. bevr Tavad-aznaurs ar epitnava es ambavi.
isaka da none osze aseTi leqsi gamoiTqva:
zRudroba dRes daetaknen none ossa SiSisagan

erTmaneTsa ori mdevi. auvarda kankalio,
erTi iyo amirani, isakas dasamarcxeblad
meore ki baybay-mdevi. imas ar Seswevs Zalio!
isaka da none osi, isakam ver moiTmina,

erTmaneTsa zomavdneno, swrafad eca nones mklavSi,
romeli romels waaqcevs kiserze rom gadmoiRo,
jan-Rones ar zogavdneno! zurgiT dasca wumpe-lafSi.
none rwyiliviT xtunaobs, erTi kvira mkvdari egdo,

isaka dgas rogorc muxa; veRar gamovida karSi;
roca guli gauwvrilda, mas Semdeg aRar gvinaxavs
iseTi xmiT daiquxa, none gareuli xalxSi.
146
am leqss xSirad amRerebdnen isakas. isic iseTi oxunjobiT daamRerebda, rom xalxs
siciliT xocavda.
Cems SekiTxvaze, riTi gaTavda isakas saqme, mTxrobelma bodiSi moixada da ganagrZo:
_ isaka ymobidan ganTavisuflda, ojaxs moekida, sofelSi pirveli kaci gaxda,
magram, roca moxuci batoni gardaicvala, isakas saqmec ukuRma wavida. batons darCa
erTi vaJi, masze ufro usamarTlo. mas `RvTisagan wyeuls~ eZaxdnen. ai, es ymawvili
kriWaSi Caudga isakas da mosvenebas ar aZlevda: mamaCemma ymobidan Tu gagaTavisufla, me
ar ganTavisufleb, yma iyav, ymadve unda darCeo, rac mamam saxnav-saTesi mogca, ukan unda
damibrunoo. ase moiTxovda es axalgazrda batoni. isaka xmas ar iRebda, boRmas gulSi
ixvevda.
erT dRes, roca isaka Tavis venaxSi vazs sxlavda, axalgazrda batoni mieWra, da
setyvasaviT dauSina maTraxi ukve xanSi Sesul isakas. isaka gaSterebuli da tkivilisagan
Sewuxebuli krints ara Zravs Turme. batons, `RvTisgan wyeuls,~ brazi ufro emateba.
kidev dauSens maTraxs. isakas Tvalebi aevso cremlebiT da miuleqsa:
beri kaci var, nu momklav, nu mizam saqmes saflidos,

yvela dagiwyebs gmobasa, modi, saflavi naxeo,
sadac vin Semogeyreba, Seamke ia-vardebiT,
getyvis Svilsa da Zmobasa. dajeq da ivaglaxeo,
Torem es dRe Senc mogelis,

imas moimki, rac Tese,
amitom gijobs exlave
saRi marcvali dasTese.
xalxma rom gaigo batoniSvilis mxecuri saqcieli da isakas Wkvianuri da gulsaklavi

pasuxi, maSinve Seudga mxeci batonis Tavidan moSorebas. sofel bieTidan 217 xSirad
modioda am sofelSi erTi osi _ kibila, romelic Tavis batons emaleboda. kibila
kargi vaJkaci iyo. mas erTxel tyeSi moeswro batonis mouravisaTvis, romelic meorejer
misuliyo SeSaze gadasaxadis asakrefad; xalxs uTqvams:èrTxel xom mogarTviT, sxva
raRa gindao?!~ mouravs swyenia da glexebisaTvis dauwyia lanZRva-gineba. am dros
kibilac mosula. jer yuri daugdo am ambavs, mere tkbilad Seesityva mouravs, magram
mouravi ar dacxra, xmas umaRlebda. kibila moSorda, gzaze Causafrda mouravs, mohkra
Tu ara Tvali, mouravi cxenidan gadmoiRo da erTi kargad mibegva. es Seiqna mizezi
kibilas soflidan moSorebisa. am dRis Semdeg mouravis dabezRebiT batonsac guli
217
sofeli yofil goris mazraSi, osebiT dasaxlebuli.
147
mouvida. daariga mouravi Tvalyuri adevnos kibilas. es kibila Seityobs am ambavs,
dasTanxmdeba glexebis winadadebaze:
`maS me kibila ar viyve,

ar mexuros Tavze qudi,
Tu xvalve ar mogaSoroT
es batoni gasagudi.~
ar gasula erTi kvira, rom kibila Sexvdeba batons Tavis mouraviT soflis erT
orRobis bolos. batonisaTvis siaTa dauxlia... mouravi ki ar gaumetebia, rac unda
iyos, egec CvensaviT glexia, isic eyofa, rac mas dRe davayare bieTis tyeSio. ase uTqvams
da gasdgomia Tavis gzas.
45. fafris xevo
kaxeTis soflis erT-erT ojaxSi gacxarebuli nadimoba iyoo _ mogviTxro giga

beJaniSvilma diakvan lukaSvilis gadmocemuli ambavi. _ stumrebiTa da naTesavebiT
mTeli saxli gaWedili iyo, maT Soris iyo sami kargi momRerali, samive kardanaxidan.
sadRegrZelo Camoariga Tamadam _ maspinZelma. uecrad gaisma simRera _ `me axmeteli
gaxlavar~. simReraSi naqebi iyo ganTqmuli Rvino `qinZmarauli~, romelsac, TiTqos,
kaxeTis arc erTi kuTxis Rvino ar sjobda. es simRera aseTi leqsiT iyo akinZuli:
namdvili gamomelia, assapalnians vinaxav,

narwyauls mivyav xelio, jer ar mixlia xelio;
SeuCvevari vinc aris, Tormet vaJs erTad jvars davwer,
misi saqmea Znelio! im mSvenier dRes velio.
me axmeteli gaxlavar, Tormetsac siZes moviyvan,

Rvino maqvs Zvelze Zvelio, maTTvisac iyves rTvelio,
`qinZmarauls~ rom igemeb, ocdaoTxs erT dros jvars davwer,
ityvi, `Wirime Senio!~ CemTvis ar aris Znelio.
kardanaxel stumars axmeturi Rvino ar moewona, _ `qinZmaraulis~ qebam xom saxeze

almuri gadaakra. maspinZels es ar gamoepara, roca kardanaxeli stumris sadRegrZelo
miirTva, yanwi gadaawoda da miuleqsa:
148
roca kaci saxalxoTa rac unda muxlmagari iyo,
Tavis Tavsa aqebso, gaecani sxvasao,
es unda kargad axsovdes, rom bolo dros sayveduriT
ar gaebas maxeso! ar itexde Tavsao!
stumari cota ar iyos gunebaze movida, radgan maspinZlis naTqvams mixvda. madloba
uZRvna Tamadas, gamocala yanwi da Tavis kuTxis momRerlebs gadaxeda. es niSani iyo
simReris dawyebisa. kardanaxelebma SemosZaxes `fafris xevo~. stumrebma moismines
mSvenivrad gadmocemuli simRera, Seaqes momRerlebi, magram fafris xevis rqawiTela
rom qinZmarauls amjobines, es ki ar esiamovnaT. erTma iq damswreTaganma ver moiTmina da
gauleqsa:
`vis unaxavs Tagvi gaxdes

vircxena an mdevTa mdevi,
vis unaxavs cofiani
mlocveli an Ramis mTevi,
vis smenia `qinZmarauls~,
mjobneboda `fafris xevi~?218
bevrma mxari dauWira naTqvams, zogma ki tuCi akra am leqsis gagonebaze. maSin
kardanaxelma stumarma erT-erT momRerals TvaliT aniSna leqsi Tqvio:
aba luka, marTali xar,

swore mTqmeli yvelganao,
qinZmarauls, Tu fafris xevs,
romels aqebs qveyanao?!
luka warmoTqvams leqss:
fafris xevo, dalocvilo, misgan dawuruli Rvino

rqawiTeliT Tavi mogaqvs, mefesac ki ekadreba,
vinc ki gnaxavs daxunZlulsa, `qinZmaraulTan~ dadgoma
ityvis: `samoTxis baRsa hgavs~. aradros ar gekadreba.
fafris xevo, kaxis Tvalo,

unda neqtars Segadaro,
dedis ZuZusaviT Semrgo,
ukvdavebis wyaro xaro.
218
gana qinZmaraulis Rvinos fafris xevis Rvino sjobiano?
149
amis gagonebaze atyda gangSi, magram moisma rixiani xma:
`qinZmarauls~ daeWida,
mxardaWrili `fafris xevi~,
dasca da beWi mostexa,
RvediT gaxda asawevi!
dostaqarsa ase uTxres,
Rame gaqvso gasaTevi!
xalxi Tumca miyuCda, magram nawyeni mainc darCao, _ daumata beJaniSvilma.
`qinZmaraulis~, `fafris xevis~ da àtenuris~ gakamaTeba:
`qinZmarauli~ àtenurs:
qarTlis Svilo, dediserTav, SenTvisa msurs me keTili,

Rvinoebis erisTavo; xom varT naTel-mironio;
Tavisuflad SegiZlian, Seni cudi guls momiklavs,
rom Tamadoba iTavo! maxarebs sagmironio!
mxolod emag atenidan `fafris xevis~ rqawiTela

Sors arsad ar gasdga fexi, ar vici ras medaveba,
Torem gorelebis WoriT yvelgan Cems kicxvaSi aris,
mTlad gaxdebi dasagrexi! me ki ar msurs Sedaveba!
erTs ki vityvi: me vmravldebi,

is TandaTanobiT xmeba;
metis meti nazi aris,
rom piriTa ar iTqmeba!
àtenuri~ `qinZmarauls~:
atenis var atenuri, naqebi xar kaxeTSia,

aba, damigdevi yuri, magram kalos219 adgili gaqvs;
mokiTxvisTvis madlsa giZRvni, `fafris xevi~ Tumc gverdulobs,
sadaursa sadauri; mas xom meti adgili aqvs.
219
mcire adgili gikavia.
150
marTalia, saqebi xar, magram erTi filenji mWirs,
vgoneb, arc me CamogrCebi, gzaSi Treva ar miyvarso,
vinc rom adgilze mnaxulobs, gTxov, es Tqmuli damijero,
raca var, igi davrCebi! ar gahkvirde, ar mixamso!
`fafris xevi~ sul sxva aris,

Cven imas ver SevedrebiT,
es naTqvamic mapatie,
gexvewebi, gevedrebi.
`fafris xevi~ orives:
àtenurs~ me aras verCi, fafris xeveli biWi var,

Tavi moaqvs darbaislad, am samebas220 me ar vgmobdi,
mxolod Seni RvarZli sityva asi weli amas vsvamdi,
guls momedo narad, eklad! da arc erTsa ara vTmobdi.
mjobze mjobi am qveynada, kargi aris àtenuri~,

uTqvamT, ar dailevao, `qinZmarauli~ metia,
gana oqro metis fxekiT, `fafris xevis~ rqawiTela,
TandaTan dailevao?! orives gadametia,
am samebas vinc dafSvnitavs,
magram mainc oqrod rCeba, utvinoa da cetia!
TiTbers mudam sjobiao,
vinc ki Tavis moZmes hkicxavs, am leqsis gamomCarxveli
mudam dasagmobiao! igive lukaSvilia,
amas giambobT martyofis
giga beJaniSvilia!
220
qinZmaraulis, fafrisxevis da atenis Rvinoebs gulisxmobs.
151
46. momReral biWis naTqvami
`xboyviralaanT~ biWi var, gaswavlis nair simReras,

vervin mjobs sityvis TqmaSia; xmas dagixvewavs Tanao;
verca zRaprisa TxrobaSi ar gadascdeba mijnasa,226
da verc simReris xmaSia. rogorc rom akvnis nanao!
ra ginda rom ar vicode, mivedi giorgisTana,
momxdari mTas da barSia; xurjinica maqvs Tanao;
zogi gavige adgilze, tikWora RviniT savsei,
zogi aqa-iq gzaSia! nazuqi bambisTanao.
marto samsa ver gauZleb weliwads davrCi masTana,
Cven glexur simReraSia; mivlida rogorc mamao;
`Txis rqas~,221 `tiRas~222 da kaxelsa223 Tan maswavlida simRerebs
gazrdilsa Svilad qarTlSia. rogorc rom àna-banao~.
erTxel gamiwyra RmerTi da wlisTavze jer gamomcada
davZaxe Cveni Wonao; meSveleboda Tanao;
es rom `Sikrikam~224 gaigo mosimRere ar minaxavs
da yuriT gaigonao, qarTlSi me imisTanao!
Semomitia: _ ras bodav, `Sikrikas~ biWi movnaxe,
egre vin gaigonao! vumRere, rogorc nanao;
es Cveni Wona im TaviT maqo da madlobis niSnad
oqroa, Tavis wonao. mTlad momicela yanao!
Tu ase giyvars simRera, `xboyviralaanT~ biWi var
ar gaiyvano xanao; sofel suramidanao!
exlave wadi maranas225
`Txis rqa~ giorgisTanao!
221
ganTqmuli momRerali qarTlSi.
222
223
224
225
sofeli goris raionSi.
226
e.i. zustad gaswavlis simRerasao.
152
47. biWma ajoba
biWi _ eo, meo, biWi _ gogov, raxan aRar iSli,

Seni Wirimeo piroba momeo;
e ra koxta gogona xar, nu damtoveb martokasa,
Sen genacvaleo! Tan wamiyvaneo.
gogo _ Tvalebi ki dagidgeba, gogo _ i, mexi ki dagayare,

ena gaixmeo; giJoO onofreo;
Torem am qoTansa xedav, SenisTana doylapias
Sig asxia Txleo! ar gavyvebi meo!
biWi _ rasa javrob, gulis vardo, biWi _ arc giJi var, arc onofre,
rad ginda eg Txleo; rad damcini meo;
xom xedav, rogor Camovxmi, raxan saqmrod ar gindivar,
Tavs Semogevleo! sjobs rom waveTreo!
gogo _ visac Tavs Semovlebixar, cangalaanT gogos viTxov,

mas Semoevleo; viqorwileb meo,
me ki Tavi damanebe, gavusvam da gamousvam
ena gaixmeo! fexis cerebzeo!
biWi _ gogov, ena rom gavixmo, gogo _ rao, biWo, nuTu marTla
xom davmunjdi meo; gamcvli me sxvazeo;
maSin raRa meSveleba, minam nuraferi sWamo
Sen dagenacvleo! diliT sisxamzeo!
gogo _ biWo, ra Wirma agtexa, me megona mexumrebi,

ibnevi, viT bzeo; mec gagexumreo;
rogor gavcvalo ruisi Tu marTla Zaan giyvarvar,
batian dirbzeo?! barem SemirTeo!
biWi _ batebs xom ar garekineb, ar gasula erTi kvira,

arc var sabZlis bzeo; mayrad viyav meo;
mTvaresaviT gabadrulxar, timoTes biWma SeirTo
Seni kvnesameo! zorbaanT Tekleo!
gogo _ ikvnese da iavade, am leqsis gamoxanxvleli

Tavs Semomevleo; var kikolas Zeo!
raze maCereb amden xans, dubianebSi visveneb,
ukve Cadis mzeo! mzis gadaxramdeo.
153
48. oCxari
Zvelad, visac surda Tavisi xelmokleobis gamosworeba (zogi ki meti Semosavlis

miRebis mizniT), gamarTavda, egreT wodebul, òCxars~. wveulebisaTvis moamzadebda
karg saWmel-sasmels. dapatiJebda ufro SeZlebulT, raTa meti SemoewiraT. Sua smis
dros erT-erTi wamodgeboda gamosacxadeblad. wvlilis gamRebi winaswar
wasCurCulebda gamomcxadebels. me esa da es Semomaqvso. gamomcxadebeli ityoda
gasagebad. magaliTad, roca ityoda: nika koWlamazaSvilma oTxi Canaxi puri Semoswirao,
erTxmad gaismoda _ RmerTma aaSenoso. ase da amgvarad grZeldeboda Semowirva da
Zaxili manam, sanam iq damswre SemwirvelTa ricxvi ar damTavrdeboda.
ramdenime xnis Semdeg òCxaris~ momwyobi Semouvlida yvela monawiles da krefda
Semowiruls. oCxaris monawileni siamovnebiTa da xalisiT aZlevdnen dapirebuls, miT
umetes, Tu kargi oCxari iyo, ese igi, Tu sufras yvelaferi Tavze sayreli hqonda.
iseTi SemTxvevac yofila, roca òCxaris~ gammarTvels, sagrZnobi Semosavali auRia,
danaxarji daufaravs da blomaTac darCenia Semowiruleba.
òCxari~ glexis sayvareli dros gatareba iyo, sadac is siamovnebiT midioda.
soflad oCxari gavmarTe, rodesac movrCi oCxarsa,

es Zveli Cveulebao; davTvale Semowiruli;
egeb SemdegSi momeces sixarulisgan gavusvi,
dakodil gulze Svebao! simRerac davcxe gmiruli!
oTxi Wedila davkali, bakSi ro Sevixedevi,

davide pekas valia; vnaxe cxvrebisa farao;
stumrebi ise damexvnen, erT guTneulma mozvrebma
rogorc yanasa kalia! Tvali-Tvals gamiyarao!
oTxi dRe-Rame227 Wames, sves, aqeT bRavili, Rrutuni,

Zvlebi itexes nekzeda;228 iqiT kakani qaTmisa;
xokebi229 ro ver gavaZRe, sixarulisgan vaJkacsa
jeri damidga nezvzeda! ara maqvs mada Wamisa!
227
dro aq gadametebulia, oCxari erT dReze meti ar grZeldeba.
228
indauris barkalis Zvals Caidebdnen muWSi, romelsac miadebdnen neks, ceriT miawvebodnen da vinc
gadatexavda Ronier kacad iTvleboda.
229
Zalze bevris mWamelebi.
154
ase avSendi, aqamdis erTi Txovna maqvs TqvenTana,
ar myavda glexsa xario; amas vfiqrobdi dResao;
RmerTmani, kargi yofila am sofels minda vicxovro,
es raRac oCxaraio! mamuls ara gTxov bevrsao!
batonma momikakuna, aqamdis Raribi viyav,

Tvalebsa anaTebsao; tanjvas vitandi bevrsao;
uCemod rogor gamarTe, exla myavs xari, kameCi,
isic am mkaTaTvesao?! Tan movaSeneb cxvrebsao!
uecrad Tavbru damexva, TqvenTan pirnaTlad gamoval,

gulSi vaxseneb RmerTsao; gavrji marjvena xelsao;
vifiqre: _ erT Toxls mivarTmev, nebas Tu momcemT, exlave
vgoneb, aiRebs xelsao! darbazs movawyob bnelsao!
vkadre: _ batono, ver gkadre, es moxda dirbis iqiTa,

mTlad glexi iyo Cemsao; soflis Tqma ra saWiroa;
Tqven sxva pativi gindodaT, `patruqa~ diambegs hkiTxeT,
ver Sevircxvendi wversao. dovlaTi rom daagrova!
49. sam yaCaRze
magari da laRi bunebis qiziyeli bevrs iTmenda mefis TviTmpyrobelobis dros. ise
dRe ar gavidoda, rom ar aewiokebinaT esa Tu is sofeli. `mefis ZaRlebi~ SiSis zars
scemdnen yvelas, vinc Senawers ver gadaixdida Tavis droze. amaT ar CamorCebodnen
mamasaxlisi da `popoSniki~. es vaJbatonebi zogjer or-orjerac axdeinebdnen, isedac
gatyavebul glexs. vinc ueno da gaubedavi iyo, is erTiorad ifcqvneboda. Tu vinme
gaumagrdeboda, imas ufro lmobierad eqceodnen. moTminebis fiala rom gaivso, erT-
erT sofelSi samma vaJkacma gadawyvita soflis daxsna Zarcva-glejisagan. yaCaRad
gavardnen da sicocxles umwarebdnen yvelas, vinc glexis sisxlis mwoveli egulebodaT,
xSirad batonsac `SiSis qars~ gauCendnen xolme. zamTrobiT farulad Tav-TavianT binaSi
cxovrobdnen. erTma mamasaxlisma, saxelad wyalobam, daasmina da gasca Sin myofi
yaCaRebi. erTi maTgani, saxelad mixa `badeSi~ moxvda. meore dResve cixeSi Casves.
danarCeni ori amxanagi _ bagia da lada _ rogorRac gadarCnen. mixam sul male moaxerxa
cixidan gamoqceva. gamalebuli daeZebda mamasaxliss _ wyalobas.
155
roca cixidan gaiqca, Torem Tu xelSi Cagvigdes,
jer ar mivida saxlSia; Tavs ar uSveleT drozeo,
sofels garSemo uvlida, xalxisa saCveneblada
xan boloSi, xan TavSia! Camogvkideben boZzeo!
es iyo naxirobis dros, meore dilas samive

mixa brundeba saxlSia, gaiWrnen uRran tyeSia,
mamasaxlisi gamoCnda, zurgze ekidaT Tofebi,
cxeni mihyavda kvalSia! xmlebic eWiraT xelSia!
ori straJniki misdevda, muqTaxorebsa carcvavdnen,

nunua edgaT TavSia; visac igdebdnen xelSia,
ver imagrebdnen cxenze Tavs, glexkacebisa mCagvrelebs
TiTqos curavdnen zRvaSia! agdebdnen mware dReSia!
mixam momuWa siaTa, erT dRes gamcemlis eniTa,

Tanac gasworda mxarSia; im Wiauris tyeSia,
_ exla ki mamasaxlisTan ocdaaT metma straJnikma
gamoval azambarSia! samive igdo xelSia!
iWeqa Tofma mexiviT, lomebiviTa ibrZodnen,

wyalobas moxvda TavSia; tyviasa flavdnen mkerdSia;
am uSvelebel vaJkacsa, bagi da lada moukles,
zRarTani mosZvra kvalSia! mixa ki Cajda jerSia!
i kardanaxSi mexiviT es ro SeniSna mtris jarma,

xmebi gavarda xalxSia; ufro SeiWra tyeSia;
_ viRacam mohkla wyaloba, raTac ar unda daujdeT,
qvemoTa gdia gzaSia! es unda igdon xelSia!
im Rames mixa movida mixa lomiviT ibrZoda,

miparviTa da Cumada bevs daubnela dRenia;
bagiasa da ladasa magram bolo dros Seatyo,
kacs gaugzavnis Zmurada! axloa `ganaCenia~!
_ xom iciT ar medgomeba, Zmebs gadaavlo Tvali da

dReidan am sofelSio; xanjals swvda marjved tarSia;
Tu vaJkacni xarT, momyeviT, marcxena ZuZus daica,
gaviWraT samniv tyeSio! suli gayara wamSia!
mas Semdeg Sua qiziySi

Tqma aseTia xalxSia:
`wyaloba jojoxeTSia,
mixa ki samoTxeSia~.
156
50. fismanaSi
didxans itanja tatei, suyvelgan mtkice sityvisa

rogor uSvelos Tavsao; ara gWirdeba ficio;
fismanobs TiTqmis yovel dRe, sofelSi miRebuli xar,
ki ar SesCivis sxvasao: batonis `wesic~ icio!
exla ro martoxeli var, sawinaaRmdego ar maqvs,

ver varCen me Cems Tavsao; mec unda momewonoso;
roca dedakacs moviyvan, or-sam dRes unda Cems saxlSi
albaT, kldes vaxli Tavsao?! sacole aiwonoso!
fismanobs mainc tatei dabrunda Cveni tatei,

Semodgomaze qorwilsa: fismanobs Tavis Tavzeda;
_ jandabas, iqnes, rac iqnes, sibraziT gadaawita,
Tu mec gaviyri borkilsa! _ siaTa igdo mxarzeda!
mivida Tavis batonTan, mieWra batons binaze,

man ki moTxova `valio~, Tan sityva uTxra `Wonada~:
_ tate, Wkviani kaci xar, _ batono, ai, sacolec
amasTan erTad wynario. moggvare asawonada.
es Tqva da fexi mosxlita,

guli gaupo orada!
batons ki Tavisi rCeva
daujda Tavis wonada.
51. SaSvo lamazo
_ mogexsenebaT, _ ase iwyebs moxuci sandro sefiskveraZe, _ Zvelad TareSi da

Tavdasxma Cveulebrivi movlena iyo. lekebs amorCeuli dro hqondaT saTareSod.
qarTlSiac scodniaT Tavdasxma da awiokeba ise, rogorc CvenSi _ qiziySi. bevri TareSi
moviSoreT Tavidan. `Cvenebi Znelad Tu marcxdebodneno~, _ mamaCemisgan gamigia.
erTxel lekebs ucdiaT bodbisxevis monastris dangreva da aoxreba, magram Cvenebs ise
SeuviwrovebiaT lekebi, rom iZulebuli yofilan Tavi daenebebinaT TavianT
ganzraxvisTvis.. kudamoZuebuli, Sercxvenili wasulan TavianT mTebSi.
roca veraras gaxdneno,

TaTrebi ise waxdneno;
rom mSier kuWiT mTebSia
ZaRliviT milaslasdneno!
157
CvenSi xSirad gaigonebdiT axalgazrdebisagan am leqss fandurze damReriT.
me sul patara gaxldiT, roca didi TareSianoba iyo. menaxireebs moutaniaT ambavi
sofelSi: _ imdeni lekis jari modis, rom alaznis velze ar etevao. kaci gaugzavniaT
zaris dasarekad: es, Turme, niSani yofila xalxis Sekrebisa. Tu Cvens sofelSi vismes
xanZari gauCndeboda, maSinve eklesiis zars rekvas dauwyebdnen. zaris xmis gagonebaze
mTeli sofeli moiyrida Tavs eklesiis galavanSi an sxva mosaxerxebel adgilas. xalxSi
CoCqoli atexila. erT Tvalis daxamxamebaze Seyrila mTeli soflis vaJkacoba.
maxlobel soflelebs rom gaugiaT, isinic Cvenebs SeerTebian da wasulan lekebis
dasaxvedrad. mefesTanac gaugzavniaT Sikriki da yvelaferi ucnobebiaT. mefes
nasiZesTvis ubrZanebia: SenTvis momindvia es saqme, aba, Sen ici, rogor uwinamZRvreb
glexobasao. nasiZesTan wardgeba erTi moxuci, romelic ase moaxsenebs: aq moviyvane Cemi
ori Svili, aba, SexedeT, lomebs hgvanan Tu arao, sul Tormeti vaJi myavda, aTi omebSi
sxvadasxva dros dameRupa, samSoblos Seswires TavianTi siymeo. me da Cemi ori Svili
erTad vibrZolebT; imedi maqvs, Cven gavitanTo.
Cvenebs amJamad gaurekiaT lekebi, erT adgilas mouquCebiaT, rogorc rkalSi
moumwyvdeviaT da ise gauwyvetiaT, rom mTxrobelic ki ar gadarCenila. moxucs Tavis
ori SviliT lomiviT ubrZolia.
CvenSi yofila erTi moxuci, saxelad arsena. mas mTeli Tavisi sicocxle simRerasa da
fandurze dakvraSi gautarebia.
mTeli soflis Tvali aris

Cveni beri arsenao;
xalxs gvarTobda sanamdisin,
sikvdilma ar axsenao.
am arsenas rom gaugia Cveni gamarjveba, ulvaSebSi Caucinia, Tan ki cremlebi

CamosTqrialebda. erT ninooba dRes, monastris gareT, galavanTan Camomjdara da
fandurze Tavisi gemrieli xmiT dauRiRinia dudgosaviT mosul xalxis win:
`kaxeTs moadga lekebis unda movtexoT monasters

auwereli jaria, i wminda ninos jvario;
uTqvamT, jer qiziys vewveviT, mivfuS-movfuSoT, avfxikoT
iq ufro mTa da baria. soflis saxli da kario.
tye-tye avivliT bodbisSi, nasiZes uTqvams: `biWebo,

sad monasteri ario; modis lekebis jario;
gavmusroT didi-patara, icodeT, maTi tumroba
mitom vicvaleT mxario. xumroba rodi ario.
158
SevkriboT didi-patara, TaTrebs Cvenebi SeeWrnen,
vinc rom yoCaRi ario; viT qori mtredis gundSia;
aqve gavwyvitoT, Torema hkafes da hkafes urjulo,
agvioxrdeba gvario.~ dardi ar CahyvaT gulSia.
am dros warsdgeba batonTan, moxuci Tavis or SviliT,

saxiT moxuci ario; ibrZvis, rogorc rom lomia;
Tana hyavs zorba vaJebi mtris gvamebs irgvliv gaisvris,
ityvi, mdevebi ario. ityvis: `rad gvinda mZoria~.
mefesgan kaci mosula, yvela gahkvirda moxucis

qiziyi mzad Tu ario; da mis vaJebis ZaliTa;
Cqara SekribeT biWebi, samive erTad Seamkes
Torem quxili ario. zurniTa-sazandariTa.
moxuc glexs uTqvams: àqa var moxucs uwodes `mgelkaca~,

am Cemi ori SviliTa; mis Svilebs _ lekvni lomisa;
aTi ki omSi davkarge, simRerac ki gamouTqves
dRe-Rames vqelav viSiTa. daufasebel wonisa.
exlav mzada var samSoblos mamasTan ise Svenodnen,

Tavze davedo mtladao; rogorc kunelze SaSvia;
gavWaRaravdi, magrama rogorc almasi namgali
janze var mainc mxnedao!~ mamiTadisa mkaSia.
da gailaSqrebs mtriskena maT naTqvam, namRer simReras,

mTeli qiziyis glexia; hqvian `lamazi SaSvia~,
lekebsa Cvens danaxvaze amas damReris arsena
Tavs dascemiaT mexia. yvelgan _ mTaSi Tu barSia.
arsenas uTqvams: `rogorc me

es kiloc Zvelze-Zvelia;
mas Semdeg `SaSvo lamazo~
qiziyelT sayvarelia!~
droTa ganmavlobaSi es simRera imdenad gavrcelda, rom zogierT simReras

sarCulad (teqstad) daedo. xmaroben qiziyur mgzavrulSi `kaxeTs moadga TareSi~.
159
52. cangala da gogona
axla davZaxoT, biWebo, am Cvenebur gogoebsa

`cangala da gogonao~, SuriT mosdebiaT ali;
Cveni tate Camouvlis, buzRuneben, nuTu tates
TviTon icis, rogorao. aq ara yavs misi cali?!
CvenSi pirveli biWia, qorwilisTvis movemzadoT,

marTlac vaJkacis wonao; vivarjiSoT cekvaSia;
misi erTi xeleuri simRerebic gavixsenoT,
Zna aris, ara konao. rom ar SevrcxveT tkocaSia.
tkocaSi Sehyvarebia iqac davcxoT mayruli da

erTi koxta gogonao; Tan mivayoloT `gogona~,
tate sul amas iZaxis, rogorc Cvenma `satacuram~
gogoa oqros wonao! Sua qarTlSi gaigona.
RvTismSoblobas niSnoba aqvs, mayrebad amovirCioT

mayrad mohyavs sofronao; Tormeti an cametio;
momRerali, mefandure, yvela kargi momRerali,
dalaqianT `WoRonao~. dinji, ara kvimatio!
tkocelebs moswonebiaT, gogoebo, nu RondebiT,

uTqvamT, kargi biWiao; ZaRlebiviT nu RrinavTo,
es tate nadarbazeli iseT biWebs amogirCevT
Wkviani da dinjiao. tates sjobdes aT wilado.
etyoba, kargi iqneba, `gausviT da gamousviT,

ojaxSi Tu gareTao; rogorc Wianuriao~;
mas rogor daeWireba is am wels ver gaTxovdeba,
Cveni gogo areTao. vinc fexi auriao.
160
II
aba, biWo, kvlav davZaxoT dRes diliTa mcuravebsa

`cangala gogonazeda~; gamoaqvT wylis napirzeda;
cangalas Subli SevukraT, cangalam es Caidina,
sadac ki Segxvdes gzazeda. codo daido Tavzeda.
gogo daniSna, ra gogo, cangalas rom gaugia,

bevrad lamazi sxvazeda; dardi mosvlia dardzeda;
sami welia atyuebs, apeuri Camoubams
gaurbis mudam ganzeda. samebis win muxazeda.
xan aq gdia, xan sxvagana, maryuJSia Tavs gauyris,

yialebs Sara gzazeda; fexebs galajavs ganzeda;
RvrinWilebi daukonavs Cven tarastas daunaxavs
irmis tyavis qamarzeda. i samebis muxazeda.
qalis mSoblebs ase uTqvamT: cangalai konwialobs,

rasa fiqrob Cvens qalzeda; samebis win muxazeda;
saqmes aTaveb Tu ara maTi mSoblebi dRemdisin
i Sen sapatarZlozeda?! Wangoben gonebazeda.
cangalas SemouTvlia: ase gaTavda naTqvami

jvars viwero sxva qalzeda; `cangala gogonazeda~.
Tqveni gonji aRar minda, amas abamen zariTa230
ZaliT nu maxvevT Tavzeda. ar damReren fandurzeda!
gogos es rom gaugia, me pavle Tedowmindeli,

dardi moawva dardzeda; Tu var kideva janzeda;
im dRes biWebs daunaxavT, roca movkvdebi amas gTxovT,
Turme garboda wyalzeda. dasweroT i civ qvazeda;231
`pavle suliTa ganaTldes,

i samoTxisa karzeda;
amqveynad marTali iyo,
bisti ar ekra Tvalzeda~.
230
zari _ moTqmiT tirili.
231
saflavis qvaze.
161
lekuri Tu leguri?
lekuris saxelwodebis sakiTxSi azrTa sxvadasxvaobas aqvs adgili. qarTuli xalxuri

musikaluri folkloris nimuSebis Sekrebisas Cven CavwereT erTi cnoba cekva lekurze,
romelic am werilSi gvinda gavacnoT mkiTxvels.232
mTqmeli gogi oraSvili gadmogvcems Tavisi papis, daTa oraSvilis naambobs,
romelsac sofeli tezeri daTa-papas eZaxda.
Cems axalgazrdobisas _ gviambobs mTqmeli _ daTa papa jer isev brge vaJkaci iyo. man
icoda mravali ZvelisZveli ambavi, romelsac Tavis karabadinSi aTavsebda xolme.
karabadins rom gadavSli,

gegoneba istoria,
rac qveyanaze momxdara
yvela erTad iq sweria!
axalgazrdobisas mas hyvarebia Widaoba da zurnaze dakvra. ukanaskneli Seuswavlia im

droSi ganTqmul sino mezurnisgan. ostatisino daTas qebaSi yofila:
daTam smena damipura,

dudukze RuRuniTao,
vinc mas usmenda, iZaxda _
dalocvilia RvTiTao.
sino mezurnes erTi axirebuli xasiaTi hqonda, _ sul Tavad-aznaurebSi dadioda.

dasavleT saqarTveloSi xSiri stumari iyo quTaisisa da zestafonisa. qarTls,
Tavdapirvelad ratomRac ar swyalobda. xandaxan Tu inaxulebda gorsa da xaSurs.
xaSurSi mas hyavda ganTqmuli mocekvave mituSa abaSiZe, romelic gaqsuebul
mezurnesmfarvelobas uwevda. gaTamamebuli sino-mezurne ityoda Turme: goro, qarTlis
saganZuro, naxva rogor dagiZviroo. sinos aseTi Cveuleba xalxs ar eWaSnikeboda da
xSirad usayvedurebdao: `ras Caacivdi batonebs, im eSmakebis patronebs, nuTu imaTi
qcevai CvenTvis karg rames gagonebs~. sino ar aqcevs yuradRebas xalxis sayvedurs manam,
sanam sayveduri sayvedurs ar miemata. bolos aseT xerxs mimarTavs Tavis
gasamarTleblad:
ra xeiria Tqvengana, mec xom TqvensaviT glexi var,

rom xSirad soflad gewvioT, vici glexuri wesia,
sada gaqvT qeifis Tavi, glexma iSromos, batonma
Tqven Wapans unda ewioT. igemos danaTesia.
232
es Tqmuleba 1957 wlis gamocemaSi ar iyo Setanili. statias mivakvlieT 1962 wlis `sabWoTa
xelovnebaSi~ (#9) da saWirod miviCnieT danarCen TqmulebebTan erTad misi aq gamoqveyneba.
162
me Cemi duduki marCens, lekuris drosa xelsa Slis,
sarCo maqvs Tavze sayari, sami wlis farSavangiviT,
yvela batoni me mwyalobs, tansa gaTangavs, fexs usvams
mowmed myavs geris saydari! giJmaJi qariSxaliviT.
zaliko orjonikiZe Tqven ki mesayvedurebiT,

SeZlebiT yvelas sjobia, Tqveni stumari rom ar var,
Tumca xSirada gaCndeba Tqvens fexis fxaWuns ver vuZleb,
vaJkaci mjobnze mjobia. radgan sxva gemos kaci var.
jibes mitenavs oqroTi, Tqveni saqmea daira,

sxvaSia gasarCevia; Tan ki buzika jibisa,
zaliko orjonikiZes amaze siamovnebiT
guliT siuxve sCvevia. fexebs atlinkebs miRdisa.
daTa-papa ufrosebisagan gagonils gadascems gogi oraSvils `leguris~ saxelis

warmoSobis Sesaxeb. winaswar ki ase iwyebs:
Zvelad Tqmulsa da gagonils

vityvi, rogorc wesiao,
miT umets cali fexi
midgas samareSiao...
da ganagrZobs:
Zvelad, roca xalxis drostarebisas ueWvelad cekva-TamaSic imarTeboda, jer

waimRerebdnen `Savlegos~, mere ki CaurTavdnen cekva `legurs~. marTalia, simReras
aCqarebiT ambobdnen, rom mocekvaves fexi aeyolebina, magram simRerisa da cekvis erTad
Sesruleba bevr aurzaurs iwvevda Turme, cekva _ cekvas ara hgavda da simRera
simReraso. simRera `Savlegos~ mRerodnen gzaSi fexis ayoliT, medidurad, vaJkacurad,
cekvis miyoleba ki simReras Tavis elfers ukargavdao. xalxs uTqvams:
sad guTnuri, sad `hopuna~,

erTad ar gamodgebao,
òrovela~ xvnis dros unda,
`hopuna~ mkas uxdebao.
bolos, es simRera da cekva _ `leguri~ erTimeorisgan gauTiSavT.

rogor daerqva Cvens cekvas `leguri~?
163
erT dros _ ganagrZobs daTa papa ufrosebis naTqvams _ Cvens sofel tezerSi
gamoCenila erTi axalgazrda, romelsac saxelad rqmevia levana _ lego. misi gvari
yofila cixisTaviSvili. sadauri iyo es axalgazrda, da an rogor gamoCnda sofel
tezerSi _ aravis scodnia. masze mefandureni aseT leqss ambobdnen:
viT mercxali Semofrinda, gogoebo, ar gauSvaT

ar viciT sadauria, Tvalad-tanad mSvenieri,
misma cekvam gaakvirva pranWioba ar daiwyoT
mTlad Tavad-aznauria. kvlav iyaviT gonieri.
erT wveulebisas legos ise ucekvia, rom ganTqmuli Cveni mocekvaveni gakvirvebulad.
Cvenebs ise SehyvarebiaT es jadoqari-mocekvave, rom mis sapatiod Cvens cekvas `leguri~
Searqves. amis Semdeg modis aTeuli wlobiT cekva `leguris~ saxelwodebiT:
aba ciblav, dauare me ra molegure mnaxe,

Cveni cekva `legurio~, isev batoniSvils vTxovoT,
legos fexebiT mibaZe, Cven, rogorc mis mamis naTluls,
Tan duduks ugde yurio. amis neba gamovTxovoT!
me `buqna Wots~ Camouvli,

ise koxtad, ise sxartad,
Tavis drozedac Cavbuqnav
Cven batonisSvilze kardag.
_ ai, Svilosan, _ ganagrZobs daTa-papa, _ Cvens cekvas Tavdapirvelad `leguri~

rqmevia. legos TamaSiT gaocebuli Cveni batonebi cdilobdnen mis xelSi Cagdebas. xalxi
batonebis Canafiqrs mixvdeba. erTi mefanduris àsianas~ saSualebiT miaxvedrebs
batonebs:
batonebma dainaxes magram, sanam xeli gverCis

saxravi da sawiwknela, ifnis saxris mosaxmarad,
xelSi Cagdebas fiqroben arcerT batons ar vacocxlebT
lego biWsa sakiknelad. levanisa mosaZmarad.
erTxel, viRac aseT xmas gaavrcelebs: es cekva `leguri~ ki ara, lekuria. lekebma
ician aseTi cocxali da sxarti cekva. isini lekurs eZaxiano. Cveni xalxi amis gagonebaze
gajavrdeba, zogierTs ki saxelwodeba `lekuri~ ufro moewoneba. `leguris~ momxreni
gamonaxaven erT Zvel mefandures, tate-mnaTes biWs da mimarTaven xvewniT:
164
tate Zmao, WkuiT savse, sad Cveni cekva `leguri~,
leqsSi ena gacveTilo, alags dinji da wynaria,
sityva legurze ras ityvi, alags Cqari, viT CanCqeri
batonis xelSi gazrdilo. ficxi Seupovaria.
Cven legurs raze aWknoben, maTi cekva bevrs unaxavs,

urjulo lekebze scvlian, xtunviT zecaSi adian,
TavianT mTebSi eyarnen, zogjer ki buqnaobiTa
mTebs vakeze ver gascvlian. ra vici, ras ar sCadian!
mefandure tate upasuxebs fandurze dakvriT (saubedurod, tates danamReri sadRac

damekarga, magram is ki kargad maxsovs, rom tate Cven `legurs~ aqebs da lekebis
`lekurs~ aZagebs (gogi oraSvili)).
afsus Cveno `leguroo~,

riyis qvebSi almasoo,
ufalma, qveynis gamCenma
dovlaTiT rom agavsoo.
sofeli osiauridan mefandure sandala `legurze~ damReris. daTa-papa gadascems

Tavis SviliSvils gogi oraSvils.
badriaSvili sandala, erTi Txovna agvisrule,

ra eSmakma dagRalao, `legurze~ Tu ici rame,
tuCis feri dagkargvia, daaRiRine fandurze, _
gzam Tu agaxansalao. maRali RmerTi iwame.
mefandure sandala daiwyebs:
davalebas SegisrulebT mamaCemsa movlili aqvs

da gavabam lariviTa, lekTa mxare da oseTi,
Cvens `legurze~ mogaxsenebT imis naTqvams mogaxsenebT,
Cveni diakvaniviTa. Tu rom Semeweva RmerTi.
ras erCodnen, rom etaknen lekebSi bevri unaxavs

rqaColia xariviTa, maTi zne da Cveuleba,
Cveni dinjobs, maTi giJobs, batonTan erTad yofnis dros
giJmaJ martis lariviTa. daswrebia wveulebas.
165
maTi cekva _ xtunva aris, Cven `legurs~ srulebiT ar hgavs,
jambazsa hgavs yvelaferSi, rogorc zamTars Semodgoma,
buqna, cerebze dadgoma cekvasa, isic `legursa~,
areula erTmaneTSi. ar uxdeba tlinkva, xtoma.
kobiaSvils233 ase uTqvams

lekebisa cekvazeda:
is Cven `legurs~ sul ara hgavs,
xtunven askinkilazeda.
Zveli ambebis mcodne da mefandure tate ZimaSvili yurs mohkravs xalxis CoCqols
`leguris~ saxelis damaxinjebaze da gaemgzavreba sofel tezerSi mokeTesTan. maspinZeli
mosul mokeTes Tavidan bolomde mouyveba, Tu ratom arian soflelebi daRonebulni.
stumarTan erTad mezoblebsac mouyrian Tavs. yurs ugdeben ivanes (maspinZeli). ivane
miuleqsavs:
dito, dito ZimaSvilo, `leguri~, rogorc mercxali,

dabadebiT RvTisaSvilo, Cvens ezoSi Semofrinda,
gaxsen Seni mamis boxCa, im Tavidan CvenTan budobs
tyuilad ar icodvilo. da Cvens iqiT ar gafrinda.
piris kacsa geZaxian, marTalia, glexkaci xar,

sikerpe ar daiJino, magram `legurs~ Seewyevi,
RvTis winaSe marTali Tqvi, am cekvaSi, gamigia,
kokiTa gvaqvs SenTvis Rvino bevrs aravis gaeqcevi.
`legurze~ Tu rame ici, erTi gviTxar, am `legurze~

an Tu mamis gagonili, Tu gagigia rameo,
gulaxdilad CagvikenWe, sxva saxeli Tu rqmevia,
Senc xom `legurSi~ gaqvs wili. gviTxar, RmerTi iwameo.
dito ZimaSvilis pasuxi `legurze~:
`leguri~ qarTlis Svilia, igi siyrmisa Svilia,

qarTvlis dedisgan Sobili, `legurada~ monaTluli,
mRvdelma `legurad~ monaTla, da es saxeli imTaviT
mZiviviTa awyobili. RvTisagan aqvs danaTluli.
233
ganTqmuli mocekvave kobiaanT karidan (duSeTis maxloblad).
166
`sadarbazosac~ uxmoben, Tavis qerqSi daabereT,
ase yofila Cvevada, ar SeucvaloT saxeli,
magram orive saxeli ras uSavebs, ras awuxebs
dRemde darCa legurada. RvTisgan naboZi naxeli?!
me `leguri~ kargad vici, dRes ras vxedav, da ra mesmis,

mzada maqvs naTeli fici, damexSo smenis sarqveli,
mitmasnuri xtis viT kvici, `legurs~ `lekuri~ Searqves _
aq ra aris dasafici! ar damrCa meti saTqmeli.
mesmis uazro Zaxili, ver gagigia, ivane,

ucnauri, uelfero, qveynis avi da kargia _
ena-yrantals ar usminoT, dRes rom rame kargs Caidens,
arc sxvis Wori daijeroT. xval gulis gasafatria.
dito ZimaSvili uambobs daTa-papas imasac, Tu rogor scnobiaT erTmaneTi levan-

legos da im drois gamoCenil saxalxo gmirs Savles-Savlegos. Savlegoze gamoTqmul
leqss lego ase iwyebs:
me da Savleg TareSis dros didxans viyavT Zmad-nafici,

erTad viyavT, erTad vxmlobdiT, erTad vWamdiT, erTad vsvamdiT,
mtris sinsilas rom gavwyvetdiT, uerTmaneTod arasdros
fexebiTa `vcelqaobdiT~. nabijsac ar gadavdgamdiT.
Savleg molegure iyo, bolos, roca TareSs movrCiT,

fexiT caSi adioda, gaviyareniT Zmurada,
zogjer Zirs romdagexedaT _ mis Semdeg ar gagvigia
miwas mtveri asdioda. lekni dagvsxmodnen mtrulada!
legos gasacvifrebeli TamaSis Sesaxeb kaxeTSic Seityoben. Cven batons veziriSvils

kaxeTSi hyolia Tavadi, romelic naTesavad ergeboda. am Tavadisagan werili-leqsi
mouva Cven batons. kaxeTidan gamogzavnili werili leqsad:
Cemo keTilo, gavige yvela mTxovs, Segatyobino

cekvis ambavi qarTlSia, maTi survili guliTa,
kaxeTis axalgazrdoba gvawvio cekvis `jadoi~ _
sixaruliT hfrens caSia. amas gTxovT wminda guliTa.
167
amboben, neta vin aris, kaxeTis Tavad-aznaurT
fexebs rogora sxvepavso, surT mag ymawvilis naxvao,
masTan Sejibrs ver bedaven merwmuneT, mTelma kaxeTma
vinc ki mis TamaSs xedavso. es azri daisaxao.
mec guliTa gTxovT mobrZandeT,

mosvla ar daimZimao,
Cemi Txovnaa da xvewna,
piri ar gamiwbilao?!
qarTlis Tavadoba rom gaigebs kaxeTidan gamogzavnili werilis Sinaarss, fiqrobs

legos Tavisken gadabirebas, dasakuTrebas. Cveni batoni veziriSvili yvelafers
Seityobs. cdilobs, lego ar Caugdos xelSi romelime sxva batons:
Tqveni ganzraxva gavige, Semdeg ki Tqveni saqmea,

rac Cagidviat gulSia, legosi dasakuTreba,
am TaviT vervin gabedavs mxolod exlave icodeT,
legos Cagdebas xelSia. Treva ar gamoadgeba.
werili me miviRevi, mas coli hyavs da Svilia,

gasaxareli Zalian, Cem mfarvelobis qveS aris,
magram icodeT, es biWi mas unda xelis Sewyoba,
jer Cemi upriania. radgan bogano ar aris!
Semogvekedla es biWi,
siZedac CavisaxleTo,
rogorc Tanaswors umzireT,
es Tqmuli daisaxeTo.
batoni veziriSvili kaxel naTesavs pasuxs daugvianebs. daibarebs TavisTan legos da

etyvis: biWo, Svilo, kaxeTidan miviRe werili. Cemi naTesavi, iqauri batoni, mTxovs, rom
Sen gawvio kaxeTs, rogorc ganTqmuli mocekvaveo.
kaxeTSi Casulebs guliT egebeba yvela. legos sanaxavad mosuli xalxi matulobs.
yvela TvaliT sinjavs qarTlidan Casul stumrebs, maTi Casvlis dRes daemTxva
alaverdoba. amiT isargeblebs kaxeli batoni da dResaswaulis wina dRes Tavisi
stumrebiT gaemgzavreba alaverdobas.
zurnis mWeqare xma Seicvleba tkbili dudukiT. jer kaxeli mocekvaveni dauvlian
moxdenilad. ori-sami wyvilis Semdeg kaxeli batoni legos CasCurCulebs, axla Seni
jeriao. lego Tanxmobis niSnad Tavs dabla daxris.
168
dauara wres, gamoiwvia Tavisi Sesaferi moxdenili qaliSvili. xalxi jer legos
davlam gaakvirva, Semdeg ki fexis gasmam. lego tans ar arxevs, TiTqos mTeli taniT
micuravdes, ise misrialebs miwaze. ra vqna, marxilze xom ara dgas, ase rom misrialebso
_ ambobs mayurebeli. Tvals ar aSorebs legos. erTi wamoiZaxebs: àlaverdo SeaCvene,
Tu es eSmakis kerZia, da Tu adamis modgmaa, amravle, viT zRvas Tevzia.~
lego gamarjvebuli gamodis. vaSas Zaxili didxans ara wydeba. xalxi ulocavs kaxel
maspinZels, madlobas uZRvnis qarTlel batons legos CamoyvanisTvis, legos ki
axalgazrda Tu moxuci Caikraven gulSi da eamborebian.
erTxel Zvel mocekvaves uTqvams:
Cemi sicocxle vcekvavdi,

yvelas vjobdi erTi-orad,
me Tu niblia viyavi,
lego momeCvena qorad.
stumrebi erT-or kviras darCebian. didi ZRveniT gamoistumres batoni

gamarjvebuli legoTi.
kaxeTidan dabrunebuls sixaruliT Segebebian Turme. gars Semoxvevia mTeli sofeli.
veziriSvili yvelafers uambobs dawvrilebiT:
kaxeTSi kargad cekvaven, rogorc legom, ise iman

miT umetes Tavadebi, dauara koxtad, kargad,
magram maTSi erTi gaCnda, bolos sul ar etyoboda,
cekvaSia navardebi. rom usvamda fexebs mardad.
saxeze rom ar gecqiraT, xalxis vaSam igriala,

sul mTlad hgavda Cven legosa, viT quxilma cisamao,
legosaviT koxta iyo, am orSi Tu vin ajoba,
tanzeda Savi emosa. TavanTma Tu sxvisamao.
bolos yvelam gadawyvita:

mocekvave oriao,
oriv qebisa Rirsia,
oriv Tanasworiao.
kaxeTSi gamarTulma cekvam mxolod ori mocekvave gamoavlina: erTi ColoyaSvili da

meore qarTlidan misuli lego. ver agiwerT im gulwrfel siamovnebas, romelsac Cven da
Cveni maspinZlebi veziareniT. ar gasuli erTi kvira, roca Cvenma mefandurem zuram
fandurze mogvasmenina veziriSvilis naambobze gawyobili safanduro leqsi:
169
yuri migdeT, mogaxsenoT alaverdoba dRe iyo,
erTi ram gasakviria, gwyalobdeT misi madlia,
am ambis gagonebama sad gaimarTeba cekva
zura sul mTlad gadamria. janisa mosanaTlia.
Cveni lego kaxeTs midis mxolod orma gaimarjva:

Cven batonTan erTadao, ColoyaSvilma da legom,
fexis Zala gaisinjos, Tavadebs feri ucvala,
rogorc aris wesadao. TiTqos gaduara nengom.
cekvaSi Sejibrebaa, kaxeTSic `legurs~ aqeben,

rogorc mTaSi jixvTa Soris, iq met saxels ar arqmeven,
Ronieri kldeze rCeba, `leguri~ `legurad~ rCeba
susti xdeba lukma yoris. da `lekurs~ ar daarqmeven.
erTi SeZlebuli Tavadi mainc gadaibirebs legos da waiyvans atocSi dReoba

giorgobas. TiTqmis erTma Tvem ganvlo, rac lego moSorda Tavis col-Svils. Cvenma
sofelma ori biWi gagzavna batonisa da legos ambis gasagebad (im dros didi
TareSianoba yofila). biWebi rom dabrundebian, aseT ambavs moutanen sofels: batoni
gzaSi mouklavT, legosi ki vera gavigeT rao. xalxi Sewuxdeba. legos coli auwerel
dardSia:
netav cekva ar gcodnoda,

raze daTalxe gvirgvini,
uSenod raRa qali var,
Tavidan gamiqra tvini.
xalxma gamoTqva qaragmuli leqsi. zura cremliT savse TvalebiT ase damReris:
wyalsa nafoti mohqonda Seni moyvare tezreli

alvis xis CamonaTali, Sua gzas vnaxeT daWrili,
dadeq nafoto, miambe davjeq da bevri vitire,
moyvrisa SemonaTvali. zed mivayare qva wvrili.
am qargmuli leqsis azrs yvela mixvdeba. xalxs guls uklavs, rom lego cocxali
veRar daubrundeba Tavis col-Svils. veRar gaigo sofelma lego-biWis avan-Cavani.
170
SeniSvnebi
1. simRerebis sadauroba, gv. 33.

Cawerilia 1921 wels, sofel bakurcixeSi. mTqmeli mestiaSvili siko, sofel maRaros
mcxovrebi.
leqsSi naxsenebi burTikaSvili ganTqmuli saxalxo momRerali yofila. mestiaSvilis
gadmocemiT, `xma rakraka da mWeqare hqonda. uimisod arc naTloba, arc qorwili ar
SeiZlebodao: 108 wlisa gardaicvala. didis ambiT dausaflavebiaT da didZali
sazogadoeba daeswro mis dasaflavebas~. burTikaSvilis Sesaxeb xalxs leqsic
gamouTqvams:
burTikaSvili mogvikvda,
moswyda bulbuli vardsao;
yvavebma iwyes Cxavili,
miTxariT, es ras hgavsao?
viRa aivlis maRlobze,

im umwvervalo mTazeda,
mravalJamiers vin aswevs
Svidi muxlisa Tqmazeda,
glovoben Cvenni batonni,
nacars iyrian Tavzeda.
2. mkis simRera, gv. 33.

Cawerilia 1916 wels sofel axrisSi (qarTli). mTqmelebi: giorgi qarTveliSvili,
kukura vaTiaSvili, tusa gelaSvili da momkelTa jgufi.
giorgi qarTveliSvili SesaniSnavi muSakaci iyo. misi gamoRebuli xeleuri mTel Znas
udrida. amave dros, igi rogorc momRerali ganTqmuli iyo mTels axlo-maxlo
soflebSi, igi zRaprebis kargi mTqmelic iyo. mas mxolod amave soflis mcxovrebi Teva
didberuaSvili sjobda am saqmeSi.
kukura vaTiaSvili iSviaTi xmis patroni iyo, xolo tuxa gelaSvilisTana
òrovelas~ mTel goris mazraSi veravin moismenda.
171
3. Toxnuri, gv. 39.
a, b, g _ Cawerilia 1917 wels sofel tirZnisSi (qarTli) tetunaSvilebis (tetunaanT)
ojaxSi.
d _ Cawerilia 1930 wels, sofel saqaSeTSi (qarTli).
e _ Cawerilia 1930 wels, sofel oqroyanaSi, gabaSvilebis ojaxSi.
4. sawnaxluri, gv. 40.

I _ Cawerilia sofel tirZnisSi. mTqmeli ivane samadalaSvili.
II _ Cawerilia 1917 wels, sofel mejvrisxevSi. mTqmeli bibilaSvili.
III _ Cawerilia sofel muxranSi, mTqmeli `kankalas biWi~.
literaturuli cnobebis mixedviT, saqarTveloSi sawnaxluri simRerebi farTed
yofila gavrcelebuli, magram teqsti am simRerisa dRemde cnobili ar iyo. giorgi
svaniZis masalebi avsebs am did xarvezs. marTlac, warmoudgenelia saqarTveloSi ar
moZebniliyo yurZnis dawurvasTan dakavSirebuli simRera. kompozitor giorgi svaniZis
cnoba dadasturda sxva CanawerebiTac. 1952 wlis Semodgomaze erTi aseTi teqsti Cven
CavwereT atenis xeobaSi. ix. qarTuli literaturis istoriis institutis folkloruli
arqivi.
5. qvevris recxvisa, gv. 43.

I _ Cawerilia sofel tirZnisSi, mTqmeli ivane samadalaSvili (ix.Sen. #18).
II _ Cawerilia sofel muxranSi, mTqmeli pavlia, 73 wlisa.
III _ Cawerilia sofel mejvrisxevSi, mTqmeli _ sosana àskilaanT biWi~. leqsSi
naxsenebi xuCa, gvarad bibilaSvili, sofel mejvrisxevis erT-erTi ubnis mcxovrebi iyo.
qvevrebis recxvis simRerebi iseTive unikaluria, rogorc sawnaxluri da pirvelad
aris fiqsirebuli giorgi svaniZis mier.
6. mxiaruli gazafxuli, gv. 44.

I _ Cawerilia 1916 wels, daba cxinvalSi. mTqmeli dimitri jafariZe. Camweris
cnobiT, am leqsisa da simReris kilos Sesaxeb gamoTqmuli azri daadastures avakum
fTisSvilma da vasil TuSmaliSvilma, romelnic Caweris dros dimitri jafariZesTan
iyvnen stumrad. maT mousmeniaT es simRera qarTlis soflebSi: xcisSi, kobiaanT karSi,
tkocaSi, ZeveraSi, TortizaSi da sxvagan.
172
II _ Cawerilia 1922 wels sofel kobiaanT karSi (duSeTis raioni). mTqmeli
kobiaSvili _ Rrmad moxucebuli. mTqmeli aRniSnavs, rom mas Tavisi papa namgala
kobiaSvilisagan mas `Wonas~ sul sxva kilo smenia.
`mxiaruli gazafxulis~ simRera da masTan dakavSirebuli zne-Cveulebani mowmobs mis
ueWvel kavSirs gazafxulis dReobaTa ciklTan. axalgazrda vaJTa simRera qalis karze,
qaliSvilis mier nobaTis damzadeba da gamotana gulis satrfosTvis, dRegrZelobis,
mSvidobis, mxiaruli gazafxulis dadgomis, wlis Tavze vaJis SeZenis da sxva survilebis
gamoTqma simReraSi, _ gazafxulis, nayofierebis dResaswaulisaTvis aris
damaxasiaTebeli. amasve mowmobs leqsis zogi realia (detali, detalizeba. _ red).
sasiZosaTvis `vardis sunis~ nobaTis damzadeba, satrfialo epiTetebi dadasturebaa
imisa, rom `mxiaruli gazafxulis~ simRera `Wonaze~ ufro adrindelia da migviTiTebs
im Zvel, warmarTuli gazafxulis dReobis arsebobas, romelsac mravali zne-Cveuleba da
saferxulo simRerebi axlda. am dReobis naSTebma moaRwies Cvenamde vardobis dReobis,
`didebis~ ferxulisa da mravali sxva simRerisa da TamaSobis gadanaSTebis saxiT.
rogorc cnobilia, qristianuli aRdgomis dResaswaulze `Wonas~ Sesrulebac
warmarTobis droindel, Semdgom qristianizebul Cveulebas warmoadgenda. TqmulebaSi
CarTuli teqstebi gviandeli unda iyos.
7. ze-myrelo, gv. 46.

leqsi Cawerilia 1916 wels, sofel tyviavSi, glaxa ZamelaSvilis ojaxSi.
Tqmuleba Cawerilia 1916 wels daba cxinvalSi, mTqmeli dimitri jafariZe (ix. Sen. #6).
`ze-myrelos~ es teqsti metad arqaulia. misi analizi gvafiqrebinebs, rom es ferxuli
warmoSobiT saweso xasiaTisa unda yofiliyo. svanuri `muryvamobis~ _ `koSkobis~
msgavsad es orsarTuliani ferxuli gazafxulis nayofierebis dResaswaulis cikls
ekuTvnis. amas unda mowmobdes qerisa da puris Txovna, mudara imisa, rom `ze-myrelo~
`male amovides~ da ziani ar miayenos, teqstSi `safris kedlis~ xseneba da sxva.
metad sainteresoa gviandeli gaazreba `ze-myrelosi~, sadac ukve mkafiod ismis
socialuri protestis xma:
Tavankari sxvas ergeba,

Cven dagvrCes nakmaziani;
imaT miirTvan Savfxai,
glexma ki nakmaz-bziani...
173
8. samaia, gv. 48.
Cawerilia 1917 wels sofel saqaSeTSi. mTqmeli diasamiZis mouravi, romelsac es
simRera xSirad gaugonia daisamiZianT ojaxSi, Tekle kalatoziSvilis SesrulebiT,
zustad igive teqsti giorgi svaniZes Cauweria 1920 wels sofel skraSi SalikaSvilis
colisagan.
moyvanili teqsti ueWvelad misi SekeTebisa da gaSalaSinebis niSnebs atarebs. am
xalxur leqss gabatonebul klasTa wris poeziis xelovnurobis ieri aqvs. teqsts mainc
vaqveynebT, radgan `samaias~ Canawerebi metad iSviaTia, sul mis 2-3 variants vicnobT.
moyvanil teqstSi yuradRebas ipyrobs TviT sityva `samaias~ axali etimologia
`samaias~, _ `sam maias~ da `Cven sam dasa maiasa~. miuxedavad gadakeTebebisa da
CanarTebisa, teqstSi aSkarad Cans arqauli elementebi da igrZnoba ferxulis Zveli,
iqneb saweso funqciac.
9. buqna Woto!.. gv. 49.

Cawerilia 1919 wels sofel axrisSi. momRerlebi: WiRlaZe, vaTiaSvilebi, SiutaSvili
sona (vaJia) da sxvani.
es teqstic Zvel qarTul TamaSobaTa da ferxulTa erT-erTi arqauli da ucnobi
saxea.
10. mzisa da mTvaris Cxubi, gv. 49.

Cawerilia 1917 wels, sofel lamisyanaSi (qarTli). mTqmeli amilaxvari (fostis
moxele).
11. Cakrulo, gv. 51.

I _ Cawerilia 1918 wels mcxeTobas. mTqmeli sofel saguramos mcxovrebi sesia,
metsaxelad, `nakverCxalas biWi~.
II _ Tqmuleba da leqsi `me sabuedan wamovel~... Cawerilia 1917, sadgur wnoris
wyalze. mTqmeli isaka ladas Ze ZimistaraSvili.
leqsi `ZimistaraanT isaka~ Cawerilia 1917 wels kaxeTis matarebelSi. mTqmeli ivane
SiukaSvili _ 77 wlisa.
III _ Cawerilia 1928 wels, sofel jariaSenSi (qarTli). mTqmeli leqsa, metsaxelad
àznauras biWi~, 79 wlisa. erT dros kaxeTSi mojamagired yofila.
174
12. isemc ra vuTxra Wkuasa, gv. 55.
Cawerilia 1920 wels sofel karbSi, basilaSvilebis ojaxSi. mTqmeli nigoza
TuSiSvili
13. atenis Rvinov, naqebo, gv. 56.

Cawerilia 1947 wels sofel xidisTavSi, kviracxovlobas. mTqmeli tlaSaZe ivane
(tiRa), imave redaqciiT Caiwera leqsi am mTqmelisagan 1938 wels, (ix. Sen. #21 da #24).
qarumiZe _ sofeli Tortizas mcxovrebi, giorgi tatiSvili (Txis rqa) cnobili
momRerali; sofeli maranas mcxovrebi; siko mestiaSvili (ix. Sen. #1 da #16).
14. guSin Svidni gurjanelni, gv. 58.

qarTluri varianti, Cawerilia 1921 wels sofel bakurcixeSi. mTqmeli mestiaSvili
siko, sofel maRaros mcxovrebi (ix. Sen. #13 da #16).
es leqsi warmoadgens saqarTveloSi farTod cnobili simReris `guSin Svidni
gurjanelis~ qarTlur variants. am leqsis gorijvarTan, misi warmoSobis ki sakuTriv
qarTlTan daaxloeba, saTuoa, magram TavisTavad, giorgi svaniZis mier Cawerili
varianti metad arqaulia da mniSvnelovani. igi qarTuli samonadireo eposis SesaniSnav
nimuSs warmoadgens.
15. SaSvi kakabi, gv. 60.

Cawerilia 1918 wels sofel mereTSi (qarTli). mTqmeli iase furcelaZis mebaRe goda.
Tqmuleba gadmocemulia giorgi svaniZis sityvebiT.
16. zamTari, gv. 64.

Cawerilia 1917 wels sofel gorijvarSi _ gorijvrobas. mTqmeli imave soflis
mcxovrebi focxveraSvili.
mTqmelis azriT, es simRera qarTluria Tavisi warmoSobiT. dReobaze damswreTagan
am simReris qarTluri warmoSoba daadastures batkuaSvilebma (sofeli erTawminda),
glurjiZem (sofeli sasireTi), giorgi tatiSvilma, metsaxelad `Txis rqam~ (ix. Sen. #13)
sofeli maranidan. igive azri, giorgi svaniZis mowmobiT, gamosTqva zaal maCabelma
(cxinvali). kaxeTSi am azrs daeTanxmnen gulisaSvili, vaCnaZe, e. andronikaSvili (vaCnaZis
175
meuRle) da sxvani. `zamTarios~ qarTluri warmoSoba daudasturebia kaxeTis cnobil
saxalxo momRerals siko mestiaSvils Semdegi sityvebiT:
`zamTari~ qarTlis Svilia _

àlilo~ kaxeTisao;
sadac ki Semomivlia,
àlilo~ masTan TrTisao!
Tumca es sagalobels gavs
qristeSobisTvis xmisao!
17. farine, anu gamosaRviZebeli, gv. 65.

Cawerilia 1916 wels sofel axrisSi. mTqmelebi: gegena baTiaSvili da giorgi
qarTveliSvili.
`gamosaRviZeblis~ teqsti ix. Sen. 18.
18. ambavs getyviT, gv. 69.

Cawerilia 1948 wels sofel kexijvarSi. mTqmeli malaqia jaiani, romelsac es leqsi
65 wlis sergo metrevelisagan uswavlia. mTqmelis cnobiT, `farines~ msgavsad (ix. teqsti
#17), am simRerasac `gamosaRviZebels~ uwodeben. igi sufraze `damarcxebulis~
gamosaRviZeblad imRereboda TiTqos.
Tqmulebis bolos CarTuli teqsti _ òrivem xmali iSiSvla~ _ Cawerilia 1919 wels
TbilisSi aleqsandre ficxelaurisagan.
am leqsis varianti Caiwera giorgi svaniZem 1916 wels gegena baTiaSvilisa da giorgi
qarTveliSvilisagan. imaTac am teqsts farines msgavsad `gamosaRviZebeli~ uwodes:
Cven samni SeviyareniT wyalsa vTxovdiT da gvasmevdnen

sazRvarsa muxranisasa, Rvinosa lalisfrisasa,
pursa vTxovdiT da gvaWmevdnen, sawols vTxovdiT da gvawvendnen
gvaWmevdnen TavTuxisasa, baliSsa yurTukisasa.
176
19. mestvireebis ambavi, gv. 71.
I. Tqmuleba didi da patara dodesa da aleqsa oqromWedlis Sesaxeb da leqsebi: 1.
`Tamar mefem aaSena~, 2. `Se maimuno dodeo~, 3. `sxvam rom miTxras, kide xoo~, _
Cawerilia 1918 wels sofel ruisSi (qarTli) fericvalobas _ dReobaze. mTqmeli vane
`cinglas biWi~, amilaxvris yofili mojamagire. mas es leqsebi da Tqmuleba gaugonia Sio
`SikrikaanT biWisagan~.
II. leqsi `mestvire patara dodes Tqmuli~ Cawerilia 1916 wels sofel jariaSenSi.
mTqmeli ioseb baTiaSvili (mRvdeli). mas gaugonia es leqsi jariaSneli vinme
maWavarianisagan, romelsac metsaxelad `kanWs~ eZaxdnen.
III. leqsi `did dodes Tqmuli~ mis Segirdebze Cawerilia 1917 wels sofel axrisSi,
mTqmeli pela didberuaSvili. gaugonia soflis yofili mebatonis biZina yanCavlis
ojaxSi, sadac puris mcxoblad muSaobda.
IV. didi da patara nayidas ambavi da leqsi `Se patara nayidao~ _ Cawerilia 1949 wels
sofel tinixidSi (qarTli). mTqmeli nika mezvriSvili, metsaxelad `nioras biWi~ _
garmonze damkvreli da momRerali.
leqsi _ `Se gnoliZe nayidao~ _ Cawerilia 1922 wels sofel ruisSi. mTqmeli
natalia iremaSvili.
nayida yofila patara dodes mowafe, gvarad gnoliZe, sofel tinixidis mcxovrebi.
V. `Canaxas~ ambavi Cawerilia 1919 wels sofel zemo arcevSi. mTqmeli nika
feiqriSvili, metsaxelad `memindes biWi~.
VI. veliko didebuliZisa da patara dodes Sejibreba.
VII. mestviruli a, b, g.
20. mefandure maCablisa da mestvire gaioz furcelaZis gabaaseba, gv. 83.

Cawerilia 1916 wels sofel karbSi, aleqsandre cimakuriZis ojaxSi. mTqmeli giorgi
WilaSvili, sofel koSkas mcxovrebi.
21. Tamaris qoSi, gv. 85.

Cawerilia sofel ufliscixeSi. mTqmeli tlaSaZe ivane (tiRa). (ix. Sen. #24, da 28). es
teqsti sruliad ucnobia qarTul samecniero da mxatvrul literaturaSi. dRemde
cnobili iyo mxolod am Sinaasris Tqmuleba.
177
22. amboben, rom Tamar mefem, gv. 89.
Cawerilia 1918 wels, gorSi, mTqmeli garsevaniSvili. leqsi _ `biWo, es
naWarmagevi...~ Cawerilia imave wels, magram sxva mTqmelisagan. leqsi àmboben, rom Tamar
mefem...~ ucnobi iyo dRemde. igi ekuTvnis legendebis cikls Tamar mefis mSeneblobis
Sesaxeb. amave cikls ekuTvnis leqsi `Tamar mefem aaSena naWarmagevs didi gora...~,
romelic, agreTve, ar iyo dRemde cnobili samecniero literaturaSi (am leqsis
varianti ix. Sen. #19).
23. Savlego, gv. 90.

Tqmuleba gagonilia sofel saRolaSenis mcxovreb moxuc nika gnoliZisagan da
gadmocemulia giorgi svaniZis sityvebiT.
leqsi `Savleg, Seni Savi Coxa...~ Cawerilia 1922 wels sofel qsuisSi. mTqmeli
unafqoSvili 77 wlisa. misganve Caiwera es leqsi gorSi 1924 wels.
leqsi `Savlego xati ar aris~ _ Caiwera 1910 wels sofel tyviavSi. mTqmeli
ZamelaSvili (ix. Sen. #21). warmodgenili teqstebi `Savlegos~ metad saintereso
variantebs warmoadgenen. leqsi `Savlego xati ar aris~ srulebiT ucnobi iyo dRemde.
mkvlevarni xedaven `SavlegoSi~ istoriul pirovnebis, Tamar mefis droindeli gmiris,
Salva axalcixelis ambavs. Salva da ivane axalcixelebi daiRupnen 1204 wels bolostikes
brZolaSi (ix. g. leoniZe, `Salva-Savlego~, `komunisti~, 1941 w. #260). Cveni varianti,
rogorc zogi sxva adre cnobili Canaweri, Savlegis saxels lekebs ukavSirebs, rac
sruliad ar gamoricxavs am Tqmulebis Zvel warmoSobas da mis dakavSirebas XIII saukunis
dasawyisTan.
moyvanil masalebidan naTlad Cans `Savlegos~ Rrma patriotuli xasiaTi da rogorc
saxalxo gmiris saxe.
24. modiso mteri, kaxelo... gv.93.

Cawerilia 1922 wels mcxeTaSi sveticxovlobas. mTqmelebi: tlaSaZe ivane (tiRa) da
mizna bakuraZe (kaxeTi). (ix. Sen. #21 da #35).
mTqmelebis mier gamoTqmuli azriT, es simRera, axla cnobili rogorc kaxuri
(modiso mteri, kaxelo...), namdvilad qarTluria Tavisi warmoSobiT. mizna bakuraZis
sityviT, ès simRera, rogorc ufrosebisagan gamigia, qarTluria, Tqveneburi, iq
Seqmnili da davaJkacebulio~. amas miznam Semdegi leqsi moayola:
178
rogorc gawurav bedobas
wyliT ise dagewureba...
Cemi xnis kacsa mudama
tyuilic daejereba.
teqstis zogierTi realia: goris cixe, danaxvisis mTa da monasteri (ix. vaxuSti,
saqarTvelos geografia), yaryabazanisa da tlaSaZeebis gvaris xseneba TiTqos marTlac
mis qarTlSi warmoSobas adastureben. yovel SemTxvevaSi, cxadi xdeba, rom es teqsti
saqarTveloSi farTod yofila gavrcelebuli. SesaZlebelia, rom es zogadqarTuli
mxedruli simRera yofiliyo.
yaryabazani _ eklesia da misi midamo adgilebi goris maxloblad.
yaryabazneli Tina _ SesaZlebelia, romelime gmiri qarTveli qalis saxeli iyos,
Tina wavkiselis, maia wyneTelisa da sxvaTa msgavsad.
tlaSaZeebi _ qarTlis sofel xidisTavSi gavrcelebuli gvaria.
25. kaxeTs moadga TareSi, gv. 94.

Cawerilia 1921 wels qalaq siRnaRSi. mTqmeli nasyidaSvili.
26. Zlier stiroda, gv. 95.

Cawerilia 1919 wels sofel ergneTSi. mTqmeli xerxeuliZe.
27. grigol grigolaSvilis leqsi, gv. 96.

Cawerilia 1950 wels sofel atenSi. mTqmeli mixeil nonikaSvili.
28. opa beTaSvilis leqsi, gv. 98.

Cawerilia 1950 wels sofel zemo maCxaanSi. mTqmeli gogi WiRitaSvili.
leqsi _ kidev opa beTaSvilzed _ Cawerilia 1920 wels sofel axmetaSi. mTqmeli nino
TuSi.
179
29. batono, Tavi manebe, gv. 101.
leqsi Cawerilia 1926 wels sofel zemo arcevSi grigol glurjiZisa da gigo
razmaZis mier. mTqmeli _ `SuSparianT biWi~. teqsti da melodia maTgan gadmoiwera 1926
welsve giorgi svaniZem.
teqstis mestviruli kilos Sesaxeb grigol glurjiZem gamosTqva mosazreba, rom es
kilo dode mestviris Segirds unda ekuTvnodes (dode mestvires Sesaxeb ix. teqsti).
Tqmuleba Cawerilia sofel urbnisSi. mTqmeli lada xomasuriZe. mRvdel dekanozovis
meuRlem daadastura TqmulebaSi gadmocemuli faqtebi da dasZina, rom es batoni gvarad
begTabegovi iyo.
30. tantala besarionze, gv. 104.

Cawerilia 1919 wels sofel qarelSi bazrobaze. mTqmeli nika gogolaZe. am leqss
Cveulebriv asrulebs ori qali, jibis patara sakravis, `buzikis~, TanxlebiT. isini jer
sityva-pasuxiT, bolos ki erTad mRerian.
31. aRar mwadia cxvarSia, gv. 106.

Cawerilia 1919 wels sofel axalqalaqSi TarxniSvilebis ojaxSi. gadmocemiT, es
leqsi da Tqmuleba Cawerili inaxeboda TarxniSvilebisa da gruzinskebis ojaxSi.
axlomaxlo soflebSi es simRera yvelam icoda.
32. gafrindi Sao mercxalo, gv. 108.

I. Cawerilia 1920 wels sofel atocSi (qarTli) didebuliZeTa ojaxSi.
II. Cawerilia 1920 wels sofel karbSi. mTqmeli ioseb zaaliSvili. mas es ambavi
gaugonia mukuzanSi _ siZis ojaxSi.
III. Cawerilia 1924 wels sofel axtalaSi, mTqmeli beso beriSvili, 86 wlisa.
IV. Cawerilia 1920 wels koSkSi (qarTli) elisabed CerqeziSvilis ojaxSi. TviT es
elisabedi, gvarad yanCaveli, gamoTxovili yofila sofel axrisidan.
V. Cawerilia 1921 wels gorSi. mTqmeli eromonia furcelaZisa (maswavlebeli). mas es
leqsi uswavlia sofel ruisSi (qarTli) nikoloz dekanoziSvilisagan.
VI. Cawerilia 1923 wels siRnaRSi. mTqmeli k. nasyidaSvili. mas es teqsti Seuswavlia
vinme qevxiSvilisagan.
180
33. qalo, qalTa mzeo, gv. 116.
Cawerilia 1924 wels sofel xelTubanSi mTqmel petre petriaSvilisagan. TqmulebaSi
aRwerili begobi dResac Cans, Tumca droTa ganmavlobaSi igi Zalian Semcirebula.
goridan sofel mejvrisxevSi wamsvleli am kir-svets ver ascdeba, magram bevrma aRar
icis misi saidumloeba. `qalo, qalTa mzeo~ _ Tqmuleba da leqsi~ Caiwera cnobili
pedagogisa da sazogado moRvawis aleqsandre garsevaniSvilis meoxebiT. aleqsandre
garsevaniSvili qarTuli xalxuri Semoqmedebis didi mcodne da moamage iyo.
saqarTvelos muzeumSi daculia mis mier Cawerili qarTuli xalxuri Semoqmedebis
SesaniSnavi teqstebi.
kompozitor giorgi svaniZes Cawerili aqvs Semdegi leqsi garsevaniSvilis Sesaxeb,
romelic xalxma gamoTqva:
garsevaniSvils Zvelada sxva batoniviT ar iyo, _

kaci ar jobda qarTlSia, ymebs ara scvlida ZaRlSia.
mterTan mteria, mokeTes gzas dagiTmobda yovelTvis,
maspinZlobs Tavis saxlSia. Tu Segxvdeboda gzaSia,
navali aris yvelgana, cxondes imisi mSobeli, _
uvlia mTas da barSia, Wkua hqonia TavSia.
`qalo, qalTa mzeo~ _ Tqmulebis xalxuri teqsti dRemde ucnobi iyo samecniero
literaturaSi, xolo cnobebi mis Sesaxeb Semonaxuli iyo literaturul ZeglebSi.
guramiSvilis `daviTianis~ erT-erTi leqsi asea dasaTaurebuli: `sityva ese RvTisa da
kacisa Zisa, yrmaTaTvis simRerad _ èeo, meo, qalo, qalTa mzeos~ nacvlad saTqmeli
sityva-sityvad SewyobiT~.
am leqsis dasawyisi striqonebi, ramdenime variantuli sxvaobiT, moyavs ioane
batoniSvils `mokled Tqmulis~ mestviruli leqsis sailustraciod `kalmasobaSi~:
eeo, meo, aqeT momxedeo,

ras mogiTxrob siyvarulsa, yuri momigdeo!
aravin ars ufros RvTisa, modi adideo,
RvTisa sityva _ kacTazesa _ sityvis momsmineo,
faTeraksa da safrTxesa arsad Cavardeo,
aseTs nuras moivaWreb, bolos dasziandeo.
181
mkvlevari apolon canava (ix. literaturuli Ziebani, #5, gv. 367-368), romelmac
Seadara orive teqsti, askvnis, rom guramiSvils gamouyenebia es xalxuri leqsi `sityva-
sityvad SewyobiT~. unda vifiqroT, rom guramiSvilsa da ioane batoniSvilis mier
moyvanili teqsti xalxuri leqsis `qalo, qalTa mzeos~ erT-erTi, mestviruli
variantis, Sesavali unda yofiliyo, sadac msmenels amcnebdnen danaSaulebrivi
siyvarulis ambavs da afrTxilebdnen safaTerako, safrTxe saqmis saSiSroebis Sesaxeb.
amJamad cnobili xdeba ukve TviT `qalo, qalTa mzeos~ leqsi da Tqmuleba mTlianad.
Tqmuleba `qalo, qalTa mzeo~ ueWvelad realur istoriul faqtebs da Cveni xalxis zne-
Cveulebebs eyrdnoba, magram masSi Caqsovilia, mas mihkedlebia moaruli siuJetebic
moRalate colis Sesaxeb, romelsac qmari megobrisa an SemTxveviTi stumris daxmarebiT
amxels. es siuJeti Cven damoukidebeli moTxrobis saxiT gvxvdeba qarTul folklorSi.
gavrcelebulia igi rusul folklorSiac calke bilinis saxiT. es siuJeti ukrainul
xalxur SemoqmedebaSi da dasavleT evropis mraval xalxTa Soris metad popularulia.
sainteresoa, rom `qalo, qalTa mzeos~ mTlianad galeqsil variantSi (ix. gv. 102) `bambis
tomaris~ epizodi ar gvxvdeba.
34. coli gamididgulda, gv. 127.

Cawerilia 1919 wels sofel teZerSi (igive tezeri _ red.). mTqmeli ciciaSvili
arona. ebraeli vaWari _ mewvrilmane.
35. saros daniSnuli, gv. 129.

Cawerilia 1939 wels sofel karbSi (qarTli). mTqmeli efemia cimakuriZe.
36. Semogxedav (da) mzes gadareb, gv. 129.

Cawerilia 1916 wels sofel karbSi.
37. modi aq dajeq, Svilo... gv. 130.

Cawerilia 1919 wels sofel meRvrekisSi. mTqmeli tito dedanaSvili.
38. erTi lala qalis ambavi, gv. 132.

Cawerilia 1917 wels sofel osiaurSi.
39. diambegs qali mostaces, gv. 134.

Cawerilia 1920 wels sofel axmetaSi. mTqmeli Tudarauli 82 wlisa.
182
40. beTlemis saydari, gv. 135.
Cawerilia 1935 wels sofel yazbegSi. mTqmelebi ivane bedoSvili da kaiSauri.
41. yinwvisis taZari, gv. 136.

Cawerilia 1926 wels sofel kexijvarSi (qarTli). mTqmeli furcelaZe. yinwvisi
(albaT, yinwvisidan. _ red.).
42. yurSao, gv. 138.

I. Cawerilia 1917 wels sofel mejvrisxevSi ùsaneToba dRes~, vefxvaZis ojaxSi.
mTqmelebi: vefxvaZe (sofel mejvrisxevis mcxovrebi) da gobiraxaSvili (sofel saqaSeTis
mcxovrebi).
II. Cawerilia 1917 wels duSeTSi. mTqmeli mixeil kobiaSvili sofel kobiaanTkaridan.
mas es leqsi estate SaburiSvilisagan gaugia.
III. Cawerilia 1917 wels, sofel kobiaanTkarSi. mTqmeli texaSvili, metsaxelad
`dalaqis biWi~, 80 wlisa qalaq duSeTidan.
`yurSao~, anu `yurSas leqsi~, ZvelisZveli leqsia. literaturaSi mas axseneben
guramiSvili da daviT maCabeli. giorgi svaniZis mier Cawerili am saintereso leqsis
variantebi metad damafiqrebeli da mniSvnelovania TavianTi siuJetiT da zogierTi
arqauli detaliT, Tumc isini gvianaa galeqsili da, `samaias~ msgavsad, gadakeTebis
kvali etyoba.
43. netavi, gogo, me da Sen, gv. 143.

Cawerilia giorgi svaniZis mier sofel patarZeulSi. mTqmeli Tedo garsiaSvili 98
wlis, yofili mecxvare.
44. beri kaci var, gv. 144.

Cawerilia giorgi svaniZis mier. mTqmeli zeno soziaSvili 70 wlisa. simRera `beri
kaci var~ warmoSobiT ukavSirdeba xalxur `rostomians~ da, eWvs gareSea, bevrad ufro
Zvelia, vidre es giorgi svaniZis mier Cawerili gadmocemidan Cans, magram am Zveli
teqstis axali gaazreba mainc mniSvnelovania. giorgi svaniZis mier Cawerili teqsti da
gadmocemani yuradRebas ipyrobs sayofiero detalebiT, soflis cxovrebis cocxali
suraTebiT, socialuri protestis mkveTri gamoxatulebiT.
45. fafris xevi, gv. 148.

Cawerilia giorgi svaniZis mier sofel martyofSi 1920 wels. mTqmeli giga
beJaniSvili. leqsebis gamomTqmeli diakvani lukaSvili.
183
46. momRerali biWis naTqvami, gv. 152.
Cawerilia giorgi svaniZis mier sofel ruisSi 1919 wels. mTqmeli rafo
wiTlanaSvili.
`Txis rqa~ (ix. Sen. # 13, 16.), `tiRa~ (ix. Sen. #21.) _ cnobili saxalxo momRerlebi.
`kaxeli~, `Sikrika~ _ qarTlSi cnobili saxalxo momRerlebi.
marana _ sofeli qarTlSi.
Wona _ sagazafxulo saweso simRera.
leqsi yuradRebas ipyrobs saintereso cnobebiT Zvel ostat momReralTa da maTi
mowafeebTan urTierTobis Sesaxeb.
47. biWma ajoba, gv. 153.

Cawerilia giorgi svaniZis mier 1923 wels sofel SaSvebSi. mTqmeli xvTiso baTaSvili.
48. oCxari, gv. 154.

Cawerilia giorgi svaniZis mier 1927 wels sofel qsovrisSi (aq igulisxmeba sofeli
zemo qsovrisi, romelic mdebareobs goris maxloblad _atenis xeobaSi, red.). mTqmeli
vasil laRiaSvili.
49. sami yaCaRi, gv. 155.

Cawerilia giorgi svaniZis mier bodbisxevis monasterSi 1918 wels. mTqmeli arCil
buaSvili.
50. fismanaSi, gv. 157.

Cawerilia giorgi svaniZis mier sofel avlevSi 1917 wels.
mTqmeli nika, niora, gulqva TevdoraZeebi.
fismani _ ebraulad fiqrs niSnavs.
51. SaSvo lamazo, gv. 157.

Cawerilia giorgi svaniZis mier siRnaRSi 1921 wels. mTqmeli sefiskveraZe sefe
(solomoni).
52. cangala da gogona, gv. 160.

Cawerilia giorgi svaniZis mier sofel cxramuxaSi 1920 wels. mTqmeli maqsime
tatiSvili, romelsac es leqsi Tedo wmindelisagan gaugia.
184
davicvaT qarTuli saunje
giorgi svaniZis krebuli `qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli

Tqmulebani~ (gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~, redaqtori elene virsalaZe) exeba
qarTuli musikaluri kulturis mniSvnelovan sakiTxs. bunebrivia, wignma miiqcia
mkiTxvelis yuradReba.
sad da visgan aris masala Sekrebili? am TvalsazrisiT gadavSaleT krebulis
redaqtoris SeniSvnebi da zogierTi Zeglis sadaurobis Sesaxeb Semdegi amovikiTxeT:
simRera `sawnaxluri~ III varianti Cawerilia sofel muxranSi, mTqmeli `kankalas~ biWi.
`qvevris recxva~ II varianti `Cawerilia muxranSi, mTqmeli pavlia, 73 wlisa~, amave
simReris III varianti `Cawerilia sofel mejvrisxevSi, mTqmeli _ sosana àskilaanT
biWi~, `samaia~ `Cawerilia 1917 wels sofel saqaSeTSi, mTqmeli _ diasamiZis mouravi,
romelsac es simRera xSirad gaugonia diasamiZianT ojaxSi Tekle kalatoziSvilis
SesrulebiT~. zustad igive teqsti g. svaniZes `Cauweria 1920 wels sofel skraSi
SalikaSvilis colisagan~. `Cakrulo~ Cawerilia 1919 wels, mcxeTobas, mTqmeli sofel
saguramos mcxovrebi sesia, metsaxelad `nakverCxalas biWi~. popularuli simRera
`coli gamididgulda~ _ Cawerilia 1919 wels sofel teZerSi, mTqmeli ciciaSvili
arona, vaWari-mewvrilmane da sxva mravali.
sakiTxavia, vin arian àskilaanT biWi~, `mTqmeli pavlia~, `nakverCxalas biWi~ da sxva?
teqstebis dokumentaciidan, romelic arazusti da mcire masalis gamo, etyoba, mZime
tvirTad daawva redaqtors, cxadi xdeba, rom masala fiqsirebulia zepirad, sruliad
SeurCevlad da dokumentacia ver akmayofilebs elementarul moTxovnilebas.
wigns didi pretenzia aqvs _ hqvia qarTuli xalxuri simRerebi... da simandvileSi ki,
warmodgenili masala goris midamoebisa da ramdenime kaxuri nimuSiT ganisazRvreba.
dasavleT saqarTvelos, mesxeT-javaxeTis, aRmosavleT saqarTvelos mTianeTis masalebi
sruliad ugulebelyofilia da, rac mTavaria, simReris genezisic warmodgenilia
arasworad, masalis zepirsityvieri da musikaluri analizis nacvlad, CamoTvlilia
viRac meduqneebi, askilaanT biWis, kiseras, kakalaanT biWis... mowmeebis gvarebi da am
safuZvelze gansazRvravs avtori simReraTa sadaurobis sakiTxs. magaliTad, `guSin
Svidni gurjanelni~ avtoris azriT unda Seswordes ase _ `guSin Svidni gorijvrelni,
monadireni qarTlisa~... amis safuZvels mkvlevar giorgi svaniZes aZlevs iseTi `didi
avtoritetis~ cnoba, rogoric vinme mestiaSvilia, romelic ambobs: ès simRera...
Cvenia, qarTluri, naswavlebma miCmax-moCmaxes. aq Caumates, iq gamoakles. leqsi xom ar
ician da ara~.
185
cnobili uZvelesi simRera `SaSvi kakabi~, avtoris azriT, soflebTan _ SavSvebTan
da kakabeTTan yofila dakavSirebuli, kerZod, am soflebSi mcxovreb SavSvebel
darispanasa da kakabeTel Tedo `kiserad~ wodebulTan. maT ZaRli hyoliaT gawrTvnili
da naswavli. ZaRliT fuls Soulobdnen duqanSi. Semdeg gadmocemulia simReris
abdaubda istoria. ivane javaxiSvili ki `qarTuli musikis istoriis ZiriTad sakiTxebSi~
wers saeklesio musikis saerosagan warmoSobilobis Sesaxeb, da kerZod, amtkicebs, rom
zogierT sagalobels saero kilo udevs safuZvlad, maT Soris `yurSao~, `RmerTo,
RmerTo mowyaleo~, `SaSvi kakabi~... cxadia darispanasa da Tedo `kiseras~ ZaRli da
duqani srul gaugebrobas warmoadgens.
aseTive usafuZvlo analiziT avtori da redaqtori askvnian: simRera `modiso mteri,
kaxelno~, warmoSobiT qarTluriao.
yovlad dausabuTebelia msjeloba `mxiaruli gazafxulisa~ da `Wonas~
urTierTobis Sesaxeb, `samaias~ etimologia avtoris mier asea warmodgenili: `samaia~,
`sam maias~, `Cvens sam dasa, maiasa~. aseTi analizi, cxadia, daujerebelia. redaqtoris
azriT, giorgi svaniZem TiTqos aRmoaCina `sawnaxluri~ da `qvevris recxvis~ is
unikaluri leqsebi, romelTa arsebobis Sesaxeb cnobebs al. jambakur-orbeliani
gvawvdis.
aq saqme gvaqvs srul gaugebrobasTan: al. jambakur-orbeliani Tavis cnobil werilSi
_ ìverianelebis (da ara ìverielTa~, rogorc es sarecenzio werilSia) galoba,
simRera da RiRini~ (`ciskari~, 1861 weli, #1, gv.157), mxolod asaxelebs, aseTi da aseTi
simRera arsebobdao, giorgi svaniZe ki Tavisi fantaziiT viTomc aRadgens `dakargul~
simReras, xolo sinamdvileSi falsificirebul teqsts gvTavazobs. magaliTad,
`sawnaxluri~ simReris teqstSi vkiTxulobT:
àba biWebo, marjveTa,

xeli CasWideT sarcxsao;
uTaqeT yvela kuTxesa,
Torem vigemebT marcxsao!
karg tkbils CavasxamT, magrama
amovrwyavT Zalze mdaresa;
movusvaT biWo sarcxsao,
ar davamsgavsoT farcxsao~.
`qvevris recxvis~ ùnikalur~ leqsSi ki igive `sawnaxluri~ simReris striqonebi

meordeba, oRond odnavi variaciiT. magaliTad:
186
`mousvi biWo sarcxsao,
ara hgavs xnulze farcxsao,
karg tkbils Caasxam, magrama
bolos miviRebT marcxsao~!
da a.S.
orive àxlad aRmoCenili~ ùnikaluri~ leqsi falsificirebulia da erTi da imave

uxeiro moleqsis naxelavia. maTSi xalxurobis niSanwyalic ar aris. yvela teqsti erTi
socialuri fenis ideologias asaxavs, ar gamoirCeva mravalferovnebiT da, rac
mTavaria, erTi stiliT aris dawerili. xom ar SeiZleboda, rom yvela mTqmels
erTnairad warmoeTqva leqsi. redaqtori aRniSnavs, rom `giorgi svaniZis teqstebi,
miuxedavad gadakeTebebisa da CanarTebisa, metad arqaul elementebs Seicaven~. Cven ki
gvrCeba STabeWdileba, rom yvela teqsti variantia g. svaniZisa, romelic am SemTxvevaSi
ara Semkrebisa da mkvlevaris, aramed mTqmelis rolSi gamodis. aris SemTxveva, rodesac
gadakeTeba aSkarad xelovnuria, aseTia, Cveni azriT, `samaias~ teqsti:
`Tan davmReroT nazze nazad

`samaias~ tkbili hangi,
rom Cven hangs ver Seedaros
verc Conguris da verc Cangis~!
(gv. 27)
am leqss ar CamorCeba `mzisa da mTvaris Cxubi~, cnobili warmarTuli leqsis g.

svaniZiseul variantSi mze ilaSqrebs `reaqcioneri~ mTvaris winaaRmdeg da esarCleba
glexobas:
`me Cemi dro-Jami vici,
vici, Tu ra gavakeTo;
kuzi gamoisworevi _
Seibrale glexi kaci!
Torem gasaqans ar mogcem,
mogcem wamals maTrobelas;
Cemi sxivebis sicxovliT
glex kacs ar movakleb Svelas~!
187
analogiuri siuJeturi CanarTebi gvxvdeba lirikul leqsebSi da amiT darRveulia
da usafuZvlod areuli rogorc socialuri uTanasworobis Sesaxeb arsebuli mdidari
da Sinaarsiani qarTuli zepirsityvieri nimuSebis ganwyoba, aseve lirikuli da sakulto
leqsebis buneba.
qarTuli xalxuri krebulis raodenobiTa da xarisxiT ver davitrabaxebT.
z. faliaSvilisa da d. arayiSvilis mier gamocemuli krebulebis Semdeg, miuxedavad
gacilebiT ukeTesi pirobebisa, sagundo mravalxmianobis iseT klasikur qveyanaSi,
rogoric saqarTveloa, dRemde ar gamosula arc erTi xeiriani krebuli, maSin, roca
sxva mokavSire respublikebSi musikaluri gamocemis done gacilebiT maRal safexurzea.
g. svaniZis Sromam aqac gagvimtyuna imedebi. ar vici romeli musikaTmcodne uwevda
daxmaarebas g. svaniZes, magram notebze gadatanili masala samarcxvinod aris
Sesrulebuli. samxmiani simRerebi sruliad gaumarTleblad or xazian sanoto
sistemazea gadatanili. darRveulia yvelgan I da II xmis Tanafardoba. amis erT-erTi
nimuSia, magaliTad, mkis simRera `varalali, varxalali~. am simReris imitacia I da III
xmebs Soris qarTul simRerebSi saerTod ar gvxvdeba. vfiqrobT, notebis dajgufebac
darRveulia pirvel sam striqonSi. ar iyo saWiro iseTi Sorisdebulebis, rogoric tah,
xi, Coq, ade, win notebze gadatana, radganac SeZaxili notebze ar gadadis.
uaresi mdgomareoba gvaqvs sizustis mxiv, sadac sanoto masala samxazian sistemazea
warmodgenili. aseTi simRerebia `sufruli~, `Savlego~, `Semogxedav da mzes gadareb~.
aq samxmiani simRerebi xuTxmianad aris gasaRebuli. `sufrulSi~ mcdaria zomaTa
monacvleoba, teqsti notebze yovelTvis ar aris miwerili. usworo diapazonia
simReraSi `guSin Svidni~.
kidev SeiZleboda gvelaparaka naklze, magram ZiriTadiT SemovifargleT. simRerebsa
da sakravebze SemorCenili legendebis Segroveba didi saqmea da droulic, magram
saintereso masalis gverdiT uxarisxo da ugemovno gadmocemaTa gamoqveyneba
gaumarTlebelia. amasTanave saWiroa angariSis gaweva qarTuli musikaluri kulturis
sferoSi gamocemuli mecnieruli SromebisTvis.
mcdari SemkreblobiTi meTodi da teqstebis falsifikacia, rac warmodgenilia g.
svaniZis wignSi, Cveni erovnuli xalxuri saunjis Rirsebas saxes ukargavs da
uprecedento movlenas warmoadgens.
vaJa gvaxaria
filologiis mecnierebaTa kandidati,
musikaTmcodne
gazeTi komunisti, 1958 w. #202
188
giorgi svaniZis pasuxi
vaJa gvaxarias kritikul werilze
Cems mcire Sromas `qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli

Tqmulebani~, romelic gamomziurda saxelgamis mier 1958 wels, axali `mCiCqnavi~
gamouCnda, filologiur mecnierebaTa kandidatis, musikismcodnis vaJa gvaxarias saxiT.
avtori ase asaTaurebs Tavis werils: `davicvaT xalxuri saunje~. da, Semdeg iwyebs:
`giorgi svaniZis krebuli `qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli
Tqmulebani~ (gamomcemloba `sabWoTa saqarTvelo~, redaqtori elene virsalaZe) exeba
qarTuli musikaluri kulturis mniSvnelovan sakiTxs. bunebrivia, wignma miiqcia
mkiTxvelis yuradReba~. pirvelad `kritikosi~ exeba simRera `sawnaxluris~ III variants:
ìgi Cawerilia sofel muxranSi, mTqmeli `kankalas~ biWi. `qvevris recxva~ II varianti
`Cawerilia muxranSi, mTqmeli pavlia, 73 wlisa~, amave simReris III varianti `Cawerilia
sofel mejvrisxevSi, mTqmeli _ sosana àskilaanT biWi~, `samaia~ `Cawerilia 1917 wels
sofel saqaSeTqSi, mTqmeli _ diasamiZis mouravi, romelsac es simRera xSirad gaugonia
diasamiZianT ojaxSi Tekle kalatoziSvilis SesrulebiT~. zustad igive teqsti g.
svaniZes `Cauweria 1920 wels sofel skraSi SalikaSvilis colisagan~. `Cakrulo~
Cawerilia 1919 wels, mcxeTobas, mTqmeli sofel saguramos mcxovrebi sesia, metsaxelad
`nakverCxalas biWi~. popularuli simRera `coli gamididgulda~ _ Cawerilia 1919
wels sofel teZerSi, mTqmeli ciciSvili arona, vaWari-mewvrilmane da sxva mravali~. aq
ciciSvili SecdomiTaa Setanili, unda iyos ciciaSvili arona da ara ciciSvili arona.
es Secdoma stambis an koreqtoris mier aris daSvebuli.
`sakiTxavia, _ ganagrZobs werilis avtori, _ `vin arian àskilaanT biWi~,
`mTqmeli pavlia~, `nakverCxalas biWi~ da sxva?
xsenebuli àskilaanT biWi~ da sxvebi iyvnen qarTveli SesaniSnavi momRerlebi da
Tqmulebebis kargi mcodneni, Cveni mSromeli xalxis warmomadgenelni, romlebic
inaxavda Cvens zepirsityvierebas. gana aseTi qedmaRluri damokidebuleba, saerTod
glexkacisadmi sakvirveli ar aris?
`teqstebis dokumentaciidan, romelic arazusti da mcire masalis gamo, etyoba,
mZime tvirTad daawva redaqtors, cxadi xdeba, rom masala fiqsirebulia zepirad,
sruliad SeurCevlad da dokumentacia ver akmayofilebs elementarul moTxovnilebas~.
Cven unda gavagebinoT werilis avtors, rom es Serqmeuli saxelebi, an, rogorc soflad
ityvian, zedmeti saxelebi, aramc Tu marto qarTl-kaxeTSi, aramed mTel saqarTveloSi
yovel nabijis gadadgmaze gvxvdeba, dResac ki. zogi Serqmeuli saxeliT amayobs da
esiamovneba, vidre namdvili naTlobis saxeliT. Serqmeuli saxeliT ufro advilad
miagnebT ama Tu im àdresats~. Serqmeuli saxelebia: `goWis biWi~ (ganTqmuli mokrive
gorSi), `kula grdaneli~ _ cnobili moWidave sofeli grdanidan, `muxa~, `qlesa~,
`bulbulaanT biWi~ _ ganTqmuli momRerali Zvelad, sofel kakabeTidan (kaxeTi).
189
`Coba~, `xuCa~, `Canaxas biWi~, `CorTioi~, `moskoveli~. sofel wyneTSi dResac
cxovrobs ori ojaxi, gvarad oZelaSvilebi, orives arsena hqviaT. mxolod erT arsenas
Serqmeuli saxelia `WaWiaan arsena~, meore arsenas ki eZaxian `cicikoanT arsenas~. verc
erTs ver miagnebs kaci namdvili saxeliT, Tu ar daumate Serqmeuli saxeli da sxva.
dasavleT saqarTveloSi, sofel svirSi dResac cxovroben juRelebi. erT-erTi
juReli, iese juReli rom ikiTxoT, maSinve getyvian, romeli iese, Tu etyvi
`xrakela iese~, maSinve mixvdebian im soflis mcxovrebi da migiyvans kidec
`xrakela iesesTan~. juRelebSi kidev arian bevri Serqmeuli saxelebiT. aseve, erT
juRels ver ipovi, Tu ar uTxari, rom eZeb `Radara zosimes~. `Radaras~ xseneba
migagnebinebs sasurvel obieqts. kidev magaliTi: `bua mRvdeli~, misi gvari iyo
gamrekeli, magram Tu ar gexsenebina `bua mRvdeli~, marto gvariT ver ipovidi mas, da
mravali sxva...
Cven raki vicodiT es Cveuleba, mTqmelis Serqmeuli saxeliT vkmayofildebodiT,
radgan amaSi did codvas ver vxedavdiT. ra Tqma unda mecnierebis dRevandel doneze
Camwers, teqstis ufro zusti pasportizacia moeTxoveba, magram Cems oponents ar unda
daaviwydes, rom es teqstebi 30-40 wlis winaT aris Cawerili, maSin, rodesac aseT
moTxovnilebas aravin gviyenebda. vaJa gvaxarias unda moexsenebodes, rom qarTuli
folkloris Zvel CanawerTa did umravlesobas es mcire pasportic ar axlavs, magram gana
amitom isini gadasayrelia? Serqmeuli saxelebis xelze daxveva da sayveduri, Cvenis
azriT, sasaciloa da Tanac gakvirvebas iwvevs imdenad, ramdenadac werilis avtors
agdebs uxerxulobaSi, rogorc xalxis zne-Cveulebis aramcodnes. amitomaa, rom werilis
avtoris smenas examuSeba Serqmeuli saxelebis gagoneba.
Cveni oponenti aRniSnavs: `wigns didi pretenzia aqvs _ hqvia qarTuli xalxuri
simRerebi... da sinamdvileSi ki, warmodgenili masala goris midamoebisa da ramdenime
kaxuri nimuSiT ganisazRvreba. dasavleT saqarTvelos, mesxeT-javaxeTis, aRmosavleT
saqarTvelos mTianeTis masalebi sruliad ugulebelyofilia da, rac mTavaria,
simReris genezisic warmodgenilia arasworad, masalis zepirsityvieri da musikaluri
analizis nacvlad, CamoTvlilia viRac meduqneebi, askilaanT biWis, kiseras, kakalaanT
biWis... mowmeebis gvarebi da am safuZvelze gansazRvravs avtori simReraTa sadaurobis
sakiTxs~.
werilis avtoris sayuradRebod unda vTqvaT, rom sarecenzio wignis SesavalSi
aRniSnulia: `krebulSi warmodgenili masala ZiriTadad qarTlsa da kaxeTSia Sekrebili.
igi kompozitor giorgi svaniZis mier Segrovebuli didZali masalis erTi nawilia
mxolod~... es imas niSnavs, rom sxvaganac iqneba gvqondes Sekrebili. mxolod pirvel
nawilSi SevarCieT gansakuTrebuli simRera-Tqmulebani. winaswari sayveduri
usafuZvloa. gindac, vTqvaT, rom ver SevkribeT dasavleT saqarTveloSi, an iq, sadac
migviTiTebs werilis avtori, mainc danaSaulad ar CagveTvleba, rom saTaurad ar
vixmareT `qarTl-kaxuri simRerebi~, da davasaTaureT ase: `qarTuli xalxuri simRerebi
190
da maTTan dakavSirebuli Tqmulebani~. qarTl-kaxeTic xom saqarTvelos RviZli Svilia,
ra aris aq `sapretenzio da ugulvebelyofili~? da kidev sayveduri: `da rac mTavaria,
simRerebis genezisic warmodgenilia arasworad~ da sxva. meti ra genezisi surs werilis
avtors? Cawerilia ama da am wels, ama da am sofelSi, anu qalaqSi, mTqmelis saxeli da
gvari, wlovaneba, zogis Serqmeuli saxelic. sakmarisi ar aris gana es? metrikul
amonawers xom ar movTxovdiT mTqmels, isic mowmeebis TandaswrebiT? Cven, xalxis
rekomendaciiT da maTi miTiTebiT vkmayofildebodiT, rac Cvenis SegnebiT, swori da
utyuari iyo. sxvanairadac ar SeiZleba movqceuliyaviT, radgan sofelma icis Tu romel
sofelSi da sad vin aris kargi momRerali, ambav-zRaprebis mTqmeli, moWidave, mestvire,
mefandure, leqsis SemTxzveli, kargi muSa, zarmaci anu sodomi, rogorc sofelSi eZaxian
da sxva. Camwer-Semkrebi movalea aseTebs daujeros, radgan xalxis rekomendirebuli
sworia, rogorc namdvili diagnozi. Cven jer aseTebs gavecnobodiT, maTTan vmRerodiT
da roca gavimeorebdi yvela xmas da momiwonebdnen sworad namRers, mxolod maSin
gadamqonda notebze. Tqmulebebsac wavukiTxavdi da mxolod maTi dasturis Semdeg
Cavidebdi abgaSi. mogzaurobis dros Caweril simReras, leqssa Tu Tqmulebas, romelic
ukve gvqonda Cawerili, sadac mividodi, amazedac SevekiTxebodi, Tu sxvaobda esa Tu is
Tqmuleba-simRera-leqsi. maSin aRvniSnavdiT, rom esa da es leqs-simRera aqauri
variantia. gaxsenebaze, Cvens krebulSi ori SemTxvevaa, sadac aRniSnuli gvaqvs sxva
varianti, mag. `guSin Svidni gurjanelis~ Tqmulebis dros ase vwerT: `guSin Svidni
gurjaneli~, qveviT _ qarTluri varianti, an kidev `modiso mteri, kaxelo~, aqac
saTaurs qveS miwerili maqvs _ qarTluri varianti. werilis avtors ara aqvs aRniSnuli
es Tavis `kritikaSi~. es ki hbadebs gaugebrobas da mkiTxveli SecdomaSi Sehyavs.
`kritikosi~ exeba ra simReras `guSin Svidni gurjanels~, ar vici ra mosazrebiT, igi
wers _ `guSin Svidni gurjaneli~, avtoris azriT unda Seswordes ase: `guSin Svidni
gorijvrelni, monadireni qarTlisa~-o... es mtknari gaugebrobaa da, Tu gnebavT,
nacilic werilis avtoris mxriv, radgan arsad ar maqvs naxsenebi, rom Sesworeba
Seitanon, aseT sisuleles arasdros ar CavidendiT, da Tu mTqmelis mier Tqmuli
CavwereT ise, rogorc gadmogvces, amis movale viyaviT, asec unda movqceuliyaviT.
werilis avtoris sayveduri amiT ar amoiwura. igi ganagrZobs: `ratom daujereT
`didi avtoritetis~ cnobas, rogorc vinme mestiaSvilia~. diax, Cven mizanSewonilad
miviCnieT mestiaSvilis naambobi xsenebul Txzulebis Sesaxeb, radgan, maSin igi erT-erT
karg momRerlad da mTqmelad iTvleboda im momReralTa Soris, romlebsac 50 wlis
ganmavlobaSi metoqe ara hyoliaT qarTlSi. aseTi momRerali, rogorc mestiaSvili,
mama-papidan Seswavlils wmindad inaxavda da cotaodnad gabrundebac ki codod miaCnda.
xalxSi aseT kacs did pativs scemdnen, rogorc mtkice piris kacs da Zvelebidan
SeZenilis simRera-Tqmulebebis damcvels. sxvasac ukrZalavdnen leqsis Tu simRera-
Tqmulebis damaxinjebas. xSirad simReris drosac ki xmarobdnen datuqsvis leqss:
191
`ramdenjer miTqvams balRebo, nu RrecavT simRerebsao, simReras swore Tqma unda _
Sexmatkbileba xmebsao~ da sxva.
mestiaSvilis minagvars momReralsa Tu simRera-Tqmulebebis mTqmel ostats Cvengan
pativiscema ekuTvniT, ara _ gakicxva da ararad Cagdeba.
Seusabamomde migviyvana avtorma, roca werilSi aRniSna arasworad amokiTxuli
simRera `SaSvi-kakabi~-dan. werilis avtori amis Sesaxeb wers: `cnobili uZvelesi
simRera `SaSvi kakabi~, avtoris azriT, soflebTan _ SavSvebTan da kakabeTTan yofila
dakavSirebuli, kerZod, am soflebSi mcxovreb SavSvebel darispanasa da kakabeTel Tedo
`kiserad~ wodebulTan. maT ZaRli hyoliaT gawrTvnili da naswavli. ZaRliT fuls
Soulobdnen duqanSi~-o. `kritikoss~, rogorc gulRvarZliT savses, verc ki
amoukiTxnia swored da, marTla yores edeba. sarecenzio wignSi Cven ase vwerT naTqvams:
`darispansa da Tedos meduqne danaxarjs aramc Tu axdevinebda, aramed, piriqiT, TviTon
mougrovebda Turme patara finias saSualebiT, romelic ise hyolia dageSili, rom roca
patroni ubrZanebda, finia sasacilod or fexze datrialdeboda da Semouvlida yvelas,
vinc ki im dros im duqanSi qeifobda. finias `lekuri~ iseT sicils iwvevda, rom
moqeifeT araqaTi aRar hyofnidaT, rom eWamaT da esvaT. bolos meduqne pawia nabdis
quds Caudebda pirSi ZaRls. finia, axla qudiT pirSi, Camouvlida. amis danaxvaze yvela
Caugdebda fuls, ramdenic surda. amasac rom morCeboda, isev patronTan mividoda.
meduqne CamoarTmevda quds da Segrovils mTlianad gadascemda darispans mis
amxanagebTan erTad.
_ ras Svrebi, kaco, imis magivrad, rom Cven mogarTvaT Cveni danaxarji, Sen piriqiT
gvaZlevo, _ etyoda Turme darispani.
amaze meduqne upasuxebda:
_ Tqven xSirad mobrZandiT xolme da ase gaamxiaruleT Cemi stumrebi da es ra aris,
amaze metsac mogarTmevTo~.
aqedan naTlad Cans, rom finia iyo meduqnis da ara momRerlebis _ darispanisa da
Tedosi. ras unda mivaweroT werilis avtoris aseTi mtknari sicruis moCmaxva,
ciliswameba, absurduli Seusabamo kritika?
simRera `modiso mteri, kaxelno~ qarTlur variantSia moyvanili:
modiso mteri kaxelno, gadmoiara kldenia,

danaxvisidan gamoCnda _ didxans javri sWirs Cvenia!
tlaSaZeebma afrines mTxrobelTa razmi Cvenia,
xvna-Tesvas xeli gauSviT, ar dagvibneldes mzenia!
wignis redaqtori elene virsalaZe SeniSvnebSi wers: `teqstis zogierTi realia:

goris cixe, danaxvisis mTa da monasteri (ix. vaxuSti, saqarTvelos geografia),
yaryabazanisa da tlaSaZeebis gvaris xseneba TiTqos marTlac mis qarTlSi warmoSobas
192
adastureben. yovel SemTxvevaSi, cxadi xdeba, rom es teqsti saqarTveloSi farTed
yofila gavrcelebuli. SesaZlebelia, rom es zogad-qarTuli mxedruli simRera
yofiliyo~. veTanxmebi redaqtors. Cven ar gvixsenebia am simReris sadauroba, arc
vakuTvnebT qarTlelebs, radgan es simRera modis, rogorc qarTl-kaxuri. Semdeg
werilis avtori exeba simRera `samaias~. `redaqtori aRniSnavs, _ ambobs werilis
avtori, _ rom `giorgi svaniZis teqstebi, miuxedavad gadakeTebebisa da CanarTebisa,
metad arqaul elementebs Seicaven. Cven ki gvrCeba STabeWdileba, rom yvela teqsti
variantia g. svaniZisa, romelic am SemTxvevaSi ara Semkrebisa da mkvlevaris, aramed
mTqmelis rolSi gamodis. aris SemTxveva, rodesac gadakeTeba aSkarad xelovnuria,
aseTia, Cveni azriT, `samaias~ teqsti~ _ da mohyavs teqstis nawili:
`Tan davmReroT nazze nazad

`samaias~ tkbili hangi,
rom Cven hangs ver Seedaros
verc Conguris da verc Cangis~!
amis Semdeg ixseniebs `mzisa da mTvaris~ Cxubs, aqac Tavis azris dasamtkiceblad
mohyavs leqsis nawyveti da TiTo pwkaris bolos frCxilebiT aRniSnavs. aqac ver mivxvdi,
ris Tqma unda frCxilebis aRniSvniT. Cven, rogorc zemoT ganvacxadeT, warmodgenili
masalebi isea Cawerili, rogorc mTqmelebma gadmogvces. Tu raime gadakeTebas adgili
aqvs, es Cveni, rogorc Camweris, brali ar aris. Cven, Semkrebebi, movale varT mTqmelis
naTqvami CavweroT ise, rogorc isini gadmogvcemen. ara gvaqvs ufleba Cveni moprianebiT
CaumatoT, an gamovakloT rame, radgan xalxuroba Tavis specifikas dahkargavs, rasac ar
mogviwoneben. werilis avtori exla musikaTa mcodnes eZebs. àr viciT romeli musikaTa
mcodne uwevda daxmarebas g. svaniZeso~. Cveni pasuxi aseTia: kompozitor giorgi svaniZes
araviTari musikis mcodne ar sWirdeba, miT umetes iseTis, rogoric aris werilis
avtori, filologiur mecnierebaTa kandidati, musikaT mcodne _ gvaxaria.
`magram notebze gadatanili masala, _ ganagrZobs igi, _ samarcxvinod aris
Sesrulebuli. samxmiani simRerebi sruliad gaumarTleblad or xazian sanoto
sistemazea gadatanili, darRveulia yvelgan I da II xmis Tanafardoba. amis erT-erTi
nimuSia, magaliTad, mkis simRera `varalali, varxalale~. am simReris imitacia I da III
xmebs Soris qarTul simRerebSi saerTod ar gvxvdeba~-o. notebze im saxiT gadatana,
rogori saxiTac Cven gvaqvs, savsebiT sworia; Tu simRerebs kargad CavukvirdebiT, iseTi
ram, rogoric werilis avtors eucnaureba, imitacia xan I da III xmebs Soris gvxvdeba, xan
ki II da III xmebSi. werilis avtori rom kargad erkveodes qarTl-kaxur simRerebSi, aseT
SeniSvnas gverds auxvevda. `notebis dajgufebac darRveulia pirvel sam striqonSi. ar
iyo saWiro iseTi Sorisdebulebis, rogorc tah, xo, Coq, ade, win _ notebze gadatanam
radgan SeZaxili notebze ar gadadiso. Cven ki vambobT, rom aseTi Sorisdebulis notebze
gadatana SeiZleba. sarecenzio wignSi marto Sorisdebulia naxsenebi, notebSi ki
193
naCvenebia: mag: wamyvani pirvel oqtavis mi-bemoliT iwyebs, mopasuxe oqtaviT maRla
gaimeorebs. aq SeiZleba sxva romelime notiT aiRos, romelsac upasuxeben imave xmiT,
mxolod oqtaviT maRla. rac Seexeba banebs, isini SefardebiT miayoleben bans, romlis
xma, marTlac notebiT ar gamoixateba. Cven banis xmas mivuwereT `sxletiT~, romlis
gadacema mxolod swavlebiT SeiZleba. aseT simReras ekuTvnis mkis simRera tah, tah.
werilis avtori exeba sadac sanoto masala samxmian sistemazea warmodgenili. mag:
`sufruli~, `Savlego~, `Semogxedav da mzes gadareb~, _ àq samxmiani simRerebi
xuTxmianad aris gasaRebulio~, _ gvamcnebs Cveni `kritikosi~. esec mcdari ganmartebaa.
Tu daukvirdeba igi, xsenebul simRerebs asrulebs ori gundi, jgufi, romelic erTi-
meores scvlis, bolos orive jgufi erTdeba da zogs hgonia xuT xmiani. ori jgufi
erTdeba simRera `sufrulSi~ (gamosaRviZebelSi bolodan me-6 taqtidan), `SavlegoSi~
orive jgufi erTad ambobs bolodan me-7 taqtidan, `Semogxedav (da) mzes gadareb~
simReraSi orive jgufi uerTdebian erTmaneTs bolodan me-12 taqtidan. Cven rogorc
vamjobineT, ise CavwereT. SeiZleba sxvam sxvanairad aRniSnos, rac davas ar gamoiwvevs.
arc aq aris swori SeniSvna werilis avtorisa. rac Seexeba notebze gadaRebul simRerebis
uxarisxod dabeWdvas da sxva nakls, rogoricaa teqstis miuwerloba notebze, notebis
gamokleba, rac taqtis zomas ar Seefereba da sxvas, amaze savsebiT veTanxmebiT werilis
avtors, magram aq piradad Cven brali ar gvidevs, radgan maSin mwoliare avadmyofi
viyavi da koreqtori ar miiSvelies, rom dedanTan SeedarebinaT da Secdomebi
gaesworebinaT, Tu sadme gaeparebodaT nebsiT Tu uneblieT.
oriod sityva werilis avtoris gamoTqmuli azris Sesaxeb, saerTod, werilis
avtoris kritika mtknari calmxrivobis gamomsaxvelia. werilis toni gvamcnebs, rom mas
winaswar ganuzraxavs Cemi, ase vTqvaT, daumsaxurebeli damcireba. gaSmagebulia
sarecenzio wignis gamocemiT, rogor moxda, rom giorgi svaniZem aseTi masala Sekribao,
amitom aris, rom araviTar ciliswamebas ar erideba. imis magivrad, rom saRi,
miudgomeli kritika moexmara, igi kritikis dros sifrTxiliT ar ekideba masalis
garCevas. igi ar gamodis saqmis interesebidan, amitom aris misi kritika ulamazo,
calmxrivi da viwro egoisturi. etyoba mas jer wigni ar gadauTvalerebia guldasmiT da
maSinve xeli utacnia kalmisaTvis, ramac SecdomaSi Seiyvana. misi SeniSvnebi ar aris
marTebuli. mas rom keTil eneba da werilis SeTxzvis win CemTan mobrZanebuliyo da
ekiTxa raSic eWvi ebadeboda, dameTanxmeboda, radgan vgoneb, amowurul pasuxs mivcemdi.
namdvili kritikis sawinaaRmdego vis ra SeiZleba hqondes? calmxrivi kritika ki
sazaraloa, radgan bevrs utexs guls da SeiZleba zogierTs savsebiT aaRebinos xeli ama
Tu im muSaobaze, romelic ar unda iyves. magram me imdenad gatacebuli viyavi musikalur
folkloris SekrebiT, rom amaze uaresi kritikiT rom gammaspinZleboda vinme, me mainc
Cemsas ar daviSlidi da ganvagrZobdi Cems sayvarel saqmes.
giorgi svaniZe
kompozitori
194
qarTluri
xalxuri
simRerebi
qarTuli anbanis saerTaSoriso transkrifcia
International transcription of the Georgian alphabet
Mkhedruli Roman IPA Examples Pronunciation Tips

a a /ɑ/ father open "ah" vowel sound
b b /b/ bless
g g /ɡ/ given
d d /d/ day
e e /ɛ/ set open "eh" vowel sound, between "wet" or "wait". Spanish or German "e".
vat/twine/tuft - this sound is often "w" when it follows another consonant,
v v /v/ vet
or sometimes like "f"
z z /z/ zenith
T t /t⁽ʰ⁾/ today
i i /i/ meet bright "ee" vowel sound
k k' /kʼ/ pickpocket non-aspirated "k" has no "h" breathiness in it. Slightly percussive
l l /l/ life
m m /m/ mentor
n n /n/ new
o o /ɔ/ go round "oh" vowel sound
p p' /pʼ/ upkeep non-aspirated "p" has no breathy "h" sound in it
J zh /ʒ/ pleasure
r r /r/ Paris Rolled "r" behind the upper teeth.
s s /s/ see
t t' /tʼ/ sitcom non-aspirated "t"
u u /u/ root pursed lips round "oo" vowel sound
f p /p⁽ʰ⁾/ pilgrim soft "p" with plenty of "h" breathiness in it
q k /k⁽ʰ⁾/ call soft "k" with plenty of "h" breathiness in it
Like French "r", produced in back of the throat at the same place as "g"
R gh /ɣ/ -
but with friction like "kh". Not overly pronounced or audible
Produced in the throat as a light glottal stop. Not overly pronounced or
y q /qʼ/ -
audible
S sh /ʃ/ shine
C ch /tʃ⁽ʰ⁾/ choose
c ts /ts⁽ʰ⁾/ sets
Z dz /dz/ nods
w ts' /tsʼ/ sits near sort of, if both words words are pronounced quickly. non-aspirated "ts"
W ch' /tʃʼ/ much noise sort of, if both words words are pronounced quickly. non-aspirated "ch"
x kh /x/ Bach As in Yiddish chutzpah, Scottish loch
j j /dʒ/ rejoice
h h /h/ hymn
 John A. Graham.
Modified from version in "The Transmission and Transcription of Georgian Liturgical Chant," Ph.D. dissertation
(Princeton, 2015)
1. herio@@@@
Herio
dinjad - Andante
UUU U
b
V b 34 œR œR Rœ Rœ Rœ Rœ œR Rœ œ œ œ
24 œ
I soloist
œ œ
5
Œ œ œ œ œ œ œ
œ œ.
3
œ
a - ra - la - le ar - xa - la - le e
a - ra - la - le ar - xa - la - le e
? b b 34 ∑ 24 ˙ ˙ ˙
he
he
b bUœ œ œ œ œ Uœ ˙ œ U
c J œJ Jœ œJ œ œJ œ œ œ œj 24 œ
II soloist
b
V J R R Œ
3
J
ar - xa - la - le hai a - ra - la - le ar - xa - la - le
3 U
ar - xa - la - le hai a - ra - la - le ar - xa - la - le
Uœœ 24 œ
? bb ∑ ˙ c œJ œJ Jœ œJ œJ œJ œJ J n<œ œ œ
hai a - ra - la - le ar - xa - la - le he!
hai a - ra - la - le ar - xa - la - le he!
Vb
b Œ c .. œJ . Rœ Rœ œ . œj ‰ Œ .. .. œj . œ œr œj . œj ‰ Œ .. .. Jœ . œR Rœ œ . œj ‰ Œ ..
I-II soloist
n œ <œ uœ
3
J R J
he! he - ri he - ri - o he - ri he - ri - o a - ba bi - We - bo
3 U
he! he - ri he - ri - o he - ri he - ri - o a - ba bi - We - bo
? bb Œ n<œ œ œ c .. Ó œ œ . . œ
. . œ œ œ . . Ó
. . œ œ .
.
he! o he a - o - o o
he! o he a - o - o o
b j r j j .. .. œ . œ œ œ . œj ‰ Œ .. .. œj . œ œr œj . œj ‰ Œ
V b .. œ . Rœ œ œ . œ ‰ Œ J R R J R
..
Ce - mo gvri - te - bo a - ba mo - us - viT a - i nam - ga - li
Ce - mo gvri - te - bo a - ba mo - us - viT a - i nam-ga - li
? b b .. œ œ œ œ .. .. Ó œ œ .. .. œ œ œ œ ..
he a - o i - o he a - o
he a - o i - o he a - o
197
b
V b .. Jœ . œR œR œ . œj ‰ Œ .. .. œj . œ œr œj . œj ‰ Œ .. .. œ . œ œ œ . œj ‰ Œ
J R R J
..
J R
ya - na Segv - qmni - a a - i sam - ka - li he - ri he - ri - o
ya - na Segv-qmni - a a - i sam-ka - li he - ri he - ri - o
? b b .. Ó œ œ .. .. œ œ œ œ .. .. Ó œ œ ..
a - o he a - o o
a - o he a - o o
b U
j
V b .. œJ œ œ œ .
R R R Jœ
.. œ œ œ œ œ. œ œ. œ ‰ Œ Ó
>
œ œ J R R R J œ
he - ri - da he - ri - o he - ri - da he - ri - o.
U
he - ri - da he - ri - o he - ri - da he - ri - o.
? b b .. œ œ œ œ .. œ œ œ œ œ ‰ Œ
J Ó
he a - o he a - o.
1)
he a - o he a - o.
1) daiwyeT dinjaT; VIII da IX taqti-gadaZaxili gamohkveTeT; X taqtidan TandaTanobiT auCqareT XVIII taqtamdis; XIX taqti
SenelebiT, ukanaskneli ufro mZimed da gamokveTiT. (g. svaniZe)
198
2. heri ega@@@@
Heri ega
# œ. j r
I choir V 44 œ œ J Rœ œJ œ œ Rœ œ
R J œ œ.
J œ œj œj ∑
he he - ri e - ga 1.@a - ba mka - Si ga - mom - ca - de
# œ œ œ œ œ . œ œ œj
he he - ri e - ga 1.@a - ba mka - Si ga - mom-ca - de
II choir V 44 ∑ ∑ J RJ
he! he - ri e - ga
? # 44 ˙ œ. œ œ œ ≈ ‰ ˙ œ . œ œ nœ
he! he - ri e - ga
[ J R J n œJ R] Ó. J RJ J
he he - ri e - ga [he!] he he - ri e - ga
# œ . œ œ œj r
V ∑ œ œ J RJ œ Rœ œ
R J œ œ.
J œ œj œj
he he - ri e - ga 2.@ro- go - ra vmki am ya - na - sa
# œ œ œ r
he he - ri e - ga 2.@@ro - go - ra vmki am ya - na - sa
V R R J œ œ.
J œ œj œj ∑ ∑
a - ba mka - Si ga - mom - ca - de
? # œR ≈ ‰ ˙ œ . œ œ nœ œ ≈ ‰
a - ba mka - Si ga - mom -ca - de
Ó. J RJ J R Ó.
[he!] he he - ri e - ga [he!]
# ∑ ∑ œ œ œ. œ œ œj
V J R J
[he he - ri e - ga
# œ œ œ œ œ. œ œ œj r
[he he - ri e - ga
V J R J œ œR œ
R J œ œ.
J œ œj œj ∑
he! he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa!
?# ˙ œ. œ œ nœ œ ≈ ‰ ˙ œ. œ œ nœ
he! he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa!
J R J J R Ó. J R J J
199
# œ r
V R
œ œ œ
R J œ.
J œ œj œj ∑ ∑
3.@@me - sve - u - ri win gar - bo - des
j
# œœ œ œ œ œœ . . œr œ œj œ œj œr œr œj œ j
œ . . œr œj œj
3.@me-sve - u - ri win gar - bo - des
V ∑
J R J J R R J J R J J
he he - ri e - ga me - sve - u - ri win gar -bo - des!
? # œR ˙ œ. œ œ
he he - ri e - ga me - sve - u - ri win gar - bo - des!
≈ ‰ Ó. J R œJ n œJ R ≈ ‰ Ó.
j r
# œ œ
V .. R R œJ
œ œ œ
R R J
œœ . . œ œj œj œ œR œJ œ œ
j œ. r
œ œj œ
j
J R J J R J J
he - ri - da bi - We - bo he - ri e - ga 4.@ve - Rar (da) xma - rob - des nam - gal - sa!
# .
he - ri - da bi - We - bo he - ri e - ga 4.@ve - Rar (da) xma - rob - des nam - gal - sa!
V . ∑ ∑
? # .. ˙ œ.
J
œ œ nœ
R J J
œ ≈ ‰
R Ó.
he he - ri e - ga [he!]
he he - ri e - ga [he!]
# ∑ ∑
4. 5.
..
V
# œ œ œ œ œ. j j j j
V R R J R Rœ Jœ J œ œ
R J œ œ
R
œ
R œ
J œ œ
J œ œ œ ..
he - ri (da) gvri- te - bo he - ri e - ga ve - Rar xma - rob - des nam - gal - sa
?# ˙ œ. œ œ nœ œ
he - ri (da) gvri - te - bo he - ri e - ga ve - Rar xma - rob - des nam - gal - sa
J R J J R ≈ ‰ Ó. ..
he he - ri e - ga he!
200
# œ œ . œ œ œj r
V œ J RJ œ œR œ
R J œ œ.
J œ œj œj ∑
he he - ri e - ga 6.@ver a - gro - veb - des nam - kal - sa
j
# œ œ œ œœ . . œr œœj œœj
he he - ri e - ga 6.@@ver a - gro - veb - des nam - kal - sa
∑ ∑ œœ
V J R J J
he! he - ri e - ga
?# ˙ œ. œ œ œ ≈ ‰ ˙ œ . œ œ nœ
he! he - ri e - ga
J R J n œJ R Ó. J R J J
# œ œ Jœ . Rœ œ œj r
V ∑
J
œ œR œ
R J œ œ.
J œ œj œj
he he - ri e - ga a - ba mka - Si ga - mogv - ca - deT
# œr œr œj j
œ . . œr œj œj œ œ Jœ . Rœ œ œj r
œ œj œj
he he - ri e - ga a - ba mka - Si ga - mogv-ca - deT
œ œR œ œ.
V R R J œ J R J J J R J œ J
ver a - gro - veb - des nam - kal - sa he he - ri e - ga 7.@a - ba mka - Si ga - mogv - ca - deT!
? # œR ≈ ‰ ˙ œ . œ œ nœ œ œ œ nœ œ.
ver a - gro - veb - des nam - kal - sa he he - ri e - ga 7.@a - ba mka - Si ga - mogv-ca - deT!
Ó. J RJ J R R J J ≈ Œ
[he!] he he - ri e - ga ga - mogv - ca - deT he!
[he!] he he - ri e - ga ga - mogv-ca - deT he!
j
# œ œ œ œj œœ . . œr œj œj
V œ J R J J ww
he - ri he - ri e - ga he!
j
# œ œ œ œj œœ . . œr œj œj
he - ri he - ri e - ga he!
V œ J R J J ww
?# ˙ œ. œ œ nœ w
J R J J
1. aba mkaSi gamomcade, 1. aba mkaSi gamomcade,

2. rogora vmki am yanasa, 2. rogora vmki am yanasa,
3. mesveuri win garbodes, 3. mesveuri win garbodes,
4. veRar xmarobdes namgalsa. 4. veRar xmarobdes namgalsa.
5. aTi kaci Znas ver kravdes, 5. aTi kaci Znas ver kravdes,
6. ver agrovebdes namkalsa. 6. ver agrovebdes namkalsa.
7. aba mkaSi gamogvcadeT. 7. aba mkaSi gamogvcadeT.
201
3. heri ega@@@@
Heri ega
zomierad - Moderato
œ . œ œ œj . r
œ œr œj .
œ œ œ œ œ . œ œ œj .
V 44 œ
I@soloist II@soloist
œ J RR œ Rœ œ œ œ. J RR
R J J
he he he - ri e - ga a - ba mka - Si ga - mom - ca - de he he - ri e - ga
he he he - ri e - ga a - ba mka - Si ga - mom-ca - de he he - ri e - ga
Bass
? 44 ˙ œ. œ œ .
J R R Jœ
œ
J ‰ Ó. ˙ œ. œ œ .
J R R Jœ
he he
he he
r œ. j r
œ œr œj . œ œr œj .
I@soloist
V œR Rœ œJ œ œ.
J
œ œ J Rœ œR œ . œ œR œ
R J œ œ.
J
a - ba mka - Si ga - mom - ca - de he he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa
a - ba mka - Si ga - mom-ca - de he he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa
? œJ ‰ Ó. ˙ œ. œ œ œ.
J RRJ
œ
J ‰ Ó.
he he
he he
r a l l e n t a n d o
œ œ œ œ œ. œ œ j œ œ œ U
œ . œ œ œ . .. œ œ Jœ . Rœ œ œj . 24 ˙
r r j 44
II@soloist I-II@soloists
V J RRœ. R R J œ J R
he he - ri e - ga ro -go - ra vmki am ya - na - sa he he - ri e - ga he.
œ . œ œ œ . 2 U˙
he he - ri e- ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa he he - ri e - ga he.
? ˙ œ. œ œ .
J R R Jœ
œ
J ‰ Ó. .. ˙ J RRJ 4 4
4
he he
he he
b œ. œ. œ. œ. œ.
24 b œ. œ. ¿.
I@s. II@s. I@s. II@s. I@s. II@s. Bass
V 44 .. b w ..
?
haam im - ho im - ho im - ho hog hoga

haam im - ho im - ho im - ho hog hoga
202
b œ. œ. œ. b œ. œ. œ.
¿. ¿.
I@s. II@s. Bass I@s. II@s. Bass
? ?
V V
im ho tah ta tah tah tah ta
im ho tah ta tah tah tah ta
Tu sveSi Sejgufdnen:
mesveuri ganze gaxteba, momkelni Sejgufdebian:
b œ. œ. œ. b œ. œ. œ.
¿. ¿.
? ?
V V
xi xi tah ta tah tah tah ta
xi xi tah ta tah tah tah ta
simZimisagan Tavdaxril yanas Tu miadgebian,

cal muxlze daCoqilebi mkian:
b œ. œ. œ. b œ. œ. œ.
¿. ¿.
? ?
V V
Coq Co tah ta tah tah tah ta
Coq Co tah ta tah tah tah ta
welSi gaSlil yanas dainaxaven Tu ara:
b œ. œ. œ. b œ. œ. œ.
¿. ¿.
? ?
V V
ade ade tah ta tah ta tah ta
ade ade tah ta tah ta tah ta
b œ. œ. œ. b œ. œ. œ.
¿. ¿.
? ?
V V
win win tah ta tah ta tah ta.
win win tah ta tah ta tah ta.
203
aba mkaSi gamomcade,
rogora vmki am yanasa.
aba mkaSi gamomcade,

rogora vmki am yanasa.
204
4. glesav gaglesav namgalo@@@@
Glesav gaglesav namgalo
farTod - Moderato
b
V b 34 ∑ ∑ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙
sav nam - ga - lo
sav nam - ga - lo
b 3
5
Vb 4 ˙ œ œ œ œ œ œ nœ œ ˙ œ œ œ ˙
gle - sav ga - gle - sav nam - ga - lo
gle - sav ga - gle - sav nam - ga - lo
? b b 34 ∑ ∑ ˙ œ œ œ œ œ
b œ œ œ œ œ bœ ˙. ˙. ..
Vb ˙ œ
nam - ga - lo Ce - mo rki - nao.
b ..
Vb œ œ œ œ œ œ œ œ ˙. ˙.
? bb œ œ œ ˙ œ ˙. ˙. ..
205
5. lazare@@@@
simRera gvalvis dros qarTlSi
Lazare
dinjad - Andante
V 34 ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ ˙ ˙ œ bœ ˙ ˙ œ œ ˙
1.@la - za - re mod - ga kar - sa - o ab - ri - a - leb - da Tval - sa - o
1.@@la - za - re mod - ga kar - sa - o ab - ri - a - leb - da Tval - sa - o
? 34 ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
[ ]
˙ œ œ
V ˙ œ œ ˙ œ n˙ ˙ bœ œ bœ ˙ ˙ œ œ ˙
ze - cas na - mi ga - mos - ta - ca da - ve - ZebT i - mis kval - sa - o
ze - cas na - mi ga - mos - ta - ca da - ve - ZebT i - mis kval - sa - o
? ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
˙ œ œ ˙ ˙ œ œ n˙ ˙ œ bœ
V ˙ ˙ œ œ ˙
2.@a - Rar gvin - da Cven go - ro - xi ex - la gvin - da Cven wvi - ma - o
2.@a - Rar gvin - da Cven go - ro - xi ex - la gvin - da Cven wvi - ma - o
? ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
˙
1-2. 3-4.
œ œ œ œ œ œ ˙ bœ œ ..
V n˙ ˙ bœ ˙ ˙ œ œ ˙
min - do - ri mTlad ga - di - tru - sa gval - vam mTlad da - am - Zi - ma - o.
min - do - ri mTlad ga - di - tru - sa gval - vam mTlad da - am - Zi - ma - o.
? ˙ œ ˙ œ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ..
206
1. lazare modga karsao, 1. lazare modga karsao,
abrialebda Tvalsao, abrialebda Tvalsao,
zecas nami gamostaca, zecas nami gamostaca,
daveZebT imis kvalsao. daveZebT imis kvalsao.
2. aRar gvinda Cven goroxi, 2. aRar gvinda Cven goroxi,

exla gvinda Cven wvimao, exla gvinda Cven wvimao,
mindori mTlad gaditrusa, mindori mTlad gaditrusa,
gvalvam mTlad daamZimao. gvalvam mTlad daamZimao.
3. RmerTo, RmerTo, didebulo, 3. RmerTo, RmerTo, didebulo,

Seismine, gTxovT guliTa, Seismine, gTxovT guliTa,
mindors nami mouvline, mindors nami mouvline,
Cvenc gvasxure usupiTa. Cvenc gvasxure usupiTa.
4. lazare modga karsao, 4. lazare modga karsao,

abrialebda Tvalsao, abrialebda Tvalsao,
cas pirquSi saxe aZevs, cas pirquSi saxe aZevs,
wvima moelis xalxsao. wvima moelis xalxsao.
1) gvalvis dros dedakacebi Seiyrian Tavs. gaakeTeben talaxisagan adamianis msgavss-`lazares~. dasdeben azelil talaxisagan
gakeTebul xonCaze da daiwyeben sofelSi kardakar siaruls. sadac SeCerdebian miumRerian `lazares~. damxvedri jer wyliT
gawuwavs mosiaruleT, Semdeg ki uboZebs rame saWmels-xorags. mTel sofels roca Semoivlian (ukve Semgralni), mosZebnian karg
Crdils da gemrielad Seeqcevian Segrovil sasmel-saWmels. Tu SemTxveviT wvima wamovida, maSin amaT sixaruls sazRvari ara
aqvs, radgan maSindel crumorwmune xalxSi `wvimis momcemni~ did pativs daimsaxureben. (g. svaniZe)
207
6. Wona@@@@
Ch'ona
U œ œ œ œ U˙
b 44 .. Œ œ œ œ œ œ
Vb b ∑ ∑ ∑
U
he
U
b
V b b œ. œ œ œ œ œ œ œ œœœ j
œ œ œ œ. 44 ..
he
œœ
J w w
he! a
? bb 44 .. w w
he! a
b ∑ ∑ ∑
b œ œ œ œ U
˙ œ œ œ œ U˙ œ œ œ n œ U˙ œ. œ œ œ3 œ œ œ3 œ œ
Vb b J œ b˙
he
b
he
Vb b ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
? bb w w w w ˙ b˙
b
œ œU
œ œ œ œ œ œ œ U
b œ œ œ œ œ œ bU
œ Uœ ˙ œ œ bœ6 œ U
Vb b œ œ ˙.
a e
b
a e
Vb b ∑ ∑ ∑ ∑
? bb w w w œ ˙.
b
Siga da Sig, simReris dros CaurTaven òrolobaa, oroloba~. (g. svaniZe)
208
b
Vb b w ∑ ∑ ∑ ∑
ha
U œ œ œ œ ˙
b œ nœ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙
ha
œ œ œ nœ ˙
V b b œ. J
he
? bb w w w w w
he
b
ha
ha
b
Vb b ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b œ . œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Uœ œ œ œ œ œ œ Uœ œ œ œ œ bU
œ Uœ U˙
Vb b œ b˙
3 3
J
e e
b˙
e e
? bb w ˙ w w w
b
b 34 ˙ . 44
Vb b ∑ ∑ ∑
he
b œ œ b œ 6œ U 34 œ œ œ n œj œ j
Vb b œ œ ˙. 44 œ œ œ œ œ b œ œ œ œ œj œ b ˙
he
J J J J J J J J J J J
a - ra - la - lo a - ra - la - lo a - ra - la - li a - ra - la - lo
? bb œ ˙. 34 ˙ . 44 w ˙ b˙
a - ra - la - lo a - ra - la - lo a - ra - la - li a - ra - la - lo
b
he o
he o
Uœ œ œ U œ œ œ œ œ œ Uœ
b
bb œ œ œ œ œ œ bU
œ Uœ œ œ œ b œ6 œ œ U .. Ó
V œ˙ ˙
a e
u he.
b ..
a e he.
Vb b w w w ∑ ∑
a.
? bb w w w ˙ ˙ .. ˙
a.
b Ó
ho! he.
ho! he.
209
7. varali varale@@@@@
Varali varale
ferxulis tempiT - Andante

II choir
œ œ œ
hei!
b ˙. œ œ œ œ œ œ
V b b b 34
œ œ
I choir
œ œ ˙˙ ..
hei!
˙
3
˙.
hei! va - ra - li va - ra - le va - ri da va - ra - le
hei! va - ra - li va - ra - le va - ri da va - ra - le
b 3
V b bb 4 ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
va - ra - li va - ra - le va - ri da va - ra - le
? b b b 34 ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
b
hei! I choir
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ
II choir
œ œ
V b bb œ œ ˙˙ ..
hei!
˙
3
˙.
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
? bb b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
b
hei!
II choir
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ
I choir
˙
V b b b .. œ œ ˙˙ ..
hei!
˙
3
˙.
1.@@Se - mog - xe - dav da mzes ga - da - reb he!
1.@Se - mog - xe - dav da mzes ga - da - reb he!
b
V b b b .. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ bœ ˙ ˙.
1.@@Se - mog - xe - dav da mzes ga - da - reb he!
1.@Se - mog - xe - dav da mzes ga - da - reb he!
? b b b .. œ œ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙.
b
210
I choir
hei!
œ œ œ
bbbb œ œ œ ˙ œ œ œ
II choir
œ œ ˙˙ .. ..
hei!
˙
3
V ˙.
Se - mog - xe - dav da mzes ga - da - reb he!
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ bœ ˙ ˙.
..
? bb b œ œ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙. ..
b
œ œ œ œ œ
I-II choir
bbbb œ œ œ œ œ œ œ
3
œ ˙ ˙˙ ..
V ˙.
va - ra - li va - ra - le va - ri da va - ra - le.
b ˙.
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ bœ ˙ ˙.
? bb b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙. ˙.
b
1. Semogxedav da mzes gadareb he! 1. Semogxedav da mzes gadareb he!

2. indoeT qveynidan mosulsa he! 2. indoeT qveynidan mosulsa he!
3. gevxar Tval-margalits ufasos he! 3. gevxar Tval-margalits ufasos he!
4. mTvares (da) badrsa amosulsa he! 4. mTvares (da) badrsa amosulsa he!
211
8. mxedruli@@@@
Mkhedruli
marSiseburad - Tempo di marcia
### 4 I choir
∑ œ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ. œ œ œ ˙
V 4 J J J J J J R J J
va - ra - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
f
### 4 œ . j j œ . œ œ œj ˙
va - ra - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
œ œ œ
V 4 J œ œ œ œ œ œ œ Jœ œJ J œJ œ J R J
va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
? # # # 44 ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . œ œ œJ ˙
J J J J J J J R J
### œ . œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
II choir
œ ∑ J J
V J ˙ J J
he! va - ra - la - le va - ra - le va - ra - le
he! va - ra - la - le va - ra - le va - ra - le
# # j œ.
V # œ. œ ˙ œ œ
J œ œ œ œ œ œ
J
œ
J
œ
J
œ œ œ
R R J
œ
J
œ
he! va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - la - li da va - ra - le
he! va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - la - li da va - ra - le
? ### œ . œ ˙ ˙.. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J
he! va - ra - le va - ra - le
he! va - ra - le va - ra - le
### œ . œ œ œj ˙ j
I choir
∑ œ œ œ œ
V J R J œ. œ ˙
va - ri va - ra - le he! gvi - xa - ri - an
va - ri va - ra - le he! gvi - xa - ri - an
# # j r j j œ.
V # œ . œ œ œj ˙ œ. œ ˙ œ œ
J œ œ œ œ œ œ
va - ri va - ra - le he! 1.@mov - di - varT mo - gvi - xa - ri - an
va - ri va - ra - le he! 1.@mov - di - varT mo - gvi - xa - ri - an
? ### œ . œ œ œ ˙ œ. œ ˙ ˙. œ œ œ œ œ
J R J J J
he!
he!
212
# # œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ
V # J J J J J J J R J œJ ˙ œ.
II choir
œ ∑
J ˙
va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
### j j œ œ œ œ œ œ . œ œ œj ˙ j œ. œ œ
V œ œ J J J J J R J œ. œ ˙ J œ
va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he! mogv - yavs de - da -
va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he! mogv - yavs de - da -
? ### œ œ œ œ œ œ œ œ . œ œ œJ ˙ œ. œ ˙ ˙.. œ
J J J J J J J R J J J
he!
he!
### œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œj ˙
V J Jœ œ J J œ.
J R J œ.
j
œ ˙
li xo - xo - bi va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
li xo - xo - bi va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
# # j r j j
V # œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J R R J J œ . œ œ œj ˙ œ. œ ˙
li xo - xo - bi va - ra - la - li da va - ra - le va - ri va - ra - le he!
li xo - xo - bi va - ra - la - li da va - ra - le va - ri va - ra - le he!
? ### œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ Jœ ˙ œ. œ ˙
J J J J J R J J
va - ra - le va - ra - li
va - ra - le va - ra - li
### . œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙
J J J J J J œ
I choir
V . ∑ J R J J
ba ve - ra - vin va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
ba ve - ra - vin va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
# # œ. j j œ œ . œ œ œj ˙
V # .. œ œ
J œ œ œ œ œ œ œ œJ Jœ J œJ œ J R J
2.@ver Se - ed - re - ba ve - ra - vin va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
2.@ver Se - ed - re - ba ve - ra - vin va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le
? # # # .. ˙. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙
J J J J J J J R J J
he!
he!
213
### œ . œ œ œ œ œ œ
J Jœ œ J Jœ œ
II choir
V œ ˙ ∑
J
he! mor - Tu - lo - biT va - ra - le va - ra - le
### j œ.
he! mor - Tu - lo - biT va - ra - le va - ra - le
V œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ. J J J J J
he! verc sa - xiT verc mor - Tu - lo - biT va - ra - le va - ra - le
œ ˙ ˙..
he! verc sa - xiT verc mor - Tu - lo - biT va - ra - le va - ra - le
? ### œ . J œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J
he!
he!
### œ . j j .. œ . œ œ œ œ
2. 3. I-II choir
V œ œ œ ˙ œ ˙ œ œ œ
J R J œ. J
va - ri va - ra - le he! va - ra - la - li va - ra - la - le
# # j r j j .. œ .
œ œ œj ˙
V # œ. œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ
œ. J
? ### œ . œ ˙ œ. œ ˙ .. œ . œ œ œ œ
œ œ J J J œ œ œ œ
J R J
# # œ fU
r a l l e n.
œ œ œ œ œ œ œ. œ œ
V # J J J J J J J R J œ
J ˙ œ. œ
J ˙
# # j j œ j j f U˙
V # œ œ œ
J
œ
J J œ
J œ œ.
J
œ œ
R J œ ˙ œ. œ
? ### œ œ ˙ œ. œ f U˙
œ œ œ œ œ œ œ. œ œ J J
J J J J J J J R J
1. movdivarT mogvixarian 1. movdivarT mogvixarian

mogvyavs dedali xoxobi mogvyavs dedali xoxobi
2. ver Seedreba veravin 2. ver Seedreba veravin
verc saxiT verc morTulobiT verc saxiT verc morTulobiT
3. nestan-darejans waagavs 3. nestan-darejans waagavs
Zvirfasi mokazmulobiT Zvirfasi mokazmulobiT
214
9. gamosaRviZebeli@@@@
Gamosaghvidzebeli
survilebisamebr - Ad libitum
b f œ> Uœ U œ œ œ œ Rœ œ œ
b b œ œ œ œ œ œ œœ 44 Œ œ œ œ œ œ œ œR œ œ œ
V b
6
R R J J J R J R R J R R R
he Cven sam - ni Se - vi - kri - fe - niT sa - zRvar - sa mux - ra - ni - sa - sa
he Cven sam - ni Se - vi - kri - fe - niT sa -zRvar -sa mux - ra - ni - sa - sa
b 44
V b bb ∑ ∑ ∑
? bb b ∑ 44 ∑ ∑
b
b r œ œ œ œ œ œ Rœ œ œ
V b b b œ Rœ œ œ œ œ œ œ œ œ œœœ
5
J J J R R J R R J R R R R R R
pu - ri vTxo - veT da gvaW - mev - dnen gvaW - mev - dnen Tav -Tu - xi - sa - sa ar - xa - la- lo e
pu - ri vTxo - veT da gvaW-mev - dnen gvaW -mev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa ar - xa - la - lo e
b
V b bb ∑ ∑
? bb b ∑ ∑
b
b œ. œ œ œ œ 24 œj 44
V b bb Ó J R J
∑ œ.
a - ru - la - lo he
˙ œ œ œ œ œ œ Uœ .
a - ru - la - lo he
bbbb ˙ . Œ 24 œ œ. 44
5
V J
hai! he! [he]
hai! he! [he]
? bb b ˙ ˙ w 24 ˙ 44
b
215
b
V b b b 44 ∑ ∑
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œj ˙
V b b b 44 R R J J J R R œ œ œ œ
J R R J J J J
pu - ri vTxo - veT da gva - Wa - mes gvaW - mev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
pu - ri vTxo - veT da gva - Wa - mes gvaW - mev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
? b b b 44 w œ. œ ˙
b J
Uœ œ
bœ nœ œ œ œ œ œ œ bœ œ
b œœœœ œ œ œ œ
V b bb Ó
7
œ R R J J J R R J R R J
he! pur - sa vTxov - diT da gvaW - mev - dnen gvaW - mev - dnen
he! pur - sa vTxov - diT da gvaW - mev - dnen gvaW - mev - dnen
b
V b bb w ∑
he!
? bb b w w
he!
b œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œj b œj ˙ 24 œ 44
V b bb R R R R w
œ œ
Tav -Tu - xi - sa - sa ha - a - ra -lo he! he!
œ œ œ œ œ œ
Tav - Tu - xi - sa - sa ha - a - ra - lo he! he!
b 24 44
V b bb ∑ ∑ œ œ œ
he he!
w œ
he he!
? bb b œ bœ ˙ w 24 ˙ 44
b
216
b 24 œj œ . 44 œ œ œ5 œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b b b 44 ∑ J J J J J J J J
[he] he wyal - sa vTxov-diT da gvas - mev - dnen
24 œj œ .
[he] he wyal - sa vTxov - diT da gvas - mev - dnen
b œ œœœ ˙ 44
V b b b 44 ∑ œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
he wyal - sa vTxov-diT da gvas - mev - dnen
he wyal - sa vTxov - diT da gvas - mev - dnen
? b b b 44 w 24 ˙ 44 w œ œ œ œ œ œ œ œ
b J J J J J J J J
b b b b œ œ œ œ œ œ œ Uœ 34 ˙ œ nœ ˙ ˙ œ œ ˙
V J J J J J J J J
Rvi - no - sa la - lis - fri - sa - [sa] aq Sev - wyvi - toT es sim - Re - ra
b b b œ œ œj œj œj œj œj Uj 3
V b œ 4 ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
J J
? b b b œ œ œ œ œ œ œ UœJ
34 ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
b J J J J J J J
1)
b
V b bb ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
To - rem Zli - er grZe - li a - ris a - de bi - Wo
b
V b bb ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
? bb b ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
b
1) an `gavaRviZoT moZme, mTvrali~. (g. svaniZe)
217
b
V b bb ˙ œ œ ˙ œ œ ˙
1)
n˙ ˙ œ œ ˙
Zi - lis gu - dav gza di - di gvaqvs ga - sa - va - li.
b
V b bb ˙ œ œ n˙ ˙ bœ œ ˙ ˙ œ œ ˙
? bb b ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙
b
Cven samni SevikrifeniT, Cven samni SevikrifeniT,

sazRvarsa muxranisasa, sazRvarsa muxranisasa,
puri vTxoveT da gvaWmevdnen, puri vTxoveT da gvaWmevdnen,
gvaWmevdnen TavTuxisasa, gvaWmevdnen TavTuxisasa,
pursa vTxovdiT da gvaWmevdnen, pursa vTxovdiT da gvaWmevdnen,
wyalsa vTxovdiT da gvasmevdnen, wyalsa vTxovdiT da gvasmevdnen,
Rvinosa lalisfrisasa. Rvinosa lalisfrisasa.
aq SevwyvitoT es simRera, aq SevwyvitoT es simRera,
Torem Zlier grZeli aris. Torem Zlier grZeli aris.
ade, biWo! Zilis gudav, ade, biWo! Zilis gudav,
gza didi gvaqvs gasavali. gza didi gvaqvs gasavali.
gagrZeleba:
kodel ninosTan wagiyvanT,2) kodel ninosTan wagiyvanT,

Tu rame gaqvs satkivari; Tu rame gaqvs satkivari;
erT kviraze gagasaRebs erT kviraze gagasaRebs
nu geqneba misi javri! nu geqneba misi javri!
Tu ar gamoiRviZa ityvian!
leibi vTxoveT dagviyes, leibi vTxoveT dagviyes,

baliSic yurTukisao baliSic yurTukisao
dila adrian wavideT dila adrian wavideT
dardi gvaqvs Sari gaCsao da sxva. - dardi gvaqvs Sari gaCsao etc.
(am ukanasknel taeps
ityvian dasawyisis kiloze).
1) àq Sewydeba. zogan 4 muxls amboben. damokidebulia mTqmelis survilze~. (g. svaniZe)
2) `kodeli nino mkiTxavi yofila~. (g. svaniZe)
218
10. sufruli@@@@@@
(gamosaRviZebeli)
Supruli
zomierad - Moderato
b
V b b b 34 ∑ ∑ ∑ ∑
b 3 œ œ œ œ œ œ œ œ
V b bb 4 ˙ œ œ ˙ œ œ ˙ œ
3
J
3
J J J J J J J
a e Cven sam - ni Se - vi - ya - re - niT
a e Cven sam - ni Se - vi - ya - re - niT
? b b b 34 ∑ ∑ ∑ ∑
b
b
V b bb ∑ ∑ ∑
b U j œ3 œ œ3 œ
V b b b œJ œ3 œ œ œ œ œ3 œ œ œ œ œ œ J œ œ œ J J J
J J J J J J J J J J
sa - zRvar - sa mu - xra - ni - sa - sa pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev - dnen
sa- zRvar -sa mu - xra - ni - sa - sa pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev-dnen
? bb b ∑ ∑ ∑
b
b ˙.
V b bb ∑ ∑
he
U he
b œ. œ œ œ3 œ
V b b b œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ
J J J œ œ R
3
J J
3
J J J J J
3
J J
gva - Wmev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa ar - xa - la - le a - ru -la - lo
gva - Wmev-dnen Tav - Tu - xi - sa - sa ar - xa - la - le a - ru - la - lo
? bb b ∑ ∑ ˙.
b
he
he
219
b œ. œ
V b bb J R œ œ œ ∑ œ œ œ œ œ
a - ru - la - lo he
œ œœœ œ œ œ œ œ œ U
a - ru - la - lo he
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ ∑
3 5
he he
he he
? bb b ˙ . ˙. ˙.
b
œ U
rallentando
b b œ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ 24 ˙ 34
V b b .. J J œ œ3 œ œ
3
J
3
J J J J J J J J J J
pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev - dnen gva - Wmev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
24 U˙
pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev-dnen gva - Wmev-dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
b œ œ j j j 34
V b b b .. œJ Jœ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ Jœ œ
3 3
J J
3
J J J J J J
pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev - dnen gva - Wmev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
24 U˙
pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev-dnen gva - Wmev-dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
? b b b .. ˙ . ˙ œ œJ 34
b J
U
œ b œ œ7œ U œ œ3 œ œ œ b Jœ œ
b œ œ œ œ œ œj
V b b b 34 Œ
œœœœ œ œ3 œ
3 3
J J J J J J J J J J J J J J
he pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev - dnen gva - Wmev - dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
he pur - sa vTxov - diT da gva - Wmev-dnen gva - Wmev-dnen Tav - Tu - xi - sa - sa
b 3
V b bb 4 ∑ ∑ ∑
? b b b 34 ˙ . ˙. ˙.
b
he
he
220
U
b œ œ3 œ œ œ bœ œ œ œ œ3 œ œ œ œ œ3 œ œ . œR œ œ Uœ œ
V b bb J
3
J J J J J J J J J J J J J J J J
wyal - sa vTxov -diT da gvas - mev - dnen Rvi - no - sa la - lis - fri - sa - sa a - ru- la - lo
wyal - sa VTxov - diT da gvas - mev - dnen Rvi - no - sa la - lis - fri - sa - sa a - ru - la - lo
b
V b bb ∑ ∑ ∑
? bb b ˙ . ˙. ˙.
b
U œ œ œ U
1.
b œ.
V b bb œ œ œ bœ œ ∑ J R œ ˙. ..
a - ru -la - lo he
œ
nœ . R œ œ UœJ U
a - ru - la - lo he
b
V b bb ∑ Œ J œ œ œ œ œ œ œ œ œ ..
a - ru -la - lo he he
? bb b ˙ œ bœ U
a - ru - la - lo he he
œ ˙. ˙. ˙. ..
b
he
he
b ˙. 5 œ œ œ œ œ 4 œ œ ˙ 3 œ 5
V b bb
2.
4 4
œœ
4 ˙ 4
he lo - gins vTxov-diT da gva - wven - dnen
he lo - gins vTxov - diT da gva - wven- dnen
b
V b bb ˙ . 45 œ œ œ œ œ œ 44 œ œ œ œ œ œ 34 œ œ œ ˙ 45
he lo - gins vTxov-diT da gva - wven - dnen
he lo - gins vTxov - diT da gva - wven- dnen
45 œ
44 œ 34 ˙ .
? bb b ˙ .
b
œ œ œ œ œ œ œ 45
221
b œ 34 ( ˙˙ )
V b b b 45 œ 23
œ œ œ œ ˙ ˙ ˙ Œ
ba - liS - sa yur - Tu - ki - sa - sa he.
b 5
23 ˙
34
V b bb 4 œ œ œ œ œ œ ˙ ˙ ˙ Œ
? b b b 45 œ ˙
23 ˙
œ œ œ œ ˙ 34 ˙ Œ
b
Cven samni SeviyareniT Cven samni SeviyareniT

sazRvarsa muxranisasa, sazRvarsa muxranisasa,
pursa vTxovdiT da gvaWmevdnen, pursa vTxovdiT da gvaWmevdnen,
wyalsa vTxovdiT da gvasmevdnen wyalsa vTxovdiT da gvasmevdnen
Rvinosa, lalisfrisasa, Rvinosa, lalisfrisasa,
logins vTxovdiT da gvawvendnen, logins vTxovdiT da gvawvendnen,
baliSsa, yurTukisasa. baliSsa, yurTukisasa.
222
11. ramdenjer miTqvams balRebo@@@@@@
Ramdenjer mitkvams balghebo
SekavebiT - Moderato
b
V b 24
I choir
∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b 2 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ
Vb 4 J J J J J J œ
J
œ
J J J J J œ. ‰
ram - den - jer mi - Tqvams bal - Re - bo nu Rre - cavT sim - Re - reb - sa - o
ram - den - jer mi - Tqvams bal - Re - bo nu Rre - cavT sim - Re - reb - sa - o
? b b 24 ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b œ. œ œ œ œ. œ œ
Vb J J œ ∑ ∑
va - ra - la - li va - ra - la - lo
b œ. œ œ œ. œ œ œ œ œ œJ œ œ
Vb J œ J œ œ œ
J J J J J
va - ra - la - li va - ra - la - lo nu Rre - cavT sim - Re - reb - sa -
va - ra - la - li va - ra - la - lo nu Rre - cavT sim - Re - reb - sa -
? bb œ . œ
J
œ œ œ. œ œ œ œ
J
œ
J
œ
J
œ
J œ œ œ
J J J
œ. œ œ œ. œ
bb œ œ
II choir
V ∑ ∑ J J œ ∑
b œ. œ œ œ œ. œ œ œ. œ œ. œ
V b (œ) J J œ J œ œ J
o!
o!
va - ra - lo da va - ra - la - li va - ra - la - lo nu Rre -
va - ra - lo da va - ra - la - li va - ra - la - lo nu Rre -
? bb œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ
J J J J
223
b œ œ œ œ œ œ œ. nœ nœ œ
Vb ∑ Œ J
Re - reb - sa - o he! sim - Re - ras swo -
Re - reb - sa - o he! sim - Re - ras swo -
b œ œ œ œ
Vb œ œ œ Œ ∑ ∑
cavT sim - Re - reb - sa - o he!
cavT sim - Re - reb - sa - o he!
? bb œ œ œ œ œ œ œ Œ ˙ ˙
he!
he!
b œ nœ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ nœ œ
œ œ J
Vb
re Tqma un - da sim - Re - ras swo - re Tqma un - da
re Tqma un - da sim - Re - ras swo - re Tqma un - da
b ∑ ∑ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ
Vb J
sim - Re - ras swo - re Tqma un - da
œ œ œ œ
sim - Re - ras swo - re Tqma un - da
? bb ˙ ˙ œ. œ
J
œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ bœ
bb œ.
I-II choir
J œ œ œ ˙
V J
Se - xma - tkbi - le - ba xmeb - sa - o va - ra - lo
b œ œ bœ œ. œ j
Vb œ œ J œ œ œ. œ ˙
œ
? bb œ œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ
J J
224
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
Vb J œ
Se - xma - tkbi - le - ba xmeb - sa - o he!
b œ œ œ œ. œ
Vb œ œ J œ œ ˙
? bb œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙
J
ramdenjer miTqvams balRebo, ramdenjer miTqvams balRebo,

nu RrecavT simRerebsao, nu RrecavT simRerebsao,
simReras swore Tqma unda, simReras swore Tqma unda,
Sexmatkbileba xmebsao. Sexmatkbileba xmebsao.
mama-papuri hangebi, mama-papuri hangebi,
sufrasa amSvenebsao, sufrasa amSvenebsao,
Tqven ki uSnoda gahkiviT, Tqven ki uSnoda gahkiviT,
aqa-iq CahkravT xmebsao. aqa-iq CahkravT xmebsao.
ufrosebs yuri waugdeT, ufrosebs yuri waugdeT,
gaswavliT simRerebsao! gaswavliT simRerebsao!
"hopuna" "tah! tas" ara hgavs, "hopuna" "tah! tas" ara hgavs,
"gvibrZane", "mayruls", "Wonasa", "gvibrZane", "mayruls", "Wonasa",
yvela es didi ganZia, yvela es didi ganZia,
hgavs margalitis konasa. hgavs margalitis konasa.
225
12. anduryafansa da maCabelze@@@@@@
Andurqapansa da Machabelze
mkvircxlad - Vivo
b œ œ œR œ œ œ j œ œ œ œ œj
V b 24 J
œ œ œ
I soloist
R R J œ R R R J œ œ Jœ œ œ
J J J J J J
hoi de - lav di - lav de- lav na - ni - na - na 1.@an - dur - ya - fan sa - na - di - rod
? b b 24 ˙ ˙
hoi de - lav di - lav de - lav na - ni - na - na 1.@an - dur - ya - fan sa - na - di - rod
œ œ œ œ œ œ œ œ
Bass J J J J J J J J
he
he
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
II soloist
Vb J R R J œ R R R Rœ Jœ œ J J J œ œ œ œ œ œ
J J J J J J
hoi de - lav di - lav de - lav na - ni - na - na os - ma - le - Ti Seh - ya - ra - o
? b b œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
hoi de - lav di - lav de - lav na - ni - na - na os - ma - le - Ti Seh - ya - ra - o
R R J J R R R R J J œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J J
b œ œ œR œ œ œ j œ œ œ œ œj
I soloist
œ œ œ œ œ
Vb J R R J J R R R J œ
J œ œ
J J œ œ
R R J J
hoi de - lav di - lav de - lav na - ni - na - na jix - vi moh - kla (da) je - ra - ni - ca
? b b œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
hoi de - lav di - lav de - lav na - ni - na - na jix - vi moh - kla (da) je - ra - ni - ca
R R J J R R R R J J œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J J
œ. œ œ œ œ œj .. ˙
1. 2. 3. 4. 5. Fine
II soloist
Vb J R R J œ R R R Rœ œJ Jœ J R J J
J J J
hoi de -lav di - lav de- lav na - ni - na - na i - rem - ma ki das - ca - ra - o he.
? b b œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .. ˙
hoi de - lav di - lav de - lav na - ni - na - na i - rem- ma ki das - ca - ra - o he.
R R J J R R R R J J œ. œ œ œ œ œ
J R J J J J J J
226
1. anduryafan sanadirod 1. anduryafan sanadirod
osmaleTi Sehyarao, osmaleTi Sehyarao,
jixvi mohkla, jeranica, jixvi mohkla, jeranica,
iremma ki dascarao. iremma ki dascarao.
2. Camomexsen maCabelo, 2. Camomexsen maCabelo,

nu xar cudi-masxarao, nu xar cudi-masxarao,
cxeni-cxensa ar mixalo, cxeni-cxensa ar mixalo,
ar momikla `jafarao~. ar momikla `jafarao~.
3. maCabelma gaaqana, 3. maCabelma gaaqana,

cxeni-cxensa uxalao, cxeni-cxensa uxalao,
anduryafan gadmovarda, anduryafan gadmovarda,
Tavi qvasa axalao. Tavi qvasa axalao.
4. dedas kaci miuvida, 4. dedas kaci miuvida,

anduryafan momkvdarao, anduryafan momkvdarao,
anduryafans ra mohklavda, anduryafans ra mohklavda,
Tu ar RviniT damTvralao. Tu ar RviniT damTvralao.
5. samSoblos orgulobisTvis 5. samSoblos orgulobisTvis

gaxda qveynis masxarao, gaxda qveynis masxarao,
is iseTi kaci iyo, is iseTi kaci iyo,
jandabas Tu momkvdarao. jandabas Tu momkvdarao.
227
13. buqna Woto@@@@@@
Bukna ch'oto
cocxlad - Animato
f
b 2
V 4 . œ
. œ œ œr œ œ
j
œ
j .. .. œ .
J
œ œ
R J
œ
J œ œr œ œ
j
œ
j ..
R J R J
hai hui bu - q - na Wo - to i - Ta - ma - Se bu - q - na Wo - to
? b 24 ..f ˙
hai hui bu - q - na Wo - to i - Ta - ma - Se bu - q - na Wo - to
˙ .. .. ˙ ˙ ..
[
he he
] he he
he he he he
V b .. Jœ . œ œ œ œJ œ œr œ œ
j
œ
j .. .. b œ œ œ œ œ œ œ œr œ œ
j
œ
j ..
> >
R R J J J R J
da - u - a - re bu - q - na Wo - to da - i - gri - xe bu - q - na Wo - to
? b .. ˙ j œ œ .. .. ˙ œ. œ
da - u - a - re bu - q - na Wo - to da - i - gri - xe bu - q - na Wo - to
œ ‰ J J J ..
>
he he he
he he he
œ. j > œ œr œ j
V b .. J œ œ œ œ œ œ œ œj .. .. œJ . œ
R
œ
J œ œ œj ..
>
R J J R R J J R J
pi - ri Cven - sken bu - q - na Wo - to pa - tar -Zlis - ken bu - q - na Wo - to
? b .. ˙ œ œ œj œ œ .. .. ˙ œ. œ
pi - ri Cven - sken bu - q - na Wo - to pa - tar - Zlis - ken bu - q - na Wo - to
R R J J J ..
he [he]
he [he]
U
V b .
. œ œr œ
> j
œ œj œ œr œ
R
> j
œ œj .. œ œ œ œr œ j
œ œj ˙
R J J R J
bu - q - na Wo - to bu - q - na Wo - to hai, hui, bu - q - na Wo - to he.
? b .. ˙
bu - q - na Wo - to bu - q - na Wo - to hai, hui,
r r j j j
bu - q - na Wo - to
U˙
he.
˙ .. œ œ œ œ œ œ œ
ha! he
ha! he
1. hai, hui buqna Woto 1. hai, hui buqna Woto

2. iTamaSe buqna Woto 2. iTamaSe buqna Woto
3. dauare buqna Woto 3. dauare buqna Woto
4. daigrixe buqna Woto 4. daigrixe buqna Woto
5. piri Cvensken buqna Woto 5. piri Cvensken buqna Woto
6. patarZlisken buqna Woto 6. patarZlisken buqna Woto
7. buqna Woto, buqna Woto 7. buqna Woto, buqna Woto
8. hai, hui, buqna Woto 8. hai, hui, buqna Woto
228
14. buqna Woto@@@@@@
(saxumaro cekva)
Bukna ch'oto
r r
V b 24 œ œ œj . œ œj .
I Soloist II Soloist
œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J
hai hui buq - na Wo - to! hai hui buq - na Wo - to!
hai hui buq - na Wo - to! hai hui buq - na Wo - to!
? b 24 ∑ ∑ œ œ œ œ œ b œJ .
Bass
J J R
hai hui buq - na Wo - to!
hai hui buq - na Wo - to!
r r
œ œj . œ œj .
V b œJ . œ œ œ.
R R J œ œ œ
J
œ.
J
œ œ œ.
R R J œ œ œ
J
i - Ta - ma - Se buq - na Wo - to! i - Ta - ma - Se buq - na Wo - to!
i - Ta - ma - Se buq - na Wo - to i - Ta - ma - Se buq - na Wo - to
?b œ ‰ Œ ∑ œ. œ œ œ. œ œ œ bœ .
J J R R J J J R J
he i - Ta - ma - Se buq - na Wo - to!
he i - Ta - ma - Se buq - na Wo - to
r r
œ œ œ. œ œj . œ œR œ . œ œj .
V b œJ . R R J œ œ œ
J
œ.
J R J œ œ œ
J
da - u - a - re buq - na Wo - to! da - u - a - re buq - na Wo - to!
da - u - a - re buq - na Wo - to da - u - a - re buq - na Wo - to
?
b œJ ‰ Œ ∑ œ. œ œ œ. œ œ œ bœ .
J R R J J J R J
he da - u - a - re buq - na Wo - to!
he da - u - a - re buq - na Wo - to
r r
œ œ œ œj . œ œ œ œj .
Vb J œ
J J œ
J
œ œ œ
J J œ
J J œ
J
œ œ œ
J
buq - na, buq - na, buq - na Wo - to! buq - na, buq - na, buq - na Wo - to!
buq - na buq - na buq - na Wo - to buq - na buq - na buq - na Wo - to
? œ ‰ Œ ∑ œ œ œ œ œ œ œ bœ
b J J J J J J J
he buq - na, buq - na, buq - na Wo -
he buq - na buq - na buq - na Wo -
229
œ. œ.
I Soloist
nœ œ. œ œ. œ œ œ. œ œ. œ
Vb J J J œ œ œ. J J J œ œ œ.
he he he he he he he he
Vb ˙ ˙
II Soloist
˙ ˙ œ œ œ. ˙ ˙ œ œ œ.
˙ œ œ œ. ˙ œ œ œ.
?b ˙ ˙ ˙ ˙
V b œJ . œ œ œ.
R R J
œ.
J R
œ.
J
œ œ œ.
R R J
œ.
J R
pa - tar - Za - li mor - cxvi a - ris, pa - tar - Za - li mor - cxvi - a - ris,
pa - tar - Za - li mor - cxvi a - ris, pa - tar - Za - li mor - cxvi - a - ris,
?b ∑ ∑ œ. œ œ œ. œ. œ œ b Jœ .
J R R J J R R
pa - tar - Za - li mor - cxvi - a - ris,
pa - tar - Za - li mor - cxvi - a - ris,
V b œJ . œ œ œ.
R R J
œ.
J R
œ.
J
œ œ œ.
R R J
œ.
J R
Tva - le - bi aqvs gi - Sri - sa - o, Tva - le - bi aqvs gi - Sri - sa - o,
Tva - le - bi aqvs gi - Sri - sa - o, Tva - le - bi aqvs gi - Sri - sa - o,
?b œ ‰ Œ ∑ œ. œ œ œ. œ. œ œ bœ .
J J R R J J R R J
he Tva - le - bi aqvs gi - Sri - sa - o,
he Tva - le - bi aqvs gi - Sri - sa - o,
r r
œ Rœ Jœ . œ œj . œ Rœ œJ . œ œj .
V b œJ . R
œ œ œ
J
œ.
J R
œ œ œ
J
ta - nis - rxe - va, moq - ni - lo - ba, ta - nis rxe - va, moq - ni - lo - ba,
ta - nis - rxe - va, moq - ni - lo - ba, ta - nis rxe - va, moq - ni - lo - ba,
?b œ ‰ Œ ∑ œ. œ œ œ. œ œ œ b Jœ .
J J R R J J J R
he ta - nis rxe - va, moq - ni - lo - ba,
he ta - nis rxe - va, moq - ni - lo - ba,
230
r r
œ œj . œ œj .
V b œJ . œ œ œ.
R R J œ œ œ
J
œ.
J
œ œ œ.
R R J œ œ œ
J
Zi - re - u - li if - ni - sa - o! Zi - re - u - li if - ni - sa - o!
Zi - re - u - li if - ni - sa - o! Zi - re - u - li if - ni - sa - o!
?b œ ‰ Œ ∑ œ. œ œ œ. œ œ œ bœ .
J J R R J J J R J
he Zi - re - u - li if - ni - sa - o!
he Zi - re - u - li if - ni - sa - o!
r r
œ œ œ œj . œ œ œ œj .
Vb J œ
J J œ
J
œ œ œ
J J œ
J J œ
J
œ œ œ
J
buq - na, buq - na, buq - na Wo - to! buq - na, buq - na, buq - na Wo - to!
buq - na buq - na buq - na Wo - to! buq - na buq - na buq - na Wo - to!
?b œ ‰ Œ ∑ œ œ œ œ œ œ œ b œJ .
J J J J J J J R
he buq - na, buq - na, buq - na Wo - to!
he buq - na buq - na buq - na Wo - to!
œ . nœ œ . œJ œ. œ œ . Jœ
I Soloist
Vb œ . œJ œ œ œ. œ . Jœ œ œ œ.
J J ˙ ˙ œ Œ
he he he he he he he he he.
Vb ˙ ˙ œ œ œ. ˙ ˙ œ œ œ. œ Œ
II Soloist
˙ ˙ ˙ ˙
˙ œ œ œ. ˙ œ œ œ.
?b ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ Œ
hai hui buqna Woto! hai hui buqna Woto!

iTamaSe buqna Woto! iTamaSe buqna Woto!
dauare buqna Woto! dauare buqna Woto!
buqna, buqna, buqna Woto! buqna, buqna, buqna Woto!
patarZali morcxvi aris, patarZali morcxvi aris,
Tvalebi aqvs giSrisao, Tvalebi aqvs giSrisao,
tanis rxeva, moqniloba, tanis rxeva, moqniloba,
Zireuli ifnisao! Zireuli ifnisao!
buqna, buqna, buqna Woto! buqna, buqna, buqna Woto!
he he he he he. he he he he he.
231
15. orovela@@@@@@
(mokle)
Orovela
survilisamebr - Ad libitum
U
œ œ œ œ œ œ œ œ Uœ œ œ œ œ œ3 œ œ
b b œ ˙
3
b
V bb ≈ R R R R R R R
ha ku - davs dav - klav da tyavs gav - xdi
ha ku - davs dav - klav da tyavs gav - xdi
? bb b ∑
bb
U
œ U Uœ
œ œ œ œ œ œ œ U Uœ Uœ
V bbbb b ∑ œ
ho ho i
˙ ˙. Uœ Uœ Uœ
ho ho i
œ œ œ U
œ
? bb b
bb
ho.
ha
œ œ œ œ œ œ œ 6 œ œ œ >œ U
b œ œ.
V b bbb J J œ œ œ w Ó
J
> > > >
ho.
U
ho.
˙. w
? bb b w œ Ó
bb
kudavs davklav da tyavs gavxdi. kudavs davklav da tyavs gavxdi,

is maWmevs, is masazrdovebs, is maWmevs, is masazrdovebs,
is mixdis valsa - vasmsao, is mixdis valsa - vasmsao,
dunia Semoviaro, dunia Semoviaro,
ver vnaxav mis badalsao! ver vnaxav mis badalsao!
da sxva
232
16. orovela@@@@@@
(mokle)
Orovela
dinjad - Andante
b
V b bb ∑ ˙.
he
b
he
V b bb ∑ ∑
? b b b œ œ œ œ œ œJ œ œ Jœ>
R R
œ œ œ>
R R J œ œ œ
R R J œ œ œ Uœ . . Uœ ˙.
R R R
5 >
b
he hei e - he hei e - he hei e - he hei e - he he! he
he hei e - he hei e - he hei e - he hei e - he he! he
b
V b bb w œ ˙
U
he he
b b b œ œ œ œ œ œ œ Uœ œ n œ œ œ œ œ b œ œ œ
he he
V b R R R R R R R R œœ ˙
œ Uœ
ku - dav Ce - mo mar - Ce - ne - lo he
œ œ œ œ œ œ
ku - dav Ce - mo mar-Ce - ne - lo he
? bb b w œ R R R R R R R R
b
he guT - nis ma - Zug - Zu - ge - be - lo
he guT - nis ma - Zug - Zu - ge - be - lo
b
V b bb ˙ . ˙ w
he
b œ œR œR n œR œ . œ œ Uœ .
he
V b bb ˙. ˙ œ R R J
ku - dav Ce - mo mar - Ce - ne - lo
œ œ œ œ >œ œ œ U
œ œ Uœ . .
ku - dav Ce - mo mar - Ce - ne - lo
? bb b œ w
b R
he
he
233
b
V b bb w w œ
Ó
U U
b b b b œ> œ œ >œ œ œ œ> œ œ Uœ b œ œ œ U
œ Rœ R Rœ R R Rœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ r œ . .
>
V R R œ
guT - nis ma - Zug - Zu - ge - be - lo
guT - nis ma - Zug-Zu - ge - be - lo
? bb b w w œ ˙
b
b bbb œ œ œ œ œ œ œ U œ œ œ b œ œ œ œ œ œ Rœ Rœ œR œR Rœ œR œ
V R R R R R R R œR œ n œ R R
ku - dav Ce - mo mar - Ce - ne - lo guT - nis ma - Zug - Zu - ge - be - lo
b
ku - dav Ce - mo mar - Ce - ne - lo guT - nis ma - Zug-Zu - ge - be - lo
V b bb w œ ˙
he
he
? bb b w œ ˙
b
U U
b
V b b b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œr œ . . w ˙. œ œ œ œ œ œ œ bœ ˙ Ó
he! he he he he he.
b U U
he! he he he he he.
V b bb ˙ . ˙ w ˙. œ œ œ œ œ œ œ bœ ˙ Ó
he he he he he he.
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. U Uœ ˙
he he he he he he.
? bb b ˙ . ˙ w œ Ó
b
he
he
kudav, Cemo marCenelo, kudav, Cemo marCenelo,

guTnis maZugZugebelo. guTnis maZugZugebelo.
234
17. heri ega - heg-hega@@@@@@
Heri ega - Heg-hega
cqvitad - Allegro
œ. œ œ œ3 œ œ . œ œ œ
I soloist II soloist
b œ J Rœ œJ œJ œ œJ œ œ œ.
V b b 44
œ œ
R œJ œ
3
J J J J J R J J
he - he he - ri e - ga a - ba mka - Si ga - mom - ca - de e he - ri e - ga
˙ œ. œ œ œ
he - he he - ri e - ga a - ba mka - Si ga - mom-ca - de e he - ri e - ga
? b b 44 ∑ ∑ J R J J
Bass b
he! he - ri e - ga
he! he - ri e - ga
b b œ œ3 œ œ œ œ.
œ. J Rœ Jœ œJ œ Jœ œ œ œ.
I soloist
b œ œ œ œ œ
R œJ œ
3
V J J J J J J J J R J J
a - ba mka - Si ga - mom - ca - le he he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa
? b b œJ ˙ œ. œ œ œ œ
a - ba mka - Si ga - momca - le he he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa
b ‰ Œ Ó J R J J Œ Ó
he! he he - ri e - ga he!
he! he he - ri e - ga he!
œ œ3 œ œ œ3 œ œ . œ.
II soloist I soloist
b œ œ œ œ Jœ œ œ œ. œ œ œ œ œ J œR Jœ Jœ
Vb b J J J J J J J
3
R J J J J J R J J
he - ri da e - ga da he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa he he - ri e - ga
? bb œ œ œ3 œ œ . œ œ œ œ ˙ œ. œ œ œ
he - ri da e - ga da he - ri e - ga ro - go - ra vmki am ya - na - sa he he - ri e - ga
b J J J J R J J J ‰ Œ Ó J R J J
he e - ga da he - ri e - ga he he he - ri e - ga
he e - ga da he - ri e - ga he he he - ri e - ga
II soloist
b œ œ œ œ. œ œ3 œ œ œ3 œ œ . œ œ
Vb b J œ œ J J J J J J J œ
R œJ œ
3
J J J J R J J
ex - la gad - mo - hkra sxva si - om he - ri da bi - We - bo he - ri e - ga
? b b œJ œ œ œ3 œ œ œ3 œ œ
ex - la gad - mo - hkra sxva si - om he - ri da bi - We - bo he - ri e - ga
‰ Œ Ó J J J J J J J œ
b J
he he bi - We - bo he - ga da e - ga
he he bi - We - bo he - ga da e - ga
235
b œ œ œ œ. œ œ. œ œ œ œ Jœ œ œ œ.
I soloist
œ
Vb b J J J œ œ œ œ J R J J œ œ œ
3 3
J R J J J J J R J J
da sxva ni - a - vi hbe-rav - so he he - ri e - ga Se - xeT bi - We - bo ya - na - sa
? b b œJ ˙ œ. œ œ œ œ
da sxva ni - a - vi hbe - rav - so he he - ri e - ga Se-xeT bi - We - bo ya - na - sa
b ‰ Œ Ó J R J J J ‰ Œ Ó
he he he - ri e - ga he
he he he - ri e - ga he
II soloist
b œ œ œ3 œ œ . œ œ œ œ œ.
Vb b J R J Jœ J Jœ œ œ œ œ .. ∑
3
J J R J J
he he - ri e - ga ro - gor sa - yvar - lad hRe - lav - so
? bb ˙ œ. œ œ
J R J Jœ
œ œ œ œ3 œ œ œ3 œ œ œ
he he - ri e - ga ro - gor sa - yvar - lad hRe - lav - so
J ‰ Œ Ó .. J J J J J J J J
b
he he - ri e - ga he he he - ri- da he - ri da e - ga
he he - ri e - ga he he he - ri - da he - ri da e - ga
œ œ œ œ. œ œ œ3 œ œ œ3 Jœ œ .
I soloist I-II soloist
b œ œ œ œ
V b b J J Jœ J J J J R œJ œR R R Jœ Jœ w
3
J J J J J J
3
he - ri da e - ga da e - ri e - ga da he - ri - o he - ri - o he - ri bi - Wo he!
? b b œJ œ œ3 œ œ œ3 œ œ . œ œ w
he - ri da e - ga da e - ri e - ga da he - ri - o he - ri - o he - ri bi - Wo he!
b ‰ Œ Ó J J J J J J J R J Jœ
he he - ri - o he - ri - o he - ri bi - Wo he!
he he - ri - o he - ri - o he - ri bi - Wo he!
aba mkaSi gamomcade, aba mkaSi gamomcade,

rogora vmki am yanasa, rogora vmki am yanasa,
exla gadmohkra sxva siom, exla gadmohkra sxva siom,
sxva niavi hberavso, sxva niavi hberavso,
SexeT biWebo yanasa, SexeT biWebo yanasa,
rogor sayvarlad hRelavso. rogor sayvarlad hRelavso.
236
18. muSuri@@@@@@
Mushuri
saSualo tempiT - Andante
#
V 44 ∑ ∑ œ. œ
J
œ œ
sa - wyal - sa kac -
sa - wyal - sa kac -
# œ. œ U j
V 44
J œ œ. œ œ
sa - wyal - sa kac - sa vin mis - cems sa - wyal - sa kac -
sa - wyal - sa kac - sa vin mis - cems sa - wyal - sa kac -
? # 44 ∑ ∑ œ. œ œ œ
J
# #œ œ œ œ œ. œ œ œ #œ œ œ #œ œ œ œ œ
V œ
sa vin mis - cems a - Re - bis Ra - mes Rvi - no - sa
# œ œ œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ
V œ œ œ œ J œ
?# œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J
# œ. œ œ œ œ. œ œ nœ œ ˙ œ ˙
bolo - Fine
V J J œ. œ œ œ œ .. œ
J
a - Re - bis Ra - mes Rvi - no - sa va - ra - la - li va - ra - le! va - ra - le!
a - Re- bis Ra - mes Rvi - no - sa va - ra - la - li va - ra - le! va - ra - le!
# j
V œ. œ œ nœ œ. œ œ
J œ œ. œ œ
J œ œ œ ˙ .. œ œ ˙
a - Re - bis Ra - mes Rvi - no - sa va - ra - la - li va - ra - le! va - ra - le!
a - Re- bis Ra - mes Rvi - no - sa va - ra - la - li va - ra - le! va - ra - le!
? # œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ ˙ .. œ œ ˙
J J J
237
1. sawyalsa kacsa vin miscems 1. sawyalsa kacsa vin miscems
aRebis Rames Rvinosa - varalali varale! aRebis Rames Rvinosa - varalali varale!
2. mWadi Wamos da wyali svas 2. mWadi Wamos da wyali svas

dawves da daiZinosa - varalali varale! dawves da daiZinosa - varalali varale!
3. sawyali kacis cxovreba 3. sawyali kacis cxovreba

sul mudam gasarjiloa - varalali varale! sul mudam gasarjiloa - varalali varale!
4. misi am qveynad sicocxle 4. misi am qveynad sicocxle

satiral-sasaciloa - varalali varale! satiral-sasaciloa - varalali varale!
5. usamarTlobis Tilisma 5. usamarTlobis Tilisma

sasworze asawonia - varalali varale! sasworze asawonia - varalali varale!
6. Zvelad asea naTqvami 6. Zvelad asea naTqvami

Cvenc ase gagvigonia - varalali varale! Cvenc ase gagvigonia - varalali varale!
238
19. Toxnuri@@@@@@
Tokhnuri
dinjad - Andante
V 44 ∑ 24 ∑ 44 ∑
V 44
˙ œ œ œ œ 24 ˙ 44 œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J J J J J J
hei! va - ra - la - lo hei! ro - dis i - qne - ba mo - ve - swro
hei! va - ra - la - lo hei! ro - dis i - qne - ba mo - ve - swro
? 44 ∑ 24 ∑ 44 ∑
œ œ œ œ Uœ U
V ∑ Ó J ‰ Œ
ro - dis i - qne - ba
ro - dis i - qne - ba
U Uœ œ œ5 U
V œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J
ro - dis i - qne ba mo - ve - swro he ro - dis i - qne - ba
Uœ Uœ
ro - dis i - qne ba mo - ve - swro he ro - dis i - qne - ba
? ∑ ˙ œ œ œ œ œ
œ. œ ˙ œ œ œ œ
V J œ œ ∑ ∑ J J J J
mo - ve - swro he! bi - We - bis Ca -
mo - ve - swro he! bi - We - bis Ca -
œ. œ œ U œ œ
V ˙ œ œ J œ œ œ œ œ œ œ
mo - ve - swro bi - We - bis Ca - mo - kre - ba - sa bi - We - bis Ca -
mo - ve - swro bi - We - bis Ca - mo - kre - ba - sa bi - We - bis Ca -
? ˙ œ œ w ∑ œ œ œ œ
he!
he!
239
bœ œ œ œ. œ œ œ ˙
œ. œ œ œ J J œ ˙ J R J J ˙ Ó
V J
mo - kre - ba - sa ha - ra - la - lo a - ri - a - ra - lo he!
mo - kre - ba - sa ha - ra - la - lo a - ri - a - ra - lo he!
˙
V œ. œ œ
J œ œ œ œ.
J
œ Jœ œ ˙
R J ˙ Ó
mo - kre - ba - sa ha - ra - lo a - ri - a - ra - lo he!
mo - kre - ba - sa ha - ra - lo a - ri - a - ra - lo he!
? œ. œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ˙ œ ˙
J Ó
a - ra - lo!
a - ra - lo!
∑ 24 ∑ 44 ∑ ∑
V
œ. œ œ œ 24 ˙ 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ.
V J J J J J J J J J J J J J J R J
he - i da he! da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi da - gi - Jde - bi - an qa - le-bi
he - i da he! da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi
? ∑ 24 ∑ 44 ∑ ∑
œ œ œ œ Uœ U œ. œ
V Ó J ‰ Œ J œ œ ∑
da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi
da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi
Uœ œ œ5
V œ œ œ œ œ œ œ œ Uœ ˙ œ œ œ. œ
J œ œ
he! da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi i - wye - ben Ta -
Uœ Uœ
he! da - gi - Jde - bi - an qa - le - bi i - wye - ben Ta -
? ˙ œ œ œ œ ˙ œ œ w
he!
he!
240
˙ œ bœ œ œ
V ∑ J œ
J œ œ
J œ. œ œ œ J J J Jœ œ œ
J J
hei! i - wye - ben Ta - vis qe - ba - sa ha - ra - la - lo la - lo
hei! i - wye - ben Ta - vis qe - ba - sa ha - ra - la - lo la - lo
U œ œ
V œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
J
vis qe - ba - sa i - wye - ben Ta - vis qe - ba - sa ha - ra - la - lo
vis qe - ba - sa i - wye - ben Ta - vis qe - ba - sa ha - ra - la - lo
? ∑ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
J
œ. œ œ œ œ ˙ ˙
.. ˙ ˙
1. 2.
V J Ó Ó
va - ri va - ra - lo lo da hei!
œ œ œ œ œ
V œ œ J ˙ Ó .. ˙ ˙ ˙ Ó
? œ. œ œ
J œ ˙ Ó .. ˙ ˙ ˙ Ó
1)
1. rodis iqneba moveswro: 1. rodis iqneba moveswro:

biWebis Camokrebasa; biWebis Camokrebasa;
dagiJdebian qalebi - dagiJdebian qalebi -
iwyeben Tavis qebasa. iwyeben Tavis qebasa.
2. kopwiaT moirTvebian 2. kopwiaT moirTvebian

gaaCaReben lxinsao; gaaCaReben lxinsao;
biWi gogos (da) aTamaSebs biWi gogos (da) aTamaSebs
ar uyureben bindsao! ar uyureben bindsao!
1) muSaobis gaTavebis Semdeg am simReras xSirad zed waabamen xolme `varali-varales~ - saferxulos [ix. #6]. (g. svaniZe)
241
20. qeris Tibvis dros@@@@@@
Keris tibvis dros
zomierad - Moderato
b œ œ œ œ
V b b b 45 ∑ 44 œ œ œ œ
1.@a - ba bi - Wo ce - li Cqa - ra
1.@a - ba bi - Wo ce - li Cqa - ra
b 5 œ œ œ 44 œ
V b bb 4 J
œœœ œ œ œ œ
r a l l.
J ˙ œ œ œ œ œ
va - ra - lo da he 1.@a - ba bi - Wo ce - li Cqa - ra
va - ra - lo da he 1.@a - ba bi - Wo ce - li Cqa - ra
? b b b 45 ∑ œ 44 œ œ œ œ œ œ œ œ
b
he!
he!
bbbb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœœ ˙
r a l l.
V œ œ œ Ó J J
ga - mo - wki - pe Ta - vis kval - ze he! va - ra - lo da - he!
ga - mo - wki - pe Ta - vis kval - ze he! va - ra - lo da - he!
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ
˙. w
ga - mo - wki - pe Ta - vis kval - ze he!
ga - mo - wki - pe Ta - vis kval - ze he!
? bb b œ œ œ œ œ œ œ œ w w
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
qe - ri ta - niT koW - da - ba - li mo - we - u - li a - ris Zal - ze
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
? bb b w ˙. œ œ œ œ œ œ œ œ œ
b
242
œ œ œ œ œ
b
V b b b .. J J J œJ œ œ œœœ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
r a l l.
va - ri va - ri va - ra - lo da he! 2.@Sri - a - lebs Tan mor - ka - lu - la

va - ri va - ri va - ra - lo da he! 2.@Sri - a - lebs Tan mor - ka - lu - la
b
V b b b .. œ ˙. w œ œ œ œ œ œ œ œ œ
he! 2.@Sri - a - lebs Tan mor - ka - lu - la
he! 2.@Sri - a - lebs Tan mor - ka - lu - la
? b b b .. w w œ œ œ œ œ œ œ œ
b
bbbb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœœ ˙
r a l l.
V œ œ Ó J J
sim - Zi - mis - gan i - wevs mxar - ze he! va - ra - lo da he!
sim - Zi - mis - gan i - wevs mxar - ze he! va - ra - lo da he!
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ
˙. w
sim - Zi - mis - gan i - wevs mxar - ze he!
sim - Zi - mis - gan i - wevs mxar - ze he!
? bb b œ œ œ œ œ œ œ œ w w
b
bbb œ œ œ œ œ œ
2. 3. 4. Fine
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .. ˙ Ó
V
Tur - me Tav - Ta - ve - bi cvi - va uk - ve di - liT gan - Ti - ad - ze he!
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .. ˙ Ó
? bb b w ˙. œ œ œ œ œ œ œ œ œ .. ˙ Ó
b
243
1. aba biWo, celi Cqara, 1. aba biWo, celi Cqara,
gamowkipe Tavis kvalze he! gamowkipe Tavis kvalze he!
qeri, taniT koWdabali qeri, taniT koWdabali
moweuli aris Zalze. moweuli aris Zalze.
2. Srialebs, Tan morkalula, 2. Srialebs, Tan morkalula,

simZimisgan iwevs mxarze, simZimisgan iwevs mxarze,
Turme TavTavebi cviva, Turme TavTavebi cviva,
ukve diliT, ganTiadze. ukve diliT, ganTiadze.
3. sanam puri moiwevdes, 3. sanam puri moiwevdes,

es movtiboT adre sxvaze, es movtiboT adre sxvaze,
Torem dagvigviandeba, Torem dagvigviandeba,
da vivliT lazares karze. da vivliT lazares karze.
4. celi koxtad gaidevi, 4. celi koxtad gaidevi,

rostomis ganier mxarze, rostomis ganier mxarze,
samxrobamdisin movrCebiT, samxrobamdisin movrCebiT,
Tanac vifiqrebT safqvavze. Tanac vifiqrebT safqvavze.
244
21. glexkacs weli nu astkiva@@@@@@
Glekhk'atss ts'eli nu ast'k'iva
b
V b 24 ∑ ∑ ∑ ∑
b 2 j œ œ œ œ œ œ œ
Soloist
V b 4 œJ œ
J
œ
J œ
J œ Jœ œ
J J J J œ
J œ
J
œ
J J J
glex - kacs we - li nu as - tki - va fur - sa Zu - Zu xar - sa qe - di
glex - kacs we - li nu as - tki - va fur - sa Zu - Zu xar - sa qe - di
? b b 24 ∑ ∑ ∑ ∑
b œ
Choir
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Vb J J J J J J J J œ J J J œ œ œ œ
J J J J J
da - Ca - gvra da ga - Wi - re - ba Tur - me a - ris Cve - ni be - di
b j j j j j
V b œJ œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J œ
J œ œ
J
œ
J œ
J œ œ œ œ
œ
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ
J J J J J J J J
he la le
he la - le
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ bœ
V b .. J J J J J J J b Jœ J J J bœ
J œ
J
œ
J œ
J
..
da - Cagv - ra da ga - Wir - ve - ba Tur - me a - ris Cve - ni be - di
b j j bœ œ œ œ bœ œ œ œ œ b œj œj œj ..
V b .. œ b œ œ
J
œ
J J J œ
J J J œ
J J
? b b .. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ..
245
b œ Œ ∑ ∑ ∑
Vb
he!
he!
bb œ œ œ œ j œ n Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ
n œ Jœ œ
Soloist
V (œ) J J J J J J J J J J J J
he!
he! pir - ze kli - te da - u - dvi - aT ar - vis uTx - raT Cve - ni dar - di
pir - ze kli - te da - u - dvi - aT ar - vis uTx - raT Cve - ni dar - di
? bb ˙ ˙ ˙ ˙
he! he!
he! he!
b œ œ œ œ œ œ œ œ
Choir
J œ œ œ œ œ œ
Vb J J J J J J J J J J J
va - ra - le bi - Wo va - ra - le va - ri - va - ra - le da
b œ œ œ j
V b œJ J J J œ
J
œ
J
œ
J œ
J œ œ
J
œ
J œ
J
œ œ
œ
? bb ˙ ˙ ˙ œ œ
he! he! da
he! he! da
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b .. J J J J J J J b Jœ J J bœ
J
bœ
J œ
J
œ
J œ
J
..
maT - ra - xe - bi zurgs gvi - se - ravs gvkre - Wen ro - gorc cxvars du - qar - diT
b j j bœ œ œ œ bœ œ œ œ j j j
V b .. œ b œ œJ Jœ J J œ
J J J œ
J
œ
J bœ œ œ ..
? b b .. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ..
246
b
Vb œ Œ ∑ ∑ ∑
he!
he!
bb œ
Soloist
œ œ œ j œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V (œ) J J J J œ J J J J J J J J J J
he!
he! es wa - me - ba vin gvar - gu - na, vi - si a - ris ne - tav bra - li,
es wa - me - ba vin gvar - gu - na, vi - si a - ris ne - tav bra - li,
? bb ˙ ˙ ˙ ˙
he!
he!
b œ
Choir
Vb J J J J J J J J œ J J J œ œ œ œ
J J J J J
mas ga - u - wyres gam - Ce - ne - li, mas ris - xav - des kvi - ra - Za - li
b j j j j j
V b œJ œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J œ
J œ œ
J
œ
J œ
J œ œ œ œ
œ
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ
J J J J J J J J
he la - le
he la - le
b œ œ œ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ bœ bœ U
V b .. J J J J J J J J J J J J œ
J
œ
J œ
J
.. ˙
mas ga - u - wyres gam - Ce - ne - li, mas ris - xav - des kvi - ra - Za - li he!
U
b j j bœ œ œ œ bœ œ œ œ œ b œj œj œj .. ˙
V b .. œ b œ œJ œ
J J J œ
J J J œ
J J
U
? b b .. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ .. ˙
247
glexkacs weli nu astkiva,
fursa ZuZu, xarsa qedi,
daCagvra da gaWireba
Turme aris Cveni bedi,
pirze klite daudviaT,
arvis uTxraT Cveni dardi,
maTraxebi zurgs gviseravs,
gvkreWen rogorc cxvars duqardiT,
es wameba vin gvarguna,
visi aris netav brali,
mas gauwyres gamCeneli,
mas risxavdes kviraZali.
glexkacs weli nu astkiva,

fursa ZuZu, xarsa qedi,
daCagvra da gaWireba
Turme aris Cveni bedi,
pirze klite daudviaT,
arvis uTxraT Cveni dardi,
maTraxebi zurgs gviseravs,
gvkreWen rogorc cxvars duqardiT,
es wameba vin gvarguna,
visi aris netav brali,
mas gauwyres gamCeneli,
mas risxavdes kviraZali.
248
22. heri biWo@@@@@@
Heri bich'o
zomierad - Moderato
V 68 œ œ œ
∑ œ ∑ œ œ œ œ
J J J J
he - ri he - ri da Tan vmRe - riT
j œ j
V 68 œ
œ œ œ œ b œ œ œj œ œ j
he - ri he - ri da Tan vmRe - riT
J J J œ nœ œ bœ œ œ œ
J
he - ri bi - Wo he - ri he - ri Tan vmu - Sa - obT da Tan vmRe - riT
? 68 œ œ œ œ œ œ œ œ
he - ri bi - Wo he - ri he - ri Tan vmu - Sa - obT da Tan vmRe - riT
∑ J J ∑ J J
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V J J J J J œJ œ œ œJ œ
J
samx - ro - bam - dis sves ga - vi - deT ex - la a - ris Cve - ni je - ri
œ œ œ j
œ œ œ œ œj œ
œ
V J J J J nœ œ œ œ œ
J J œ bœ
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ
J J J J œ œ œ œ J
J J
V J J R Rœ J œ
J œ œ œ
J Jœ
œ œ œ œJ œ
J
va - ra - la - li va - ri va - ra - la - le ex - la a - ris Cve - ni je - ri
œ œJ œ œ j
œ œ œ œ b œ œ œj œ
va - ra - la - li va - ri va - ra - la - le ex - la a - ris Cve - ni je - ri
œ
V J J J nœ œ œ œ œ
J J
va - ra - la - li va - ra - la - le ex - la a - ris Cve - ni je - ri
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ
va - ra - la - li va - ra - la - le ex - la a - ris Cve - ni je - ri
J J J J œ œ œ œ J
J J
249
∑ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ
V J J J J J
yo - loT foc - xi ar dav - to -voT er - Ti Re - ri
yo - loT foc - xi ar dav - to - voT er - Ti Re - ri
j j
V œ
œ œ nœ
J J œ bœ œ œj œ œ œ œ
J J nœ œ b œ œ œj œ
nam - gals mi - va - yo - loT foc - xi ar dav - to -voT er - Ti Re - ri
nam - gals mi - va - yo - loT foc - xi ar dav - to - voT er - Ti Re - ri
? œ œ œ œ œ
J J œ œ œ
J
œ œ œ œ œ œ
J J œ œ Jœ œ
J J
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V J J J J J Jœ œ œ
J J
ar Sev - wyvi - toT Cven sim - Re - ra ar viR - le - biT ro - ca vmRe - riT!
œ œ œ j
V
œ J J œ œ
J œ
J nœ œ œ œ œ
J J œ bœ œ œj œ
? œ œ
J
œ
J
œ œ œ
J
œ
J
J
œ
J J J
œ œ œ œ œ œœ œ œ œ U˙
V J J R Rœ J J œ œ œ œ
J J œ œ œ
J
œ .. 24
J
va - ra - la-li va - ri va - ra - la - le ar viR - le-biT, ro - ca vmRe - riT! he!
U
va - ra - la - li va - ri va - ra - la - le ar viR - le - biT, ro - ca vmRe - riT! he!
œ œ œJ œJ œ œ œ œ nœ œ œ œ œ j
œ b œ œ œj .. 24 ˙
V J J J J œ
va - ra - la-li va - ra - la - le ar viR - le-biT, ro - ca vmRe - riT! he!
U
va - ra - la - li va - ra - la - le ar viR - le - biT, ro - ca vmRe - riT! he!
? œ œ œ œ
J J
œ œ œ œ
J J œ œ œ œ œ œ œ
J
œ .. 24 ˙
J J J
250
heri biWo, heri, heri! heri biWo, heri, heri!
Tan vmuSaobT da Tan vmReriT. Tan vmuSaobT da Tan vmReriT.
samxrobamdis sves gavideT, samxrobamdis sves gavideT,
exla aris Cveni jeri. exla aris Cveni jeri.
namgals mivayoloT focxi, namgals mivayoloT focxi,

ar davtovoT erTi Reri, ar davtovoT erTi Reri,
ar SevwyvitoT Cven simRera, ar SevwyvitoT Cven simRera,
ar viRlebiT roca vmReriT! ar viRlebiT roca vmReriT!
Torem mze Zalze gvacxunebs, Torem mze Zalze gvacxunebs,

dagvedeba koWas feri; 1) dagvedeba koWas feri;
oflians Tu siom dagvkra, oflians Tu siom dagvkra,
gaoxrdeba yvelaferi! gaoxrdeba yvelaferi!
maS simReras nu SevwyvitavT, maS simReras nu SevwyvitavT,

saTibi xom ar gvaqvs qeri; saTibi xom ar gvaqvs qeri;
samxrobamdis sves gavideT, samxrobamdis sves gavideT,
marjved biWo, `heri, heri~! marjved biWo, `heri, heri~!
1) koWa mcenaris Ziria, romelic yviTel fers stovebs. (g. svaniZe)
251
23. simarTle@@@@@@
Simartle
˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ˙.
V 34
˙ œ ˙ œ ˙ œ
1.@cis na - mi, mu - Sis mar - jve - na de - da mi - wac Ta - na,
V 34
˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙.
˙.
? 34 ˙
1.@cis
œ
na - mi,
œ mu
˙ - Sis
˙ œ œ
mar - jve - na
˙ ˙
de - da
œ ˙
mi - wac
œ ˙.
Ta -
˙.
na,
˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙. ..
V
es si - cocx - lis na - yo - fi - a sxva Tu a - ris ga - na.
V ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ..
˙. ˙.
? ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙. ..
1. cis nami, muSis marjvena, deda miwac Tana, 1. cis nami, muSis marjvena, deda miwac Tana,
es sicocxlis nayofia, sxva Tu aris gana. es sicocxlis nayofia, sxva Tu aris gana.
2. batoni Tu keTilia, mas davyvebi Tana, 2. batoni Tu keTilia, mas davyvebi Tana,
sisxlis msmeli tyavis mZvreli Wirma gaitana. sisxlis msmeli tyavis mZvreli Wirma gaitana.
3. glexkacis mters Sors nu eZeb, ver giSvelis xana,1) 3. glexkacis mters Sors nu eZeb, ver giSvelis xana,
SenTan mokalaTebula, aqvs laplapa dana. SenTan mokalaTebula, aqvs laplapa dana.
4. gaubneba, gamimarTe sufra mefisTana, 4. gaubneba, gamimarTe sufra mefisTana,
Semdeg minda mosveneba - Tan miTxari nana. Semdeg minda mosveneba - Tan miTxari nana.
5. aseTi tanjva-wvaleba SeiZleba gana, 5. aseTi tanjva-wvaleba SeiZleba gana,
nuTu ase ukuRmarTobs zRvis gaRma qveyana. nuTu ase ukuRmarTobs zRvis gaRma qveyana.
1) xana - mkiTxavis saxelia. (g. svaniZe)
252
24. akvnis nana@@@@@@
Ak'vnis nana
saSualod - Andante
V 44 œ œ ˙
œ ˙ ˙ œ œ ..
1. 2.
œœ œœ w
1.@na - ni - na na - na na - ni - na Svi - lo! na - ni - na na - na na - ni - na
? 44 œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ œ w
1.@na - ni - na na - na na - ni - na Svi - lo! na - ni - na na - na na - ni - na
..
1)
j >j >j >j >j >œ Œ j >j >j >j >j >œ Œ œ ˙ œ œ œ œ
V œ œ œ œ œ J œ œ œ œ œ J œ
> >
na - na na - na na - na na - na Ce - mo gvri- to Sen vaJ - ka - co - bas mo - mas -
? ˙ ˙ ˙ ˙ w w
na - na na - na na - na na - na Ce - mo gvri - to Sen vaJ - ka - co - bas mo - mas -
na - na na - na hm
na - na na - na hm
œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ œ w œ ˙
V
œœ œœ
œ
wrebs Svi - lo qris - tes mSo - be - li de - da - o na - ni - na
? w œ œ œ œ ˙ œ œ w œ œ ˙
wrebs Svi - lo qris - tes mSo - be - li de - da - o na - ni - na
V
œ œ œ œ œ œ œ w œ œ œ œœ œ ˙ œ œœ œ ˙ Ó
na - na na - ni - na na - ni - na na - na na - ni - na.
? œ œ œ œ w œ œ œ œ ˙ œ œ ˙
na - na na - ni - na na - ni - na na - na na - ni - na.
1. nanina nana nanina Svilo! 1. nanina nana nanina Svilo!

nanina nana nanina. nanina nana nanina.
2. araru Camostiroda Svilo! 2. araru Camostiroda Svilo!
dedas ZuZua mindoda. dedas ZuZua mindoda.
1) Tu bavSvi gaWirveulda, ar iZinebs, deda ityvis: (g. svaniZe)
253
25. akvnis nana@@@@@@
Ak'vnis nana
dinjad - Adagio
b 44 œ œ œ œ U˙
V b b 44 œ œ ˙ œ œ œ œ œ œœ œ ˙ 34 œ œ œ œœ œ ˙ ..
1.@na - ni - na na - na na - ni - na Svi - lo na - ni - na na - na na - ni - na!
1.@na - ni - na na - na na - ni - na Svi - lo na - ni - na na - na na - ni - na!
1. nanina nana nanina (Svilo) 1. nanina nana nanina (Svilo)

nanina nana nanina! nanina nana nanina!
2. aruru Camostiroda (Svilo) 2. aruru Camostiroda (Svilo)

dedas ZuZua mindoda! dedas ZuZua mindoda!
3. Sens vaJkacobas momaswrebs (Svilo), 3. Sens vaJkacobas momaswrebs (Svilo),

qveynis gamCeni RmerTio! qveynis gamCeni RmerTio!
Tu gogonaa: Tu gogonaa:
Sens qalobasa momaswrebs (Svilo), Sens qalobasa momaswrebs (Svilo),
mariam RvTismSobelio! mariam RvTismSobelio!
4. norCi xar, kvlav gaizrdebi (Svilo), 4. norCi xar, kvlav gaizrdebi (Svilo),
gaxsovdes nana tkbilio! gaxsovdes nana tkbilio!
254
26. dideba@@@@@@
Dideba
dinjad - Andante
4 œ œ œ œ œ œ w œ œ œ œ œ
Vb 4 œ œ ˙ Ó ˙ Ó
va - qoT, va - di - doT wmi - da gi - or - gi, iy - ves mfar - ve - li
va - qoT, va - di - doT wmi - da gi - or - gi, iy - ves mfar - ve - li
? b 44 w w w w w w
[ [o]
]
[o]
œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ. œ œ
Vb œ œ œ œ œ ˙ Ó Ó J œ
mu - dam Cve - ni - a jaW - viT ki - ser - ze gars Se - mo - uv -
mu - dam Cve - ni - a jaW - viT ki - ser - ze gars Se-mo - uv -
?b w ˙ Ó w w w
[o]
[o]
œ
Vb ˙ Ó œ œ œ ˙ Ó œ œ œ œ ˙ Ó ..
li sam - jer gno - li - viT mo - mir - be - ni - a!
li sam - jer gno - li - viT mo - mir - be - ni - a!
?b w w w w w ..
255
vaqoT, vadidoT wmida giorgi, vaqoT, vadidoT wmida giorgi,
iyves mgarveli mudam Cvenia, iyves mgarveli mudam Cvenia,
jaWviT kiserze gars Semouvli, jaWviT kiserze gars Semouvli,
samjer gnoliviT momirbenia! samjer gnoliviT momirbenia!
wmida giorgi Seni wyalobiT, wmida giorgi Seni wyalobiT,

Cems erTad-erT Svils moulxineo, Cems erTad-erT Svils moulxineo,
dadebul aRTqmas guliT gisruleb, dadebul aRTqmas guliT gisruleb,
obolis dedas mousmineo! obolis dedas mousmineo!
dideba arbos wmida giorgis, dideba arbos wmida giorgis,

mudam mwyalobels, Cvenze mzrunvelsa, mudam mwyalobels, Cvenze mzrunvelsa,
gamomisaRos Cemi vaJkaci, gamomisaRos Cemi vaJkaci,
mohxedos damwvar missa mSobelsa. mohxedos damwvar missa mSobelsa.
256
27. sawnaxluri@@@@@@
Sats'nakhluri
zomierad - Moderato
### 3 ∑ .. ∑ ∑ ∑ ∑ ˙.
V 4 ˙.
he!
# #
V # 34 .. ˙ œ
he!
∑ œ ˙ œ œ œ œ ˙ nœ ˙ ˙.
1.@a - ba bi - We - bo dav - Za - xoT, dav - Za - xoT!
? # # # 34 ˙ .
1.@a - ba bi - We - bo dav - Za - xoT, dav - Za - xoT!
.. ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
he!
he!
### ˙ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ ˙.
V ˙.
sim - Re - ra saw - nax - lu - ri - a he!
### ˙ œ
sim - Re - ra saw - nax - lu - ri - a he!
V œ ˙ ˙ œ œ ˙ nœ ˙ ˙.
sim - Re - ra saw - nax - lu - ri - a bi - We - bo!
? ### ˙
sim - Re - ra saw - nax - lu - ri - a bi - We - bo!
œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙.
he!
he!
# # ˙ œ œ ˙ œ œ
V # œ œ ˙ ˙. ˙.
maR - li - dan Rmer - Ti dagv - yu - rebs, he!
### ˙ œ
maR - li - dan Rmer - Ti dagv - yu - rebs, he!
V œ ˙ ˙ œ œ ˙ nœ ˙ ˙.
maR - li - dan Rmer - Ti dagv - yu - rebs, dagv - yu - rebs!
? ### ˙
maR - li - dan Rmer - Ti dagv - yu - rebs, dagv - yu - rebs!
œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙.
he!
he!
257
### ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ
3
œ ˙ ˙. ..
V ˙.
mas - sac nu - nu - a swyu - ri - an, he!
### ˙
mas - sac nu - nu - a swyu - ri - an, he!
œ œ œ œ ˙ œ œ ..
V ˙ nœ ˙ ˙.
mas - sac nu - nu - a swyu - ri - an, swyu - ri - an!
mas - sac nu - nu - a swyu - ri - an, swyu - ri - an!
? ### ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ..
1. aba biWebo davZaxoT, 1. aba biWebo davZaxoT,

simRera sawnaxluria, simRera sawnaxluria,
maRlidan RmerTi dagvyurebs, maRlidan RmerTi dagvyurebs,
massac nunua swyurian! massac nunua swyurian!
2. RmerTo, RmerTo, didebulo, 2. RmerTo, RmerTo, didebulo,
gamCeno venaxisao, gamCeno venaxisao,
vazs asxav Zvirfas margalits, vazs asxav Zvirfas margalits,
Ziri aqvs narinjisao! Ziri aqvs narinjisao!
3. Wkviani kaci ar dalevs 3. Wkviani kaci ar dalevs
misgan gamoxdil tkbilsao, misgan gamoxdil tkbilsao,
dalevs da fexebs gaWimavs, dalevs da fexebs gaWimavs,
ver gava bewvis xidsao. ver gava bewvis xidsao.
4. roca butbutsa daiwyebs, 4. roca butbutsa daiwyebs,
Tumca ar mogWris kbilsao, Tumca ar mogWris kbilsao,
bevris smas mainc eride, bevris smas mainc eride,
Torem gagifrTxobs Zilsao. Torem gagifrTxobs Zilsao.
5. rodesac davaJkacdeba, 5. rodesac davaJkacdeba,
daemsgavseba dinjsao, daemsgavseba dinjsao,
zomaze Seejibrevi, zomaze Seejibrevi,
Torem agirevs tvinsao. Torem agirevs tvinsao.
6. wyanwyarasaviT gaxtunebs, 6. wyanwyarasaviT gaxtunebs,
mTlad dagamsgavsebs giJsao, mTlad dagamsgavsebs giJsao,
aqeT gagisvris, iqiTa, aqeT gagisvris, iqiTa,
wumpeSi amogsvrisao. wumpeSi amogsvrisao.
258
28. sawnaxluri@@@@
Sats'nakhluri
zomierad - Moderato
b œ œœœ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œœœ œ œ œ œ ˙
V b b b 44 ∑
bo dav - Za - xoT, dav - Za - xoT! sim - Re - ra saw - nax - lu - ri - a, bi - We - bo!
b
V b b b 44
œ œ œ œ œœ œ œ
bo dav - Za - xoT, dav - Za - xoT! sim- Re - ra saw - nax - lu - ri - a bi - We - bo!
œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙
1.@a - ba bi - We - bo dav - Za - xoT, dav - Za - xoT! sim - Re - ra saw - nax - lu - ri - a, bi - We - bo!
? b b b 44
1.@a - ba bi - We - bo dav - Za - xoT, dav - Za - xoT! sim- Re - ra saw - nax - lu - ri - a bi - We - bo!
∑ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
b
b œ œ œ œ œœœ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œœœ œ œ œ ˙ ..
V b bb
œ œ
maR - li- dan Rmer - Ti dagv - yu- rebs, dagv -yu- rebs! ma - sac nu - nu - a wyu - ri - an, wyu - ri - an!
b
V b bb œ œ œ œ œ œ œ
maR - li - dan Rmer - Ti dagv - yu - rebs, dagv - yu - rebs! mas-sac nu- nu - a swyu - ri - an, swyu - ri - an!
œ œ œ œ œ œ œ œ œ .
œ œ ˙ œ œ ˙ .
maR - li- dan Rmer - Ti dagv - yu- rebs, dagv -yu- rebs! ma - sac nu - nu - a wyu - ri - an, wyu - ri - an!
? bb b œ œ œ
maR - li - dan Rmer - Ti dagv - yu - rebs, dagv - yu - rebs! mas-sac nu- nu - a swyu - ri - an, swyu - ri - an!
œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ..
b
1. aba biWebo davZaxoT, 1. aba biWebo davZaxoT,

maRlidan RmerTi dagvyurebs, maRlidan RmerTi dagvyurebs,
massac nunua swyurian! massac nunua swyurian!
2. es rom noema gaigo, 2. es rom noema gaigo,
vazs Cauyara Ziria, vazs Cauyara Ziria,
mTeli qvevrebi gaavso, mTeli qvevrebi gaavso,
ar Seircxvina piria. ar Seircxvina piria.
3. tkbils da maWars xels nu axlebT, 3. tkbils da maWars xels nu axlebT,
misgan stomaqi Wrilia, misgan stomaqi Wrilia,
ielisaviT mogedos, ielisaviT mogedos,
mawyinari da grilia. mawyinari da grilia.
4. maS davZaxoT es simRera, 4. maS davZaxoT es simRera,
maRlidan RmerTi gviyurebs, maRlidan RmerTi gviyurebs,
masac nunua swyuria. masac nunua swyuria.
259
29. cxenosnuri@@@@@@
Tskhenosnuri
medidurad marSiseburad - Tempo di marcia
œ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ. œ œ
V 44
I choir
∑ J J J J J J R J Jœ ˙ œ . œJ ˙
var - xa - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
4 œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . œ œ œj ˙
var - xa - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
V4 J J J J J J J J R J œ . œJ ˙
va - ra - la - li var - xa - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
? 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . œ œ Jœ ˙ œ . œJ ˙
va - ra - la - li var - xa - la - le va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
∑ J J J J J J J R J
œ. œ œ J Jœ œ œ. œ œ œ ˙
II choir
œ J J œ ˙
> >
V J J R J J œ. J
1.@mov - di- varT mo - gvi - xa - ri - an va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . œ œ œj ˙
1.@mov - di - varT mo - gvi - xa - ri - an va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
V ∑ J J J J J R J œ. œ ˙
J
gvi - xa - ri - an va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙ œ. œ ˙
gvi - xa - ri - an va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
∑ J J J J J R J J J
œ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ. œ œ œ ˙
I choir
V ∑ J J J J J J R J J œ . Jœ ˙
na - di - re - ni va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . œ œ œj ˙
na - di - re - ni va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
V J œ J J J J J J œ . Jœ ˙
J R J
2.@wyal ga - Rma mo - na - di - re - ni va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
˙. œ œ . œ œ œJ ˙ œ . Jœ ˙
2.@wyal gaR - ma mo - na - di - re - ni va - ra - la - li va - ra - le va - ri va - ra - le he!
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J R J
260
II choir
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙
V ∑ J J J J J R J J œ. œ ˙
J
ja - xis Svil - ni va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
ja - xis Svil - ni va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
V J J J J J J R J œ. œ ˙
J
3.@varT kar -gi o - ja - xis Svil - ni va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
˙. œ . œ œ Jœ ˙ œ ˙
3.@@varT kar - gi o - ja - xis Svil - ni va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. J
J J J J J R J
œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ . œ U˙
I-II choir
J J J J œ. œ œ
V J J R J Jœ ˙ J
4.@@may - ro - ba - Si ga - mowr - Tvil - ni va - ra -le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
U
4.@may - ro - ba - Si ga - mowr - Tvil - ni va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
V J J J J J J R J œ . œJ ˙
4.@@may - ro - ba - Si ga - mowr - Tvil - ni va - ra -le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
˙. U
œ. œ œ œ ˙ œ . œJ ˙
4.@may - ro - ba - Si ga - mowr - Tvil - ni va - ra - le va - ra - le va - ri va - ra - le he!
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J R J J
1. movdivarT, mogvixarian, 1. movdivarT, mogvixarian,

2. wyal gaRma monadireni, 2. wyal gaRma monadireni,
3. varT kargi ojaxis Svilni, 3. varT kargi ojaxis Svilni,
4. mayrobaSi gamowrTvilni. 4. mayrobaSi gamowrTvilni.
5. jerze TiTos Toxli gvyofnis, 5. jerze TiTos Toxli gvyofnis,
1) 6. jixvic wyrTaze gamoWrili, 6. jixvic wyrTaze gamoWrili,
7. Svidi dRe qorwili viciT, 7. Svidi dRe qorwili viciT,
8. bevrjela varT gamocdilni. 8. bevrjela varT gamocdilni.
9. movdivarT, mogvixarian, 9. movdivarT, mogvixarian,
10. mogvyavs dedali xoxobi 10. mogvyavs dedali xoxobi
1) didi yanwi. zogSi Cadis erTi Tungi (4) Careqa. (g. svaniZe)
261
30. cxenosnuri@@@@@@
Tskhenosnuri
zomierad - Moderato
b
V b b 44 ∑ 34 ∑ ∑ ∑ ∑
ad libitum
b œ œ œœœ œ œ œ œ œœœ œ œ œ œ 3
V b b 44 œ 4 œ œ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
he! he! he! he! he!
˙.
he! he! he! he! he!
? b b 44 ∑ 34 ∑ ∑ ˙ œ
b
bbb
Moderato
V ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b n œ œ œJ œ .
Vb b œ ˙ œ . bœ œ
J œ ˙ ˙ œ ˙.
vi - sac mo - u - klavs is moh - klavs he
? bb ˙ . ˙. œ ˙.
vi - sac mo - u - klavs is moh - klavs he
˙ œ ˙ ˙ œ
b
he!
he!
b
Vb b ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b n œ œ œJ œ .
Vb b œ ˙ œ. bœ œ
J œ ˙ ˙ œ ˙.
na - dir - sa Sa - vi tyi - sa - sa he
? bb ˙ . ˙. œ ˙.
na - dir - sa Sa - vi tyi - sa - sa he
˙ œ ˙ ˙ œ
b
he!
he!
262
b œ ˙ œ œ œ ˙ œ œ œ ˙
Vb b ˙ œ ˙.
vinc daxv - da i - gi daxv - de - ba he! he!
b
Vb b œ ˙ ˙ œ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
? b œ ˙ ˙ œ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
bb
b œ ˙ œ œ œ œ U
Vb b œ ˙ œ ˙ ˙ œ ˙.
u - ricxv - sa razm - sa mtri - sa - sa he - i da!
U
b
Vb b œ ˙ ˙ œ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
U
? bb œ ˙ ˙ œ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
b
visac mouklavs is mohklavs, visac mouklavs is mohklavs,

nadirsa, Savi tyisasa, nadirsa, Savi tyisasa,
vinc daxvda igi daxvdeba, vinc daxvda igi daxvdeba,
uricxvsa razmsa mtrisasa. uricxvsa razmsa mtrisasa.
263
31. zuzviTi@@@@@@
Zuzviti
b 3 ÓÓ .. Ó. j j
nela - Adagio
b
V 4 Ó. œ œ b œœ b œœ œœ ˙.
˙.
J J
Women's
choir
da di - de - bu - lo
j j
b 3 Ó˙ . Óœ .
œœ b œœ
b
V 4 œ œœ œ œ J J b œœ œœ ˙.
˙.
Men's hei da di - de - bul da di - de - bu - lo
choir hei da di - de - bul da di - de - bu - lo
? b b 34 ˙ . ˙. ˙. ˙.
he!
he!
b ÓÓ .. Ó. j b œj
V b Ó. œ œ œ b œœ œœ ˙.
J J ˙.
j j
b Ó˙ . Óœ .
da - di - de - bu - lo
œœ b œœ
V b œ œœ œ œ J J b œœ œœ ˙.
˙.
hei da di - de - bul da di - de - bu - lo
hei da di - de - bul da - di - de - bu - lo
? bb ˙ . ˙. ˙. ˙.
he! he!
he! he!
b b ÓÓ .. Ó.
Ó. œ œ œ ˙.
V ˙ œ ˙.
mxil - ve - lo
b n œÓ . œ n Óœ .
mxil - ve - lo
b œ œ œ œ œ b œœ œ œ b œœ œœ ˙˙ .
V œœ
.
gul - Ta (da) mxil - ve - lo mxil - ve - lo
? bb ˙ . ˙. ˙. ˙.
264
b b ÓÓ .. Ó.
Ó. œ œ œ ˙. b b b b 44
V ˙ œ ˙.
mxil - ve - lo
b Ó. œ n Óœ . b b b b 44
mxil - ve - lo
b
V nœ œ œ œ œ œ b œœ œ œ b œœ œœ ˙.
œœ
˙.
? bb ˙ . ˙. ˙.
˙. b b b b 44
he!
he!
(wmi-da)
mZimed - Grave (wmi-da)
1) di - de - bu - lo ge - ris di - do
∑
gi - or - gi
b j j j j j j j j
V b b b 44 œw œ œ œ œ œ œ œ œw œ ˙ œœ 24 44 24
di - de - bu - lo ge - ris di - do gi - or - gi
œ œœ œœ œœ ˙ ∑
œ œ
hm! di - do gi - or - gi
b
hm! di - do gi - or - gi
V b b b 44 w
24 44 œœ œ œ œ 24
w w ˙ œ œ œ
hm! di - do gi - or -
hm! di - do gi - or -
? b b b 44 w w w 24 ˙ 44 œ œ œ œ 24
b
hm!
hm!
gul - Ta mxil - ve - lo!
b Ó ∑ 24 ÓÓ
V b b b 24 Ó
44 œ 24 44 44
gul - Ta mxil - ve - lo!
w œ œ œ ˙ ∑
hm!
b ∑ 24 ÓÓ
hm!
V b b b 24 ˙˙
44 ∑ 44 œœ œœ œ œœ œœ 24 ˙ 44
˙
gi gul - Ta mxil - ve - lo!
gi gul - Ta mxil - ve - lo!
? b b 24 ˙ 4 w 2 ˙ 4 œ œ œ œ 2 ˙ 4
bb 4 4 4 4 4
hm!
hm!
1) erT-erTi àRTqmis damdebi~ `solos~ iwyebs. sityvebs TiTonve awyobs, rac im dros moagondeba - zogi kargs, zogi
SedarebiT ufro auwyobels. kacebi mTlad mRerian, momyol qals `solists~ SeRavaTs aZleven, radgan kiserze mZime jaWvi,
damuxlebuli siaruli da masTan erTad mRera Zalze Zneli aris. (g. svaniZe)
265
mom - xe - de da - ga - mi - kur - ne is Ce - mi a - vad - myo - fi!
j j j j j j j j j
b
V b b b 44 œw œ œ œ œ œ œ œ œ œj œj œj œ 24 44
mom - xe - de da - ga - mi - kur - ne is Ce - mi a - vad - myo - fi!
w œ ˙
hm!
hm!
b 24 44
V b b b 44 w w ˙
hm!
hm!
? b b b 44 w w 24 ˙ 44
b
hm!
hm!
∑ 24 ÓÓ 34 œj œœj œ
b
V b b b 44 ∑ œ
24
˙ n n b b 34
di - do do gi - gi
j j
di - do do gi - gi
b 4 24 ˙ 34 œœ œœ œœ 24 n n b b 34
V b b b 4 œœ
œœ œ œœ œœ œœ
˙ J J ˙
di - do gi - or - gi di - do do gi - gi
di - do gi - or - gi di - do do gi - gi
? b b b 44 œ 24 ˙ 34 œj œ 24 ˙ 3
b œ œ œ
J
œ œ nnbb 4
`gadabmuli~ - qal-vaJTa ferxuli 1)
b 3 ÓÓ .. Ó. Ó.
"Gadabmuli" - Women's and men's circle dance
b
V 4 Ó. œœ ˙˙ ˙. Ó.
˙.
cxo - ve - lo
b 3 Óœ . Óœ . Ó.
cxo - ve - lo
b
V 4 œ œ œ œ œœ ˙˙ ˙. œ œ œ
œœ
˙.
wmi - da gi - or - gi (da) cxo - ve - lo Sens sa - lo -
wmi - da gi - or - gi (da) cxo - ve - lo Sens sa - lo -
? b b 34 œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ
1) litanias rom morCebian, cotas Seisveneben. maT miemateba axalgazrdoba. saerTo ZaliT ityvian `gadabmuls~. (g. svaniZe)
266
b b ÓÓ .. œœ ˙˙ ˙.
Ó.
Ó.
Ó.
Ó.
V ˙.
mo - ve - lo
b Óœ . Ó. œÓ . œ œ
mo - ve - lo
V b œ œ œœ ˙˙ ˙. œ œ œ œ œ œ
œœ
˙.
ca - vad (da) mo - ve - lo qvriv - ob - lis Sem - we (da)
ca - vad (da) mo - ve - lo qvriv - ob - lis Sem - we (da)
? bb œ ˙ œ ˙ ˙. ˙. ˙.
he!
he!
b Ó. Ó. U
V b œœ ˙˙ ˙.
˙. Ó. Ó. œœ ˙˙ ˙.
nu - ge - So mTo - ve - lo!
U
nu - ge - So mxo - ve - lo!
b Ó. Óœ . ˙ ˙.
V b œœ ˙˙ ˙.
˙. œ œ œ œ œ œ œ œ œœ ˙ ˙.
nu - ge - So ke - Ti - li saq - mis (da) mTo - ve - lo!
nu - ge - So ke - Ti - li saq - mis (da) mxo - ve - lo!
? bb œ ˙. ˙. ˙. U
˙.
˙ œ ˙
he!
he!
didebul da didebulo, didebul da didebulo,

gulTa mxilvelo! gulTa mxilvelo!
didebulo, didebulo,
geris dido (wmida) giorgi! geris dido (wmida) giorgi!
gulTa mxilvelo! gulTa mxilvelo!
momxede da gamikurne momxede da gamikurne
is Cemi avadmyofi! is Cemi avadmyofi!
dido giorgi! dido giorgi!
wmida giorgi, cxovelo, wmida giorgi, cxovelo,

Sens salocavad movelo, Sens salocavad movelo,
qvriv-oblis Semwe, nugeSo, qvriv-oblis Semwe, nugeSo,
keTili saqmis mTovelo! keTili saqmis mTovelo!
267
32. Zveli laSqruli@@@@@@
Dzveli lashkruli
b œ. œ œ œ œ. œ œ œ
I choir
V b b b 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J
a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo gas - We - ri xma -
a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo gas - We - ri xma -
b
V b b b 44 ∑ ∑ œ. œ
J
œ œ
gas - We - ri xma -
gas - We - ri xma -
? bb b 4 ∑ ˙. œ œ œ. œ œ œ
b 4 J J J
he - - - i da
he - - - i da
b œ œ œ œ
V b bb œ œ Jœ
∑ œ œ œ œ œ œ œ
II choir
œ ( œ) J J J J J J
he!
lo fxi - a - no he! a - ri a - ra - lo a - ra - lo
j j j j
lo fxi - a - no a - ri a - ra - lo a - ra - lo
b
V b bb œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ
J J œ œ Jœ œ œJ œ
J œ œj
(œ )
he!
lo fxi - a - no he! a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo
lo fxi - a - no a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo
? bb b œ œ œ œ œ ( œ) w w
b
he! he!
he! he!
œ œ œ
bbbb œ . œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ
I choir
V œ œ ( œ)
he!
Senc mkla - vo fo - la - di - a - no he! a - ra - la - li
Senc mkla - vo fo - la - di - a - no a - ra - la - li
b
V b bb œ . œ
J
œ œ œ œ œ œ œ
(œ )
œ. œ
J
œ œ
he!
Senc mkla - vo fo - la - di - a - no he! a - ra - la - li
Senc mkla - vo fo - la - di - a - no a - ra - la - li
? bb b œ . œ œ œ œ œ œ œ œ ( œ) œ. œ œ œ
b J J
he!
he!
268
b œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
V b b b œJ œ
J J œ
J J J œ
J
œ œ œ
a - ri a - ra - lo a - ra - lo mter - sa sa - zRvar - ze mo - sul - sa
b j j j
V b b b œJ œ œJ œ Jœ œ
J œ œj œ. œ
J
? bb b w œ. œ œ œ œ œ œ œ œ
b J
he!
he!
b œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
V b bb ( œ) œ œ œ
II choir
∑ œ J J J J J œ
J J
he!
he! a - ri a - ra - lo a - ra - lo o - mi ar da -
a - ri a - ra - lo a - ra - lo o - mi ar da -
b œ j j j j
œ œj
V b bb (œ ) Œ J Jœ œ œ œ œ œ œ Jœ œ Jœ œ
J
œ. œ
J
œ œ
he!
he! a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo o - mi ar da -
a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo o - mi ar da -
? bb b ( œ) w w œ. œ œ œ
b J
he! he!
he! he!
b œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ
V b bb œ œ œ œ
I choir
œ ( œ) œ J J J J J œ
J J
he!
u - gvi - a - no he! a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo
u - gvi - a - no a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo
b j j j
V b bb œ œ œ œ œ œ. œ
J
œ œ œ
J œ œJ œ œJ œ
J œ œj
(œ )
he!
u - gvi - a - no he! a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo
u - gvi - a - no a - ra - la - li a - ri a - ra - lo a - ra - lo
? bb b œ œ œ œ œ ( œ) œ. œ œ œ w
b J
he! he!
he! he!
269
bbbb œ . œ œ œ œ œ œ œ œ
II choir
V œ œ ( œ) ∑
he!
gah - ka - fe, wel - Si gas - wyvi - te, he!
gah - ka - fe, wel - Si gas - wyvi - te,
b
V b bb œ . œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ
J œ (œ ) J J
he!
gah - ka - fe, wel - Si gas - wyvi - te, he! a - ra - la - li
gah - ka - fe, wel - Si gas - wyvi - te, a - ra - la - li
? bb b œ . œ œ œ œ œ œ œ œ ( œ) w
b J
he! he!
he! he!
œ. œœœ œ
b œ œ œ œ œ œ œ. œœœ
I choir
œ œ œ
V b b b œJ œJ J Jœ J œ œJ œJ ( œ) œ
he!
a - ri a - ra - lo a - ra - lo Ta - vi ar da - i - zi - a - no he! a - ra - la - li
a - ri a - ra - lo a - ra - lo Ta - vi ar da - i - zi - a - no a - ra - la - li
b j j j j
œ œj
V b b b œ œ œJ œ œJ œJ œ. œ œ œ
J œ œ œ œ œ
(œ )
œ. œ
J
œ œ
he!
a - ri a - ra - lo a - ra - lo Ta - vi ar da - i - zi - a - no he! a - ra - la - li
a - ri a - ra - lo a - ra - lo Ta - vi ar da - i - zi - a - no a - ra - la - li
? bb b w œ. œ œ œ œ œ œ œ œ ( œ) œ. œ œ œ
b J J
he!
he!
b œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙.
V b b b œJ œJ J œJ J œ œJ Jœ
II choir
( œ)
he!
a - ri a - ra - lo a - ra - lo sis - xli - sa na - gu - bar - ze - da he! he, he!
a - ri a - ra - lo a - ra - lo sis - xli - sa na - gu - bar - ze - da he, he!
b j j j
V b b b œJ œ œJ œ œJ œJ œ œj œ . Jœ œ œ œ œ œ œ œ Œ Jœ œJ œ œ œ œ
(œ )
he!
a - ri a - ra - lo a - ra - lo sis - xli - sa na - gu - bar - ze - da he! a - ra - la - li
a - ri a - ra - lo a - ra - lo sis - xli - sa na - gu - bar - ze - da a - ra - la - li
? bb b w œ. œ œ œ œ œ œ œ œ ( œ) w
b J
he! he! he!
he! he! he!
270
œœœ œœœ
I-II choir
b w œ. œ œ œ œ œ.
V b bb œ œ œ œ
a - - - fe - xi ar ga - i - mtvri - a - no va - ra - la - li
a - - - fe - xi ar ga - i - mtvri - a - no va - ra - la - li
b j j
V b b b œ œ œJ œJ J œ œJ œJ
œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
J œ J
a - ri a - ra - lo a - ra - lo fe - xi ar ga - i - mtvri - a - no va - ra - la - li
a - ri a - ra - lo a - ra - lo fe - xi ar ga - i - mtvri - a - no va - ra - la - li
? bb b w œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
b J J
œ. œœœ œ
b œ œJ Jœ œJ Jœ œ œ ˙
p o c o@ @a@ @p o c o@ @r a l l e n t a n d o
œ œ œ
V b b b œJ œJ J Jœ J œ œJ Jœ J J
Ó
va - ri va - ra - li va - ra - li va - ru - la - lo heQ da va - ri va - ra - lo he!
bb j j j j j j j
V b b œJ œ Jœ œ œJ Jœ œ œj œ. œ œ œ
J œ œ Jœ œJ œ œ œ ˙
Ó
? bb b œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ Ó
b J J J J J J J J J J J J J J J
gasWeri, xmalo, fxiano, gasWeri, xmalo, fxiano,

Senc, mklavo foladiano, Senc, mklavo foladiano,
mtersa, sazRvarze mosulsa, mtersa, sazRvarze mosulsa,
omi ar daugviano. omi ar daugviano.
gahkafe, welSi gaswyvite, gahkafe, welSi gaswyvite,

Tavi ar daiziano, Tavi ar daiziano,
sisxlisa nagubarzeda sisxlisa nagubarzeda
fexi ar gaimtvriano. fexi ar gaimtvriano.
271
33. xmalsa simokliT ra uSavs@@@@@@
Khmalsa simok'lit ra ushavs
b .. œJ œ œ œJ Jœ Jœ Jœ œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ b œ
I choir
V b 44 ∑ J J J J J J
he - i a - ri a - ra - lo a - ri a - ra - li a - ra - li
j j
he - i a - ri a - ra - lo a - ri a - ra - li a - ra - li
b œ œ œ
V b 44 J Rœ R œJ œJ J Jœ œJ Jœ .. œ œ œ
J Jœ J Jœ b œ
bœ œ
œ b œ Jœ Jœ J œ œJ Jœ
hei a - ru - la - li a - ra - la - lo he a - ri a - ra - lo a - ri a - ra - li a - ra - li
œ œ bœ œ
hei a - ru - la - li a - ra - la - lo he - a - ri a - ra - lo a - ri a - ra - li a - ra - li
? b b 44 ∑ .. ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ
he a - ra - lo da
he a - ra - lo da
b œ
Vb œ J b Jœ œ
II choir
œ ( œJ ) ∑
he!
ha - ri a - la - lo he!
j
ha - ri a - la - lo
b œ œ œ œ œ œ œ œ
V b bœ œ Jœ œ œ j
(œ ) J R R J J J J J œ
J
he!
ha - ri a - la - lo he! he! 1.@xmal - sa si - mok - liT ra u - Savs
j
ha - ri a - la - lo he! 1.@xmal - sa si - mok - liT ra u - Savs
? bb œ œ œ œ w
œ b Jœ ( œJ )
he! he
he!
he
b œ œ Rœ œR œ Jœ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ œ œ
Vb J R R J J œ
J J J J J J J
he a - ri a - ra - li a - ra - le me - o - mars tan - dab - lo - bi - Ta
j j
he a - ri a - ra - li a - ra - le me - o - mars tan - dab - lo - bi - Ta
b bœ œ œ œ
Vb ˙ œ
J œ
J bœ œ bœ œ
J
œ
J J J œ
J
he! a - ra - le me - o - mars tan - dab - lo - bi - Ta
œ bœ
he! a - ra - le me - o - mars tan - dab - lo - bi - Ta
? bb ˙ œ J J œ w
J J
a - ra - lo da he
a - ra - lo - da he
272
1. 2. 3. 4. 5. 6.
b œ œ œ œ ˙ Ó
J b Jœ œ .. œ J b Jœ œ
I choir
Vb œ ( œJ ) ∑
le
hei va - ri va - ra - le he va - ri va - ra - le.
hei va - ri va - ra - he va - ri va - ra - le.
b œ Rœ œR Jœ œ œJ œJ œ œ .. b œ
V b bœ œ œ
J J œ œ j
(œ ) J J J J œ œ
J J œ œ ˙ Ó
le
hei va - ri va - ra - le hei a - ru-la - li a - ra - la - lo he va - ri va - ra - le.
hei va - ri va - ra - hei a - ru - la - li a - ra - la - lo he va - ri va - ra - le.
? bb œ œ œ œ œ œ ( œJ ) w .. œ œ œ œ œ œ ˙ Ó
J J J J
le
hei va - ri va - ra -
le he
hei va - ri va - ra -
he
1. xmalsa simokliT ra uSavs, 1. xmalsa simokliT ra uSavs,

meomars tandablobiTa, meomars tandablobiTa,
2. siaTas - mokle kondaxiT, 2. siaTas - mokle kondaxiT,
nasrolsa tyvias dnobiTa. nasrolsa tyvias dnobiTa.
3. am oTxsa Zmaze vin ityvis 3. am oTxsa Zmaze vin ityvis

sityvas geslians, Zvirsao, sityvas geslians, Zvirsao,
4. roca mtris TareSs sxepaven, 4. roca mtris TareSs sxepaven,
erTmaneTs sWamen Wirsao. erTmaneTs sWamen Wirsao.
5. ar umuxTleben vaJkacsa, 5. ar umuxTleben vaJkacsa,

visac aqvs guli kldisao, visac aqvs guli kldisao,
6. qarTls, kaxeTs, imers gazrdilsa, 6. qarTls, kaxeTs, imers gazrdilsa,
mTlad saqarTvelos Svilsao. mTlad saqarTvelos Svilsao.
273
34. Savlego@@@@@@
Shavlego
mamacurad - Allegretto
b
V b 34
I choir
∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b œ
V b 34 œ ˙ œ ˙ œ œ œ ˙ œ ˙
1.@@Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le -
1.@Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le -
? b b 34 ∑ ∑ œ œ œ œ œ œ œ ˙
Sa - vi (da) Co - xa Sav - le -
Sa - vi (da) Co - xa Sav - le -
b ˙. œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ œ œ
II choir
œ ˙
Vb œ ˙ ˙.
hei! Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - go!
bb
˙. œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ œ ˙ œ ˙.
I choir
V ( ˙ .) ˙ ( ˙ .)
go! go!
go! hei! Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - go! hei!
˙. ˙.
hei! Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - hei!
? b ( ˙ .) œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙
b
go!
go! hei!
b
V b .. ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b œ œ
I choir
V b .. œ ˙ œ ˙ œ œ ˙ œ ˙
2.@sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le -
2.@@sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le -
? b b .. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙
2.@sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le -
2.@@sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le -
274
˙. œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ
II choir
b ˙ œ ˙ œ
Vb ˙ ˙.
hei! sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le - go!
hei! sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le - go!
bb ˙. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ ˙ œ ˙.
I choir
V ( ˙ .) ˙ ( ˙ .)
go! go!
go! hei! sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le - go! hei!
hei! sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le - hei!
? bb ( ˙ .) ˙. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ( ˙ .) ˙.
go! go!
go! hei! sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le - go! hei!
hei! sisxl - Si ga - gi - xa - me - bi - a Sav - le - hei!
bb
I choir
V ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
b œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ œ
Vb ˙ ˙
3.@ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le -
? bb œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙
˙. œ ˙ œ ˙ œ œœ œœ œ
bb
II choir
œ ˙ œ ..
V ˙ ˙.
hei! ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le - go!
hei! ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le - go!
bb ˙. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ ˙ œ ˙. ..
I choir
V ( ˙ .) ˙ ( ˙ .)
go! go!
go! hei! ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le - go! hei!
hei! ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le - hei!
? bb ( ˙ .) ˙. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ( ˙ .) ˙. ..
go! go!
go! hei! ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le - go! hei!
hei! ya - wi - me - bi gix - de - bo - da Sav - le - hei!
275
b ˙.
I choir II choir
Vb ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
hei!
b œ ˙ œ œ œ ˙.
Vb œ ˙ œ ˙ œ ˙ ( ˙ .)
go!
6.@@Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - go! hei!
6.@Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - hei!
? bb œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ( ˙ .) ˙.
go!
6.@@Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - go! hei!
6.@Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - hei!
U
b œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙˙ ..
I-II choir
˙ œ ˙ œ ˙
Vb
Sav - leg Se - ni Sa - vi (da) Co - xa Sav - le - go!
U
b œ œ
Vb œ ˙ œ ˙ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙˙ .
.
U˙ .
? bb œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙
1. Savleg Seni Savi (da) Coxa Savlego! 1. Savleg Seni Savi (da) Coxa Savlego!
2. sisxlSi gagixamebia Savlego! 2. sisxlSi gagixamebia Savlego!
3. yawimebi gixdeboda Savlego! 3. yawimebi gixdeboda Savlego!
4. mterTan brZola gixdeboda Savlego! 4. mterTan brZola gixdeboda Savlego!
5. maSveli ar gWirdeboda Savlego! 5. maSveli ar gWirdeboda Savlego!
6. Savleg Seni Savi (da) Coxa Savlego! 6. Savleg Seni Savi (da) Coxa Savlego!
276
35. Savlego@@@@@@
Shavlego
dinjaT - Andante
b ˙.
I choir V b 34 ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
hei
b 3 ˙. œ œ œ œ
hei
II choir b
V 4 œ ˙ ˙ ˙.
heI Sav - leg da Se - ni da Sa - vi da Co - xa Sav - le - go
heI Sav - leg da Se - ni da Sa - vi da Co - xa Sav - le - go
? b b 34 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
Bass ∑
b œ œœ œœ œ œ œ œ œœ œœ
Vb œ œ œ œ œ ˙ œœ ˙˙ ˙.
Sav - leg da Se - ni da Sa - vi da Co - xa Sav - le - go!
b ∑ ∑
Vb ∑ ∑ ∑ ∑
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
b ˙.
V b .. ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
hei!
hei!
b b .. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ
V ˙ ˙.
di - am - begs Tur - me mos - wo - ne - bi - a Sav - le go
di - am - begs Tur - me mos - wo - ne - bi - a Sav - le go
? b b .. œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
277
b œœ œœ œœ œœ œœ œ œœ ˙˙ œœ œœ œœ
Vb œ ˙˙ œ ˙ ˙.
di - am - begs Tur - me mos - wo - ne - bi - a Sav - le - go
˙.
di - am - begs Tur - me mos - wo - ne - bi - a Sav - le - go
b ∑ Œ ˙
Vb ∑ ∑ ∑ Ó. Ó.
di - am - begs Tur - me mos - wo - ne - bi - a le - go
di - am - begs Tur - me mos - wo - ne - bi - a le - go
? bb œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
b ˙.
Vb ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
hei
hei
b œ œ œ œœ œœ
Vb œ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙˙ ˙.
eg ya - wi - me - bi ga - is - wo - re Sav - le - go
? bb œ œ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
b œœ œœ œœ œœ œœ œ œœ ˙˙ œœ œœ œ
Vb œ œ ˙˙ œ ˙ ..
˙.
˙.
b ∑ Œ ˙ ..
Vb ∑ ∑ ∑ Ó. Ó.
eg ya - wi - me - bi ga - is - wo - re le - go
eg ya - wi - me - bi ga - is - wo - re le - go
? bb œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ..
278
SenelebiT - riten.
U
b œœ œœ œœ œœ œ ˙˙ ..
Vb
˙˙ œœ œ œ œ œœ œœ ˙˙ œ ˙
u
Sav - leg da Se - ni Sa - vi da Co - xa Sav - le - go.
U
b œœ œœ œœ œœ ˙˙ œœ œ œœ œ œœ œœ ˙˙ ˙˙ ..
Vb œ ˙
u
U
? bb œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œœ ˙˙ ˙.
u
Savleg Seni Savi Coxa Savlego! Savleg Seni Savi Coxa Savlego!
diambegs Turme moswonebia. Savlego! diambegs Turme moswonebia. Savlego!
eg yawimebi gaiswore. Savlego! eg yawimebi gaiswore. Savlego!
Senze cuds Savleg ar vityviT, ara. Savlego! Senze cuds Savleg ar vityviT, ara. Savlego!
hxedav Rrubeli mzed moadaro. Savlego! hxedav Rrubeli mzed moadaro. Savlego!
Tumca diambegs didi aqvs Zala, Savlego! Tumca diambegs didi aqvs Zala, Savlego!
magram codvebmac Zalze moxada.1) Savlego! magram codvebmac Zalze moxada. Savlego!
1) moxada - daaavadmyofa - welSi moRuna da sxva. (g. svaniZe)
279
36. yabaxuri@@@@@@
Qabakhuri
Moderato
b
V b bb œ ˙ ∑ ∑
he!
œ
he ad libitum
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b bb ∑ J J J J J J
œœ
J œ J J J J J œœ œ œ œ
J J J
he! vinc Ca - mo - ag - debs o - qros Tass me - fes mi - arT - mevs wi - na - da
he! vinc Ca - mo - ag - debs o - qros Tass me - fes mi - arT - mevs wi - na - da
? bb b ∑ w œ. w
b
he!
he!
b
V b b b 34 œ
24
œ œ œ œ ∑ ∑ 45
he!
he!
b 3 œ 24 œ œ œ œ œ
ad libitum r a l l.
V b bb 4 œ Ó œ œ œ œ œ J œœ œ œ 45
J J J J J J
er - Ti Tu ga - xa - re - bu - la hei da
er - Ti Tu ga - xa - re - bu - la hei da
? b b b 34 ˙ . w œ 24 ˙ 45
b J
b œ œ œ œ œ œ œœœ
ad libitum
3 œ 2 ˙ J J J J J J J nœ
V b b b 45 œ œ œ œ œ 4 œ œ 4
a - Ti Su - ris - gan gmi - nav - da he ex - la im Tas - sa vin gax - dis
a - Ti Su - ris - gan gmi - nav - da he ex - la im Tas - sa vin gax - dis
b 34 œ 24
V b b b 45 œ œ œ œ œ œ bœ ˙ w œ
j
a - Ti Su - ris - gan gmi - nav - da he
a - Ti Su - ris - gan gmi - nav - da he
? b b b 45 œ œ œ œ œ 34 œ œ bœ 24 ˙ w œ
b J
280
b œ nœ œ 34 œ œ œ œ œ
45
34
V b b b J J Jœ œJ œJ J œ œ œ n œ
a tempo
∑
an - Za - ze da - sa - ki - da - Ta Rvi - niT ga - av - seT
an - Za - ze da - sa - ki - da - Ta Rvi - niT ga - av - seT
b 34 œ œ œ œ œ
45
34
V b bb ∑ œœ œ nœ œ œ œ
he Rvi - niT ga - av - seT
he Rvi - niT ga - av - seT
? bb b w œ 34 ˙. 45 w
34
b
bbb 3 œ nœ œ ˙
œ œ œ œ nœ œ . 44 œ n œ 34 œ
45 œ œ
œ œ
V b 4
gvi - bo - ZeT ye - li ga - gvi - Sra di - da - Ta (da) he
b 3 œ nœ œ œ œ œ œ nœ
45
34 œ
V b bb 4 œ œ œ œ œ. 44 œ œ œ œ b˙
œ
? b b b 34 ˙ . œ
45 œ œ œ œ œ 44 œ œ 34 ˙ .
b
œ œ œ œ œ œ œ bœ œ
p o c o@ @a@ @p o c o@ @r a l l e n t a n d o
b 5 œ œ œ œ œ 3 œ 2 ˙
V b bb
5
œ 4 4 œ œ 4
ga - gvi - Sra ye - li di - da - Ta hei!
ga - gvi - Sra ye - li di - da - Ta hei!
b œ. œ œ3 œ œ œ œ 45 œ œ œ œ œ œ œ œ 34 œ 2
V b bb œ œ bœ œ 4 ˙
da ga - gvi - Sra ye - li di - da - Ta hei!
da ga - gvi - Sra ye - li di - da - Ta hei!
45 œ œ œ
? bb b ˙ . œ œ 34 œ œ œ 24 ˙
b
281
vinc Camoagdebs oqros Tass,
mefes miarTmevs winada,
erTi Tu gaxarebula,
aTi Surisgan gminavda,
RviniT gaavseT, gviboZeT,
yeli gagviSra didaTa.
vinc Camoagdebs oqros Tass,

mefes miarTmevs winada,
erTi Tu gaxarebula,
aTi Surisgan gminavda,
RviniT gaavseT, gviboZeT,
yeli gagviSra didaTa.
282
37. ha biWo, kurtakiano@@@@@@
Ha bich'o k'urt'ak'iano
1)
# œ. œ œ œ œ œ œ
V # 44
œ
I group of soloists
∑ ∑ J
Tu xar sam - Sob - los mcve - la - da
# # 4 œ N œ œ3 œ # 2)œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
Tu xar sam - Sob - los mcve - la - da
œ J œ œ œ œ
V 4
ha bi - Wo kur - ta - ki - a - no Tu xar sam - Sob - los mcve - la - da
ha bi - Wo kur - ta - ki - a - no Tu xar sam - Sob - los mcve - la - da
Bass
? # # 44 ∑ ∑
Tu xar
Tu xar
## w œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V
xom zRva - ve - bu - la mtri - sa laS - qa - ri ve - la - da
## œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
xom zRva - ve - bu - la mtri - sa laS - qa - ri ve - la - da
V œ œ œ œ œ J œ œ œ œ
xom xe - dav mo - zRva - ve - bu - la mtri - sa laS - qa - ri ve - la - da
? ## w w œ. œ œ œ œ œ œ
xom xe - dav mo - zRva - ve - bu - la mtri - sa laS - qa - ri ve - la - da
J œ
he!
he!
## ( œ ) œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
II group of soloists
V J ∑ ∑
he!
he! rom Se - mo - gik - ravs wne - la - da
# j œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
rom Se - mo - gik - ravs wne - la - da
V # (œ ) Œ œ œ œJ œ œ œœ œ œ œ œ œ
he!
he! raT gin - da xma - li xan - ja - li rom Se - mo - gik - ravs wne - la - da
w w œ œ œ œ œ œ œ
raT gin - da xma - li xan - ja - li rom Se - mo - gik - ravs wne - la - da
? ## œ
he!
he!
1) fexis ayolebiT. (g. svaniZe)

2) kurtaki - meomris welzeviT Casacmeli. (g. svaniZe)
283
## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V
eg siy - me ar ga - i - xa - do xal - xi - sa da - sa - wyev - la - da
œ œ œ œ œ
# œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ
V # œ œ œ J
? ## w w œ. œ œ œ œ œ œ œ
J
he!
ha
## ( œ )
I group...
œ. œ œ œ œ œ œ œ
V J ∑ ∑ J
he!
he! qar - Tvlis min - dors da vel - sa - o
qar - Tvlis min - dors da vel - sa - o
# j œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ
V # (œ ) Œ œ J œ
œœ
he!
J
he! a - Cve - ne Se - ni gmi - ro - ba qar - Tvlis min - dors da vel - sa - o
œ
a - Cve - ne Se - ni gmi - ro - ba qar - Tvlis min - dors da vel - sa - o
? ## w w œ œ œ œ œ œ œ œ
he! qar - Tvlis
he! qar - Tvlis
## w œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V
xelT doT sam - Sob - lo i rjul wa - bil - wul mter - sa - o
œ œ œ œ œ
xelT doT sam - Sob - lo i rjul wa - bil - wul mter - sa - o
# œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ
V # œ œ œ J œ œ
xelT ar Ca - ug - doT sam - Sob - lo i rjul wa - bil - wul mter - sa - o
xelT ar Ca - ug - doT sam - Sob - lo i rjul wa - bil - wul mter - sa - o
? ## w w œ. œ œ œ œ œ œ œ
J
he!
he!
284
## ( œ ) œ œ œ œ œ œ œ œ œ
II group...
∑ ∑ œ
V J
he!
he! fxa ga - u - sin - je xmal - sa - o
# j œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œJ œ œ œ
fxa ga - u - sin - je xmal - sa - o
V # (œ ) Œ œ œœ œ œ œ
he!
he! Ta - ma - ris dro - Sa ga - Sa - le fxa ga - u - sin - je xmal - sa - o
? ## w w œ œ œ œ œ œ œ œ
Ta - ma - ris dro - Sa ga - Sa - le fxa ga - u - sin - je xmal - sa - o
he!
he!
## œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙. Œ
V
ma - Ca - blis fan - durs us - men - de is mklavs Se - ma - tebs Zal - sa - o he!
# œ œ œ œœœ œ œ œ. œ œ œ œ
V # œ œ œ œ œ œ œ œ
J ˙. Œ
? ## w w œ. œ œ œ œ œ œ œ ˙.
J Œ
he!
he!
ha biWo, kurtakiano, ha biWo, kurtakiano,

Tu xar samSoblos mcvelada, Tu xar samSoblos mcvelada,
xom xedav, mozRvavebula xom xedav, mozRvavebula
mtrisa laSqari velada. mtrisa laSqari velada.
raT ginda xmali, xanjali, raT ginda xmali, xanjali,
rom Semogikravs wnelada, rom Semogikravs wnelada,
eg siyme ar gaixado eg siyme ar gaixado
xalxisa dasawyevlada. xalxisa dasawyevlada.
aCvene Seni gmiroba aCvene Seni gmiroba
qarTvlis mindors da velsao, qarTvlis mindors da velsao,
xelT ar CaugdoT samSoblo xelT ar CaugdoT samSoblo
i rjul wabilwul mtersao. i rjul wabilwul mtersao.
Tamaris droSa gaSale, Tamaris droSa gaSale,
fxa gausinje xmalsao, fxa gausinje xmalsao,
maCablis fandurs usmende, maCablis fandurs usmende,
is mklavs Sematebs Zalsao. is mklavs Sematebs Zalsao.
285
38. diambegs qali mostaces@@@@@@
Diambegs kali most'aces
Moderato
### 3 ˙ . œœœ œ œ œ. œ œ œ ˙. œ œ ˙ ˙.
V 4
he! he!
# # 3
he! he!
V # 4 ∑ ∑ ∑ œ œ ˙ œ ˙
he! he! he!
he! he! he!
? # # # 34 ∑ ∑ ∑ ˙. ˙.
### œ œ œ œ œ œ œ œ œ U
V œ œ .. œ Ó œ ˙
he! he! ha - ra - lo he! he!
# # U
he! he! ha - ra - lo he! he!
V # œ œ œ œ œ œ .. œ œ #œ œ
œ œ nœ R R R Rœ # œ #œ ˙
he! he! ha - ra - lo he! a - ru - la - lo (da) he!
U
he! he! ha - ra - lo he! a - ru - la - lo (da) he!
? ### ˙ . œ œ nœ .. ˙ . ˙.
œ œ3 œ œ # œ3 Uœ
ad libitum
### ˙ . œ œ3 œ œ œ œ œ3 œ #œ œ
V J J J J J J J J J J J J J J J J
he! 1.@di - am - begs qa - li mos - ta - ces kox - ta, la - ma - zi, mzi - a - ni,
### ˙ . U
he! 1.@@di - am - begs qa - li mos - ta - ces kox - ta, la - ma - zi, mzi - a - ni,
œ # œ3 œ œ œ œ œ œ3 œ œ œ # œ œ3 œ œ œ3 j
V J J J J J J J J J J J J J J #œ
he! 1.@di - am - begs qa - li mos - ta - ces kox - ta, la - ma - zi, mzi - a - ni,
he! 1.@@di - am - begs qa - li mos - ta - ces kox - ta, la - ma - zi, mzi - a - ni,
? ### ˙ . ˙. ˙.
286
### œ œ3 œ œ # œ œ œ œ œ 24 ˙ œ œ œ
45
∑ J J J J J œ œ 34
V
nœ œ
J
jer i - sev ga - u - fur - Cqna - vi, oTx naw - nav giS - ris
### œ
jer i - sev ga - u - fur - Cqna - vi, oTx naw - nav giS - ris
V #œ œ œ œ œ3 œ œ œ œ
J J J J J J œ œ œ 24 # ˙ 45 œ œ œ œ nœ 34
he! jer i - sev ga - u - fur - Cqna - vi, oTx naw - nav giS - ris
he! jer i - sev ga - u - fur - Cqna - vi, oTx naw - nav giS - ris
? ### ˙ . ˙. 24 œ #œ 45 œ œ œ œ œ 34
(da)
(da)
### 3 œ nœ œ œ œ œ
U
œ Ó œ ˙
˙.
V 4
Tmi - a - ni he! he! he!
# # U U
Tmi - a - ni he! he! he!
V # 34 œ . œ œ œ œ œ # Rœ œ œ # œ œ ˙ ˙.
œ R R R
Tmi - a - ni he! a - ru - la - lo (da) he! he!
U
Tmi - a - ni he! a - ru - la - lo (da) he! he!
? # # # 34 œ œ œ ˙. ˙. ˙.
ad libitum
# # # œ œ3 œ œ œ œJ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ # œ #œ œ œ #œ ˙ 44
3 3
J J J J J J J
3
V J J J J J J J
2.@i - a - bo cxe - ni moh - gva - res mux - lam - dis fa - fa - ri - a - ni, zed Se - sves qa - li
# # # œ œ3 œ œ
2.@@i - a - bo cxe - ni moh - gva - res mux - lam - dis fa - fa - ri - a - ni, zed Se - sves qa - li
œ œ # œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ œ #œ œ œ #œ 44
V J J J J J J J J J J J J J J Jœ œ
3 3
J
2.@i - a - bo cxe - ni moh - gva - res mux - lam - dis fa - fa - ri - a - ni, zed Se - sves qa - li
2.@@i - a - bo cxe - ni moh - gva - res mux - lam - dis fa - fa - ri - a - ni, zed Se - sves qa - li
? ### ˙ . ˙. ˙. ˙. 44
287
### 4 œ œ œ œ #œ nU
3-4.
45
œ œ 44 œ œ .. 68
V 4
mna - To - bi (da) Tan sit - yva hkad - res wyli - a - ni.
### 4 œ œ œ œ U
45 œ œ nœ
œ œ œ œ nœ 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ . .. 68
6
V 4 œ œ
U
? # # # 44 œ œ œ nœ œ 5 œ œ œ œ œ 44 ˙ œ œ .. 68
4
### 6 U
Coda
∑ 34 ˙ . ˙ œ #˙ . ˙ œ #˙ .
V 8
di - am - be - go!
### 6 j œ #œ œ œ j U
di - am - be - go!
34 . ˙.
V 8 œ R R R R #œ œ ˙ ˙. #˙ œ #˙ .
he a - ru - la - lo (da) di - am - be - go!
#œ . #U˙ .
he a - ru - la - lo (da) di - am - be - go!
? # # # 68 œ . 34 ˙ . ˙. ˙. ˙ œ
he
he
1. diambegs qali mostaces, 1. diambegs qali mostaces,

koxta, lamazi, mziani, koxta, lamazi, mziani,
jer isev gaufurCqnavi, jer isev gaufurCqnavi,
oTx nawnav giSris Tmiani. oTx nawnav giSris Tmiani.
2. iabo cxeni mohgvares, 2. iabo cxeni mohgvares,
muxlamdis fafariani, muxlamdis fafariani,
zed Sesves qali mnaTobi, zed Sesves qali mnaTobi,
Tan sityva hkadres wyliani. Tan sityva hkadres wyliani.
3. sami dRe-Rame atares, 3. sami dRe-Rame atares,
hqondaT gza aRmarTiani, hqondaT gza aRmarTiani,
zogan Tu xrami, ufskruli, zogan Tu xrami, ufskruli,
zogan sul sali kldiani. zogan sul sali kldiani.
4. CerqezTa batons vaJi hyavs, 4. CerqezTa batons vaJi hyavs,
koxta da xuWuW Tmiani, koxta da xuWuW Tmiani,
mnaTobi imas mihgvares, mnaTobi imas mihgvares,
vaJkaci uqes xmiani. vaJkaci uqes xmiani.
288
39. Cemo bambis tomara@@@@@@
(igavi)
Chemo bambis t'omara
b j j œ.
V b 24 œR œ œ œ j j œ œ œ œ œ œ
R J œ œ œ œ J R J J J J
Ce - mo (da) bam - bis to - ma - ra ge - yu - re - ba Tu a - ra
b
V b 24 œ œj œj
Ce - mo (da) bam - bis to - ma - ra ge - yu - re - ba Tu a - ra
∑ ∑ œ. j j
J R œ œ œ
ge - yu - re - ba Tu a - ra
? b 24 œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ
ge - yu - re - ba Tu a - ra
b œ œ J J J R J œ J J
J J J
he! bam - bis to - ma - ra
he! bam - bis to - ma - ra
b œR œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j œ. œ œ œ œ
Vb R J J R J œ J R Jœ œ
J J J
me rom (da) ke - ti mo - ga - ba - re mo - ix - ma - re Tu a - ra?
b j r
œ œ b œ œj
me rom (da) ke - ti mo - ga - ba - re mo - ix - ma - re Tu a - ra?
Vb ∑ ∑ œ. j j
œ œ œ
mo - ix - ma - re Tu a - ra?
? b œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ
mo - ix - ma - re Tu a - ra?
b J J J J J R J J œ. œ œ œ J J
J R J J
me rom ke - ti mo - ga - ba - re
me rom ke - ti mo - ga - ba - re
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j œ. œ œ œ œ œ
Vb J J J œ J R J œ
J J J
me rom ke - ti mo - ga - ba - re mo - ix - ma - re Tu a - ra?
b j j r
œ œ b œ œj
me rom ke - ti mo - ga - ba - re mo - ix - ma - re Tu a - ra?
V b œJ œ œ œ ∑ œ. j j
J J œ œ œ
me rom ke - ti mo - ix - ma - re Tu a - ra?
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
me rom ke - ti mo - ix - ma - re Tu a - ra?
J J J J J J J J œ. œ œJ œ
J J J
J R
mo - ga - ba - re
mo - ga - ba - re
289
b œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Vb J R J J J J R R J J J J J
ra vqna Ce - mo zu - ri - a Ta - vi (da) mox - lar - Tu - li - a
b j r
œ œ b œ œj j j œ j j j j
V b nœ . œ œ œ œ
R R œ
J nœ œ œ œ œ
? bb œ . œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J R J J J R R J J J J J
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ j œ. œ œ œ œ œ œ
Vb J J R J œ J R J J J J
mo - mix - sen rom a - mo - vi - de da - va - ye - no bu - ri - a
mo - mix - sen rom a - mo - vi - de da - va - ye - no bu - ri - a
b œ j j r
Vb J œ
J
œ
J œ ∑ œ. œ œ b œ œj œ
j
œ
j
œ
mo - mix - sen rom da - va - ye - no bu - ri - a
mo - mix - sen rom da - va - ye - no bu - ri - a
? bb œ œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ Jœ œ œ œ œ
J J J J J R J J J R J J J
a - mo - vi - de
a - mo - vi - de
U
Fine
b ˙ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ .. ˙
Vb J J J J J R J œ J J
J
he! mo - vi - de da - va - ye - no bu - ri - a he!
U
he! mo - vi - de da - va - ye - no bu - ri - a he!
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œj j j
œ œ œ b œ œj j j .. ˙
Vb J J R J œ œ œ
mo - mix - sen rom a - mo - vi - de da - va - ye - no bu - ri - a he!
U
mo - mix - sen rom a - mo - vi - de da - va - ye - no bu - ri - a he!
? bb ˙ ˙ œ œ œ œ œ œ œ .. ˙
J J J J J J
he!
he!
290
Cemo bambis tomara, Cemo bambis tomara,
geyureba Tu ara? geyureba Tu ara?
me rom keti mogabare, me rom keti mogabare,
moixmare Tu ara? moixmare Tu ara?
ra vqna Cemo zuria? ra vqna Cemo zuria?

Tavi moxlarTulia, Tavi moxlarTulia,
momixsen, rom amovide, momixsen, rom amovide,
davayeno buria! davayeno buria!
es batoni didia, es batoni didia,

magram eniT flidia, magram eniT flidia,
glexkaci Tu ra dReSia, glexkaci Tu ra dReSia,
ar aqvs misi ridia! ar aqvs misi ridia!
Tavi ugavs borasa, Tavi ugavs borasa,

tani cixe-gorasa, tani cixe-gorasa,
Savi Wiri gvirCevnian Savi Wiri gvirCevnian
bevrad imis yolasa! bevrad imis yolasa!
Cemo bambis tomara, Cemo bambis tomara,

rac vTqvi gesmis Tu ara? rac vTqvi gesmis Tu ara?
batons Wiri gasCenia, batons Wiri gasCenia,
marTalia Tu ara? marTalia Tu ara?
291
40. natvra@@@@@@
Nat'vra
œ Uœ .
mZimed survilisamebr - Largo ad libitum
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙.
V 44 ∑ R R R R R R R R R R R R œR R œR R R J
ro - dis iq - ne - ba mo - ves - wro, rod - is iq - ne - ba mo - ves - wro he! he - i
ro - dis iq - ne - ba mo - ves - wro, rod - is iq - ne - ba mo - ves - wro he! he - i
˙ ˙
V 44 œ œ ∑ œ œ
he he
he he
? 44 ∑ ∑ w
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ U
V ∑ .. R R R R R R R R R R R R R R R œR
1.@ne - ta - vi er - Ti me - Rir - sos ni - ko - ras qe - di rCe - bo - des
Uœ
1.@ne - ta - vi er - Ti me - Rir - sos ni - ko - ras qe - di rCe - bo - des
œ œ œ œ .. œR œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V œ R R R R R R R R R R R R R R R
he! 1.@ne - ta - vi er - Ti me - Rir - sos ni - ko - ras qe - di rCe - bo - des
œ UœR
he! 1.@ne - ta - vi er - Ti me - Rir - sos ni - ko - ras qe - di rCe - bo - des
? w .. œR œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R R
œ œ œ œ œ œ ˙
V R R R R b Rœ R R œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R œ
R
œ
R œ
R œ
R Ó
Ce - mi na - wvi da na - da - gi ka - li - as ga - dar - Ce - bo - des hei!
Ce - mi na - wvi da na - da - gi ka - li - as ga - dar - Ce - bo - des hei!
œ
V œR R b Rœ œ
R œ
R
œ
R œ
R œ
R
œ
R
œ
R œ
R œ
R b œR
œ
R œ b œr Œ œ œ œœœ
R
Ce - mi na - wvi da na - da - gi ka - li - as ga - dar - Ce - bo - des he!
Ce - mi na - wvi da na - da - gi ka - li - as ga - dar - Ce - bo - des he!
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ bœ w
R R R R R R R R R R R R R R R R
he!
he!
292
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
R œ
V R R R R R R
rall.
R R R R R R R R R
2.@an mo - ma - So - ros sim - siv - ne, an Tva - li me - xu - We - bo - des
V R R R R R R R R R R R R R R R œ
R
œ
? œR œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R
œ
R R
œ œ œ œ œ œ œ bœ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙
.. 34
3-4
V R R R R R R R R R R R R R R R œ
R
rom a - Rar vna - xo sim - wa - re, rom gu - li a - Rar skde - bo - des he! hei!
rom a - Rar vna - xo sim - wa - re, rom gu - li a - Rar skde - bo - des he! hei!
r œ œ œ b Rœ œ œ œ œ œ œ œ r .. 34
V œ b Rœ R R R R R R R R R œ
R R œ
R œ ˙ Ó
rom a - Rar vna - xo sim - wa - re, rom gu - li a - Rar skde - bo - des he!
rom a - Rar vna - xo sim - wa - re, rom gu - li a - Rar skde - bo - des he!
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ Ó .. 34
R R R R R R R R R R R R R R R R
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ U˙ .
œ ˙.
1)
˙
V 34
3
˙.
va - ra - li va - ra - le va - ri - da va - ra - le o!
U
3 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ bœ ˙ ˙.
V4
U˙ .
? 34 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙.
1) daamTavreben xolme amiTi. (g. svaniZe)
293
rodis iqneba, moveswro, rodis iqneba, moveswro, he!
1.@netavi erTi meRirsos nikoras qedi rCebodes

Cemi nawvi da nadagi kalias gadarCebodes hei!
2.@an momaSoros simsivne, an Tvali mexuWebodes,

rom aRar vnaxo simware, rom guli aRar skdebodes he!
3. glexsa weli nu astkiva, fursa ZuZu, xarsa qedi

oflis Rvra da siRaribe Turme aris Cveni bedi. he!
4. pirze klite daudviaT, ar vis uTxraT Cveni dardi,

qvena tkocis qalebiviT TvalT gviburavs boRmis fardi. he!
rodis iqneba, moveswro, rodis iqneba, moveswro, he!
1.@netavi erTi meRirsos nikoras qedi rCebodes

Cemi nawvi da nadagi kalias gadarCebodes hei!
2.@an momaSoros simsivne, an Tvali mexuWebodes,

rom aRar vnaxo simware, rom guli aRar skdebodes he!
3. glexsa weli nu astkiva, fursa ZuZu, xarsa qedi

oflis Rvra da siRaribe Turme aris Cveni bedi. he!
4. pirze klite daudviaT, ar vis uTxraT Cveni dardi,

qvena tkocis qalebiviT TvalT gviburavs boRmis fardi. he!
294
41. lale@@@@@@
(saxumaro)
Lale
b
V b 68 œ . œ.
.. ∑ ∑ œ. œ.
la - le! la - le
la - le! la - le
b 6 .. œ j œ œ j
V b 8 œ. œ. J œ œJ œ
J œ œ œJ œ œ œ. œ.
la - le! 1.@bi - Wo (da) fer - xu - li Ca - va - baT la - le
la - le! 1.@bi - Wo (da) fer - xu - li Ca - va - baT la - le
? b b 68 œ . œ. .. ∑ ∑ œ. œ.
œ. œ. œ œ œ
Vb
b ∑ ∑ œ. œ. J J J œJ œ
la - le la - le la - le (da) bi - Wo
la - le la - le la - le (da) bi - Wo
b œ œ œ œ œ œj œ œ œ œj œ œ. œ. œ œ œ œ
Vb J J œ. œ. J J
guls gad- vi - ya - roT dar -di - a la - le la - le la - le bi - Wo
guls gad - vi - ya - roT dar - di - a la - le la - le la - le bi - Wo
? bb ∑ ∑ œ. œ. œ. œ. œ œ œ œ
J J
b œ. œ. œ œ œ œ œ œ. œ. œ. œ bœ
Vb J J J J J
la - le la - le (da) bi - Wo la - le he bi - Wo
la - le la - le (da) bi - Wo la - le he bi - Wo
b œ. bœ œ
V b œ. œ œ
J œ
J œ œ. œ. J œ
J J œ
J œ
la - le la - le bi - Wo la - le la - le (da) bi - Wo
la - le la - le bi - Wo la - le la - le (da) bi - Wo
? bb œ . œ. œ œ œ œ œ. œ. œ. œ œ
J J J
295
b œ bœ œ Jœ n Jœ œ œ ˙. œ. œ œ. œ.
V b œJ J J Jœ œ J J J œ
Sen ki (da) ge - na - cva - le (da) bi - Wo he! bi - Wo la - le
Sen ki (da) ge - na - cva - le (da) bi - Wo he! bi - Wo la - le
b j j j Œ. œ. œ œJ Jœ œ œ œ. œ.
V b bœ œ œ œ œ Œ nœ . J J
la - le he! la - le la - le (da) bi - Wo la - le
la - le he! la - le la - le (da) bi - Wo la - le
? bb ˙ . œ Œ Œ. ˙. œ. œ œ œ. œ.
J J
he! he!
he! he!
b œ œ œ œ ˙. œ. œ bœ œ œJ b œJ œ œ
Vb J J J J œ J J J
œ. œ. ..
la - le da bi - Wo he! bi - Wo la - le (da) bi - Wo la - le!
la - le da bi - Wo he! bi - Wo la - le (da) bi - Wo la - le!
b bœ œ œ œ œ j j
Vb œ œ
J Jœ œ œ. œ. J J J J bœ œ œ œ œ. œ. ..
la - le bi - Wo la - le la - le (da) bi - Wo la - le la - le!
la - le bi - Wo la - le la - le (da) bi - Wo la - le la - le!
? bb œ œ œ œ ˙. œ. œ œ œ. œ. œ. œ. ..
J J J
he! bi - Wo la - le la - le!
he! bi - Wo la - le la - le!
1. biWo (da) ferxuli CavabaT, 1. biWo (da) ferxuli CavabaT,

guls gadviyaroT dardia, guls gadviyaroT dardia,
2. Cveni lale vaTamaSoT, 2. Cveni lale vaTamaSoT,
is yvelaze fexmardia. is yvelaze fexmardia.
3. aznauris gogo moswons, 3. aznauris gogo moswons,
iZaxis: `Zalze kargia~, iZaxis: `Zalze kargia~,
4. aba miTxariT biWebo, 4. aba miTxariT biWebo,
is ra glexisa fardia! is ra glexisa fardia!
5. aznaurebis qalebi 5. aznaurebis qalebi
qariviT Camohqriano, qariviT Camohqriano,
6. gagvixdebian batonad, 6. gagvixdebian batonad,
saxlsac ar dagvigviano. saxlsac ar dagvigviano.
7. mTeli dRe kopwiaoben, 7. mTeli dRe kopwiaoben,
ojaxs ar mouvliano, ojaxs ar mouvliano,
an:
7. /mTeli dRe umarils ismen, 7. /mTeli dRe umarils ismen,
gareT ar gamodiano/. gareT ar gamodiano/.
8. TiTo ymawvils gagviCenen, 8. TiTo ymawvils gagviCenen,
buzRuniT gamozrdiano. buzRuniT gamozrdiano.
296
42. ze-myrelo@@@@@@
Ze-mqrelo
zomierad - Moderato
œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
V 34 ∑ ∑
ze - myre - lo Zir - sa da Ca - mo -
ze - myre - lo Zir - sa da Ca - mo -
V 34
œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
ze - myre - lo ze - myre - lo Zir - sa da Ca - mo -
ze - myre - lo ze - myre - lo Zir - sa da Ca - mo -
? 34 œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ œ œ
˙. œ œ œ ˙.
V œ ˙ ∑ ∑
sa - yre - lo Ca - mo - di
sa - yre - lo Ca - mo - di
œ œ œ œ œ œœœ ˙.
V œ bœ ˙ ˙. nœ ˙
sa - yre - lo Tu Ca - mo - xval da Ca - mo - di
sa - yre - lo Tu Ca - mo - xval da Ca - mo - di
? œ ˙ ˙. ∑ ∑ ˙ œ ˙.
œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ∑ ∑
V
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yri
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yri
œ œœœ ˙ œ œ
V œ œ œ bœ ˙ ˙. œ nœ ˙
œœ
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yri va - ra - le bi - Wo

Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yri va - ra - le bi - Wo
? œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
297
œ œ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
V ∑
va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le
va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le
œ œ ˙. œ œ œ œœœ ˙ œ œ œ
V œ œ bœ ˙ ˙.
œœ
va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le
va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le
? ˙ œ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ
∑ œ œ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ..
V
va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le.
va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le.
V œ ˙ œ œ œ ˙. œ œ œ œœœ ˙ œ bœ ˙ ˙. ..
bi - Wo va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le.
bi - Wo va - ra - le va - ri va - ra - li va - ra - le.
? œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ..
ze-myrelo, ze-myrelo, ze-myrelo, ze-myrelo,

Zirsa da Camosayrelo, Zirsa da Camosayrelo,
Tu Camoxval da Camodi, Tu Camoxval da Camodi,
Tu ara, ZaliT Camogyri. Tu ara, ZaliT Camogyri.
298
43. ze-myrelo@@@@@@
Ze-mqrelo
saSualo tempiT - Andante
b
V b b b 34 ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
Soloist
b ˙. œ œ œ5 œ ˙. œ œ œ5 œ
V b b b 34 œ ˙ œ ˙ œ ˙ œ ˙ ˙.
hai hei! he
? b b b 34 ˙. ˙.
hai hei! he
b ∑ ∑ ∑ ∑ ˙.
he
he
1; 3 - I choir
b
V b b b .. œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
1.@ze - myre - lo ze - myre - lo ze - vi - dan Ca - mo -
b
V b b b .. œ
˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
? b b b .. œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
b
b
V b bb œ ˙ ∑ ∑ ˙ œ ˙.
˙.
say - re - lo Ca - mo - xval
b
say - re - lo Ca - mo - xval
V b bb œ bœ ˙ ˙.
œ œ œ nœ ˙ ˙ œ ˙.
say - re - lo Tu Ca - mo - xval da Ca - mo - xval
? bb b œ
say - re - lo Tu Ca - mo - xval da Ca - mo - xval
b ˙ ˙. ∑ ∑ ˙ œ ˙.
299
b
V b bb œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ∑ ∑
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yriT
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yriT
b
V b bb œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yriT Tu Ca - mo - xval da
Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yriT Tu Ca - mo - xval da
? bb b œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
b
b
V b bb ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
œ œ œ
Ca - mo - xval Tu a - ra Za - liT Ca - mog - yriT va - ra - le
b
V b bb ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ
? bb b ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ
b
b ˙ œ
V b bb œ ˙
˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
bi - Wo va - ra - le va - ris va - ra - li va - ra - le
b
V b bb œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
? bb b œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
b
300
b ˙ œ
V b bb œ œ œ œ ˙
˙. œ œ œ œ ˙
va - ra - le bi - Wo va - ra - le va - ris va - ra - li
b
V b bb œ œ œ œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙
? bb b œ œ œ œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙
b
2; 4 - II choir
b
V b bb œ ˙ ˙.
œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ
va - ra - le 2.@qve - myre - lo, qve - myre - lo, ze - viT da
b
V b bb œ bœ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ
? bb b œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ
b
b œ œ œ œ
V b bb œ ˙ œ ˙ ˙.
∑ ∑ ˙.
a - mo - sa - yre - lo Ca - mo - val
a - mo - sa - yre - lo Ca - mo - val
b
V b bb œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
a - mo - sa - yre - lo arc a - ra ne - biT Ca - mo - val
a - mo - sa - yre - lo arc a - ra ne - biT Ca - mo - val
? bb b œ ˙ œ ˙ ˙. ∑ ∑ ˙ œ ˙.
b
301
b œ œ œ œ
V b bb œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ∑ ∑
verc a - ra Za - liT Ca - mo - gvyriT Ca - mo -
verc a - ra Za - liT Ca - mo - gvyriT Ca - mo -
b
V b bb œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙ ˙ œ
verc a - ra Za - liT Ca - mo - gvyriT arc a - ra ne - biT Ca - mo -
verc a - ra Za - liT Ca - mo - gvyriT arc a - ra ne - biT Ca - mo -
? bb b œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙ ˙ œ
b
b
V b bb ˙ . œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙
val verc a - ra Za - liT Ca - mo - gvyriT va - ra - le bi - Wo
b
V b bb ˙ . œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
? bb b ˙ . œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
b
b œ œ œ œ
V b bb ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
œ œ œ
va - ra - le va - ris va - ra - li va - ra - le. va - ra - le
b
V b bb ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙. œ œ œ
? bb b ˙ œ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ
b
302
œ œ œ œ
1-2; 3-4
b
V b bb œ ˙
˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
..
bi - Wo va - ra - le va - ris va - ra - li va - ra - le.
b
V b bb œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
..
? bb b œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ..
b
bbbb
I choir
V œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
5.@ze - myre - lo, ze - myre - lo, gve - yo - fa lxi - ni -
b
V b bb œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
? bb b œ ˙ ˙. œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
b
b œ
V b bb œ ˙ ˙.
∑ ∑ ˙ ˙. œ œ œ
fer - xu - li, ri miv - ceT, u - kve - a
fer - xu - li, ri miv - ceT, u - kve - a
b
V b bb œ bœ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ
fer - xu - li, ex - la ki muxls qa - ri miv - ceT, u - kve - a
fer - xu - li, ex - la - ki muxls qa - ri miv - ceT, u - kve - a
? bb b œ ˙ ˙. ∑ ∑ ˙ œ ˙. œ œ œ
b
303
b
V b bb œ ˙ œ ˙ ˙. ∑ ∑ ˙ œ ˙.
Se - Su - pe - bu - li. ri miv - ceT,
Se - Su - pe - bu - li. ri miv - ceT,
b
V b bb œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙ ˙ œ ˙.
Se - Su - pe - bu - li. ex - la ki muxls qa - ri miv - ceT,
Se - Su - pe - bu - li. ex - la - ki muxls qa - ri miv - ceT,
? bb b œ ˙ œ ˙ ˙. ∑ ∑ ˙ œ ˙.
b
b
V b bb œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
œ œ œ œ ˙
u - kve - a Se - Su - pe - bu - li. va - ra - le bi - Wo
b
V b bb œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
? bb b œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ œ ˙
b
bbbb ˙
I-II choir
œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ œ œ œ
V ˙.
va - ra - le va - ris va - ra - li va - ra - le va - ra - le
b
V b bb ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙. œ œ œ
? bb b ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ
b
304
b œ œ œ œ
V b bb œ ˙
˙. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
b
V b bb œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ ˙ œ bœ ˙ ˙.
? bb b œ ˙ ˙ œ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
b
1. ze-myrelo, ze-myrelo, 1. ze-myrelo, ze-myrelo,

Zirsa (da) Camosayrelo, Zirsa (da) Camosayrelo,
Tu Camoxval (da) Camoxval, Tu Camoxval (da) Camoxval,
Tu ara, ZaliT CamogyriT Tu ara, ZaliT CamogyriT
varale... varale...
2. qve-myrelo, qve-myrelo, 2. qve-myrelo, qve-myrelo,

zeviT (da) amosayrelo, zeviT (da) amosayrelo,
Tu amoxval (da) amodi, Tu amoxval (da) amodi,
Tu ara, wridan gamodi. Tu ara, wridan gamodi.
varale... varale...

ar mogvayeno ziani, ar mogvayeno ziani,
ar mogvce qeri da puri - ar mogvce qeri da puri -
orive nakmaziani! orive nakmaziani!
varale... varale...
4. mkaTaTves puris xvavzeda 4. mkaTaTves puris xvavzeda

Tovlis zRmurdlebi eyara, Tovlis zRmurdlebi eyara,
magram mzis sxivebs cxovelsa magram mzis sxivebs cxovelsa
wuTier gadaeyara! wuTier gadaeyara!
varale... varale...

gveyofa lxini-ferxuli; gveyofa lxini-ferxuli;
axla ki muxls qari mivceT, axla ki muxls qari mivceT,
ukvea SeSupebuli. ukvea SeSupebuli.
varale... varale...
305
44. beri kacis vedreba@@@@@@
Beri k'atsis vedreba
zomierad - Moderato
### 4 64 w . œ œ œ œ œ 44 ˙
45 ..
œ œ
V 4 ∑ 45
var be - ri ka - ci var nu mom - klav
# # 4 œ
var be - ri ka - ci var nu mom - klav
œ œ 64 ˙ œ œ œ œ ˙. 45 .. œ œ œ œ œ 44 ˙
V # 4 œ œ œ 45
1.@be - ri ka - ci var be - ri ka - ci var nu mom - klav
1.@be - ri ka - ci var be - ri ka - ci var nu mom - klav
? # # # 44 ∑ 64 Œ w œ 45 .. w œ 44 w
45
[he]
[he]
### 5 œ œ œ œ œ 44 ˙ œ œ 34 œ œ œ 44 ˙ ˙ 24
V 4
be - ri ka - ci - var nu mom - klav nu mom - klav
# # 5
44 ˙ 34 œ 44 ˙ 24
V # 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
? # # # 45 œ œ œ œ œ 44 ˙ œ œ 34 œ œ œ 44 w 24
V
### 2 ˙
4 n n # 45 œ œ œ œ œ 4 œ œœœ œ
4 œ 2 œ
4 J œ œ 5
4
J
(da) be - ri ka - ci var nu mom - klav bi - We - bo
### 2 n n # 45 œ œ œ œ œ
V 4 n˙
44 œ œ œ œ œ œ œ œ 24 œj œj œ 45
? # # # 24 ˙ n n # 45 œ œ œ œ œ 44 œ œ ˙ 24 ˙
45
306
# ### 5
V 45 œ œ œ œ œ œ 44 ˙ ˙ ˙ ˙ 4 ∑ 44
yve - la da - gi - wyebs gmo - ba - sa he!
### 5
yve - la da - gi - wyebs gmo - ba - sa he!
# 4 j
V 45 œ œ œ œ œ 4 œ œ œ œ œ J R J Jœ œ 44
œ . œ œ
3
œ œ 4 ˙
3
˙ œ œ œ œ œ. ˙
yve - la da - gi - wyebs gmo - ba - sa he! he! a - ru - la - lo da
yve - la da - gi - wyebs gmo - ba - sa he! he! a - ru - la - lo da
?# 5 œ œ œ œ œ 44 ˙ ˙ ˙ ˙ # # # 45 w œ 44
4
1-6. Fine
### 4 œ .
œ œ œ œ ˙ .. 34 ˙ . 44 œ œ œ œ ˙. Œ
V 4 J R J J J
3
a - ri a - ra - lo hei! o ar - xi ar - na - no!
# #
V # 44 œJ . œ œ œj œj ˙ .. 34 n œ œ œ 44 œ Œ
3
œ #œ
3
R J œ œ. œ œ nœ œ ˙.
? # # # 44 w .. 34 ˙ . 44 œ œ œ œ ˙. Œ
1. beri kaci var, nu momklav, 1. beri kaci var, nu momklav,

yvela dagiwyebs gmobasa; yvela dagiwyebs gmobasa;
2. sadac rom Semogeyrebi, 2. sadac rom Semogeyrebi,
getyvi Svilsa da Zmobasa. getyvi Svilsa da Zmobasa.
3. nu mizam saqmes saflidos, 3. nu mizam saqmes saflidos,
modi, saflavi naxeo, modi, saflavi naxeo,
4. Seamke ia-vardebiT, 4. Seamke ia-vardebiT,
dajeq da ivaglaxeo! dajeq da ivaglaxeo!
5. nu Camaylapeb sityvasa, 5. nu Camaylapeb sityvasa,
pirs nu gamivseb wyliTao, pirs nu gamivseb wyliTao,
6. beri kacisa Txovnai 6. beri kacisa Txovnai
gaxsovdes wliTiwliTao! gaxsovdes wliTiwliTao!
307
45. a gangala-gangala@@@@@@
A gangala-gangala
V 24 ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V 24 J R J J J J J J R J J J J J J J J J
a gan - ga - la, gan - ga - la - o, Cve - ne - bi - anT san - da - la - o, a - qeT - i - qiT
a gan-ga - la, gan - ga - la - o, Cve - ne - bi - anT san - da - la - o, a - qeT - i - qiT
? 24 Jœ . œ œ
R J
œ
J
œ œ
J J
œ œ
J J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ œ
J J
œ œ
J J
œ œ œ œ
J J J J
[ ]
∑ ∑ ∑ œ. œ œ œ œ. œ œ œ
V J R J J J R J J
ro - gorc ur - mis dan - da -la - o!
ro - gorc ur - mis dan - da - la - o!
œ. œ œ œ œ. œ j j r j j bœ . j j r j j
V J R J J J R b œJ œ œ. œ œ œ J
œ
R
œ
J œ œ. œ œ œ
iz - ni - qe - ba, ro - gorc ur - mis dan - da -la - o! ro - gorc ur - mis dan - da -la - o!
iz - ni - qe - ba, ro - gorc ur - mis dan - da - la - o! ro - gorc ur - mis dan - da - la - o!
? Jœ . œ œ œ
R J J œ. œ œ œ œ.
J
œ œ œ
J
œ œ œ
R J J
J R J J J R J J
V ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
œ œ nœ œ œJ œ œ. œ œ œ
V Jœ . œ œ œ
R J J
œ.
J R J J œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J R J J R J J
Te - Zo - e - bi mo - fuS - vi - a, ro Se - xe - do Tval - Tva - la - o, ge - go - ne - ba
Te - Zo - e - bi mo - fuS - vi - a, ro Se-xe - do Tval - Tva - la - o, ge - go - ne - ba
? Jœ . œ œ œ
R J J
œ.
J
œ œ œ
R J J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J
œ œ œ
R J J
308
∑ ∑ ∑ œ. œ œ œ œ. œ œ œ
V J R J J J R J J
ba - si -la - anT yvan - yva - la - o!
ba - si - la - anT yvan - yva - la - o!
œ.
V J
œ
R œJ œ œ. œ b œ œj j
œ.
r j j
œ œ œ bœ . œ œ œj j
œ.
r j j
œ œ œ
J J R J J R J
cxen - ze - da xtis, ba - si- la - anT yvan - yva - la - o! ba - si -la - anT yvan - yva - la - o!
cxen - ze - da xtis, ba - si - la - anT yvan - yva - la - o! ba - si - la - anT yvan - yva - la - o!
? œJ . œ œ
R J
œ
J œ. œ œ œ œ.
J
œ œ œ
J
œ œ œ
R J J
J R J J J R J J
V ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V J R J J J J J J R J J J J œ J J J J
J
co - lic i - se - Ti Se - ur - Tavs, Tur - me a - ris cal - Tva - la - o, o - ri - ve sa -
co - lic i - se - Ti Se - ur - Tavs, Tur - me a - ris cal - Tva - la - o, o - ri - ve sa -
? Jœ . œ œ œ
R J J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ œ œ œ
J J J J
∑ ∑ ∑ œ. œ œ œ œ. œ œ œ
V J R J J J R J J
gzas Tox -ni - an kval - kva - la - o!
gzas Tox - ni - an kval - kva - la - o!
œ.
V J
œ
R œJ Jœ œ. œ b œ œj j
œ.
r j j
œ œ œ bœ . œ œ œ
j j
œ.
r j j
œ œ œ
J R J J R J
dac ki mi - dis, gzas Tox- ni - an kval - kva - la - o! gzas Tox -ni - an kval - kva - la - o!
dac ki mi - dis, gzas Tox - ni - an kval - kva - la - o! gzas Tox - ni - an kval - kva - la - o!
? Jœ . œ œ œ
J
œ œ œ
J
œ œ
R J
œ
J
J R J J J R J J
309
V ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
œ œ œJ œ œ. œ œ œ
V Jœ . œ œ
R J
œ
J
œ.
J R œJ œ
J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J R J J R J J
er - Ti go - go gas - Ce - ni - aT, Tur - me i - sic cal - Tva- la - o, a - se-Ti u -
er - Ti go - go gas - Ce - ni - aT, Tur - me i - sic cal - Tva - la - o, a - se - Ti u -
? Jœ . œ œ
R J
œ
J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ.
J
œ œ œ
R J J
∑ ∑ ∑ œ. œ œ œ œ. œ œ œ ˙
V J R J J J R J J
Tu - nu - qa - anT san - da -la - o he!
Tu - nu -qa - anT san - da - la - o he!
œ. œ
V J R Jœ Jœ œ . œ b œ œj j r j j
œ . œ œ œ b Jœ . œ œ œ b œ . œR œ œj ˙
J R J R J J J J
be - du- ri - a, Tu - nu - qa - anT san - da -la - o! Tu - nu - qa - anT san - da -la - o he!
be - du - ri - a, Tu - nu -qa - anT san - da - la - o! Tu - nu -qa - anT san - da - la - o he!
? Jœ . œR Jœ Jœ œ. œ œ œ œ. œ œ œ
J R J J œ. œ œ œ œ. œ œ œ ˙
J R J J J R J J J R J J
a gangala, gangalao, a gangala, gangalao,

CvenebianT sandalao, CvenebianT sandalao,
aqeT-iqiT izniqeba, aqeT-iqiT izniqeba,
rogorc urmis dandalao! rogorc urmis dandalao!
TeZoebi mofuSvia, TeZoebi mofuSvia,

ro Sexedo TvalTvalao, ro Sexedo TvalTvalao,
gegoneba cxenzeda xtis, gegoneba cxenzeda xtis,
basilaanT yvanyvalao! basilaanT yvanyvalao!
colic iseTi SeurTavs, colic iseTi SeurTavs,

Turme aris calTvalao, Turme aris calTvalao,
orive sadac ki midis, orive sadac ki midis,
gzas Toxnian kval-kvalao! gzas Toxnian kval-kvalao!
erTi gogo gasCeniaT, erTi gogo gasCeniaT,

Turme isic calTvalao, Turme isic calTvalao,
aseTi ubeduria, aseTi ubeduria,
TunuqaanT sandalao! TunuqaanT sandalao!
310
46. salxino@@@@@@
(Sejibri)
Salkhino
U˙
2 34 œJ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ3 œ œ œ œJ œ œ
3
J J J J J J
3
I Soloist V4 J J J J J J J J
hei! pir - ve - lad Rmer - Ti vax - se - noT is u - fro di - de - bu - li - a
hei! pir - ve - lad Rmer - Ti vax - se - noT is u - fro di - de - bu - li - a
34
II Soloist V 24 ∑ ∑ ∑
? 24 Œ U
œ 34 ˙ . ˙.
Bass
he!
he!
œ œ
œ œ ˙ ˙. œ œ3 œ œ œ J # œJ 24
3
V J J J J J J ∑
he! Sem - deg ne - fes da de - do - fals
U
he! Sem - deg ne - fes da de - do - fals
Œ œ œ œ œ œ3 œ œ œ œ œ3 œ œ n œJ œ œ œ œ 24
r a l l.
V ∑ J J J J J J J J J J J J J
he! Sem - deg ne - fes da de - do - fals a - ru - la - li la - lo
he! Sem - deg ne - fes da de - do - fals a - ru - la - li la - lo
? ˙. ˙. œ œ3 œ œ œ œ œ3 œ ˙. 24
J J J J J J J J
he!
he!
œ œ3 œ œ œ 44 ˙ œ 34 ˙ . œ
V 24 J J J J J œ Ó
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a he!
nUœ œ œ
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a he!
44 œ
V 24 J
œ œ
3
œ œ œ œ bœ œ 34 Œ Œ
J J J J ˙
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a he! he!
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a he! he!
? 24 œJ œ3
J
œ
J
œ
J
œ
J 44 ˙ œ œ 34 ˙ . ˙.
311
œ œ œ œ U œ 3œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œœœ
3
V ∑ J J J J J J J J
he! he! kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a
œ Jœ œ œ œ
he! he! kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a
œ Jœ œ œ œ œ ∑ œ 3œ œ œ œ œ œ3 œ
V J J J J J J J J J J J J
a - ru - la - li a - ru - la - [lo] [he] kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a
a - ru - la - li a - ru - la - [lo] [he] kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a
? ˙. ˙. ˙. ˙.
œ 3œ œ œ œ œ 3œ œ œ œ œ œ Ó œ œ3 œ œ #œ œ œ
3
œ
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a gu - li - a he! aq dam - swreT mo - sulT dam - xvedr - Ta
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a gu - li - a he! aq dam - swreT mo - sulT dam-xvedr - Ta
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ3 œ œ œ œ œ œ
œ Ó
3
V J J J J
3 3
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a gu - li - a he! aq dam - swreT mo - sulT dam - xvedr - Ta
U
kvlav ga - u - xa - roT gu - li - a gu - li - a he! aq dam - swreT mo - sulT dam-xvedr - Ta
? œJ œJ Jœ Jœ
3
œ œ 3œ œ œ œ œ œ œ. œ bœ œ œ3 œ œ œ œ œ
3
œ
J J J J J J J J J J J J J
œ œ3 œ œ œ œ œ3 # œ œ # 3œ œ œ 3œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
r a l l
œ œ
V J J J J J J J J œ œ
J J J J J J
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu -li - a rTu -li - a sim - Re - ra uTx - raT
œ Jœ œJ # Jœ
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu - li - a rTu - li - a sim - Re - ra uTx - raT
3
œ œ œ3 œ œ 3œ œ œ œ œ œ
3
œ œ œ œ ˙
V J J J J J J J J J J J
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu -li - a rTu -li - a sim - Re - ra uTx - raT
œ 3œ œ œ œJ Jœ œ
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu - li - a rTu - li - a sim - Re - ra uTx - raT
? J J œJ Jœ
œ œ œ œ œ3 œ œ œ œ œ ˙
3 3
J J J J J J J J
312
œ œ œ œ œ œ3 œ œ œ œ #œ
3
œ
V Ó J J J J J J J J
rTu - li - a he! aq dam - swreT mo - sulT dam - xvedr - Ta
rTu - li - a he! aq dam - swreT mo - sulT dam - xvedr - Ta
˙ œ œ3 œ œ œ œ œ3 œ
V œ œ œ Œ J J J J J J J J
rTu - li - a hei aq dam - swreT mo - sulT dam - xvedr - Ta
rTu - li - a hei aq dam - swreT mo - sulT dam - xvedr - Ta
? œ œ œ ˙. ˙.
he!
he!
œ œ # œJ œ œ œ œ3 œ #œ œ œ Œ #œ œ ˙
3
V J J J J J J J ˙
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu - li - a he! he!
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu - li - a he! he!
#œ œ3 œ œ œ œ œ
3
œ #œ œ œ ˙.
V J J J J J J J J ∑
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu - li - a he!
sim - Re - ra uTx - raT rTu - li - a rTu - li - a he!
? ˙. #œ œ œ ˙. ˙.
he!
he!
œ œ3 œ œ œ œ œ œ #œ œ3 œ œ œ œ œ #œ
J Jœ œ
3
J œ
V J J J J J J
3
J J J J J J J
Wer - Si vkraT qu - di, rom ke - ram ga - gvi - xsnas Tvi - si gu - li - a gu - li - a
œ
œ œ J # œJ œ œ œ3 œ œ œ # Jœ œ œ œ œ œ #œ œ
3
œ
3
J J J J J J J
3
V J J J J J J
? ˙. ˙ œ œ œ #œ œ œ
3
J J J
he!
he!
313
œ œ nœ
œ œ œ 54 œ œ 34 œ œ œ œ œ œ r aœl l. œ 34 U
˙
V 45 Œ
dRe - i - dan a - ma o - jax - Si Se - iq - nas si - xa - ru - li - a hei!
œ œ œ œ . 34 U
œ œ nœ nœ œ œ œ œ
45 œ
34 œ œ
V 45 œ œ R J ˙ Œ
34 U
dRe - i - dan a - ma o - jax - Si Se - iq - nas si - xa - ru - li - a hei! hei!
? œ œ œ œ œ œ œ œ 34 œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
45 45 Œ
1)
pirvelad RmerTi vaxsenoT, pirvelad RmerTi vaxsenoT,

is ufro didebulia, is ufro didebulia,
Semdeg nefes da dedofals Semdeg nefes da dedofals
kvlav gauxaroT gulia, kvlav gauxaroT gulia,
aq damswreT mosulT damxvedrTa aq damswreT mosulT damxvedrTa
simRera uTxraT rTulia, simRera uTxraT rTulia,
WerSi vkraT qudi, rom keram WerSi vkraT qudi, rom keram
gagvixsnas Tvisi gulia, gagvixsnas Tvisi gulia,
dReidan ama ojaxSi, dReidan ama ojaxSi,
Seiqnas sixarulia. Seiqnas sixarulia.
(Tu zamTaria):
gaTenebamdi atenis gaTenebamdi atenis
Rvino vsvaT dadaRulia, Rvino vsvaT dadaRulia,
Torem am oxer yinvama Torem am oxer yinvama
mTlad Segvikminda sulia! mTlad Segvikminda sulia!
(Tu zafxulia):
gaTenebamdis atenis gaTenebamdis atenis
Rvino vsvaT gayinulia, Rvino vsvaT gayinulia,
Torem am oxer sicxema Torem am oxer sicxema
mTlad SegvixuTa sulia. mTlad SegvixuTa sulia.
aba jamebi - yanwebi aba jamebi - yanwebi
toltolad darazmulia, toltolad darazmulia,
SevaWiWinoT goneba, SevaWiWinoT goneba,
Sromisgan daZabulia! Sromisgan daZabulia!
1) es simRera meordeba (Tu maRali xmebia) safexuriT maRla. gameorebas daiwyeben `la~-dan. (g. svaniZe)
314
47. saTamaSo@@@@@@
Satamasho
cqvitad - Allegro
V b 24 œ
j
œ. œ œj . œr œ j j
œ œ œj œj œj œj œj œj ∑
R
va - ra - li va - ra -le va - ra - la - li va - ra - la - le
va - ra - li va - ra - le va - ra - la - li va - ra - la - le
V b 24 ∑ ∑ ∑ ∑ œ œ œ Rœ œ œ œr œr
R R R R R
va - ra - la - li va - ra - la - e
va - ra - la - li va - ra - la - e
? 24 œ j r j r j r
b [ œ. œ œ. œ œ ] ∑ ∑ œ œ. œ
va - ra - li va - ra -le va - ra - le
va - ra - li va - ra - le va - ra - le
œ œR œ œ œ œ œ œ
Vb ∑ ∑ ∑ R R R R R R R
va - ra - la - li va - ra - la - le
j r j j r r
Vb œ . œ œ œ œ œj œj œ œ œr œr œr œr œr œr ∑
va - ra -le va - ra - la - lo es bi - Wi kar - gad Ta - ma - Sobs
va - ra - le va - ra - la - lo es bi - Wi kar - gad Ta - ma- Sobs
? b œ. œ j r
J R œ ∑ ∑ œ œ. œ
va - ra -le va - ra - le
va - ra - le va - ra - le
j r j j
Vb œ . œ œ œ œ œj œj œr œr œr œr œr œr œr œr ∑
va - ra -le va - ra - la - le fe - xis Cqi - leb - ze dge - ba - o
va - ra - le va - ra - la - le fe - xis Cqi - leb - ze dge - ba - o
Vb ∑ ∑ ∑ œ œ œ œR œ œ œr œr
R R R R R
? b œ. œ r r r r r r r r
J R œ ∑ ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ
va - ra -le va - ra - la - li va - ra - la - le
va - ra - le va - ra - la - li va - ra - la - le
315
Vb ∑ ∑ r r r r ∑ ∑
œ œ œ œr œ œr œr œr
a - man rom fe - xi it - ki - nos
a - man rom fe - xi it - ki - nos
j r œ œR œ œ œ œ œ œ j
Vb œ . œ œ j j
œ œ œj œj ∑ R R R R R R R œ . œr œ
va - ra -le va - ra - la - e va - ri bi - Wo va - ra - la - li va - ra- le
va - ra - le va - ra - la - e va - ri bi - Wo va - ra - la - li va - ra - le
œ. j r r
?
b J Rœ œ ∑ ∑ œ œ. œ Jœ . œ œ
va - ra -le va - ra - li va - ra- le
va - ra - le va - ra - li va - ra - le
j j r U
Vb ∑ ∑ .. œ œ. œ œ. œ œ ˙
R
va - ra - li va - ra- le o.
va - ra - li va - ra - le o.
j r U
V b œj œj œj œj œr œr œr œr œr œr œr œr .. œ œ. œ œj . r
œ œ ˙
va - ra - la - le me a - as dam - bral - de - ba - o va - ra - li va - ra- le o.
U
va - ra - la - le me a - as dam - bral - de - ba - o va - ra - li va - ra - le o.
j r
?b ∑ ∑ .. œ œ. œ œJ . œ
R œ ˙
va - ra - li va - ra- le o.
va - ra - li va - ra - le o.
es biWi kargad TamaSobs, es biWi kargad TamaSobs,

fexis Cqilebze dgebao fexis Cqilebze dgebao
aman rom fexi itkinos, aman rom fexi itkinos,
me aras dambraldebao. me aras dambraldebao.
Cveni ioseb mRvdelia Cveni ioseb mRvdelia

TaviT volomde grZelia, TaviT volomde grZelia,
imas ki ara kiTxulobs, imas ki ara kiTxulobs,
rac davTarSi uweria. rac davTarSi uweria.
da sxva
leqsi mTqmelzea damokidebuli. (g. svaniZe)
316
48. Tamar mefe goris cixeze@@@@@@
Tamar mepe Goris tsikheze
saSualod - Moderato
# ˙ œ ˙.
V 34 œ œ
I choir
∑ ∑ œ ˙ œ
ga - da - xe - da he
#
ga - da - xe - da he
V 34 ˙ œœœ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
1.@Ta - mar me - fem ga - da - xe - da he
1.@Ta - mar me - fem ga - da - xe - da he
? # 34 ∑ ∑ ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
# ˙ œ œ
II choir
V œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
go - ris ma - Ral ci - xi - da - na
# ˙
V œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
? # ˙. ˙. ˙. œ œ œ
he
he
# ˙. ˙ œ œ ˙
I choir
V ˙. (œ)
he!
he he! he! guls ga - iv - lo
#
he he! guls ga - iv - lo
V ˙. œ œ œ œ œ œ œ
œ nœ œ œ œ (œ)
he!
he he! he! guls ga - iv - lo (da)
he he! guls ga - iv - lo (da)
? # ˙. ( œ) ˙. ˙ œ œ œ œ
he!
he!
317
# œ œ œ œ œ ˙. ˙ œ
II choir
V œ œ ˙ œ œ
si - la - ma - ze he ne - tav
#
V ˙ œ œ ˙. ˙. œ œ œ
˙
?# ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ˙ œ
# œ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙.
V ˙
sad - me a - ris ga - na he! he!
# œ
V ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
?# œ ˙ ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
# ˙ œ ˙.
I choir
V .. ∑ ∑ œ œ ˙ œ œ
bu - zis mTa - ze he
# . ˙
bu - zis mTa - ze he
V . œ œœœ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙.
2.@@xe - davs i - al - bu - zis mTa - ze he
2.@xe - davs i - al - bu - zis mTa - ze he
? # .. ˙ . ˙. ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙.
he
he
318
# ˙
II choir
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
V
mis wve - ri rom cas e - xe - ba
# ˙
V œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
? # ˙. ˙. ˙. œ œ œ
he
he
# ˙.
I choir
˙ œ œ ˙
V ˙. (œ)
he!
he he! he! Rrub - lebT ja - ri
#
he he! Rrub - lebT ja - ri
V ˙. œ œ œ œ œ œ œ
œ nœ œ œ œ (œ )
he!
he he! he! Rrub - lebT ja - ri (da)
he he! Rrub - lebT ja - ri (da)
? # ˙. ( œ) ˙. ˙ œ œ œ œ
he!
he!
# œ œ œ œ œ ˙ œ
II choir
œ œ ˙ œ œ ˙.
V
mis gar - Se - mo he ve - Sa -
#
V ˙ œ œ ˙. ˙. œ œ œ
˙
?# ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ˙ œ
319
# œ œ œ ˙
2. 3. 4. 5.
˙ œ œ œ œ œ ˙. ..
V ˙
pi - viT e - gri - xe - ba he he!
# œ
V ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ˙. ..
?# œ ˙ ˙ œ œ ˙ œ ˙ ˙. ..
1. Tamar mefem gadixeda 1. Tamar mefem gadixeda

goris maRal cixidana, goris maRal cixidana,
guls gaivlo: `silamaze guls gaivlo: `silamaze
netav sadme aris gana~? netav sadme aris gana~?
2. xedavs, ialbuzis mTaze, 2. xedavs, ialbuzis mTaze,

mis wveri rom cas exeba, mis wveri rom cas exeba,
RrublebT jari mis garSemo RrublebT jari mis garSemo
veSapiviT egrixeba. veSapiviT egrixeba.
3. dabla liaxvs, mtkvars umzeris, 3. dabla liaxvs, mtkvars umzeris,

mtkvarze amCnevs maRal Rarsa, mtkvarze amCnevs maRal Rarsa,
liaxvs ise gaukafavs, liaxvs ise gaukafavs,
rogorc mtris guli laxvarsa. rogorc mtris guli laxvarsa.
4. ufro axlos tye uRrani, 4. ufro axlos tye uRrani,

frinvelT bude, nadirT bina frinvelT bude, nadirT bina
miubrunda nazir-vezirs, miubrunda nazir-vezirs,
sasoebiT Caucina. sasoebiT Caucina.
5. `hxedavT am Cvens saqarTvelos, 5. `hxedavT am Cvens saqarTvelos,

veras aklebs droTa dena, veras aklebs droTa dena,
am mSvenebas gaufrTxildiT, am mSvenebas gaufrTxildiT,
rom mogeceT marad lxena~! rom mogeceT marad lxena~!
320
49. amboben, rom Tamar mefem@@@@@@
Amboben, rom Tamar mepem
Moderato
# œ œ œ œ œ
V 34 .. œ
∑ ˙ œ œ œ œ ˙ ˙ œ
1.@@am - bo - ben, rom Ta - mar me - fem am mTa -
#
V 34 œ
1.@am - bo - ben, rom Ta - mar me - fem am mTa -
˙ .. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ ˙ œ
˙
he! 1.@@am - bo - ben, rom Ta - mar me - fem am mTa -
? # 34
he! 1.@am - bo - ben, rom Ta - mar me - fem am mTa -
∑ .. œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ
# œ
1-6. Coda
V ˙ œ ˙ ˙. ˙ ˙. .. ˙ .
œ
ze i - mar - xu - la he - i da da.
#
V œ ˙ œ œ œ ˙. .. ˙ .
œ nœ œ ˙.
?# œ
˙ œ ˙ ˙. ˙ œ ˙. .. ˙ .
1. amboben, rom Tamar mefem 1. amboben, rom Tamar mefem

am mTaze imarxula. am mTaze imarxula.
2. ormoci dRe da Ramei 2. ormoci dRe da Ramei
mTlad SromaSi gasula. mTlad SromaSi gasula.
3. qoSiT mozila miwai, 3. qoSiT mozila miwai,
samTavisze asula. samTavisze asula.
4. gaSenda didi goraki, 4. gaSenda didi goraki,
av TvaliT ar naxula. av TvaliT ar naxula.
5. gorakze saxli aago, 5. gorakze saxli aago,
mTvaris SuqiT wasmula. mTvaris SuqiT wasmula.
6. karaleTi daamSvena, 6. karaleTi daamSvena,
xma mesxeTSi gasula. xma mesxeTSi gasula.
321
50. Tamaris qoSi@@@@@@
Tamaris koshi
mZimed - Adagio
˙. œ œ œ œ œ ˙. ˙. œ œ œ œ œ ˙
Vc Œ Ó
Ta - ma - ris qo - So, Rirs - sax - so - va - ro!
œ œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó
Vc ˙. ˙
? c ˙. œ ˙. œ ˙. ˙. œ ˙. œ ˙
Œ Ó
˙ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ œ. bœ œ
J œ ˙ Ó
V
i - ya - vi med - grad, Cvens be - dis xved - rad.
œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ bœ
V J œ ˙ Ó
? ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ. œ œ œ ˙ Ó
J
œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ. œ œ bœ Œ
V J J J J J J J J J ˙.
is a - Rar a - ris, is sxva - gan a - ris, is sxva - gan a - ris,
is a - Rar a - ris, is sxva-gan a - ris, is sxva-gan a - ris,
V n œJ œJ Jœ Jœ œ œ œ
J
œ
J
œ œ
J J
œ œ œ. œ
J œ œ ˙. Œ
is a - Rar a - ris, is sxva - gan a - ris, is sxva - gan a - ris,
is a - Rar a - ris, is sxva-gan a - ris, is sxva-gan a - ris,
? œJ œJ Jœ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙.
J J J J J Œ
322
œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ. œ
V J J J J J J J J J œ bœ ˙ Ó
Sen i - mis nac - vlad xar sa - loc - ve - lad, xar sa - loc - ve - lad,
V n œJ œJ œJ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ. œ Ó
J J J J J œ œ ˙
? œJ œJ œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙
J J J J J J Ó
œ. œ œ bœ œ. œ ˙. œ
V J ˙. Œ J œ bœ ˙. Œ
Ta - ma - ris qo - So, Rirs - sax - so - va - ro! i - gi
nœ œ œ œ œ œ œ œ œ
V nœ . œ œ
J œ ˙. Œ
J œ ˙. Œ
? œ. œ œ œ ˙. œ. œ œ œ ˙. ˙. œ
J Œ J Œ
œ œ œ œ ˙. ˙. œ œ œ œ œ ˙ ˙ ˙
V Œ Ó
brwyin - va - led gan - sve - ne - bu - la, mis e -
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V œ ˙. Œ ˙ Ó
? ˙. œ ˙. ˙. œ ˙. œ ˙ ˙ ˙
Œ Ó
323
˙ œ œ œ œ œ ˙ œ . bœ œ
J œ ˙ Ó œ œ œ œ ˙
V J J J J
ri dRem - dis da - sve - ne - bu - la. i - gi da - vi - Tis
ri dRem - dis da - sve -ne - bu - la. i - gi da - vi - Tis
˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ
V J bœ œ ˙ Ó n œ œ œ Jœ œ œ
J J J
ri dRem - dis da - sve - ne - bu - la. i - gi da - vi - Tis
ri dRem - dis da - sve -ne - bu - la. i - gi da - vi - Tis
? ˙ ˙ œ œ ˙ œ. œ œ œ ˙ Ó œ œ œ œ œ œ
J J J J J
œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ . œ œ bœ Œ
V J J J J J J J J J J J J J ˙.
me - uR - le i - yo, aq sa- loc - ve - lad wa - mo - su - li - yo, wa - mo - su - li - yo.
me-uR - le i - yo, aq sa - loc - ve - lad wa-mo - su - li - yo, wa - mo - su - li - yo.
V œJ Jœ œJ Jœ œ œ œ œ œ œJ œ œ
J J J
œ œ œ œJ œ œ
J J J
œ. œ œ œ
J ˙. Œ
me - uR - le i - yo, aq sa- loc - ve - lad wa - mo - su - li - yo, wa - mo - su - li - yo.
me-uR - le i - yo, aq sa - loc - ve - lad wa-mo - su - li - yo, wa - mo - su - li - yo.
? œJ Jœ œJ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙.
J J J J J J J J J Œ
œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ ˙
sad a - a - Se - na Ta - mar - ma ni - Si, TaT - rebs hqo - no - daT qris - tes jvris Si - Si,
sad a - a - Se-na Ta - mar-ma ni - Si, TaT - rebs hqo - no - daT qris - tes jvris Si - Si,
V n œJ œJ œJ Jœ œ œ œ œ œ Jœ œ œ
J J J
œ
J
œ
J
œ œ œ œ
J J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J œ
œ
sad a - a - Se - na Ta - mar - ma ni - Si, TaT - rebs hqo - no - daT qris - tes jvris Si - Si,
sad a - a - Se-na Ta - mar-ma ni - Si, TaT - rebs hqo - no - daT qris - tes jvris Si - Si,
? œJ œJ œJ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J
œ
J
œ
J
œ œ œ œ
J J
œ
J
œ
J
œ
J
œ œ œ
J
324
œ. œ œ bœ Œ œ. œ œ bœ Œ œ. œ œ bœ
V J ˙. J ˙. J w
qris - tes jvris Si - Si. Ta - ma - ris qo - So, Rirs - sax - so - va - ro!
V œ. œ œ œ ˙. Œ nœ . œ œ œ ˙. Œ nœ œ œ œ œ œ w
J J J
? œ. œ œ œ ˙. œ. œ œ œ ˙. œ. œ œ œ w
J Œ J Œ J

iyavi medgrad, iyavi medgrad,
Cvens bedis xvedrad. Cvens bedis xvedrad.
is aRar aris, is aRar aris,
is sxvagan aris, is sxvagan aris,
Sen imis nacvlad Sen imis nacvlad
xar salocvelad. xar salocvelad.
igi brwyinvaled igi brwyinvaled

gansvenebula, gansvenebula,
mis eri dRemdis mis eri dRemdis
dasvenebula. dasvenebula.
igi daviTis igi daviTis
meuRle iyo, meuRle iyo,
aq salocvelad aq salocvelad
wamosuliyo. wamosuliyo.
sad aaSena sad aaSena
Tamarma niSi, Tamarma niSi,
TaTrebs hqonodaT TaTrebs hqonodaT
qristes jvris SiSi. qristes jvris SiSi.
325
51. im kldovan ufliscixesa@@@@@@
Im k'ldovan Uplistsikhesa
b w œ
I choir
V b 44 ∑ ∑ œ œ œ
he xi swve - vi - a
he xi swve - vi - a
b 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b 4 œ. J
œœ œ œ œ œ œ œ
1.@im kldo - van u - flis - ci - xe - sa ra ju - ris xal - xi swve - vi - a
1.@im kldo - van u - flis - ci - xe - sa ra ju - ris xal - xi swve - vi - a
? b b 44 ∑ ∑ w œ œ œ œ
he
he
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Vb œ w
sov - dag - rebs Cve - ni qa - le - bi bu - zi - viT Se - mo - xve - vi - an he
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Vb œ œ œ œ œ w
? bb w w w ˙ œ œ w
he
he
œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ
b œ œ œ œ œ œ œ œ w
V b œ. J J
sov - dag- rebs Cve - ni qa - le - bi bu - zi -viT Se - mo - xve - vi - an he
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
Vb . œ
J J œ œ œ w
sov - dag- rebs Cve - ni qa - le - bi bu - zi -viT Se - mo - xve - vi - an he
? bb œ . œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ w
J J
326
bb œ
II choir
V ∑ ∑ œ œ
na - xu - li mo - a - xse - na - o
na - xu - li mo - a - xse - na - o
b œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ
Vb J œ œ œ
2.@@me - fis ve - zir - ma did Ta - mars na - xu - li mo - a - xse - na - o
2.@me - fis ve - zir - ma did Ta - mars na - xu - li mo - a - xse - na - o
? bb w w w œ œ œ œ
he
he
b w œ œ œ œ œ œ. œœœ œ œ œ œ œ œ w
Vb
he ma kldo - van - sa say - da - ri a - a - Se - na - o he
he ma kldo - van - sa say - da - ri a - a - Se - na - o he
b œ œ œ œ œ
Vb œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
J
œ œ œ œ œ
w
sul - mnaT - ma i - ma kldo - van - sa say - da - ri a - a - Se - na - o he
sul - mnaT - ma i - ma kldo - van - sa say - da - ri a - a - Se - na - o he
? bb w w w œ œ œ œ œ w
he
he
œ œ œ œ. œ œ œ œ.
œ œ œ œ œ w
1-2. 3-4.
b œ œ J œ œ œ œ ..
Vb J
sul - mnaT - ma i - ma kldo - van - sa say - da -ri a - a - Se - na - o he
sul - mnaT - ma i - ma kldo - van - sa say - da - ri a - a - Se-na - o he
b œ œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ . œJ œ œ œ œ œ œ œ œ ..
Vb J œ w
sul - mnaT - ma i - ma kldo - van - sa say - da -ri a - a - Se - na - o he
sul - mnaT - ma i - ma kldo - van - sa say - da - ri a - a - Se-na - o he
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ w ..
J J
327
bb œ
I-II choir
V ∑ ∑ œ œ
mas - ze a - kin - Zul leqs - sa - o
mas - ze a - kin - Zul leqs - sa - o
b œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ œ
Vb J œ œ œ
5.@@xan mRe - ri - an xan ga - lo - ben mas - ze a - kin - Zul leqs - sa - o
5.@xan mRe - ri - an xan ga - lo - ben mas - ze a - kin - Zul leqs - sa - o
? bb w w w œ œ œ œ
he
he
b w œ œ œ œ œ œ. œœœ œ œ œ œ œ œ w
Vb
he Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen - sa - o he
he Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen - sa - o he
b œ œ œ œ œ œ
Vb œ œ œ œ œ œ. œ œ
J œ œ œ œ œ œ w
Ta - ma - ris qo - Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen - sa - o he
Ta - ma - ris qo - Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen - sa - o he
? bb w w w œ œ œ œ œ w
he
he
œ.
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ w
Vb œ œ J J œ œ
Ta - ma - ris qo - Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen - sa - o he.
Ta - ma - ris qo - Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen-sa - o he.
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ
Vb J J œ w
Ta - ma - ris qo - Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen - sa - o he.
Ta - ma - ris qo - Sis han - ge - biT qarT - ve - li mo - il - xen-sa - o he.
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ w
J J
328
1. im kldovan ufliscixesa, 1. im kldovan ufliscixesa,
ra juris xalxi swvevia, ra juris xalxi swvevia,
sovdagrebs Cveni qalebi sovdagrebs Cveni qalebi
buziviT Semoxvevian. buziviT Semoxvevian.
2. mefis vezirma did Tamars 2. mefis vezirma did Tamars

naxuli moaxsenao, naxuli moaxsenao,
sulmnaTma ima kldovansa sulmnaTma ima kldovansa
saydari aaSenao. saydari aaSenao.
3. gaCaRda wirva-locvai, 3. gaCaRda wirva-locvai,

is mxare daamSvenao, is mxare daamSvenao,
dabla, kldovanis ZirSia, dabla, kldovanis ZirSia,
sofeli gaaSenao. sofeli gaaSenao.
4. Tamaris mosagoneblad 4. Tamaris mosagoneblad

i bedniersa drosao, i bedniersa drosao,
kldisa ubeSi gamosWren kldisa ubeSi gamosWren
didi Tamaris qoSsao. didi Tamaris qoSsao.
5. xan mRerian, xan galoben, 5. xan mRerian, xan galoben,

masze akinzul leqssao, masze akinzul leqssao,
`Tamaris qoSis~ hangebiT `Tamaris qoSis~ hangebiT
qarTveli moilxensao. qarTveli moilxensao.
1) batkuaSvilebisa da giga `cxvirkombalas~ biWis gadmocemiT Caw. sof. erTawmindaSi (goris mazra, Zvelad) 1917 wels. (g. svaniZe)
329
52. lamia tinixideli@@@@@@
Lamia T'inikhideli
# œ œ œJ œ. œ œ œ œ œ œ œ
I choir
œ.
V # 44 J
œ œ œ œ œ J R J J J J œ
R J J J J J
1.@la - mi - a ti - nis - xi - de - li na - dirs rom hxo - cavs bevr - sa - o
#
1.@@la - mi - a ti - nis - xi - de - li na - dirs rom hxo - cavs bevr - sa - o
V # 44 ∑ w
he
? # # 44 ˙ œ w
he
œ. J
he he
he he
## ˙ œ. œ œ œ œ œ
Ó J R J J J J œ 24 ˙ 44
V
he gaR - ma go - ri - jvris tye - sa - o
# œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
he gaR - ma go - ri - jvris tye - sa - o
V # œJ œ œ
J J J J J J J R J J œ œ 24 ˙ 44
J J J
gul - da - wyve - ti - li gah - yu - rebs gaR - ma go - ri - jvris tye - sa - o
? ## w œ. œ œ œ œ œ 24 ˙
gul - da - wyve - ti - li gah - yu - rebs gaR - ma go - ri - jvris tye - sa - o
J R J J J œ 44
J
# 4 œ. œ œ œ œ œ œ
II choir
œ
V # 4 ∑ J R J J J J J J
Tan ver i - ka - vebs creml - sa - o
## 4 œ . œ œ
Tan ver i - ka - vebs creml - sa - o
V 4 J œ œ œ J œ œ œ œ. œ œ œ J œ œ œ
R J J J J J J R J J J J J
2.@gvi - am - bobs Zvel - sa am - bav - sa Tan ver i - ka - vebs creml - sa - o
˙.. œ
2.@@gvi - am - bobs Zvel - sa am - bav - sa Tan ver i - ka - vebs creml - sa - o
? # # 44 ˙ œ. œ
J J
he he he
he he he
330
# œ œ œ œ œR Jœ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ
J R J œ œ 24
V # J J J R J J J J J
ro - ca xel - da - xel i - Wer - da i - rem - sa tax - sa Svel - sa -
œ œ œJ œ œ œ œ
# R Jœ
œ œ œ œ. œ œ 24
V # œJ J J J J J J J œ
J œ
? ## w œ. œ œ œ œ
J R J J J œ œ 24
J
he
he
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Fine
#
I-II choir
œ œ œ œ. œ œ œ œ
˙ .. 44 œ J
V # 24
o oTx - mo - ci - we - li zi - dav - da
# œ œ œ œ œ œ œ
.. 44 œ œ œ œ œ
V # 24 ˙ J
? ## 2 ˙ .. 44 œ œ œ œ œ. œ œ œ
4 J
## œ . œ œ œ œ œ œ œ œ ˙. Œ
V
sam - So - blos sam - sa - xur - sa - o he.
# œ.
V # J œ ˙. Œ
? ## œ . œ œ œ œ œ ˙.
J œ œ œ œ Œ
331
1. lamia 1) tinisxideli, 1. lamia tinisxideli,
nadirs rom hxocavs bevrsao, nadirs rom hxocavs bevrsao,
guldawyvetili gahyurebs guldawyvetili gahyurebs
gaRma gorijvris tyesao. gaRma gorijvris tyesao.
2. gviambobs Zvelsa ambavsa, 2. gviambobs Zvelsa ambavsa,
Tan ver ikavebs cremlsao, Tan ver ikavebs cremlsao,
roca xeldaxel iWerda roca xeldaxel iWerda
iremsa, taxsa, Svelsao. iremsa, taxsa, Svelsao.
3. diliT, sisxamze, cvar-namiT 3. diliT, sisxamze, cvar-namiT
jer isev savse velsao, jer isev savse velsao,
gaudgeboda SeRmarTsa, gaudgeboda SeRmarTsa,
gadmodgeboda kldesao. gadmodgeboda kldesao.
4. Tvals Tu mohkravda nadirsa, 4. Tvals Tu mohkravda nadirsa,
vai imissa dResao, vai imissa dResao,
tyvias Sig SublSi styorcnida, tyvias Sig SublSi styorcnida,
daubnelebda dResao. daubnelebda dResao.
5. zogjer ki Tavis siaTas 5. zogjer ki Tavis siaTas
miayudebda xesao, miayudebda xesao,
cacia xeliT iWerda,2) cacia xeliT iWerda,
jixvsa, arCvsa, Tu mgelsao. jixvsa, arCvsa, Tu mgelsao.
6. omSiac bevrjel yofila, 6. omSiac bevrjel yofila,
didi Tamaris drosao, didi Tamaris drosao,
TareSic gaurekia TareSic gaurekia
am Cven mijnidan Sorsao. am Cven mijnidan Sorsao.
7. erTxel sams SebrZolebia, 7. erTxel sams SebrZolebia,
i Tav gerisTobasao,3) i Tav gerisTobasao,
iseTi dRe dauyria, iseTi dRe dauyria,
sTxovdnen yonaRobasao. sTxovdnen yonaRobasao.
8. daWrilsa Tu Tvals mohkravda, 8. daWrilsa Tu Tvals mohkravda,
moikidebda zurgsao, moikidebda zurgsao,
oTxmoci weli zidavda oTxmoci weli zidavda
samSoblos samsaxursao. samSoblos samsaxursao.
1) Serqmeuli saxelia tinixidelisa. (g. svaniZe)

2) e.i. sul advilad. (g. svaniZe)
3) Tavi gerisToba dResaswaulia sof. arboSi (goris mazra uwin). iwyeboda mariamobisTveSi (agvisto) da grZeldeboda 3
kviras, anu 3 swors, rogorc qarTlSi ityodnen. pirvel kviras eZaxdnen Tav-gerisTobas, meores - Suasa da mesames ki bolo
gerisTobas. (g. svaniZe)
332
53. mogoneba@@@@@@
(krwanisis omis drodan)
Mogoneba
marSis tempSi - Tempo di marcia
œ. œ œ œ œ œ œ œ bœ œ œ bœ œ œ.
V 44 J œ œ œ œ œ
J bœ
1.@krwa - ni - sis vels mos - de - bi - a is ur - ju - lo qarT - lis mte - ri
j
V 44
œ
1.@krwa - ni - sis vels mos - de - bi - a is ur - ju - lo qarT - lis mte - ri
∑ ∑ œ œ bœ œ œ. œ bœ
is ur - ju - lo qarT - lis mte - ri
? 44 œ œ œ œ œ. œ bœ œ
is ur - ju - lo qarT - lis mte - ri
∑ ∑ J
œ œ bœ œ œ œ œ œ bœ œ œ
V Œ Ó ∑
qarT - lis mte - ri he! sul ar sCan - da
œ œ
J J nœ œ œ œ œ œ œ œ bœ œ bœ œ œ bœ œ œ œ
qarT - lis mte - ri he! sul ar sCan - da
V œ œ bœ œ œ
qarT - lis mte - ri he! Se - ge - xe - da, si - mrav - lis - gan sul ar sCan - da
? œ œ œ œ w w œ œ œ œ
qarT - lis mte - ri he! Se - ge - xe - da, si - mrav - lis - gan sul ar sCan - da
œ. œ œ bœ œ œ bœ œ œ .. œ œ œ nœ œ œ œ œ œ œ œ bœ
V J J J
dRis na - Te - li dRis na - Te - li he! 2.@@ma - Ca - be - li fan - dur - ze - da
j œ œ bœ œ œ bœ œ œ œ
dRis na - Te - li dRis na - Te - li he! 2.@ma - Ca - be - li fan - dur - ze - da
V œ. œ bœ .. œ Ó. ∑
dRis na - Te - li dRis na - Te - li he!
? œ. œ bœ œ œ œ œ œ .. w
dRis na - Te - li dRis na - Te - li he!
J ∑
333
œ œ bœ œ œ œ. œ œ œ œ bœ œ œ œ
V J bœ Œ Ó
da - Taf - lu - li xmi - Ta mRe - ris xmi - Ta mRe - ris he!
da - Taf - lu - li xmi - Ta mRe - ris xmi - Ta mRe - ris he!
j œ œ œ œ œ
V œ œ bœ œ œ. œ bœ œ œ bœ œ œ J J
da - Taf - lu - li xmi - Ta mRe - ris xmi - Ta mRe - ris he! bi - Webs gu - li
œ bœ
da - Taf - lu - li xmi - Ta mRe - ris xmi - Ta mRe - ris he! bi - Webs gu - li
? œ œ œ œ œ. J œ œ œ œ œ w
œ œ bœ œ œ œ bœ œ
3-4.
∑ œ œ. œ œ bœ œ ..
V J
i - Za - xi - an, brZo - las ve - liT, brZo - las ve - liT
i - Za - xi - an, brZo - las ve - liT, brZo - las ve - liT
œ œ œ œ œ œ bœ œ bœ œ œ bœ œ œ œ j œ œ b œ œ œ b œ œ œ œ ..
V œ. œ bœ
u - kaJ - de - baT, i - Za - xi - an, brZo - las ve - liT, brZo - las ve - liT
œ bœ
u - kaJ - de - baT, i - Za - xi - an, brZo - las ve - liT, brZo - las ve - liT
? w œ œ œ œ œ. J œ œ œ œ œ ..
œ. œ œ œ œ œ œ œ œ U˙
Coda
J œ œ œ bœ œ œ œ . œ œ bœ œ œ bœ œ œ
V J Ó
bev - ri dagv - Ca brZo - lis vel - ze gul - ze da - i - kri - fa xe - li gul - ze xe - li o.
œ . œ nœ U
œ œ œ œ œ œ bœ œ bœ œ œ bœ œ j œ œ bœ œ œ bœ œ
V J œ . œ bœ ˙ Ó
œ œ bœ œ . œJ b œ œ U˙
? œ . Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó
334
1. krwanisis vels mosdebia is urjulo qarTlis mteri
Segexeda, simravlisgan sul ar sCanda dRis naTeli
2. maCabeli fandurzeda daTafluli xmiTa mReris
biWebs guli ukaJdebaT, iZaxian, brZolas veliT,
3. rogorc mexi Tavs daveciT xmals gavivleT yvelam xeli,
bevri vCexeT bevri vsxvipeT, sisxliT movrwyeT mindor-veli.
4. ricxviT mteri Cven gvWarbobda brZola iyo maTTan Zneli,
kargi dRe ar davayeneT, davuleweT sul mTlad weli.
Coda
bevri dagvCa brZolis velze gulze daikrifa xeli.
1. krwanisis vels mosdebia is urjulo qarTlis mteri

Segexeda, simravlisgan sul ar sCanda dRis naTeli
2. maCabeli fandurzeda daTafluli xmiTa mReris
biWebs guli ukaJdebaT, iZaxian, brZolas veliT,
3. rogorc mexi Tavs daveciT xmals gavivleT yvelam xeli,
bevri vCexeT bevri vsxvipeT, sisxliT movrwyeT mindor-veli.
4. ricxviT mteri Cven gvWarbobda brZola iyo maTTan Zneli,
kargi dRe ar davayeneT, davuleweT sul mTlad weli.
Coda
bevri dagvCa brZolis velze gulze daikrifa xeli.
335
54. batono Tavi manebe@@@@@@
Bat'ono tavi manebe
zomierad - Moderato
b
V b 44 ∑ ∑ ∑ ∑
b œ.
V b 44
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J œ
1.@ba - to - no, Ta - vi - ma - ne - be uR - mer - Tod ra - ze mtan - ja - mo,
1.@ba - to - no, Ta - vi - ma - ne - be uR - mer - Tod ra - ze mtan - ja - mo,
? b b 44 ∑ ∑ ∑ ∑
b œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ bœ
Vb œ œ œ œ œ
3
J œ
rac Ro - ne Sem - wevs ma - zed mets Sens sa - sar - geb - lod vxar - ja - mo
b
œ œ œ. bœ œ
Vb œ œ œ œ œ œ J œ œ œ bœ œ
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
J
b œ œ œ œ œ œ bœ
Vb ˙ Ó œ œ ˙. Œ
he! Sens sa - sar - geb - lod vxar - ja - mo he!
b
bœ œ
Vb ˙ Ó œ œ œ œ bœ œ ˙. Œ
? bb œ . œ bœ ˙.
J œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ
he da
he! da
336
b w w œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b .. œ
he! a - ra maqvs luk - ma saxl - Si - a,
he! a - ra maqvs luk - ma saxl - Si - a,
b œ. nœ œ œ œ œ œ œ
V b .. J œ œ œ œ nœ œ œ œ œ œ
2.@col - Svi - li da - mi - to - vi - a, a - ra maqvs luk - ma saxl - Si - a,
2.@@col - Svi - li da - mi - to - vi - a, a - ra maqvs luk - ma saxl - Si - a,
? b b .. w w w w
he!
he!
b œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ bœ
Vb œ œ œ œ œ
3
J œ
mec qu - di mxu - ravs, ka - ci var, nu ga - mom - wyve - tav xalx - Si - a
b œ œ œ œ œ œ œ. bœ œ œ œ œ
Vb œ œ J bœ œ
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ
J
Fine
U
b
Vb ˙ Ó œ œ œ œ œ œ œ bœ
J œ œ .. ˙ . Œ
he nu ga - mom - wyve - tav xalx - Si - a he!
.. U
he nu ga - mom - wyve - tav xalx-Si - a he!
b bœ œ œ.
Vb ˙ Ó œ œ œ bœ
J œ ˙. Œ
he nu ga - mom - wyve - tav xalx - Si - a he!
œ bœ .. U
he nu ga - mom - wyve - tav xalx-Si - a he!
? bb œ . œ œ œ œ œ œ. œ œ œœ ˙. Œ
J J
he da
he da
337
1. batono, Tavimanebe 1. batono, Tavimanebe
uRmerTod raze mtanjamo, uRmerTod raze mtanjamo,
rac Rone Semwevs mazed mets rac Rone Semwevs mazed mets
Sens sasargeblod vxarjamo. Sens sasargeblod vxarjamo.
2. colSvili damitovia, 2. colSvili damitovia,

ara maqvs lukma saxlSia, ara maqvs lukma saxlSia,
mec qudi mxuravs, kaci var, mec qudi mxuravs, kaci var,
nu gamomwyvetav xalxSia. nu gamomwyvetav xalxSia.
3. sul mudam Sens karze vdgevar, 3. sul mudam Sens karze vdgevar,
xvnaSi aris, Tu mkaSia, xvnaSi aris, Tu mkaSia,
Semodgomazed qoCoCic Semodgomazed qoCoCic
aRar medgeba ZarSia! aRar medgeba ZarSia!
4. esa Tqva da ciblam batons 4. esa Tqva da ciblam batons

tyvia CaurWo TavSia, tyvia CaurWo TavSia,
TiTon ki gadaikarga, TiTon ki gadaikarga,
col-Svili darCa saxlSia. col-Svili darCa saxlSia.
5. dResac aravin ar icis, 5. dResac aravin ar icis,

mTaSi aris, Tu barSia, mTaSi aris, Tu barSia,
zogi ki ase iZaxis, zogi ki ase iZaxis,
aris osmalis jarSia. aris osmalis jarSia.
6. yvela batons es moelis, 6. yvela batons es moelis,

visac aitans werao, visac aitans werao,
visac TvalSi amoviRebT, visac TvalSi amoviRebT,
gaucivdeba kerao. gaucivdeba kerao.
338
55. ras miyureb ugunuro@@@@@@
Ras miqureb ugunuro
Uœ œ œ œ
b
V b 44 ∑ ∑ ∑ J J œ Jœ . œR œ œ œJ UJœ
he - i da a - ru - na - no
œ œ œ œ œ œ œ Uœ œ œ œ œ œ œ œ œ Uœ ˙ . . U
he - i da a - ru - na - no
b w
V b 44 J J J J J J J J J J J J J J J œ
J
he! ras mi - yu- reb u - gu - nu - ro ar Se - Sve - nis lom - sa ba - de he - i
he! ras mi - yu - reb u - gu - nu - ro ar Se -Sve - nis lom - sa ba - de he - i
? b 44 Ó ˙ w w w
b
he!
he!
U
œ œU U œ œ œ
bb œ œ œ œ. œ œ œUœ œ J œ œJ Rœ U
R œ U
œ. œ œ œ bœ
V
he! he! tyve gax - la - var he! am - xse - ni da
U
œ œ œ œ U
œ Uœ U U
he! he! tyve gax - la - var he! am - xse - ni da
V bb œ œ œ Ó œ
R R R R J J R œR œ œ œ œ. œ
bœ œœ œ œ
he! Se - bor - ki - li tyve gax - la - var he! am - xse - ni da
U
he! Se - bor - ki - li tyve gax - la - var he! am - xse - ni da
? b w ˙. œ œ œ œ œ œ
b
b œ œ œ bœ œ œ ˙. w
V b œ
ga - mom - ca - de he!
b ˙ œ œ œ œ œ nœ œ œ œ
Vb ˙ bœ œ œ œ œ nœ œ J J J J J J J
ga - mom - ca - de he! mo - Ra - la - tis msxver - pli gav - xdi
ga - mom - ca - de he! mo - Ra - la - tis msxver - pli gav - xdi
? bb ˙ œ œ w w
339
Uœ œ œ œ œ
V bb
w J J œ œJ Jœ œ œ œ œJ n œ Uœ
J J
œ œ œ bœ
he - i da a - ru - la - lo da da brZo - la - Si
Uœ œ œ œ œ U
he - i da a - ru - la - lo da da brZo - la - Si
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œj bœ œ
Vb J J J J J J J J J J œ bœ œ œ œ œ
œœ
J J J J
mar - Tals vam - bob maR - la cam - de es xun - de - bi mo - ma - So - re da brZo - la - Si
œ Uœ
mar - Tals vam - bob maR - la cam - de es xun - de - bi mo - ma - So - re da brZo - la - Si
? bb w ˙. J J œ œ œ œ
hei da
hei da
b œ œ œ bœ œ U œ œ œ ˙r a. l l.
Vb ˙ ˙. nœ .. w
U œ œ Uœ
j œ
b
Vb œ bœ œ œ ˙ ˙ œ œ. œ œ œ œ nœ œ .. œJ œ
J
œ
J
œ
J J J J J
ga - mom - ca - de he! he! Cvens sam - Sob - los Sve - la un - da
U
ga - mom - ca - de he! he! Cvens sam - Sob - los Sve - la un - da
? bb œ œ œ œ w w .. w
œ œ œ œ Uœ œ œ œ
bb
œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ bœ
V
va - li maqvs da va - li dam - de jer xun - de - bi mo - ma - ci - le
bUœ œ
b œ œ œ œ bœ œœœ œ
Vb œ œ œ œ œ œ œ bœ
œœ
U
? bb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
340
p o c o@ @ @a@ @ @p o c o@ @ @r a l l e n t a n d o
œ œ œ bœ œ U˙
bb œ bœ ˙ œ œ œ œ ˙ ..
r a l l a tempo
V œ
Sem - deg mklav - Si ga - mom - ca - de he!
U
b œ œ bœ œ œ bœ œ œ œ ..
Vb œ œœ œ b˙ bœ œ œ œ ˙ ˙
U˙
? bb w œ œ œ œ ˙ œ œ ˙ ..
ras miyureb, ugunuro, ras miyureb, ugunuro,

ar SeSvenis lomsa bade, ar SeSvenis lomsa bade,
Seborkili tyve gaxlavar, Seborkili tyve gaxlavar,
amxseni da gamomcade. amxseni da gamomcade.
moRalatis msxverpli gavxdi, moRalatis msxverpli gavxdi,

marTals vambob maRla camde, marTals vambob maRla camde,
es xundebi momaSore es xundebi momaSore
da brZolaSi gamomcade. da brZolaSi gamomcade.
Cvens samSoblos Svela unda, Cvens samSoblos Svela unda,

vali maqvs da vali damde, vali maqvs da vali damde,
jer xundebi momacile, jer xundebi momacile,
Semdeg mklavSi gamomcade. Semdeg mklavSi gamomcade.
341
56. kacma kaci dapatiJos@@@@@@
K'atsma k'atsi dap'at'izhos
zomierad - Moderato
˙ 44 œJ Jœ œJ Jœ Jœ Jœ œJ Jœ œ Jœ Jœ œJ œ œJ œ œ w 24 ˙
I group of soloists
2 J J J J 44
V4
hei! kac - ma ka - ci da - pa - ti - Jos da - svas da a - na - di - mo - sa he! hei!
hei! kac-ma ka-ci da -pa - ti - Jos da - svas da a - na - di - mo - sa he! hei!
V 24 ∑ 44 ∑ ∑ œ œ œœ˙ 24 ∑ 44
he!
he!
Bass
? 24 ∑ 44 ∑ ∑ w 24 ˙ 44
œ œ œ œ œ œJ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ 3 œ œ œ
4 24 ˙ 44
V4 J J J J J J J J J J J J J J 8 J J J
far - Cis pe - ran - gi Ca - a - cvas cxen - sac ki Ses - vas spi - lo - sa spi - lo - sa hei
œ Jœ œ œ œ œ œ 3 œ œ œj 2
far - Cis pe - ran - gi Ca - a - cvas cxen-sac ki Ses - vas spi - lo - sa spi - lo - sa hei
V 44 J J J J J J J J
œ œ œ œ œ œ œ œ œ 44
J J J J J J J 8 J J 4 ˙
far - Cis pe - ran - gi Ca - a - cvas cxen - sac ki Ses - vas spi - lo - sa spi - lo - sa hei
far - Cis pe - ran - gi Ca - a - cvas cxen-sac ki Ses - vas spi - lo - sa spi - lo - sa hei
? 44 w w 38 œ œ œ 24 ˙ 44
J J J
he!
he!
œ. œ ˙
4 J 34 Jœ . Rœ œJ œJ œ œ œ œ
J J J Jœ Jœ Jœ 44 w 24 ˙ 44
V4
he! va - ru - la - li da va - ru - la - lo da he! he!
he! va - ru - la - li da va - ru - la - lo da he! he!
V 44 ∑ 34 ∑ ∑ 44 œ œ œ œ ˙ 24 ∑ 44
he!
? 44 w 34 ˙ . ˙. 44 w 24 ˙
he!
44
he!
he!
342
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 24 ˙
V 44 J J J J J J J J J J J J Jœ J œJ œJ w 44
Tu gsurs stu - mar - sa ul - xin - des aR - marT - ze a - ir - bi - no - sa he! hei!
Tu gsurs stu - mar - sa ul - xin - des aR - marT - ze a - ir - bi - no - sa he! hei!
44
V 44 œ œ œœ˙
∑ ∑ 24 ∑
he!
he!
? 44 w w w 24 ˙ 44
œ œ œ œ œ œJ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ 3 œ
4 œ œ 24 ˙
V4 J J J J J J J J J J J J J J 8 J J J
a - te - nis Rvi - no mi - ar - Tvi dalbes da da - i - Zi - no - sa Zi - no - sa hei
a - te - nis Rvi - no mi - ar - Tvi dal - bes da da - i - Zi - no - sa Zi - no - sa hei
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œJ Jœ Jœ œ œ œ œ 38 œ j 24 ˙
V 44 J J J J J J J J J J J J J J
œ
J œ
a - te - nis Rvi - no mi - ar - Tvi dalbes da da - i - Zi - no - sa Zi - no - sa hei
a - te - nis Rvi - no mi - ar - Tvi dal - bes da da - i - Zi - no - sa Zi - no - sa hei
? 44 w w 38 œ œ œ 24 ˙
J J J
he!
he!
˙ 44 œJ œJ Jœ Jœ œ œ œ œ œ œJ œJ Jœ œ Jœ œ œ 24 ˙
I group...
J J J J J J J J w 44
V
hei! ga - mo - i - Rvi - Zos kvlav a - svi i - se, rom ar i - gi - no - sa, he! hei!
he! ga - mo - i - Rvi - Zos kvlav a - svi i - se, rom ar i - gi - no - sa, he! hei!
∑ 44 ∑ ∑ œ œ œœ˙ 24 ∑ 44
V
he!
he!
? ˙ 44 w w w 24 ˙ 44
343
4 œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ 3 œ
œ 24 ˙ 44
V4 J J J J J J J J J J J J J J 8 J J œ
J
is ur - Cev - ni - an Tbil do - Saks ZarR - vebs u - gzav - nis Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei
is ur - Cev - ni - an Tbil do - Saks ZrR - vebs u - gzav - nis Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei
œ œJ œ œ œ œ œ 38 œ j 44
V 44 J J J J J J
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 24
J J J J J J J J J J J ˙
is ur - Cev - ni - an Tbil do - Saks ZarR - vebs u - gzav - nis Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei
is ur - Cev - ni - an Tbil do - Saks ZrR - vebs u - gzav - nis Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei
? 44 w w 38 œ œ œ 24 ˙ 44
J J J
he!
he!
œ. œ ˙
II group...
34 œJ . œR œJ Jœ œ œ œ œ
J J J Jœ œJ Jœ 44 w 24 ˙ 44
V 44 J
he! va - ru - la - lo da va - ru - la - lo da he! he!
he! va - ru - la - lo da va - ru - la - lo da he! he!
34 44 œ œ œœ˙ 24 44
V 44 ∑ ∑ ∑ ∑
he!
he!
? 44 w 34 ˙ . ˙. 44 w 24 ˙ 44
he!
he!
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 2 ˙
V 44 J J J J J J J J J J J J Jœ J œJ Jœ w 4
4
4
es Zve - lad Tqmu - li gax - sov - des dard - ma ar Se - ga - Si - no - sa he! hei!
es Zve - lad Tqmu - li gax - sov - des dard - ma ar Se - ga - Si - no - sa he! hei!
V 44 œ œ œœ˙
∑ ∑ 24 ∑ 44
he!
he!
? 44 w w w 24 ˙ 44
344
œ œ œ œ œ œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 38 œJ œ œ ˙
4
V4 J J J J J J J J J J J J J J Jœ J J
24 ˙ 44
Tu da - pa - ti - Jo vinc gin - da mas mo - u - tan - de Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei hei!
Tu da - pa - ti - Jo vinc gin - da mas mo - u - tan - de Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei hei!
œ Jœ Jœ Jœ œ œ œ œ 38 œ œ œj 24 44
V 44 J J J J J J J J
œ œ œ œ œ œ œ œ ∑
J J J J J J J ˙
Tu da - pa - ti - Jo vinc gin - da mas mo - u - tan - de Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei
Tu da - pa - ti - Jo vinc gin - da mas mo - u - tan - de Rvi - no - sa, Rvi - no - sa hei
? 44 w w 38 œ œ œ 24 ˙ ˙ 44
J J J
he!
he!
œ œ œ œ œ œ œ œ œ 44 U
I-II group...
4 œ Jœ œJ Jœ œ œ
J œJ Jœ 34 œ œ ˙ ˙ Ó
V4 J J J J J J J J J
yve - la tyu - i - lad Ca - uv - lis, Tu - ki ar as - mevs Rvi - no - sa Rvi - no - sa!
44 U Ó
4 œ œ œ œ œ œ œ Jœ œJ Jœ œ œ 34 œ
V 4 œJ J J J J J J Jœ J J J œJ Jœ ˙ ˙
44 U
? 44 œJ Jœ œJ Jœ Jœ Jœ œ œ
J J
œ œ œ œ œ
J J J J J
œ œ œ
J J J 34 œ œ œ ˙ Ó
kacma kaci dapatiJos, kacma kaci dapatiJos,

dasvas da anadimosa, dasvas da anadimosa,
farCis perangi Caacvas farCis perangi Caacvas
cxensac ki, Sesvas spilosa. cxensac ki, Sesvas spilosa.
Tu gsurs stumarsa ulxindes, Tu gsurs stumarsa ulxindes,
aRmarTze airbinosa, aRmarTze airbinosa,
atenis Rvino miarTvi, atenis Rvino miarTvi,
dalbes da daiZinosa. dalbes da daiZinosa.
gamoiRviZos, kvlav asvi gamoiRviZos, kvlav asvi
ise, rom ar iginosa, ise, rom ar iginosa,
is urCevnian Tbil doSaks, is urCevnian Tbil doSaks,
ZarRvebs ugzavnis Rvinosa, ZarRvebs ugzavnis Rvinosa,
es Zvelad Tqmuli gaxsovdes, es Zvelad Tqmuli gaxsovdes,
dardma ar SegaSinosa, dardma ar SegaSinosa,
Tu dapatiJo vinc ginda, Tu dapatiJo vinc ginda,
mas moutande Rvinosa, mas moutande Rvinosa,
yvela tyuilad Cauvlis, yvela tyuilad Cauvlis,
Tuki ar asmevs Rvinosa! Tuki ar asmevs Rvinosa!
345
57. atenis Rvino naqebo@@@@@@@
At'enis ghvino nakebo
zomierad, Tavisuflad - Moderato, ad libitum
### 4 w œ œ œ œ œ œ œ œ 24 œ œ 44 œ . œ ˙
V 4 J J J J J J J J J
hei! va - ra - la - li va - ra - la - lo da va - ra- lo
# # œ œ œ œj œ œ œ œj 2 œ
hei! va - ra - la - li va - ra - la - lo da va - ra - lo
j
V # 44 Ó
œ œ œ 44 œ .
J J J J J J J J 4 œ œ ˙
va - ra -lo va - ra - la - li va - ra - la - lo da va - ra- lo
? # # # 44 Œ j
va - ra - lo va - ra - la - li va - ra - la - lo da va - ra - lo
˙. w 24 œ œ 44 œ . œ œ œ
he da va - ra- lo
he da va - ra - lo
# # ˙ œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V # Ó J J J J J J J J J J J J J J œ
J
he! a - te - nis Rvi - no na - qe - bo, ras da - ga - da - ro ge - mo - Ti,
# # j
he! a - te - nis Rvi - no na - qe - bo, ras da - ga - da - ro ge - mo - Ti,
œ œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V # œJ J J J J J J J J J J œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J œ
he - i va - ra -lo a - te - nis Rvi - no na - qe - bo, ras da - ga - da - ro ge - mo - Ti,
? ### w
he - i va - ra - lo a - te - nis Rvi - no na - qe - bo, ras da - ga - da - ro ge - mo - Ti,
w w
he!
he!
# # œ œ j U
V # œJ œ
J
œ
J
œ
J J J œ
J œ
J
œ. œ œ
J œ œ. œ œ œ
vinc dag - levs, wels ver a - i - Rebs TiT - qos mik - rul - xar we - bo - Ti
### j j j j j U
œ œ œ œ œ œ œ j j j
V J J œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ
? ### w j Uœ
œ. œ œ œ œ. œ œ
J
TiT - qos mik - rul - xar we - bo - Ti
TiT - qos mik - rul - xar we - bo - Ti
346
# # ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
V # Ó J J J J J J J J
he! he! va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le
### œ œ
he! he! va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le
œ Jœ œ œ œ œ. ˙ œ œ j j
V J J J J Jœ J Jœ œJ œ Jœ œJ œJ œ œ œ ˙
he - i va - ra -lo he - i va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le
he - i va - ra - lo he - i va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le
? ### w w w œ œ nœ œ
he! he da
he! he da
### Œ ˙ 24 ˙ 44 œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V nœ J J J J J J Jœ J J J J J J J Jœ
he! he! giy - vars ku - ti - viT Sin jdo - ma kar - mi - da - mo - ze gri - a - li
# #
he! he! giy - vars ku - ti - viT Sin jdo - ma kar - mi - da - mo - ze gri - a - li
V # Ó nœ œ œ
J J
24 ˙ 44 œ
J
œ œ œ œ œ
J J J J J œ
J Jœ œ œ œ œ œ œ œ œj
J J J J J J J
va - ra - le he! giy - vars ku - ti - viT Sin jdo - ma kar - mi - da - mo - ze gri - a - li
va - ra - le he! giy - vars ku - ti - viT Sin jdo - ma kar - mi - da - mo - ze gri - a - li
? ### ˙ œ œ nœ 24 ˙ 44 w w
he! he!
he! he!
### œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ ˙. œ 24 œ 44
V J J J J J J J J J œ œ œ
erT xo - da - buns rom gas - cde - bi gax - de - bi o - xer - ti - a - li
# # j j j j j
j
V # œ œ œ œ œ Jœ œ œj œ. œ
J œ œ œ ˙ œ 24 œ
œ
44
? ### w œ. œ œ œ ˙. œ 24 œ œ 44
J
gax - de - bi o - xer - ti - a - li
gax - de - bi o - xer - ti - a - li
347
# # w œ œ œ #œ œ œ œ œ 24 œ . 44 # œ .
V # 44 J J J J J J J J œ
J
œ ˙
J
he! va - ri va - ra - li va - ra - le da va - ra- le
### 4
he! va - ri va - ra - li va - ra - le da va - ra - le
Œ œ #œ œ œ #œ œ œ œ œ œ œ 24 œ . j 44 # œ . j
V 4 œ J J J J J J J J J J #œ œ ˙
he! va - ra -lo va - ri va - ra - li va - ra - le da va - ra - le
he! va - ra - lo va - ri va - ra - li va - ra - le da va - ra - le
? # # # 44 w w 24 œ . œ 44 # œ . œ œ œ
J J
he da va - ra- le
he da va - ra - le
### Ó ˙ # # # # œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ
V J J J J J J J J J J J J J J
he! gza - Si rac un - da ge - fe - ron Tavs Se - mo - gev - lon zvi - na - da
# # œ #œ œ œ œ #### œ œ œ œ œ œ œ œ
he! gza - Si rac un - da ge - fe - ron Tavs Se - mo - gev - lon zvi - na - da
V # œJ J J J J J J J J J J J œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J J
he! va - ra -lo gza - Si rac un - da ge - fe - ron Tavs Se - mo - gev - lon zvi - na - da
he! va - ra - lo gza - Si rac un - da ge - fe - ron Tavs Se - mo - gev - lon zvi - na - da
? ### w #### w w
he!
he!
#### œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ U
œ œ œ œ
˙
V J J J J J J J J J Ó
ma - inc is a - Rar iq - ne - bi, rac rom i - ya - vi wi - na - da he!
# # U
ma - inc is a - Rar iq - ne - bi, rac rom i - ya - vi wi - na - da he!
j j œ œ œ Jœ œ œ
V # # œJ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ # œ #œ . œ œ œ œ œ œ œ J J J
ma - inc is a - Rar iq - ne - bi, rac rom i - ya - vi wi - na - da he - i va - ra -lo
œ œ œ Uœ
ma - inc is a - Rar iq - ne - bi, rac rom i - ya - vi wi - na - da he - i va - ra - lo
? #### w œ. œ œ œ w
J
rac rom i - ya - vi wi - na - da he
rac rom i - ya - vi wi - na - da he
348
#### #œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J J J œ. œ ˙ Œ ˙ nœ 24
V J
he! va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra -le he!
#### œ œ . ˙
he! va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le he!
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ ˙ Ó nœ œ œ 24
V J J J J J J J J J J J J J
he - i va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra -le va - ra -le
he - i va - ri va - ra - li va - ra - le va - ra - le va - ra - le
? #### w w œ. œ œ œ ˙ œ Jœ n œ 24
J J
va - ra -le he! va - ra -le
va - ra - le he! va - ra - le
#### 2 ˙ 44 œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V 4 J J J J J J J J J J J J J J J
he! eg fi - len - ji rom ar gWir - des Rvi - no ver Se - ged - re - bo - da
# #
44 œJ œ œ œ œ œ œ
V # # 24 œ œ œ J J J J J J œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J œ
J
? #### 2 ˙ 44 w w
4
he!
he!
#### œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ ( ˙˙ )
V J J J J J J J Ó
ka - xu - ri yvel - gan na - qe - bi Sen - Tan is ras gax - de - bo - da he!
# #
V # # œJ œ
J
œ
J œ
J œ œ œJ œ # œj œ. œ œ
J œ œ œ œ #œ ˙ Ó
J
? #### w œ. œ œ
J
œ œ œ œ (# œœ ) ˙ Ó
Sen - Tan is ras gax - de - bo - da he!
349
an ase
# # œ. œ œ œ
ossia
œ
V # # œ
J œ œ œ w
#### œ .
V œ œ œ œ œ œ #œ w
J
w
? #### œ . œ œ œ œ œ œ #œ
J
atenis Rvino naqebo, atenis Rvino naqebo,

ras dagadaro gemoTi, ras dagadaro gemoTi,
vinc daglevs, wels ver aiRebs, vinc daglevs, wels ver aiRebs,
TiTqos mikrulxar weboTi. TiTqos mikrulxar weboTi.
giyvars kutiviT Sin jdoma, giyvars kutiviT Sin jdoma,
karmidamoze griali, karmidamoze griali,
erT xodabuns rom gascdebi, erT xodabuns rom gascdebi,
gaxdebi oxer-tiali. gaxdebi oxer-tiali.
gzaSi rac unda geferon, gzaSi rac unda geferon,
Tavs Semogevlon zvinada, Tavs Semogevlon zvinada,
mainc is aRar iqnebi, mainc is aRar iqnebi,
rac rom iyavi winada. rac rom iyavi winada.
eg filenji rom ar gWirdes, eg filenji rom ar gWirdes,
Rvino ver Segedreboda, Rvino ver Segedreboda,
kaxuri, yvelgan naqebi, kaxuri, yvelgan naqebi,
SenTan is ras gaxdeboda. SenTan is ras gaxdeboda.
350
58. SaSvi-kakabi@@@@@@
Shashvi-K'ak'abi
zomierad - Moderato
### 4 ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ j
œ œ
V 4
œ
J J
Sa - Svi - ka - ka - bi Se - i - bnen de - la da
# # 4 œ
œ œ œ j
V # 4 œ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ œ œ
j
[ ] œ
J
? # # # 44 ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙
[ ] œ œ œ
J J
### ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ j
œ œ
V
œ
J J
Sa - Svi da ka - ka - bi Se - i - bnen de - la da
# #
V # ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ œ
j
œ œj
J
˙ ˙ ˙ œ œ ˙
? ### ˙ ˙ w œ œ œ
J J
### œ . œ œ œ œ œ œ œj œj œ œ œ œ œ œ
V J J J œ
J J J J J Jœ J Jœ Jœ œ
J
˙ Ó ..
o oi o - di - la na - na a - ra -lo da a - ri a - ra - lo a - ra - lo he.
###
o oi o - di - la na - na a - ra - lo da a - ri a - ra - lo a - ra - lo he.
V œ. œ œj œj œ œ œ j j œj œj œ œ œ œ œj œ œ œ œ œj
œ œ ˙ Ó ..
J J J J J J
o oi o - di - la na - na a - ra -lo da a - ri a - ra - lo a - ra - lo he.
o oi o - di - la na - na a - ra - lo da a - ri a - ra - lo a - ra - lo he.
? ### œ . œ œ œj œ œ œ œ œJ œJ œJ œ œ œ œ œ œ œ œ
J ˙ Ó ..
J J J J J J J J J J
351
SaSvi-kakabi Seibnen SaSvi-kakabi Seibnen
omi hqondaT metad Zneli, omi hqondaT metad Zneli,
frinvelT mefe Caeria, frinvelT mefe Caeria,
radgan iyvnen gasaSvelni. radgan iyvnen gasaSvelni.
dila iyo mSvenieri, dila iyo mSvenieri,
mowmendili da mziani, mowmendili da mziani,
arwivma bulbuls gasZaxa, arwivma bulbuls gasZaxa,
sityva gaqvs Tavaziani. sityva gaqvs Tavaziani.
bulbulma hangi dahkvnesa, bulbulma hangi dahkvnesa,
es ajobebs sityvis Tqmasa. es ajobebs sityvis Tqmasa.
Suakacobam ver gasWra, Suakacobam ver gasWra,
SaSvma ajoba kakabsa. SaSvma ajoba kakabsa.
352
59. SaSvi-kakabi@@@@@@
Shashvi-K'ak'abi
zomierad - Moderato
### 4 ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ j
œ œ
V 4
œ
J J
1.@@Sa - Svi - ka - ka - bi Se - i - bnen de - la da
# # 4 ˙
1.@Sa - Svi - ka - ka - bi Se - i - bnen de - la da
œ œ j
V # 4 œ ˙ ˙ ˙ œ ˙ œ œ œ
j
[ ] œ
J
1.@@Sa - Svi - ka - ka - bi Se - i - bnen de - la da
? # # # 44 ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙
1.@Sa - Svi - ka - ka - bi Se - i - bnen de - la da
[ ] œ œ œ
J J
### ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ j
œ œ
V
œ
J J
# #
V # ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ œ œ
j
œ œj
J
˙ ˙ ˙ œ œ ˙
? ### ˙ ˙ w œ œ œ
J J
### œ . œ œ œ œ j j œ Jœ œ œ œ œ œ
V J J J œ œ œ œ Jœ Jœ J J J J J J œ
J
˙ Ó ..
o ri o - di - la na - na a - ra - lo (da) a - ri a - ra - lo a - ra - lo he.
###
V œ. œ œj œj œ œ œ j j œj œj
œ œ œ œ œ œ œj œ œ œ œ œj ˙ Ó ..
J J J J J J
? ### œ . œ œ œj œ œ œ œ œJ Jœ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ
J ˙ Ó ..
J J J J J J J J J J
353
1. SaSvi-kakabi Seibnen
2. omi qondaT metad Zneli
3. frinvelT mefe Caeria
4. radgan iyvnen gasaSvelni
5. dila iyo mSvenieri
6. mowmendili da mziani
7. arwivma bulbuls gasZaxa
8. sityva gaqvs Tavaziani
9. kakabi mainc CaliCobs
10. didgulobs da idebs Tavsa
11. gaSveleba meti iyo
12. SaSvma ajoba kakabsa.
1. SaSvi-kakabi Seibnen
2. omi qondaT metad Zneli
3. frinvelT mefe Caeria
4. radgan iyvnen gasaSvelni
5. dila iyo mSvenieri
6. mowmendili da mziani
7. arwivma bulbuls gasZaxa
8. sityva gaqvs Tavaziani
9. kakabi mainc CaliCobs
10. didgulobs da idebs Tavsa
11. gaSveleba meti iyo
12. SaSvma ajoba kakabsa.
354
60. erTguli meomari@@@@@@
(anu grZeli sufruli)
Ertguli meomari
44 24
V 24 ∑ ∑ ∑
˙ 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ Uœ 2
V 24 J J J J J J J J J J J J J J 4
hei 1.@@@Zmas mtris - gan gul - Si da - Wril - sa ro - gor dav - to - veb ve - la - da
œ w w
hei 1.@Zmas mtris - gan gul - Si da - Wril - sa ro - gor dav - to - veb ve - la - da
? 24 Œ 44 24
he
he
Uœ .
œ œ3 œ œ œ œ œ œ
34 œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ . 24 44
V 24
3 3
∑ ∑
3
he he he he he he
œ œœœ œ
he he he he he he
34 œ œ œ œ 44
V 24 J
˙ 3
œœœ œ3
˙ 24 œ œ
ve - la - da he he he he he he he
? 24 ˙ ˙ 34 ˙ . ˙. 24 ˙
ve - la - da he he he he he he he
44
œ œ Jœ œ œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ 3 ˙. 4
V 44 J J J Œ Ó 4 4
he a - ri a - ra -lo a - ra - lo he he he
he a - ri a - ra - lo a - ra - lo he he he
V 44
œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ Œ œ œ œ œ œ 34 œ ˙ 44
J J J J ˙.
he a - ri a - ra -lo a - ra - lo he he he he
? 44 w œ œ œ œ w w 34 ˙ .
he a - ri a - ra - lo a - ra - lo he he he he
44
355
U
œ bœ œ œ 7
24 ‰ J œœœœ 4
V 44 ∑ ∑ 4
u
he
œ œ œ œ œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ
he
4 œ œ 24 ∑ 44
V4 J J J J J J J J J J J J J J J
ur - ju - los ga - sa - qe - la - Ta na - di - ris Se - sa - Wme - la - da
? 44 w ˙. œ œ 24 ˙
ur - ju - los ga - sa - qe - la - Ta na - di - ris Se - sa - Wme - la - da
J J 44
he
he
œ œ œ œ œ b Jœ œ œ œ œ Uœ œ œ œœœ œ œ œ 2
4 œ œ œ œ œ œ
V4 J J J J J J J J J J J J J J 4 œ bœ œ
ur - ju-los ga - sa - qe - la - Ta na - di - ris Se - sa - Wme - la - da ar - nu - na - no
ur - ju - los ga - sa - qe - la - Ta na - di - ris Se - sa - Wme - la - da ar - nu - na - no
24 œ b œ œ
V 44 ∑ ∑ ∑
no
w w w 24 œ b œ œ
no
? 44
œ nœ . œ . œ œ3 œ œ œ œ œ
œ 4 œ œ œ œ
V J 4 J J J Jœ œ œ œ ˙ ˙. Œ 34
he he he a - ri a - ra -lo a - ra - lo he
he he he a - ri a - ra - lo a - ra - lo he
˙ œ œ 44 œ œ œ œ 34
V J J J Jœ œ œ œ ˙ ˙. Œ
he he he he a - ri a - ra -lo a - ra - lo he
? ˙ ˙ 44 w œ œ œ œ ˙.
he he he he a - ri a - ra - lo a - ra - lo he
Œ 34
356
˙. œ œ œ œ œ œ œ
3 œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ 44 J J J J J J J œ
3 3
V4 J
he he he he 2.@erT xel - Si i - gi me - Wi - ros
he he he he 2.@@erT xel - Si i - gi me - Wi - ros
V 34 œ œ œ œ
œ œ œ3
œ ˙ 44 J J J J J J J œ
J
3
he he he he 2.@erT xel - Si i - gi me - Wi - ros
? 34 ˙ . ˙. w
he he he he 2.@@erT xel - Si i - gi me - Wi - ros
44
rallen.
J œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V J J J J J J J J J J J J J J J
me - o - riT fran - guls vxma - rob - de mtrebs ro - gorc Ze - Zvi vCe - xav - de
œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
?w w
he
he
œ œ œ œ3 œ 4 œ œ
2.
œ œ œ œ œ œ œ œ 34 œ œ œ œ ˙ 24 ˙ .. 44
3 3
V J J J J J J J J 4
gu - liT sul a - ra vWan - gob - de he he he a - ra - lo he
œ œ œ œ œ œ œ œ 34 œ œ œ œ œ œ œ œ œ 44 œ œ œ b œ œ 24 .. 44
3 3
V J ˙
3
J J J J J J J
?w 34 ˙ œ œ 4 ˙ 24 ˙
˙ .. 44
3
J 4
he
he
357
4.
˙ œ œ œ œ œ œ w œ.
4 œ ‰ Ó
V4
a - ri ar - nu - na - no.
œœ ..
V 44
˙ œ. œ œ œ ˙ ww ‰ Ó
J
? 44 ˙ œ œ œ œ w œ.
œ œ œ ‰ Ó
1. Zmas, mtrisgan gulSi daWrilsa, 1. Zmas, mtrisgan gulSi daWrilsa,

rogor davtoveb velada, rogor davtoveb velada,
urjulos gasaqelaTa urjulos gasaqelaTa
nadiris SesaWmelada. nadiris SesaWmelada.
2. erT xelSi igi meWiros, 2. erT xelSi igi meWiros,

meoriT franguls vxmarobde meoriT franguls vxmarobde
mtrebs rogorc ZeZvi vCexavde mtrebs rogorc ZeZvi vCexavde
guliT sul ara vWangobde. guliT sul ara vWangobde.
3. omSi Zmis gaukiTxavsa 3. omSi Zmis gaukiTxavsa

aba rad unda qebao, aba rad unda qebao,
krul iyos igi yvelasgan, krul iyos igi yvelasgan,
ar hqondes mosvenebao. ar hqondes mosvenebao.
4. vinc uRalatos moZmesa, 4. vinc uRalatos moZmesa,

damarTos bedma Zviria, damarTos bedma Zviria,
guls ar Caikras miwama, guls ar Caikras miwama,
zecisgan ganawiria. zecisgan ganawiria.
358
61. axali mayruli@@@@@@
(amx. stalinze)
Akhali maqruli
dinjad - Andante
### 3 ∑ ∑ ∑ Ó œ œ ˙
V 4
he!
# # œ. œ œ œ ˙
he!
V # 34 œ œ
J
œ œ ˙ œ Ó œ œ œ ˙
> >
he! he!
? # # # 34
he! he!
∑ ∑ ∑ Œ ˙ ˙.
he!
he!
### œ œ œ ˙ 44 œ œ œ œ 34 œ ˙
>
n œ œ3 œ œ œ3 œ œ
n˙ .
V
a - ra - lo a - ra - lo he! he! he! he!
# #
a - ra - lo a - ra - lo he! he! he! he!
44 œ 34 ˙ .
V # œ œ œ ˙ œ nœ œ ˙. ˙.
a - ra - lo a - ra - lo he!
? ### ˙ . œ nœ
44 œ œ 34 ˙ . ˙. ˙.
a - ra - lo he!
a - ra - lo he!
### ˙. œ n˙ ˙.
V ˙. ˙. ˙.
he! he! da a - ra - lo
###
he! he! r a l l. da a - ra - lo
V n˙ . ˙. œ n Rœ œ œ œ ˙ n˙ . nœ
5
R R ˙ ˙.
he! he! a - ru - la - lo da a - ra - lo
? ### ˙ .
he! he! a - ru - la - lo da a - ra - lo
˙. ˙. ˙. œ ˙ ˙.
ra - lo
ra - lo
359
# # ˙. ˙. ˙. 44
V # ∑ ∑
he!
U
###
he! r a l l. ad libitum
˙ œ œ œ ˙. œœœœœ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ 44
5 3 3
V J J J J J J J J
a - ra - lo he da a - te - nis xe - o - ba - ze - da he
a - ra - lo he da a - te - nis xe - o - ba - ze - da he
? ### ˙ . ˙. ˙. ˙. ˙. 44
he!
he!
### 4 ˙ ˙. œ œ œ ˙
a tempo
∑ 34 Œ
V 4
he! he! he!
# # œ
he! he! he!
œ œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ 34 œ j œ œ ˙
V # 44 J J J J J œ œ. œ ˙
wya - li Ca - mo - dis ta - na - o he he he
wya - li Ca - mo - dis ta - na - o he he he
? # # # 44 w 34 ˙ . ˙. ˙.
# # # œ œ œ œ Uœ œ ˙ œ nœ œ œ œ œ œ nœ ˙. œ n˙ ˙.
V
he da he he he! he i a -
# # U
he da he he he! he i a -
V # œ œ œ ˙ nœ nœ œ œ œ œ n˙ . œ nœ œ ˙ n˙ .
>
he i da he he he! he i a -
œ nUœ
he i da he he he! he i a -
? ### œ ˙. ˙. ˙. ˙. ˙.
he da he
he da he
360
ad libitum
U U U
### ˙ . ˙. œ . œ œ œ œ œ Uœ . ∑ ####
V
ra - le
### ####
ra - le r a l l.
V ˙. ˙. ∑ œ œœœœœ œ Œ
ra - le he!
ra - le he!
? ### ˙ . ˙. ˙. œ ˙ ####
#### ˙ .
ad libitum a tempo
∑ 44 ∑ 34
V
he!
# # œ
he! ad libitum
œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ 44 œJ œJ œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ 34
V # # J
3 3
J J J J J J J J J J
de - dam rom Svi - li ga - zar - dos he! di - di sta -li - nis Ta - na - o
de - dam rom Svi - li ga - zar - dos he! di - di sta - li - nis Ta - na - o
? #### ˙ . ˙. 44 w 34
he!
he!
#### 3 Œ œ œ œ œ Uœ ˙
a tempo
˙ ˙. œ œ œ ˙ œ
V 4
he! he!
# # U
he! he!
œ œ
V # # 34 œ œ œ.
J
˙ œ ˙ œ œ œ ˙.
he he! he!
œ Uœ
he he! he!
? # # # # 34 ˙ . ˙. ˙. œ ˙.
361
#### œ œ œ œ œ œ œ n˙ . ˙. ˙. œ n˙
V
he! he! da
####
he! he! r a l l. da
˙. ˙. ˙. ˙. œ n œR œ œ œR ˙
5
V R
he! he! a - ru - la - lo da
he! he! a - ru - la - lo da
? #### ˙ . ˙. ˙. ˙. ˙.
#### ˙ . ˙.
˙. ˙. ˙. ˙.
V
a - ra - lo he!
####
a - ra - lo he! r a l l.
˙ œ œ œ ˙. œœœœœ˙
5
V ˙. œ ˙ ˙.
? #### ˙ . œ ˙ ˙. ˙. ˙. ˙.
he!
he!
#### ∑ ∑ 44 ∑ 34
V
ad libitum
# # œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ 44 œJ Jœ œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ 34
V # # J
3
J J J J J J J J J J
glex - ka - cis Sem - we - nu - ge - Si he! vin a - ris i - mis - Ta - na - o
glex - ka - cis Sem - we - nu - ge - Si he! vin a - ris i - mis - Ta - na - o
? #### ˙ . ˙. 44 w 34
362
# # ˙ ˙. œ œ œ œ œ œ U
a tempo
˙ œ
V # # 34 Œ œ
he he! he!
#### 3 œ U U
he he! he!
œ œ. œ œ ˙ œ ˙ œ œ
V 4 J œ
he he he he!
U
he he he he!
? #### 3 ˙ . ˙. ˙. œ œ œ
4
#### œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ nœ ˙. œ n˙ ˙. ˙.
V
he! da a - ra - lo da
# #
he! da a - ra - lo da
nœ nœ œ nœ œ ˙
V # # ˙ œ œ œ œ ˙. ˙. ˙.
he! a - ra - lo da a - ra - lo da
he! a - ra - lo da a - ra - lo da
? #### ˙ . ˙. ˙. ˙. ˙. ˙.
#### ˙ . ∑ ∑ #### Œ ˙
V #
he! he!
U U U U
ad libitum
# # ####
he! r a l l. rallentando he!
œ. œ
V # # ˙. J R œ # œ œJ œR Jœ . œ œ œ #œ œ œ œ Œ # ∑
he! a - ru - la - lo la-lo he!
he! a - ru - la - lo la - lo he!
? #### ˙ . ˙. œ #˙ #### ˙ .
#
he!
he!
363
# # œ Uœ
V # ##
a tempo
Ó ∑ Ó
he
U U
ad libitum r a l l e n.
# # # # œ œ3 œ œ U
he
œ œ œ œ # œ3
J J # œJ œ œ œ œ 3
J Jœ # œJ œœœ œ Œ
3
V # J J J J J J J J J J
sim - Re - ra pe - wi - a - ni aqvs, xma ki bul - bu - lis - Ta - na - o he
sim - Re - ra pe - wi - a - ni aqvs, xma ki bul - bu - lis - Ta - na - o he
? #### ˙ . ˙. ˙.
#
#### ˙ ˙. ˙ œ œ œ œ
poco a poco rallentando
Œ #˙ .
V #
he! i - co - cxlos, i - co - cxlos,
# #
he! i - co - cxlos, i - co - cxlos,
œ #œ ˙ #œ œ œ œ
V # ## œ #œ œ œ ˙.
>
i - dRe - grZe - los da i - co - cxlos, i - co - cxlos,

i - dRe - grZe - los da i - co - cxlos, i - co - cxlos,
? #### ˙ . ˙ œ ˙ œ œ œ œ ˙.
#
#### ˙ . #œ œ œ œ #œ œ #˙ .
V #
o - qros - xa - na - o he.
# #
o - qros - xa - na - o he.
œ #œ œ #œ œ œ œ œ œ œ #œ
V # ## œ œ ˙.
man mogv - ca o - qros xa - na - o he.
#œ ˙.
man mogv - ca o - qros xa - na - o he.
? #### œ œ œ œ ˙ œ œ
#
364
atenis xeobazeda atenis xeobazeda
wyali Camodis tanao, wyali Camodis tanao,
dedam rom Svili gazardos, dedam rom Svili gazardos,
didi stalinis Tanao! didi stalinis Tanao!
glexkacis Semwe-nugeSi, glexkacis Semwe-nugeSi,

vin aris imisTanao, vin aris imisTanao,
simRera pewiani aqvs, simRera pewiani aqvs,
xma ki bulbulisTanao. xma ki bulbulisTanao.
idRegrZelos da icocxlos, idRegrZelos da icocxlos,

man mogvca oqros xanao. man mogvca oqros xanao.
he! he!
365
62. zari - datireba@@@@@@
Zari - Dat'ireba
dinjad - Adagio
b
V b b b 44 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ
mis - ma siy - mem ar i - xa - ros, vinc ga - gi - po Svi - lo gu - li, si - be - ris dros
? b b b 44 w w w w w
mis - ma siy - mem ar i - xa - ros, vinc ga - gi - po Svi - lo gu - li, si - be - ris dros
b [ ]hm!
hm!
an ase:
b U U
V b bb œ . .
Ossia:
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ Ó . œ œ œ œ ˙ Ó .
sa - tan - jve - lad da - mi - to - ve eqv - si su - li vai! eqv - si su - li vai!
? bb b w w w U
˙ Ó .. w U
˙ Ó ..
sa - tan - jve - lad da - mi - to - ve eqv - si su - li vai! eqv - si su - li vai!
2. misma siymem ar ixaros, 2. misma siymem ar ixaros,

vinc gagipo Svilo guli, vinc gagipo Svilo guli,
siberis dros satanjvelad siberis dros satanjvelad
damitove eqvsi suli. vai! damitove eqvsi suli. vai!
3. ra vqna, ra wyalSi Cavvarde, 3. ra vqna, ra wyalSi Cavvarde,

eSmaks rogor mivce suli, eSmaks rogor mivce suli,
romel wyalSi gadavarde, romel wyalSi gadavarde,
gavxde qveynis salanZRavi. vai! gavxde qveynis salanZRavi. vai!
4. Cemi sisxl-xorcis nawilo, 4. Cemi sisxl-xorcis nawilo,

oblobaSi gamozrdilo, oblobaSi gamozrdilo,
raze damwvi, damanele, raze damwvi, damanele,
genacvalos deda, Svilo. vai! genacvalos deda, Svilo. vai!
5. xalxo, nuTu ar gebralviT, 5. xalxo, nuTu ar gebralviT,

gexvewebiT cremlis TxeviT, gexvewebiT cremlis TxeviT,
raRa sacocxlebeli var, raRa sacocxlebeli var,
qviT da lodiT CamqoleviT. vai! qviT da lodiT CamqoleviT. vai!
366
63. biWi var gogolauri@@@@@@
Bich'i var Gogolauri
# œ œ œ œ œ n#
V # 44 ∑ ∑ œ œ œ œ œ
nu mSin - javT ta - la - var - ze - da
# n#
V # 44 œ œ œ œ œ œ œ
nu mSin - javT ta - la - var - ze - da
bi - Wi var go - go - la - u - ri nu mSin - javT ta - la - var - ze - da
? # # 44 œ œ n#
bi - Wi var go - go - la - u - ri nu mSin - javT ta - la - var - ze - da
∑ ∑ œ œ œ œ œ œ
# œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó.
V J œ J
win - win me ga - dav - frin - de - bi baxt - ri - ons ga - la - van - ze - da he!
# j j
œ œ œ œ œ .
V œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ Ó
? # œ. œ œ œ œJ œJ œJ œ
œ œ œ w w ˙. J
J
he da he - i da va - ra- lo
he da he - i da va - ra - lo
# œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ ##
V œ œ œ œ. J œ œ œ
J œ
J
win - win me ga - dav - frin - de - bi baxt - ri - ons ga - la - ze - da
# j j ##
win - win me ga - dav - frin - de - bi baxt - ri - ons ga - la - ze - da
V œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
win - win me ga - dav - frin - de - bi baxt - ri - ons ga - la - van - ze - da
?# w œ ##
win - win me ga - dav - frin - de - bi baxt - ri - ons ga - la - van - ze - da
w w ˙.
he da
he da
367
# w
V #
w œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ n#
he SelT zed mi - val fa - la - van - ze - da
# n#
he SelT zed mi - val fa - la - van - ze - da
j œ œ œ œ œ œ
V # œ œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
he Tof - sa vkrav jim - SelT ba - ton - sa zed mi - val fa - la - van - ze - da
he Tof - sa vkrav jim - SelT ba - ton - sa zed mi - val fa - la - van - ze - da
? ## w w œ œ œ œ œ œ œ œ n#
# œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó.
V J J
er - Ti moq - ne - viT aTs vi - tan sisxls ar da - va - Cnev xmal - ze - da he!
#
j œ œ œ œ œ j .
V œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ Ó
? # œ. œ œ œ w w ˙. œ œ œ Jœ œJ Jœ œ
J J
he da he - i da va - ra -lo
he da he - i da va - ra - lo
# œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙.
V J
œ. J œ œ œ J Œ
er - Ti moq - ne - viT aTs vi - tan sisxls ar da - va - Cnev ze - da he!
#
er - Ti moq - ne - viT aTs vi - tan sisxls ar da - va - Cnev ze - da he!
j œ œ œ œ œ œ œ j ˙.
V œ. œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ
?# w w w ˙. œ ˙. Œ
he da he!
he da he!
368
biWi var gogolauri,
nu mSinjavT talavarzeda,
win-win me gadavfrindebi
baxtrions galavanzeda.
Tofsa vkrav jimSelT batonsa,

zed mival falavanzeda,
erTi moqneviT aTs vitan,
sisxls ar davaCnev xmalzeda.
biWi var gogolauri,

nu mSinjavT talavarzeda,
win-win me gadavfrindebi
baxtrions galavanzeda.
Tofsa vkrav jimSelT batonsa,

zed mival falavanzeda,
erTi moqneviT aTs vitan,
sisxls ar davaCnev xmalzeda.
369
64. isemc ra uTxra Wkuasa@@@@@@
Isemc ra uTxra Wkuasa
### 3 ˙ . œ œ3 œ œ œ3 œ Uœ œ œ œ œ3 œ œ œ
I choir
œ
3
V 4 J J J J J J J J
he e i - semc ra uTx - ra Wku - a - sa
# #
he e i - semc ra uTx - ra Wku - a - sa
V # 34 ∑ ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ
3
J
3
J J J J J J J
i - semc ra uTx - ra Wku - a - sa
? # # # 34 Œ
i - semc ra uTx - ra Wku - a - sa
˙ ˙. ˙.
[he]
[he]
### œ œ œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ œ
3
j ˙.
œ œ
3
V J
3
i - semc ra uTx - ra Wku - a - sa Wku - a - sa Wku - a - sa
### j j j 3j j
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ œ
3 3
V
3
J J J J J J J J ˙.
? ### ˙ . œ œ œ
3
œ œ ˙.
# # # Jœ . œ U˙ œ œ œ3 œ œ œ j U œ œ3 œ
II choir
œ. œ œ3 œ œ œ
œ ˙.
3
V R J R J J J J J J J J
J
a - ra- lo a - ru - la - lo, la - lo he Tu gavs is cu - lis yu - a - sa
###
a - ra - lo a - ru - la - lo, la - lo he Tu gavs is cu - lis yu - a - sa
V ∑ ∑ ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ
3 3
J J J J J J J J
Tu gavs is cu - lis yu - a - sa
? ### ˙ .
Tu gavs is cu - lis yu - a - sa
˙. ˙. ˙.
e [he]
e [he]
370
# # œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ œ j
V # J œ œ ˙.
3
œ œ
3
J
3
J J J J J J J J J J J
Tu gavs is cu - lis yu - a - sa yu - a - sa yu - a - sa he!
### œ
j œ œ œ œ œ j œ j j 3j j
œ œJ
3 3
œ œ œ œ œ œ
3
V J J J J J J J ˙.
? ### ˙ . œ œ œ
3
œ œ ˙.
### œ œ
I choir
œ œ œ3 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
3
J
3 3
mar - to sa - beg - vaT, Tu var - ga i - tyvis ga - Wra - ze u - ar - sa
# #
œ œ œ œ j j j
V # œJ œ œ œ œ œ œ œ œ
3 3
œ œ œ
3 3
? ### ˙ . ˙.
he!
he!
### œ œ œ j 44 œ . œ œ œ œ œ œ
œ œ ˙. J œ œ
3
V œ œ
3
J J J J J
u - ar - sa, u - ar - sa he! mar - to sa - beg - vad Tu var - ga
# #
j j j 3j j 44 œ .
V # œJ œ œ œ œ œ
3
œ œ œ œ œ œ ˙. J œ œ
? ### œ œ œ
3
œ œ ˙ Œ 44 œ . œ œ œ œ œ œ œ
J
371
# # œ œ œ œ #œ œ œ œ œ ####
V # œ. J #œ œ œ J J œ ˙ Ó #
ga - Wre - ze i - tyvis u - ar - sa i - tyvis u - ar - sa he!
### œ . ####
œ œ
V J œ #œ œ œ nœ œ œ œ œ
J J œ ˙ Ó #
? ### œ . œ œ œ œ œ œ œ nœ œ œ œ œ œ ˙ Ó ####
J #
#### œ . œ œ œ U 24 ˙ 34 œJ œ œ œ3 œ œ œ œ
II choir
œ
3
V # J J J J J J J J
ha - ru - la - lo hei! kac - sa sa - fa - nel Wku - i - sas
# #
ha - ru - la - lo hei! kac - sa sa - fa - nel Wku - i - sas
24 34 œ
V # ## ∑ ∑ J
œ
J
œ
J
œ3
J
œ
J
œ
J
œ3
J
œ
J
kac - sa sa - fa - nel Wku - i - sas
kac - sa sa - fa - nel Wku - i - sas
? #### ∑ 24 ˙ 34 ˙ .
#
hei! [he]
hei! [he]
r a l l.
#### œ œ3 œ œ œ œ œ
3
œ œ œ œ œ œ œ œ ˙. 44
# J J
3
V J
3
J J J J J
e - qnes fxa cu - lis yu - i - sa he
# #
œ 44
V # # # œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
3
œ œ œ
3 3
J
3
J J J J J J ˙.
? #### ˙ . œ œ œ
3
œ œ ˙. 44
#
372
# # # # 4 Jœ . œ œ œ3 œ
I choir
R J J J Jœ . œ œ œ3 œ 34 œ œ œ ˙ œ œ œ
R J J J 45
3
V # 4
ha - ru a - ra - lo ha - ru a - ra - lo he! sa - dac ki
#### 4
ha - ru a - ra - lo ha - ru a - ra - lo he! sa - dac ki
34
V # 4 ∑ ∑ œ œ œ 45
sa - dac ki
sa - dac ki
? #### 4 ∑ 34 ∑ œ œ œ 45
# 4
#### 5 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 34 œ œ œ 44 œ œ œ ˙ Ó 34
V # 4 ˙
Se - mo - ge - yre - ba su yvel - gan i - tyvis tyu - il - sa tyu - il - sa he
#### 5 œ œ œ œ œ
# 4 œ œ œ œ œ 34 œ œ œ 44 œ Ó 34
V œ ˙ ˙
œ
? # # # # 45 œ œ œ œ œ œ nœ œ œ 34 œ œ œ 44 œ œ ˙ ˙ Ó 34
#
1)
#### 3 œ ˙ œ ˙ ˙ ˙
I choir II choir
œ œ ˙ ˙. Œ
V # 4
vax - tang me - fe RmerTs u - yvar - da he - ho!
# #
œ ˙
V # # # 34 œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙ Œ
? #### 3 œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙ Œ
# 4
1) aqedan gundebis rigiToba Cveni aRniSnulia, xelnawerSi araa.
373
# # œ
II choir
˙ œ ˙ ˙ œ œ ˙
V # ## ˙ ˙. Œ
ci - dan Ca - mo - es - ma re - ka he - ho
#### œ
œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ Œ
V # ˙ ˙ ˙
? #### œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙ Œ
#
#### œ ˙ œ ˙ œ œ œ œ ˙
I choir
# œ ˙ ˙. Œ
V
i - al buz - ze fe - xi Ses - dga he - ho!
# #
œ ˙
V # ## œ ˙ œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙ Œ
? #### œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙ Œ
#
#### œ ˙ œ ˙ ˙ œ ˙
II choir
# œ ˙ ˙. Œ
V
did - ma mTeb - ma Seq - mnes dre - ka he - ho!
# #
œ œ œ œ œ
V # ## œ ˙ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙ Œ
? #### œ ˙ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙. ˙ Œ
#
374
isemc ra uTxra Wkuasa, isemc ra uTxra Wkuasa,
Tu gavs is culis yuasa, Tu gavs is culis yuasa,
marto sabegvaT Tu varga, marto sabegvaT Tu varga,
ityvis gaWraze uarsa. ityvis gaWraze uarsa.
kacsa safanel Wkuisas kacsa safanel Wkuisas

eqnes fxa culis yuisa, eqnes fxa culis yuisa,
sadac ki Semogeyreba, sadac ki Semogeyreba,
su yvelgan ityvis tyuilsa. su yvelgan ityvis tyuilsa.
vaxtang mefe RmerTs uyvarda, vaxtang mefe RmerTs uyvarda,

cidan Camoesma reka, cidan Camoesma reka,
ialbuzze fexi Sesdga, ialbuzze fexi Sesdga,
didma mTebma Seqmnes dreka. didma mTebma Seqmnes dreka.
amave kiloze: amave kiloze:
zeRduleTs qali vnaxevi: zeRduleTs qali vnaxevi:

dakenkili, kuziani, dakenkili, kuziani,
vnaxe, magram ar davZraxe, vnaxe, magram ar davZraxe,
radgan viyav brutiani. radgan viyav brutiani.
avsa kacsa avi sityva avsa kacsa avi sityva

urCevnia sulsa-gulsa, urCevnia sulsa-gulsa,
Cvens batonsa muqTad Wama, Cvens batonsa muqTad Wama,
ZaRli miakvdeba sulsa! ZaRli miakvdeba sulsa!
da sxva
375
65. nu (da) nu mohklav vaJkacsa@@@@@@
Nu (da) nu mohk'lav vazhk'atssa
œ ˙.
I choir II choir
b ˙
V b b b b 34 ∑ ∑ ∑ œ ˙ ( ˙)
sa!
kac - sa vaJ - kac - sa! he
b œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ
kac - sa vaJ - kac - he
V b b b b 34 ˙ œ ˙ bœ ˙ (˙) ∑
1.@nu (da) nu moh - klav vaJ - kac - sa vaJ - kac - sa!
? b b b 34 ˙ . ˙. ˙. œ œ œ ˙ ˙.
1.@nu (da) nu moh - klav vaJ - kac - sa vaJ - kac - sa!
œ ( ˙)
bb
he he
he he
b ˙. ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ ˙.
b ˙
Vb b b
leb mze - sa - o mze - sa - o
b œ œ ˙ ˙ œ
leb mze - sa - o mze - sa - o
V b bbb nœ œ œ ˙ œ bœ œ ˙.
nu da - u - bne - leb mze - sa - o mze - sa - o
˙. ˙. ˙. ˙. ˙ ˙.
nu da - u - bne - leb mze - sa - o mze - sa - o
? bb b œ
bb
œ ˙.
I choir
b ˙
II choir
V b bbb ∑ ∑ ∑ œ ˙ ( ˙ .)
sa
kar - sa saxl - kar - sa he
b œ ˙ œ œ
kar - sa saxl - kar - he
V b bbb ˙ œœ œ œ œ œ ˙ bœ ˙ ( ˙ .) ∑
sa
nu ga - u - o - xreb saxl - kar - sa saxl - kar - sa
˙. ˙. ˙. œ œ ˙. ˙.
nu ga - u - o - xreb saxl - kar - sa saxl - kar -
? bb b œ ( ˙ .)
bb
he he he he
he
he he he
376
b ˙. œ ˙ œ œ ˙ œ ˙.
˙
V b bbb Ó
reb mter - sa - o mter - sa - o!
œ
reb mter - sa - o mter - sa - o!
b ˙ œ œ nœ œ œ œ œ
V b bbb ˙ bœ ˙ ˙.
œœ
nu ga - u - xa - reb mter - sa - o mter - sa - o!
? bb ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ ˙.
nu ga - u - xa - reb mter - sa - o mter - sa - o!
œ œ ˙
bbb
œ
I choir
b ˙ œ ˙ ˙.
V b bbb ∑ ∑ ∑
uw - ye Se - uw - ye
œ œ œ
uw - ye Se - uw - ye
b œ ˙ ˙ œ œ
V b bbb ˙ bœ ˙ ˙.
œœ
2.@sa - wyal kacs xe - li Se - uw - ye Se - uw - ye
˙. ˙. ˙. œ œ ˙.
2.@sa - wyal kacs xe - li Se - uw - ye Se - uw - ye
? bb œ œ ˙
bbb
he
he
˙ œ
II choir
œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙.
bbbb œ
œ œ
V b
tanj - va - Si ro suls lev - sa - o lev - sa - o!
œ œ œ
b œ ˙ ˙ œ œ
V b bbb ˙ b˙ œ ˙.
˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ ˙.
? bb œ ˙ œ
bbb
377
b
I choir
œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
V b bbb ∑ ∑ œ ˙
mo - a - So - re a - So - re
b œ œ ˙ ˙ œ
V b bbb ˙ œ
mo - a - So - re a - So - re
œœ
˙ bœ ˙ ˙.
du - Sma - ni Ca - mo - a - So - re a - So - re
? bb b ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
du - Sma - ni Ca - mo - a - So - re a - So - re
bb
˙ œ œ ˙
II choir
˙ œ
1-2. 3-4.
b œ ˙ ˙.
V b bbb
œ œ
œ ˙ ..
rom stan - javs yo - vel dRe - sa - o dRe - sa - o!
œ œ œ
bbbb œ ˙ ˙ œ œ
V b ˙ bœ ˙ ˙. ..
? bb b ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
..
bb
1. nu (da) nu mohklav vaJkacsa, 1. nu (da) nu mohklav vaJkacsa,

nu daubneleb mzesao, nu daubneleb mzesao,
nu gauoxreb saxl-karsa, nu gauoxreb saxl-karsa,
nu gauxareb mtersao. nu gauxareb mtersao.
2. sawyal kacs xeli Seuwye, 2. sawyal kacs xeli Seuwye,
tanjvaSi ro suls levsao, tanjvaSi ro suls levsao,
duSmani CamoaSore, duSmani CamoaSore,
rom stanjavs yovel dResao. rom stanjavs yovel dResao.
3. damSvidebuli mogixdi 3. damSvidebuli mogixdi
zedaSes lalis fersao, zedaSes lalis fersao,
dagiklav dumian Toxlsa, dagiklav dumian Toxlsa,
zed giorgoba dResao. zed giorgoba dResao.
4. venacva glexis marjvenas, 4. venacva glexis marjvenas,
niSa-nikoras qedsao, niSa-nikoras qedsao,
cis namsa, mzesa, mTvaresa, cis namsa, mzesa, mTvaresa,
mosavals mSveniersao. mosavals mSveniersao.
378
66. fafris xevo@@@@@@
Papris khevo
b ˙ œ œ
V b 34
œ œ
I group of soloists
∑ ∑
da - lo - cvi - lo
da - lo - cvi - lo
b 3 œ œ œ œ œ œ œ
Vb 4 œ œ œ œ œ œ bœ
œœ
1.@fa - fris xe - vo da - lo - cvi - lo

1.@fa - fris xe - vo da - lo - cvi - lo
? b b 34 ˙ œ œ œ bœ
Bass ∑ ∑
˙.
b œ œ œ ˙ bœ bœ œ œ
Vb ( ˙ .)
va - ra - li va - ri va - ra - le he
b œ bœ œ bœ œ œ œ œ bœ
Vb œ œ œ ( ˙ .)
∑
va - ra - li va - ri va - ra - le
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
˙. ˙ œ œ œ œ œ œ œ
V bb Œ œ œ
Ta - vi mo - gaqvs
Ta - vi mo - gaqvs
b œ nœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b nœ œ œ bœ
œœ
rqa - wi - Te - liT Ta - vi mo - gaqvs

rqa - wi - Te - liT Ta - vi mo - gaqvs
? bb ˙ . ˙. ˙ œ œ œ bœ
379
b œ œ œ œ œ bœ bœ œ ˙.
Vb œ
V b œ bœ œ œ œ ˙.
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
b ˙ œ œ
I group...
∑ ∑ œ œ
Vb
da - xunZ - lu - sa
da - xunZ - lu - sa
b œ nœ œ œ œ œ
Vb œ œ œ œ œ œ œ bœ
œœ
vinc ki gna - xavs da - xunZ - lu - sa

vinc ki gna - xavs da - xunZ - lu - sa
? bb ˙ . ˙. ˙ œ œ œ bœ
˙.
II group...
b œ œ œ ˙ bœ bœ œ œ
Vb ( ˙ .)
Vb œ œ œ ( ˙ .)
∑
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
380
b ˙. ˙ œ œ œ œ œ œ œ
Œ œ œ
Vb
xis baR - sa gavs
xis baR - sa gavs
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b nœ œ œ bœ
nœ œ
i - tyvis sa - moT - xis baR - sa gavs

i - tyvis sa - moT - xis baR - sa gavs
? bb ˙ . ˙. ˙ œ œ œ bœ
Vb œ
b œ œ bœ œ bœ œ œ œ œ œ bœ
V b œ bœ œ ˙.
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
˙
I group...
b ∑ ∑ œ œ œ œ
Vb
ru - li Rvi - no
ru - li Rvi - no
b œ nœ œ œ œ œ œ
Vb œ nœ œ œ œ œ œ œ bœ
2.@mis - gan da - wu - ru - li Rvi - no
2.@mis - gan da - wu - ru - li Rvi - no
? bb ˙. ˙. ˙. œ œ bœ
381
œ œ œ ˙.
II group...
b œ œ ˙ bœ bœ œ œ
Vb ( ˙ .)
b bœ œ œ bœ œ œ œ œ bœ
Vb œ œ ( ˙ .)
∑
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
b ˙ œ nœ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ
Vb
me - fe - sac ki e - kad - re - ba
b œ nœ œ œ
Vb œ œ nœ œ œ œ œ œ œ œ œ bœ
? bb ˙ . ˙. ˙ œ œ œ bœ
Vb œ
Vb œ bœ œ œ ˙.
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
382
˙ œ œ
bb œ
I group...
V ∑ ∑ œ
Tan Sen dgo - ma
Tan Sen dgo - ma
b œ œ nœ œ œ œ œ œ
Vb nœ œ œ œ œ œ œ bœ
qinZ - ma - ra - ul - Tan Sen dgo - ma
qinZ - ma - ra - ul - Tan Sen dgo - ma
? bb ˙ . ˙. ˙. œ œ bœ
œ œ œ ˙.
II group...
b œ œ ˙ bœ bœ œ œ
Vb ( ˙ .)
b bœ œ œ bœ œ œ œ œ œ bœ ∑
Vb œ ( ˙ .)
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
b ˙ œ nœ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ
Vb
a - ra dros ar ge - kad - re - ba
b œ nœ œ œ
Vb œ œ nœ œ œ œ œ œ œ œ œ bœ
? bb ˙ . ˙. ˙ œ œ œ bœ
383
I-II groups of soloists together
œ œ œ œ
p o c o@@ @a@ @@p o c o@ @@r a l l e n t a n d o
b œ ˙
@ @ @
bœ œ bœ œ œ ˙. ˙. ..
Vb
va - ra - li va - ri va - ra - le.
b bœ œ œ bœ œ ..
Vb œ b˙ œ œ bœ œ œ ˙.
? bb œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙. ..
1. fafris xevo, dalocvilo, 1. fafris xevo, dalocvilo,

rqawiTeliT Tavi mogaqvs, rqawiTeliT Tavi mogaqvs,
vinc ki gnaxavs daxunZlulsa vinc ki gnaxavs daxunZlulsa
ityvis, samoTxis baRsa gavs. ityvis, samoTxis baRsa gavs.
2. misgan dawuruli Rvino 2. misgan dawuruli Rvino

mefesac ki ekadreba, mefesac ki ekadreba,
qinZmaraulTan Sen dgoma qinZmaraulTan Sen dgoma
ara dros ar gekadreba. ara dros ar gekadreba.
3. fafris xevo, kaxis Tvalo, 3. fafris xevo, kaxis Tvalo,

unda neqtars Segadaro, unda neqtars Segadaro,
dedis ZuZusaviT Semrgo, dedis ZuZusaviT Semrgo,
ukvdavebis wyaro xaro. ukvdavebis wyaro xaro.
4. gaivse da gaizarde, 4. gaivse da gaizarde,

gaibadre viTa mTvare, gaibadre viTa mTvare,
qinZmarauls nu gahkicxav qinZmarauls nu gahkicxav
da ZmasaviT Seiyvare. da ZmasaviT Seiyvare.
384
67. nefe-dedofals ulxinoT@@@@@@
Nepe-Dedopals ulkhinot
b ˙ œ œœ œ œœ œœ
V b b b 24
I choir
34 .. ∑ ∑ ∑ ∑ œ œ
hei! ne - fe - de -
hei! ne - fe - de -
b 2 34 .. œ œ œ œ œ . œ
II choir V b bb 4 ˙ œ ˙ œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙
∑
hei! ne - fe - de - do -fals ul - xi - noT
hei! ne - fe - de - do - fals ul - xi - noT
? b b b 24 ˙ 34 .. œ œ œ œ ˙ œ ˙ ˙. œ œ œ
Bass b
b
V b b b œœ ˙˙ œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙
∑ ∑ ∑ ∑
do -fals ul - xi - noT
b
do - fals ul - xi - noT
V b bb ∑ ∑ ∑ œ œ œ j
œ œ ˙ œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙
œ
gul - wrfe - lad a - ra fli - da - Ta

? bb b œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙.
b
b œ œœ œœ œœ œœ ˙
V b bb ˙ œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙ ∑ ∑
b
V b bb ∑ ∑ ∑ ∑ œ œ œ œ œ œ n˙
ma - ma - pa - pu - ri
ma - ma - pa - pu - ri
? bb b œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ œ œ œ
b
385
b œ œœ œœ œœ œœ œœ ˙
V b bb ∑ ∑ ˙ œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙ ∑
ma - ma - pa - pu - ri av - jag - noT
b œ œ œ œ œ
ma - ma - pa - pu - ri av - jag - noT
V b b b œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙
∑ ∑ ∑ ∑
av - jag - noT a - umR - vre -
av - jag - noT a - umR - vre -
? bb b œ ˙ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ
b
b œœ œ œ ˙˙ ..
V b bb ∑ ∑ ∑ œ œœ œœ ˙˙ œœ b œ ˙˙˙ ˙.
..
a - umR - vre - ve - lad wmin - da - da.

a - umR - vre - ve - lad wmin - da - da.
b œœ œ œ ˙.
V b bb œœ œ n˙ œœ b œ ˙˙ ˙ ..
˙
œ œœ œœ n ˙˙ ˙
œœ b œ ˙ ˙.
..
- ve - lad wmin - da - da a - umR - vre - ve - lad wmin - da - da.

- ve - lad wmin - da - da a - umR - vre - ve - lad wmin - da - da.
? bb b œ œ œ œ ˙ ˙. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙. ..
b
nefe-dedofals ulxinoT, nefe-dedofals ulxinoT,

gulwrfelad, ara flidaTa, gulwrfelad, ara flidaTa,
mamapapuri avjagnoT mamapapuri avjagnoT
aumRvrevelad, wmindada. aumRvrevelad, wmindada.
nefe-dedofals es dReni nefe-dedofals es dReni

sul mudam hqondeT lxinada, sul mudam hqondeT lxinada,
Cven kilo gavaarnadoT, Cven kilo gavaarnadoT,
ar gavxdeT gasakilada. ar gavxdeT gasakilada.
386
68. saTareSo@@@@@@
Sataresho
# ˙..
V 44 ∑ ∑ œ
J
he - - i
he - - i
# œ j j j œ œ œJ œ œ œ œj
V 44
œ œ Jœ œ œ œ œ œ
J J œ œ œ œ œ œ J
he 1.@qve - na, qve - na qar - ma we - li dam - wva ze - nam, ze - nam da - mi -
he 1.@qve - na, qve - na qar - ma we - li dam - wva ze - nam, ze - nam da - mi -
? # 44 ∑ ∑ w
he!
he!
# œ œ œ œ œ. œ œ. œ #œ œ œ œ œ œ
V J œ œ J J J
brma - va Tva - li Ta - reS - ma Tu ar ga - dagv - wva
brma - va Tva - li Ta - reS - ma Tu ar ga - dagv - wva
# j j œ œ #œ œ œ œ œ œ œ #œ j
V œ œ œ œ œ J J J J œ œ œ œ
brma - va Tva - li he Ta - reS - ma Tu ar ga - dagv - wva
brma - va Tva - li he Ta - reS - ma Tu ar ga - dagv - wva
?# ˙ œ œ w œ. œ œ œ
J
hei da he
hei da he
# œ œ œ œ œ nœ œ œ œR # Rœ œ œj œ. œ œ. œ
V J J œ J J J J
wels kar - gi gvaqvs mo - sa - va - li a - ru - na - no Ta - reS - ma Tu
wels kar - gi gvaqvs mo - sa - va - li a - ru - na - no Ta - reS - ma Tu
# j œ #œ œ œ œ œ œ
V œ œ œ œ œ nœ œ
J œ œ œ œ œ Œ œ J J J J
wels kar - gi gvaqvs mo - sa - va - li he Ta - reS - ma Tu
wels kar - gi gvaqvs mo - sa - va - li he Ta - reS - ma Tu
?# œ œ œ œ œ œ ˙ w
387
# #œ œ œ œ œ œ œ œ œ nœ œ ˙ ###
V J œ œ J J œ
ar ga - dagv - wva wels kar - gi - a mo - sa - va - li.
###
# œ #œ j nœ œ œ œ œ j ˙
V œ œ œ œ J œ œ œ
? # œ. œ œ œ ˙.. œ œ œ ˙ ###
J J
he mo - sa - va - li.
he mo - sa - va - li.
### œ Ó. ∑ ˙.. œ
V J
he - - - i
# # œ
he - - - i
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V # J œJ J J œ œ œ œJ œ œ œ J J œ
J
hei a - ba da - na - xviss ga - xe - de xom ar xom ar a - dis
hei a - ba da - na - xviss ga - xe - de xom ar xom ar a - dis
? ### w œ œ œ œ œ œ w
J J
he ga xe - de he
he ga xe - de he
### œ œ œ œ œ œ
œ. œ œ. œ #œ œ œ œ œ œ
V J J J J
ce - cxlis a - li rom ur - ju - los win da uxv - deT
# # j
ce - cxlis a - li rom ur - ju - los win da - uxv - deT
j œ #œ œ œ œ œ œ #œ
V # œ œ œ œ œ œ J J J œ
J œ œ œ
J œ
ce - cxlis a - li he rom ur - ju - los win da - uxv - deT
ce - cxlis a - li he rom ur - ju - los win da - uxv - deT
? ### ˙ œ œ w œ. œ œ œ
J
a - li he
a - li he
388
# # œ œ œ œ œ nœ œ œ œ #œ œ œ. œ œ. œ
V # J J œ J R R J œJ J J
a - u - we - woT gza da - kva - li a - ru - na - no rom ur - ju - los
### nœ
a - u - we - woT gza da - kva - li a - ru - na - no rom ur - ju - los
œ œ œ œ œJ Jœ Œ œ œ #œ œ œ œ œ œ
V œ œ œ œ J J J J
a - u - we - woT gza da - kva - li he rom ur - ju - los
a - u - we - woT gza da - kva - li he rom ur - ju - los
? ### œ œ œ œ œ œ œ ˙ w
J J
### #œ œ œ œ œ œ œ œ 44 ˙ .
1. 2. 3. 4.
œ œ œ
V J œ J Jœ 24 œ Œ ..
win da - uxv - deT a - u - we - woT gza da kva - li.
###
win da uxv - deT a - u - we - woT gza da kva - li.
V œ œ # œ œJ œ œ nœ œ œ œ œ œ
J J
24 œ œ 44 ˙ . Œ ..
? ### œ . œ œ œ ˙.. œ 24 œ œ 44 ˙ . Œ ..
J J
he gza da kva - li.
he gza da kva - li.
1. qvena qarma weli damwva, 1. qvena qarma weli damwva,

zenam damibrmava Tvali, zenam damibrmava Tvali,
TareSma Tu ar gadagvwva, TareSma Tu ar gadagvwva,
wels kargi gvaqvs mosavali. wels kargi gvaqvs mosavali.
2. aba danaxviss gaxede, 2. aba danaxviss gaxede,
xom ar adis cecxlis ali, xom ar adis cecxlis ali,
rom urjulos win dauxvdeT, rom urjulos win dauxvdeT,
auwewoT gza da kvali. auwewoT gza da kvali.
3. saflavSi ar SevaryioT 3. saflavSi ar SevaryioT
Cveni mama-papis Zvali, Cveni mama-papis Zvali,
samSoblos win movixadoT samSoblos win movixadoT
qarTvelebma Cveni vali. qarTvelebma Cveni vali.
4. qvena qarma weli damwva, 4. qvena qarma weli damwva,
zena mwvavs da mxrukavs Tvalsa, zena mwvavs da mxrukavs Tvalsa,
Cven gindac rom omSi gavwydeT, Cven gindac rom omSi gavwydeT,
gzas gaukvlevT momavalsa. gzas gaukvlevT momavalsa.
389
69. varali varxalale@@@@@@
Varali varkhalale
U
b 3 U U
V b 4 R R R R R R R Rœ œ œ œ 24 œ
5
œ œ œ œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ œ
œ œ.
3
Soloist œ
va - ra - la - li var - xa - la - le he he
va - ra - la - li var - xa - la - le he he
Bass
? b b 34 ∑ 24 ˙ ˙ ˙
b b bUœ œ œ œ œ Uœ œJ U
œ. 44 Jœ Jœ n œ œ œ œ œ œ œ 24 ˙
V J R R J J J J ˙
ar - xa - la - le ha - i va - ra - la - li var - xa - la - la - le
œ U
ar - xa - la - le ha - i va - ra - la - li var - xa - la - la - le
? bb ∑ œ. 44 œ œ œ œ œ œ œ 24 ˙ ˙
J J J J J J J
bb 44 .. œ . œ œ œ.
I@soloist
V Œ Œ œ Œ
nœ œ œ nœ œ œ J R R J
he he he - ri he - ri - o
he he he - ri he - ri - o
? b Œ
b nœ œ œ Œ nœ œ œ 4 .. Ó
4
œ œ
he he he
he he he
b
V b Jœ . œ œ œ. j œ œr œj . j œ œr œj . ..
II@soloist I@soloist II@soloist
R R J œ Œ œ. œ Œ œ. œ Œ
R R
he - ri he - ri - o he - ri he - ri - o he - ri he - ri - o
he - ri he - ri - o he - ri he - ri - o he - ri he - ri - o
? bb Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ ..
he o he o he o
he o he o he o
390
b j r j
I@soloist II@soloist I@soloist
V b Jœ . œ œ
R R œ.
J œ Œ œ œ œ
R R J
œ
R œ.
J œ Œ œ . Rœ œ œ . œ Œ
pu - ri Se - gvqmni - a pu - ri da Se - gvqmni - a a - i sam - ka - li
pu - ri Se-gvqmni - a pu - ri da Se-gvqmni - a a - i sam-ka - li
? bb Œ œ œ œ Œ œ œ œ Œ œ œ œ
he o he o he o
he o he o he o
b j œ œr œj .
II@soloist I@soloist I-II soloist
Vb œ . Œ œ. œ œ œ. Œ œ œ œ œ .
R œ J R R J œ R R J R œJ œ œ
a - i sam - ka - li he - ri he - ri - o he - ri - o he - ri - o.
a - i sam-ka - li he - ri he - ri - o he - ri - o he - ri - o.
? bb Œ œ œ œ Œ œ œ œ œ œ œ œ
he o he o he he o.
he o he o he he o.
puri Segvqmnia, puri Segvqmnia,

ai samkali. ai samkali.
391
70. miusv-mousvi@@@@@@
muSuri
Miusv-mousvi
zomierad - Moderato
# 2 œ œ œ œ œ œ œœœ œ ˙ œ œ #œ 34
I@soloist
V 4 J J J J J J J ˙
va - ru - la - lo var - xa - la - lo ho
˙
va - ru - la - lo var - xa - la - lo ho
Bass
? # 24 ∑ ∑ ∑ ∑ 34
ho
ho
# 3 œ œ œ ˙ œ œ #˙ 24 Jœ œ œ œ
II@soloist I@soloist
V 4 #˙ ˙. J J J
a e va - ru - la - lo
? # 34 ˙ . ˙. ˙. ˙.
a e va - ru - la - lo
24 ∑
# œ œ œœœ œ œ œ #Uœ œ œ ˙ œ œ ˙
II@soloist
˙ 34 ˙ .
V J J J
var - xa - la - lo ho he la - lo la - lo
3 ˙. ˙. ˙.
var - xa - la - lo ho he la - lo la - lo
?# ∑ ∑ ∑ 4
he
he
# œ œ œ #œ œ ˙ 24 Jœ œ œ œ œ œ œœœ œ ˙ 34 œ n˙
5 I@soloist
V J J J J J J
e va - ru - la - lo var - xa - la - lo ho
? # ˙.
e va - ru - la - lo var - xa - la - lo ho
24 ∑ ∑ ∑ 34 ∑
392
# ˙. ˙
II@soloist
V œ ˙ œ œ ˙ ˙.
va - ra - lo var - xa - la - lo hei
˙.
va - ra - lo var - xa - la - lo hei
?# ∑ ∑ ∑ ∑
hei
hei
# œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ
Soloist V .. œ ˙ ˙
va - ra - li va - ra - la - lo mi - usv - mo - u -
? # .. œ œ œ œ ˙ ˙
va - ra - li va - ra - la - lo mi - usv - mo - u -
Bass
œ ˙ Œ ∑
va - ra - li va - ra - la - lo he
va - ra - li va - ra - la - lo he
# œ œ œ œ œ œ œ
V œ ˙ œ ˙ ˙. œ ˙
svi kud - sa - o hei va - ra - lo va - ra - la - lo
˙. œ œ œ œ ˙
svi kud - sa - o hei va - ra - lo va - ra - la - lo
?# ∑ ∑ œ ˙
hei va - ra - lo va - ra - la - lo
hei va - ra - lo va - ra - la - lo
# œ œ ˙ œ ˙ œ œ œ
V ˙ œ ˙ ˙.
ba - to - ni mogv - cems ful - sa - o hei va - ra - li
?# œ ˙. œ œ œ
ba - to - ni mogv - cems ful - sa - o hei va - ra - li
Ó ∑ ∑ ∑
he hei va - ra - li
he hei va - ra - li
# œ œ œ œ œ ˙ œ ˙ œ ˙ œ ˙ œ ˙.
V ˙
va - ra - la - lo mogv - cems da i - sev wa - gvarT - mevs hei
œ ˙ ˙. ˙.
va - ra - la - lo mogv-cems da i - sev wa - gvarT - mevs hei
?# œ ˙ ∑ ∑ ∑
va - ra - la - lo he hei
va - ra - la - lo he hei
393
# œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
V œ ˙ ˙ œ œ ˙
va - ra - li va - ra - la - le nu da - gvakl - de - ba gul -
?# œ œ œ œ ˙
va - ra - li va - ra - la - le nu da - gvakl - de - ba gul -
œ ˙ ∑ ∑ ∑
# œ œ œ œ œ œ
V ˙ ˙. .. œ œ œ ˙ ˙.
sa - o hei va - ra - li va - ra - la - le hei.
˙. œ œ œ œ ˙ ˙.
sa - o hei va - ra - li va - ra - la - le hei.
?# ∑ .. œ ˙
miusvmousvi kudsao, miusvmousvi kudsao,

batoni mogvcems fulsao, batoni mogvcems fulsao,
mogvcems da isev wagvarTmevs, mogvcems da isev wagvarTmevs,
nu dagvakldeba gulsao. nu dagvakldeba gulsao.
394
71. samaia@@@@@@
Samaia
zomierad - Moderato
b ˙ œ ˙
V b 34
œ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙.
sa - ma - i - as sam ma - i - as u - mRe - ri - an gu - liT
b 3
Vb 4 ˙ [ œ œ ˙
] ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ bœ œ ˙. ˙.
? b b 34 ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙.
[ ]
b ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙.
Vb
naz xe - lebs a - ar - ta - xe - ben fexs us - va - ven lul - viT
b ˙
Vb œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ bœ œ ˙. ˙.
? bb ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙.
b ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙. ..
Vb
naz xe - lebs a - ar - ta - xe - ben fexs us - va - ven lul - viT.
b ˙ ..
Vb œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ bœ œ ˙. ˙.
? bb ˙ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ œ ˙ œ ˙. ˙. ..
395
`samaias~ sam maias
umRereben guliT;
xan xelebs aartaxeben,
fexs xmaroben lulviT.
`samaias~ sam maias

umRereben guliT;
xan xelebs aartaxeben,
fexs xmaroben lulviT.
396
72. mzisa da mTvaris Cxubi@@@@@@
Mzisa da Mtvaris chkhubi
œ œ. œ œ. œ
V 24 ∑ ∑ J R J R œ
va - ra - li va - ra - le
œ j j j œ.
V 24 œJ œ J œ œ œ œ œ œ. œ œ
J J J œ œ J R J R
va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - li va - ra - le
va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - li va - ra - le
? 24 ∑ ∑ œ œ. œ œ. œ œ
J R J R
œ œ œ œR œ œ œ œ œ. œ œ
V .. ∑ ∑ R R R R R R R J R
va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra- le
va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - le
j œ œ œ œr œr œr œr œr œ œ œ œ œ œ œ œ
V .. œJ œJ œJ œ R R R R R R R R R R R œ.
J
œ œ
R
va - ra - la - le ram - de - ni xa - ni - a gi -Tvli va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra- le
va - ra - la - le ram - de - ni xa - ni - a gi - Tvli va - ra - la - li va - ra - la - le va - ra - le
? .. œJ ‰ Œ ∑ œ œ œ œ œ œ œ œ
R R R R R R R R œ. œ œ
J R
œ œ. œ œ. œ œ
V ∑ ∑ J R J R
j r r œ.
V œJ œ
J œ
J œ œ
R
œ
R œ
R œ œR œ œr œr œ
J
œ
R œ.
J œ œ
R
va - ra - la - le ras da - xe - ti - a - leb Ra - me va - ra - li va - ra - le
va - ra - la - le ras da - xe - ti - a - leb Ra - me va - ra - li va - ra - le
? œJ ‰ Œ ∑ œ œ.
J
œ
R œ. œ œ
J R
397
V ∑ R R R R R R R R R R R R R R R Rœ
ras da - xe - ti - a - leb Ra - me Tu Sen kar - gi su - li - sa xar
ras da - xe - ti - a - leb Ra - me Tu Sen kar - gi su - li - sa xar
V œR Rœ Rœ œR Rœ Rœ Rœ œR œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Rœ Rœ œ œ
R R R R R R R R R R R R R R
ram - de - ni xa - ni - a gi- Tvli ras da - xe - ti - a - leb Ra - me Tu Sen kar - gi su - li - sa xar
ram - de - ni xa - ni - a gi - Tvli ras da - xe - ti - a - leb Ra - me Tu Sen kar - gi su - li - sa xar
? œJ œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
R R R R R R R R
œ œ œ œ r r r œ œ. œ œ. œ
V R R R R œ œ œ œ J R J R œ .. ˙
R
Tva - li rad da - a - xam - xa - me va - ra - li va - ra - le he.
r r r r œ œ. œ œ. .. ˙
V œR œ
R
œ
R
œ
R œ œ œ œ J R J œ
R œ
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ. œ œ .. ˙
R R R R R R R R J R J R
mze eubneba mTvares:

ramdeni xania giTvli, ras daxetialeb Rame, ramdeni xania giTvli, ras daxetialeb Rame,
Tu Sen kargi sulisa xar, Tvali rad daaxamxame. Tu Sen kargi sulisa xar, Tvali rad daaxamxame.
moikrifevi eg Wkua, nuRara xar egre anci; moikrifevi eg Wkua, nuRara xar egre anci;
kuzi gamoisworevi _ Seibrale glexi kaci! kuzi gamoisworevi _ Seibrale glexi kaci!
Torem gasaqans ar mogcem, mogcem wamals maTrobelas; Torem gasaqans ar mogcem, mogcem wamals maTrobelas;
Cemi sxivebis sicxovliT, glexkacs ar movakleb Svelas! Cemi sxivebis sicxovliT, glexkacs ar movakleb Svelas!
mTvarepasuxobs:
mikvirs Seni gabrazeba, rad ara xar CemTan tkbilad; mikvirs Seni gabrazeba, rad ara xar CemTan tkbilad;
iseTi ra dagiSave, rom gagixdi gasakilad?! iseTi ra dagiSave, rom gagixdi gasakilad?!
me Cemi dro-Jami vici, vici, Tu ra gavakeTo; me Cemi dro-Jami vici, vici, Tu ra gavakeTo;
zogs Tu gzasa gavunaTeb, zogis unda vabneleTo! zogs Tu gzasa gavunaTeb, zogis unda vabneleTo!
Sen xom mainc ar gagiva CemTa nCxubi da qiSpoba, Sen xom mainc ar gagiva CemTa nCxubi da qiSpoba,
girCev, kvlav ar amiwewo Cveni amdeni xnis Zmoba! girCev, kvlav ar amiwewo Cveni amdeni xnis Zmoba!
398
73. guSin Svidni gurjanelni@@@@@@
Gushin shvidni Gurjanelni
zomierad - Moderato
44
V 45 ∑ ∑ ∑
œ. œ œ œ œJ œ œ 44 œ œ U U œ . œ œ œ œ œ œ Uœ .
V 45
5
J J J J J J J J J J J J J
gu - Sin Svid - ni gur - ja - nel - ni gu - Sin Svid - ni gur - ja - nel - ni da
gu - Sin Svid - ni gur - ja - nel - ni gu - Sin Svid - ni gur - ja - nel - ni da
? 45 ∑ 44 ∑ ∑
#˙ œ. œ œ œ #œ nœ . œ œ œ œ
˙ œ . # œJ œ œ œ ˙
V J
gu - Sin Svi - id - ni gu - i - ur - ja - nel - ni da gu - Sin Svid - ni
˙ ˙ ˙ œ œ #œ . œ œ œ nœ . œ ˙ œ œ œ œ
V J J
?˙ ˙ ˙ œ œ œ. œ œ
J œ nœ . œ ˙ œ œ œ œ
J
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
œ Ó ..
V
gur - ja - nel - ni sa - na - di - roT wa - su - li - yvnen o.
œ œ œ œ
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœœ ˙ Ó ..
V
3
˙
? œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó ..
399
guSin Svidni gurjanelni guSin Svidni gurjanelni
sanadiroT wasuliyvnen. sanadiroT wasuliyvnen.
iq moeklaT TeTri taxi, iq moeklaT TeTri taxi,

xorci moemravlebinaT. xorci moemravlebinaT.
esrola berma papama, esrola berma papama,

esrola da moekida, esrola da moekida,
esrola da moekida, esrola da moekida,

jixvi rqiT gadmoekida. jixvi rqiT gadmoekida.
400
74. farine@@@@@@
Parine
b œ œ œ œ bœ œ
V b b 24 ∑ J J J œ
J
œ
J œ œ
J
œ
J
fa - ri - ne sul fa - ri - ne fa - ri - ne
fa - ri - ne sul fa - ri - ne fa - ri - ne
b œ œ œ œ œ
V b b 24 J J J œ œ bœ œ œ œ œ œ œ
J J J J J J
fa - ri - ne fa - ri - ne sul fa - ri - ne fa - ri - ne
fa - ri - ne fa - ri - ne sul fa - ri - ne fa - ri - ne
? b b 24 ∑ œ œ œ J J J J J J
b J J
b œ œ œ œ œ œ œ œ. œ bœ œ
Vb b J J R R J R J œ œ œ œ œ
J J J J J
fa - ri - ne fa - ri - ne bi - Wo sul fa - ri - ne fa - ri - ne
b œ œ œ œ œ œ œ œ. œ bœ œ œ œ œ œ œ
Vb b J J R R J R J J J J J J
? bb J J œ œ œ œ œ. J J J J J J
b R R J R J
b b b .. Jœ . œ œ œ.
R R J
œ.
J
œ
R
œ œ.
R J œ bœ œ œ œ œ œ œ
V J J J J J
vaJ - ka - ci xar viT mdev - gmi - ri sul fa - ri - ne fa - ri - ne
vaJ - ka - ci xar viT mdev-gmi - ri sul fa - ri - ne fa - ri - ne
b œ. œ œ œ. œ. œ œ .
V b b .. J R R J J R R n Jœ œ bœ œ
J œ
J
œ
J œ œ
J
œ
J
vaJ - ka - ci xar viT mdev - gmi - ri sul fa - ri - ne fa - ri - ne
vaJ - ka - ci xar viT mdev-gmi - ri sul fa - ri - ne fa - ri - ne
? b .. œ . œ œ œ. œ. œ œ œ. J J J J J J
bb J R R J J R R J
401
b œ œ œ œ œ œ œ œ. œ bœ œ
Vb b J J R R J R J œ œ œ œ œ ..
J J J J J
fa - ri - ne fa - ri - ne bi - Wo sul fa - ri - ne fa - ri - ne.
b œ œ œ œ œ œ œ nœ . œ bœ œ œ œ œ œ œ ..
Vb b J J R R J R J J J J J J
? b J J œ œ œ œ œ. J J J J J J ..
bb R R J R J
farine, farine, biWo,

sul farine, farine.
vaJkaci xar, viT mdev-gmiri,
sul farine, farine.
farine, farine, biWo,

sul farine, farine.
vaJkaci xar, viT mdev-gmiri,
sul farine, farine.
402
75. aRar mwadian cxvarSia@@@@@@
Aghar mts'adian tskhvarshia
V 24 ∑ ∑ œ.
J
œ
R
œ
R
œ.
J œ.
J œ
R œ œj .
R
a - Rar mwa - di - an cxvar - Si - a
a - Rar mwa - di - an cxvar-Si - a
V 24 œR Jœ . œ œ. œ.
J œ œ œj . œ. œ œ œ. œ. œ œ œj .
R J R R J R R J J R R
a - Rar mwa - di - an cxvar - Si - a a - Rar mwa - di - an cxvar - Si - a
a - Rar mwa - di - an cxvar- Si - a a - Rar mwa - di - an cxvar-Si - a
? 24 ∑ ∑ œ. œ œ œ. œ. œ œ œ.
J R R J J R R J
V ∑ ∑ œ.
J
œ œ œ.
R R J œ.
J œ œ œj .
R R
ne - ta - vi dam - sva Si - na - o
ne - ta - vi dam - sva Si - na - o
V œR Jœ . œ œJ . œ.
J œ œ œj . œ. œ œ œ. œ. œ œ œj .
R R R J R R J J R R
ne - ta - vi dam - sva Si - na - o ne - ta - vi dam - sva Si - na - o
ne - ta - vi dam - sva Si - na - o ne - ta - vi dam - sva Si - na - o
? ∑ ∑ œ. œ œ œ. œ. œ œ œ.
J R R J J R R J
œ œ. œ œ. œ. œ œ . œ. œ œ œ.
V R J R J J R R œJ J R R J œ.
J
œ œ œ.
R R J ˙ ..
a - Rar mwa - di - an cxvar - Si - a ne - ta - vi dam - sva Si - na - o he.
a - Rar mwa - di - an cxvar-Si - a ne - ta - vi dam - sva Si-na - o he.
œ œ. œ. œ œ . œ. œ œ œ.
V œR Jœ . R J J R R œJ J R R J œ.
J
œ œ œ.
R R J ˙ ..
a - Rar mwa - di - an cxvar - Si - a ne - ta - vi dam - sva Si - na - o he.
a - Rar mwa - di - an cxvar-Si - a ne - ta - vi dam - sva Si-na - o he.
? œR Jœ . œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. ˙ ..
R J J R R J J R R J J R R J
403
aRar mwadian cxvarSia, aRar mwadian cxvarSia,
netavi damsva Sinao. netavi damsva Sinao.
batonis saxlis kuTxeSi batonis saxlis kuTxeSi

ninasTan momca binao, ninasTan momca binao,
ukan yinuli damidon, ukan yinuli damidon,

nakverCxali ki winao. nakverCxali ki winao.
cxvarSi roca var, sul vfiqrob, cxvarSi roca var, sul vfiqrob,
male davbrunde Sinao. male davbrunde Sinao.
rad minda Cemi sicocxle, rad minda Cemi sicocxle,

Tu Sors iqneba ninao. Tu Sors iqneba ninao.
404
76. gafrindi Savo mercxalo@@@@@@
naRvliani simRera
Gaprindi shavo mertskhalo
zomierad - Moderato
œ. œ œ œ. œ œ
V 34 ∑ 44 ∑ J œ J œ
ga - frin-di Sa - vo mer - cxa - lo
œU œ œ œ œJ
ga - frin - di Sa - vo mer -cxa - lo
4 œ . œJ œ œ.
V 34 œ .
œ œ œ œ œ œ œ œœœœœ
6
J Jœ Jœ 4 œ
1)
J
ga - frin-di Sa - vo mer - cxa - lo ga - frin-di Sa - vo mer - cxa - lo
ga - frin - di Sa - vo mer-cxa - lo ga - frin - di Sa - vo mer -cxa - lo
? 34 ∑ 44 ∑
œ. œ œ œ œ. œ œœ œ œœ œ
1)
J J
œ œ œ œ œ. œ œ. œ œ œ ˙
V J J R J J Ó ..
ga - hye a - la - znis pir - sa o - de - la o.
œ œ
œ œ œ œ œ œ œ. œ œ ..
V œ J J R J œ
J ˙ Ó
? œ œ œ œ œ. œ œ. œ œ œ ˙ ..
J J R J J Ó
gafrindi Savo mercxalo, gafrindi Savo mercxalo,

gahye alaznis pirsao. gahye alaznis pirsao.
1) SeiZleba Sesruldes an zeda, an qveda Stilebiani varianti.

1) Can be sung up or down stem version.
405
77. qalo qalTa mzeo@@@@@@
Kalo Kalta mzeo
b œ.
V b 24 ∑ ∑ œ.
J
œ œ œ.
R R J
œ œ
gi - cnob a - Ti Tve - o
gi - cnob a - Ti Tve - o
b 2
V b 4 Jœ . œ œ œj . œ œ œ. œ œ œj . œ œ
R R J R R
qa - lo qal - Ta mze - o gi - cnob a - Ti Tve - o
qa - lo qal - Ta mze - o gi - cnob a - Ti Tve - o
? b b 24 ∑ ∑ œ. œ œ œ. œ œ
J R R J
b œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ
Vb J R R J J R R J J R R J
me - Ter - Tme - te da - mi - bne - le wu - Ti gax - da dRe - o
Vb
b œ. œ œ œ. œ. œ œ œ.
R R J œ. œ œ œj . œ. œ œ
J R R J J J R R
? bb œ . œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ. œ
J R R J J R R J J R R J
b œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ j ..
Vb J R R J J R R J J R œR œ . œ œ
me - Ter - Tme - te da - mi - bne - le wu - Ti gax - da dRe - o.
b œj r r
œ œ œJ . œ. œ œ œ. œ. r
œ œr œj . ..
Vb . J R R J J œ œ
? bb œ . œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œR œJ . œ œ ..
J R R J J R R J J R
406
qalo, qalTa mzeo, qalo, qalTa mzeo,
gicnob aTi Tveo, gicnob aTi Tveo,
meTerTmete damibnele, meTerTmete damibnele,
wuTi gaxda dReo. wuTi gaxda dReo.
qalo, qalTamzeo! qalo, qalTamzeo!

am Cems saxezeo, am Cems saxezeo,
qaragmai waikiTxe, qaragmai waikiTxe,
mauwye rigzeo. mauwye rigzeo.
qalo, qalTamzeo, qalo, qalTamzeo,

ganminaTle dReo, ganminaTle dReo,
Sexvedra nu damizamTre, Sexvedra nu damizamTre,
nu gamxadetyveo! nu gamxadetyveo!

Cemo grZnobis mzeo, Cemo grZnobis mzeo,
rom mogikvde, rasa fiqrob rom mogikvde, rasa fiqrob
saiqiozeo! saiqiozeo!

xedav, gavxdi bzeo, xedav, gavxdi bzeo,
qarma rom Semomiberos, qarma rom Semomiberos,
amisvris banzeo. amisvris banzeo.

gicnob aTi Tveo, gicnob aTi Tveo,
meTerTmetes nu gaiyvan, meTerTmetes nu gaiyvan,
momideq gverdzeo! momideq gverdzeo!
407
78. coli gamididgulda@@@@@@
saxumaro
Tsoli gamididgulda
œ œ. œ œ. œ œ.
V 24 ∑ ∑ R J R J R J œ
co - li ga - mi - did -gul - da
co - li ga - mi - did - gul - da
V 24 œR Jœ . œ œ. œ œ œ œ œ œ œ. œ œ. œ œ. œ
R J J R J R J R J
co - li ga - mi - did - gul - da co - li ga - mi - did -gul - da
co - li ga - mi - did - gul - da co - li ga - mi - did - gul - da
? 24 ∑ ∑ œ œ. œ œ. œ œ. œ
R J R J R J
œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ œ. œ œ .
V J R R J J R R J R J R Jœ œ ˙ ..
liv - ri liv - ri liv - ri qa - lo li - a - xvo li - a - xvo he.
œ œ.
V Jœ . œ œ œ.
R R J
œ.
J
œ œ œ.
R R J R J œ œ œ.
R J œ ˙ ..
? Jœ . œ œ œ.
R R J
œ.
J
œ œ œ.
R R J
œ œ.
R J
œ œ œ. œ ˙ ..
R J
coli gamididgulda, coli gamididgulda,

farCis kabas davpirdi, farCis kabas davpirdi,
isev gadmomibrunda. isev gadmomibrunda.
eSmakis cxenze Sejda, eSmakis cxenze Sejda,
isev gamididgulda. isev gamididgulda.
flostebi rom uyide, flostebi rom uyide,
ucbad gadmomibrunda, ucbad gadmomibrunda,
kidev gamididgulda, kidev gamididgulda,
aRar gadmomibrunda. aRar gadmomibrunda.
408
79. saros daniSnulze@@@@@@
sacekvao-saxumaro
Saros danishnulze
mkvircxlad - Allegro
b
V b 24 ∑ ∑ ∑ ∑
b 2 œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ œ
b ˙œ . œ œ œ œ .
1)
buzika
Buzika { 4˙
& ˙ œ ˙ œ
b œ . œ œ œ œ . n œ œ œ œ . Rœ œ œ œ j œ . œ œ œ œ . œ œ œ r r j
œ . Rœ œR œ œ œj ..
I soloist II soloist
V b R RÔ R R R RÔ R R R Ô R R J œ R RÔ R R R RÔ R R Ô
xelT - u - ban - Si a - mo - su - la ber - Su - e - Tis wya - ro a - ba er - Ti va - Ta - ma - SoT ke - ke - la da ma - ro.
xelT - u - ban - Si a - mo - su - la ber - Su-e - Tis wya - ro a - ba er - Ti va - Ta - ma - SoT ke - ke - la da ma - ro.
{ & bb œ œ œ œ œ. œ œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ˙ . œ œ œ œ œ ..
˙. ˙ œ œ ˙œ . œ œ œ œ .
xelTubanSi amosula xelTubanSi amosula

berSueTis wyaro, berSueTis wyaro,
aba, erTi vaTamaSoT aba, erTi vaTamaSoT
kekela da maro. kekela da maro.
1) buzika - miniaturuli qarTuli garmoni.
409
80. modi, aq dajeq, Svilo@@@@@@
(moxucis darigeba)
Modi, ak dajek, shvilo
œ. œ œ œ. œ. œ œ œ. œ. œ œ œ.
V 24 ∑ ∑ J R R J R J J R R J
mo - di aq da - jeq Svi - lo Sa - ri - Su - ri
mo - di aq da - jeq Svi - lo Sa - ri - Su - ri
V 24 Jœ . œ œ œ. œ. œ œ œj . œ. œ œ œ. œ. œ œ œj . œ. œ œ œ.
R R J R J R R J R J R R J
mo - di aq da - jeq Svi - lo mo - di aq da - jeq Svi - lo Sa - ri - Su - ri
mo - di aq da - jeq Svi - lo mo - di aq da - jeq Svi - lo Sa - ri - Su - ri
? 24 ∑ ∑ œ. œ œ œ. œ œ œ. œ. œ œ œ.
J R R J R J J R R J
œ. œ œ œ. œ. œ œR œ . œ. œ œ œ. œ. bœ œ œ . œ œ
V J R R J J R J J R R J J R R J ..
Sa - ri - ma - qo ma - qo - Si - a Su - qur - ma - qo go - go Su - Sa - na - o.
Sa - ri - ma - qo ma - qo - Si - a Su - qur - ma - qo go - go Su-Sa - na - o.
V Jœ . œ œ œj . œ. œ œR œ . œ.
J
œ œ œ.
R R J œ. œ b œ œj . œ œ ..
R R J R J J R R
Sa - ri - ma - qo ma - qo - Si - a Su - qur - ma - qo go - go Su - Sa - na - o.
Sa - ri - ma - qo ma - qo - Si - a Su - qur - ma - qo go - go Su-Sa - na - o.
? Jœ . œ œ œ.
R R J
œ.
J
œ œ œ.
R R J
œ.
J
œ œ œ.
R R J œ. œ œ œ. œ œ ..
J R R J
modi aq dajeq, Svilo, modi aq dajeq, Svilo,

Cemi sisxl-xorcis nawilo, Cemi sisxl-xorcis nawilo,
jer isev ymawvili geTqmis, jer isev ymawvili geTqmis,
SenTvis saRi sityva meTqmis; SenTvis saRi sityva meTqmis;
maqosa da SuSanaze maqosa da SuSanaze
cudi ram ar gamomeTqmis! cudi ram ar gamomeTqmis!
maqo Suqurvarskvlavia, maqo Suqurvarskvlavia,
cis mnaTobi, dilis vardi; cis mnaTobi, dilis vardi;
SuSana ki badri mTvare, SuSana ki badri mTvare,
zRvas da xmeleTs Senazardi. zRvas da xmeleTs Senazardi.
410
81. gasaTxovari qali var@@@@@@
Gasatkhovari kali var
b
V b 24 ∑ ∑ ∑ œ.
J
œ œ
R J
œ
J
œ
J
œ
J œ
J
œ
J
˙
ma - da - re - ben sav - se mTva - res he
b œ œ œ œ j j
V b 24 Jœ . œR Jœ Jœ œ œj œj
ma - da - re - ben sav - se mTva - res he
J J J J ˙ œ. œ œ œ œ ˙
J R J J
ga - sa - Txo - va - ri qa - li var he ma - da - re - ben sav - se mTva - res he
? b 24 ˙ ˙ œ j r j j j ˙
ga - sa - Txo - va - ri qa - li var he ma - da - re - ben sav - se mTva - res he
b œ œ. œ œ œ œ œJ œ œ
[ he
] hei da
J J
he hei da
b œ. œ œ œ œ œ ˙
Vb ∑ ∑ ∑ J R J J J J œ
J
œ
J
ver - vis Sexvd - nen am Cvens mxa - res he
b œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ j j j j
ver - vis Sexvd - nen am Cvens mxa - res he
Vb ˙ œ. œ œ œ œ œ œ œ
J R J J J J J R J J ˙
Tur - me Cem - sa Se - sa - fer - sa he ver - vis Sexvd - nen am Cvens mxa - res he
? b ˙ ˙ œ j r j j j ˙
Tur - me Cem - sa Se - sa - fer - sa he ver - vis Sexvd - nen am Cvens mxa - res he
b œ œ. œ œ œ œ Jœ œ œ
J J
he hei da
he hei da
b œ. œ œ œ œ œ ˙
Vb ∑ ∑ ∑ J R J J J J œ
J
œ
J
bi - Wic bev - ri da - ma - na - xves he
b œ œ j j
V b J œ œJ œJ œ Jœ œ œ œ œ œj œj
bi - Wic bev - ri da - ma - na - xves he
˙ œ. œ œ œ œ ˙
J J J R J J
bev - ri Su - a - ka - ci mom - dis he bi - Wic bev - ri da - ma - na - xves he
? bb ˙ ˙ œ œ œ. œ œ œ œ œ ˙
bev - ri Su - a - ka - ci mom - dis he bi - Wic bev - ri da - ma - na - xves he
J R J J J J œ œ
J J
he hei da
he hei da
411
b ∑ ∑ ∑ œ. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ..
Vb J R J J J J J J
bo - Rma maxr - Cobs i - maT mna - xvels he.
b œJ œ œ œ œ œœ œœ œ
bo - Rma maxr - Cobs i - maT mna - xvels he.
œ. œ j œ œj œj œj ..
Vb J J J œ
J ˙ J R
œ
J œ J ˙
Tval - Si rom arc - er - Ti mom - dis he bo - Rma maxr - Cobs i - maT mna - xvels he.
œ
Tval - Si rom arc - er - Ti mom - dis he bo - Rma maxr - Cobs i - maT mna - xvels he.
? bb ˙ ˙ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ ˙ ..
J R J J J J J J
he hei da
he hei da
gasaTxovari qali var, gasaTxovari qali var,

madareben savse mTvares, madareben savse mTvares,
Turme Cemsa Sesafersa Turme Cemsa Sesafersa
vervis Sexvdnen am Cvens mxares. vervis Sexvdnen am Cvens mxares.
bevri Suakaci momdis, bevri Suakaci momdis,

biWic bevri damanaxves, biWic bevri damanaxves,
TvalSi rom arcerTi momdis, TvalSi rom arcerTi momdis,
boRma maxrCobs imaT mnaxvels. boRma maxrCobs imaT mnaxvels.
erTma maWankalma miTxra: erTma maWankalma miTxra:

sxvebis Wkuas nu ahyvebi; sxvebis Wkuas nu ahyvebi;
beds aicden Tavidana beds aicden Tavidana
da gulis javrs gadahyvebi! da gulis javrs gadahyvebi!
davujere, ar wavage, davujere, ar wavage,

rac sTqva, gulze daviwere, rac sTqva, gulze daviwere,
daTas ulumbaSi gavye, daTas ulumbaSi gavye,
masze jvari daviwere! masze jvari daviwere!
412
kaxuri
xalxuri
simRerebi
82. me axmeteli gaxlavar@@@@@@
Me Akhmet'eli gakhlavar
zomierad - Moderato
b ˙
V b bbb ∑ ∑ 24
I choir
he!
œ œ Uœ
ad libitum
bbbb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 24 ˙
he!
V b J J J J J J J J J J œ J J J œœ
J J
J
1.@@nam - dvi - li ga - mo - me - li - a nar - wyuls miv - ya - vi xe - li - o he!
24 ˙
1.@nam - dvi - li ga - mo - me - li - a nar - wyuls miv - ya - vi xe - li - o he!
? bb b ∑ ∑
bb
he!
he!
b b b œJ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
ad libitum r a l l.
b J J J J J J J J J J J J J J œ
V b J
Se - u - Cve - va - ri vinc a - ris mi - si saq - me - a Zne - li - o
b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b bbb J œ œ J œ œ œ
œœ
J J J J J J J J J J J J J J
? bb b w w
bb
œ
a tempo
b bbb œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ 54 œ œ œ œ œ 34
œ œ œ œ
V b
he - i hei da ar - nu - na - no Se - u - Cve - va - ri vinc a - ris
b œ œ œœœ œ œ œ œ œ œ bœ 54 b œ œ œ œ œ 34 b œ œ œ
V b bbb œ œ
? bb b w œ œ œ bœ œ œ œ œ 5 ˙ .
rall.
˙ 34 ˙ .
5
bb 4
ar - nu - na - no he he he
ar - nu - na - no he he he
415
œ œ
rall. r a l l e n t a n d o
b œ œ œ œ œ œ 44 b œ œ œ œ œ. 24 ˙
V b bbb 45
bœ œ
vinc - a - ris mi - si saq - me - a Zne - li - o da he!

b œ œ 45 b œ œ 44 œ b œ 24 ˙
V b bbb bœ œ œ œ œ œ œ œ œ.
œœ
œ œ. 24 ˙
? b b ˙. 45
œ œ œ œ œ 44 ˙ .
bbb
ar - nu - na - no he he!
ar - nu - na - no he he!
bbbb 24
II choir
V b ∑ ∑
œ œ nœ œ œ œ Uœ
bbbb
ad libitum
œ œ œ œ œ J œ nœ œ J J œœ
J œ J J J 24
V b
œœ
J J J J J J J J J
2.@@me ax - me - te - li gax - la - var Rvi - no maqvs Zve - lis - Zve - li - o
w w
2.@me ax - me - te - li gax - la - var Rvi - no maqvs Zve - lis - Zve - li - o
? bb 24
bbb
he!
he!
˙
a tempo
w nUœ œ œ œ œ Uœ
b
œ œ
45
34
V b b b b 24 45
œ œ
Œ
he i - ge - meb i - ge - meb
œ œ œ œ œ U Uœ
34 œ œ œ
he i - ge - meb i - ge - meb
b œ œ œ
V b b b b 24 Œ 45 45
he qinZ - ma - ra - uls rom i - ge - meb i - ge - meb
? b b 24 ˙ 54 ˙ . ˙ 34 ˙ . ˙.
he qinZ - ma - ra - uls rom i - ge - meb i - ge - meb
bbb 45
he he he
he he he
416
œ œ œ
b 5 œ œ œ œ 34 œ œ œ œ œ œ œ œ œ
r a l l.
V b bbb 4 45
34
œ œ
i - tyvi Wi - ri - me Se - ni - o qinZ - ma - ra - uls rom i - ge - meb
b 5 œ 34 œ œ b œ bœ œ œ œ œ 34 b œ œ œ
V b bbb 4 œ œ œ œ 45

34 œ œ b œ œ œ œ œ 45 ˙ .
rall.
? b b b 45 œ œ œ œ œ ˙ 34 ˙ .
5
bb
ar - nu - na - no ar - na - no he he he
ar - nu - na - no ar - na - no he he he
Uœ
b b œ œ œ œ œ œ œ 44 b œ œ œ œU
œ. U
w
Vb b b 45
bœ œ
i - ge - meb i - tyvi Wi - ri - me Se - ni - o da he!
U U
b
V b bbb œ œ œ bœ 45 b œ œ 44 œ b œ œ œ œ œ œU œ bœ œ ˙
œ
œ œ œ œ.
U U
? bb U
˙. œ œ œ œ œ 44 ˙ . œ œ. w
45
bbb
ar - nu - na - no he da he!
ar - nu - na - no he da he!
1. namdvili gamomelia, 1. namdvili gamomelia,

narwyuls mivyavi xelio, narwyuls mivyavi xelio,
SeuCvevari vinc aris, SeuCvevari vinc aris,
misi saqmea Znelio. misi saqmea Znelio.
2. me axmeteli gaxlavar, 2. me axmeteli gaxlavar,
Rvino maqvs Zvelis-Zvelio, Rvino maqvs Zvelis-Zvelio,
qinZmarauls rom igemeb, qinZmarauls rom igemeb,
ityvi, Wirime Senio. ityvi, Wirime Senio.
3. as sapalnians vinaxav, 3. as sapalnians vinaxav,
jer ar mixlia xelio, jer ar mixlia xelio,
Tormets vaJs erTad jvars dagwer, Tormets vaJs erTad jvars dagwer,
im bednier dRes velio. im bednier dRes velio.
1) saqmros mouyvan,
4. Tormetsac 4. Tormetsac saqmros mouyvan,
maTTvisac iyves rTvelio, maTTvisac iyves rTvelio,
ocdaoTxs erT dros davbedav, ocdaoTxs erT dros davbedav,
CemTvis ar aris Znelio. CemTvis ar aris Znelio.
1) asedac: `Tormetsac siZes moviyvan~. (g. svaniZe)
417
83. qevxao maqanaZeo@@@@@@
Kevkhao Makanadzeo
mxiarulad - Allegro
# .. œ .
V 44 ∑ ∑ œ œ œ œ
I choir
1.@qev - xa - o ma -
# j j
1.@qev - xa - o ma -
V 44 œ œ œ œ œ
J J J J œ
œ
J œ œ œ
R R J
œ
J œ œj œ .. œ . œ œ œ
hei a - ri a - ra - lo a - ri da ar - ni ar - na - no 1.@qev - xa - o ma -
hei a - ri a - ra - lo a - ri da ar - ni ar - na - no 1.@qev - xa - o ma -
?# 4 ∑ w .. œ . œ œ œ
4 J
he!
he!
#
V œ œ ∑ ∑
II choir
œ œ (œ )
he!
qa - na - Ze - o he!
# œ œ œ œ œ œ œ œj j j
qa - na - Ze - o
V œ œ œ œ J R R J J J J œ œ
J œ Rœ Jœ
R
œ
J œ œj œ
(œ )
he!
qa - na - Ze - o he! hei a - ri a - ri a - ra - lo da a - ri da ar - ni ar - na - no
qa - na - Ze - o hei a - ri a - ri a - ra - lo da a - ri da ar - ni ar - na - no
?# œ œ œ œ ( œ) w w
he! he
he!
he
2. 3. 4. 5. 6. 7.
# œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ w
I choir
..
V J œ (œ )
he!
er - Tad Se - ve - baT mter - sa - o he! he!
# j j r j j
er - Tad Se - ve - baT mter - sa - o he!
V œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Rœ œ œj œ Jœ œ ..
(œ )
he!
er - Tad Se - ve - baT mter - sa - o he! he! a - ru - la - lo a - ra - lo
er - Tad Se - ve - baT mter - sa - o he! a - ru - la - lo a - ra - lo
? # œ. œ œ œ œ œ œ w ..
J œ (œ)
he!
he!
418
# j w
8.
I choir
V œ ( )
œ
he!
he! he! 8.@ar mi - va - ye - noT de - dis guls
#
he! 8.@@ar mi - va - ye - noT de - dis guls
r j j
V j ‰ œ Rœ œ œj œ Jœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
(œ)
he!
he! a - ru-la - li a - ra - lo 8.@ar mi - va - ye - noT de - dis guls
a - ru - la - li a - ra - lo 8.@@ar mi - va - ye - noT de - dis guls
? # (œ) w w w
J
he! he! he!
he! he! he!
# œ. ˙.
I-II choir
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ Œ
V J œ J œ
ga - nu - kur - na - vi Wri - lo - ba ar - xa - la - lo he!
#
j j Œ
V œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙.
? # œ. œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ ˙. Œ
J J
1. qevxao maqanaZeo, 1. qevxao maqanaZeo,

erTad SevebaT mtersao, erTad SevebaT mtersao,
2. Cveni samSoblo davicvaT 2. Cveni samSoblo davicvaT
im gasaWirsa dResao. im gasaWirsa dResao.
3. erTad wavideT saomrad, 3. erTad wavideT saomrad,
da mivceT mxari mxarsao, da mivceT mxari mxarsao,
4. mtris sisxli mTlad movamdoroT, 4. mtris sisxli mTlad movamdoroT,
hgavdes nagubar tbasao. hgavdes nagubar tbasao.
5. Cveni samSoblo imTaviT 5. Cveni samSoblo imTaviT
qebula muxl magrobiTa, qebula muxl magrobiTa,
6. misi mdev-gmiri vaJkacni 6. misi mdev-gmiri vaJkacni
rostomis TamadobiTa. rostomis TamadobiTa.
7. arc Cven davTasmoT, davferfloT 7. arc Cven davTasmoT, davferfloT
mamaT naboZi gmiroba, mamaT naboZi gmiroba,
8. ar mivayenoT dedis guls 8. ar mivayenoT dedis guls
ganukurnavi Wriloba. ganukurnavi Wriloba.
419
84. qalgulo@@@@@@
Kalgulo
vaJis magier - Man
b œ.
V b b b 44
œ œ
I choir
∑ ∑ ∑ J œ
Sig - gi - re - vi -
b œ. œ ˙ œ.
V b b b 44
Sig - gi - re - vi -
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ œ œ
J J J
hei da hei 1.@qal - gu - lo crem - liT sav - se xar Sig - gi - re - vi -
? b b b 44 Ó .
hei da hei 1.@qal - gu - lo crem - liT sav - se xar Sig - gi - re - vi -
b œ w w w
he
he
b . œœ œ œ œ œ .. œ . œ œ œ œ œ œ bœ œ . b Jœ œ œ œ œJ
V b bb œ J œ
œ œ
J J
a gi Se - ri a - ma - Ram Cem - Tan mobr - Zan - di ma - Ra - li Rmer - Ti
b j j j
V b b b œ . œ œJ œ œ œ b œ
a gi Se - ri a - ma-Ram Cem - Tan mobr - Zan - di ma - Ra - li Rmer - Ti
.. b œ . œ œ œ bœ œ œ œ bœ . œ œ œ œ
J J
a gi Se - ri a - ma - Ram Cem - Tan mobr - Zan - di ma - Ra - li Rmer - Ti
? bb b ˙ œ œ b œ œ .. w
a gi Se - ri a - ma-Ram Cem - Tan mobr - Zan - di ma - Ra - li Rmer - Ti
b w w
Se - ri he
Se - ri he
qalis magier - Woman

b œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V b bb œ œ ˙ .. ∑ ∑
II choir
gi - Sve - lis a - ba ra Se - sa - da - ri - a
b œ . nœ œ œ œ œœœ œ œ œ
V b bb bœ œ
gi - Sve - lis a - ba ra Se - sa - da - ri - a
.. J J œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ bœ
˙ J
gi - Sve - lis creml - Si ra un - da gi - Ser - sa a - ba ra Se - sa - da - ri - a
? bb b œ œ œ œ bœ œ
gi - Sve - lis creml - Si ra un - da gi - Ser - sa a - ba ra Se - sa - da - ri - a
˙ .. w w w ˙
b
gi - Sve - lis he ri - a
gi - Sve - lis he ri - a
420
œ. œ œ œ
1. 2. 3 dasamTavrebeli
b œ œ œ œ bœ œ œ . bœ œ œ œ œ œ œ œ ˙
V b b b .. œ ˙ ..
Ending
J J J J œ
xan si - xa - ru - lis, xan tan - jvis crem - li o - ri - ves fa - ri - a. Ta - vi - o.
b j j j
V b b b .. b œ . œJ œ œ bœ œ œ œ bœ œ. œ œ œ œ bœ œ œ œ ˙ .. b œ œ
˙
? b b b .. w
b w w œ œ œ ˙ .. œ œ ˙
he fa - ri - a. Ta - vi - o.
he fa - ri - a. Ta - vi - o.
vaJi:
1. qalgulo, cremliT savse xar, 1. qalgulo, cremliT savse xar,
Sig girevia giSeri, Sig girevia giSeri,
amaRam CemTan mobrZandi, amaRam CemTan mobrZandi,
maRali RmerTi giSvelis. maRali RmerTi giSvelis.
amaRam CemTan mobrZandi, amaRam CemTan mobrZandi,
maRali RmerTi giSvelis. maRali RmerTi giSvelis.
qali:
cremlSi ra unda giSersa, cremlSi ra unda giSersa,
aba ra Sesadaria, aba ra Sesadaria,
xan sixarulis, xan tanjvis xan sixarulis, xan tanjvis
cremli orives faria. cremli orives faria.
xan sixarulis, xan tanjvis xan sixarulis, xan tanjvis
cremli orives faria. cremli orives faria.
vaJi:
2. dRes rom mefei jarsa krebs, 2. dRes rom mefei jarsa krebs,
qudze kacs, eg xom gsmenia? qudze kacs, eg xom gsmenia?
me rom CamovrCe tolebsa, me rom CamovrCe tolebsa,
aba ra mosaTmenia! aba ra mosaTmenia!
me rom CamovrCe tolebsa, me rom CamovrCe tolebsa,
aba ra mosaTmenia! aba ra mosaTmenia!
qali:
vici, dagzogavs mtris tyvia, vici, dagzogavs mtris tyvia,
miwas ar alok eniTa, miwas ar alok eniTa,
gamarjvebulsa dagxvdebi gamarjvebulsa dagxvdebi
aRtacebuli lxeniTa! aRtacebuli lxeniTa!
gamarjvebulsa dagxvdebi gamarjvebulsa dagxvdebi
aRtacebuli lxeniTa! aRtacebuli lxeniTa!
vaJi:
3. qalgulo, cremliT nacvaro, 3. qalgulo, cremliT nacvaro,
sanam vidode velada, sanam vidode velada,
iwame RmerTI, gamxade iwame RmerTI, gamxade
Seni alersis werada. Seni alersis werada.
meore naxevridan: meore naxevridan:

qalgulma ra moismina qalgulma ra moismina
satrfos Tqma gulsawvavio, satrfos Tqma gulsawvavio,
dafiqrda... niSnad Tanxmobis dafiqrda... niSnad Tanxmobis
morcxvad daxara Tavio... morcxvad daxara Tavio...
421
85. kaxeTs moadga TareSi@@@@@@
K'akhets moadga tareshi

œ. œ œœ œœ œ œ
V 44 ∑ ∑ J œ œ ˙. Œ ˙ Ó
Sa - Svo la - ma - zo Sa - Svo la - ma - zo
œ œ œ œ œ œ œJ œ œ œ œ œœ œ œ œ
V 44
œ œ œ œ
Sa - Svo la - ma - zo Sa - Svo la - ma - zo
J J ˙. Œ ˙ Ó
a - ra - la-lo a - ri - a - la-lo Sa - Svo la - ma - zo Sa - Svo la - ma - zo
? 44 œ. œ œ œ ˙ œ œ >œ œ œ œ œ ˙
a - ra - la - lo a - ri - a - la - lo Sa - Svo la - ma - zo Sa - Svo la - ma - zo
∑ ∑ J J J Ó
> >
a - ra- lo
a - ra - lo
œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙
V .. ∑ ∑ Ó Ó
le - kis ja - ri - a le - kis ja - ri - a
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V .. œ œ
le - kis ja - ri - a le - kis ja - ri - a
˙ Ó ˙ Ó
ka - xeTs mo - ad - ga Ta - re - Si le - kis ja - ri - a le - kis ja - ri - a
? .. w w œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ ˙
ka - xeTs mo - ad - ga Ta - re - Si le - kis ja - ri - a le - kis ja - ri - a
J J Ó
>
he! a - ra- lo
he! a - ra - lo
œ œ
V ∑ ∑
œ œ œ J Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ Jœ œ
J
sad say - da - ri - a va - ra - li va - ra - la - lo
œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Ó.
V œ œ œ
sad say - da - ri - a va - ra - li va - ra - la - lo
œ
uT - qvamT jer bod - bes ve - wvi - oT sad say - da - ri - a
? w w œ œ œ œ w
uT - qvamT jer bod - bes ve - wvi - oT sad say - da - ri - a
he! he!
he! he!
422
œ. œ œ œ
V J œ œ ˙ Ó ∑ ∑ œ œ
sad say - da - ri - a ni - nos jva - ri -

sad say - da - ri - a ni - nos jva - ri -
œ œ œ œ œ œ œ ˙ Ó œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
V
sad say - da - ri - a un - da mov - gli - joT gum - baT - ze ni - nos jva - ri -
œ
sad say - da - ri - a un - da mov - gli - joT gum - baT - ze ni - nos jva - ri -
? œ œ œ ˙ w w œ œ œ œ
Ó
he!
he!
˙ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ #œ œ #œ œ œ œ œ
V Ó Ó
a ni - nos jva - ri - a a - mo - vi - ya - roT gur - je - bis
Ó œ œ œ œ œ Ó œ œ œ œ œ œ œ #œ
V ˙ ˙
œ
? ˙ œ œ œ
J J œ œ œ ˙
Ó
w w
>
va - ra - le he!
va - ra - le he!
œ nœ œ œ œ œ œ œ œ œ
r a l l. 1. 2. 3.... Fine
œ ˙ Ó œ ˙ Ó .. ˙ . Œ
V
Zve - li jav - ri - a Zve - li jav - ri - a a!
œ nœ œ œ œ ˙ Ó œ œ œ œ ˙ Ó .. ˙ . Œ
V
œ
.. ˙ .
? œ œ œ œ ˙ œ ˙
J Jœ œ œ œ œ Ó Œ
>
va - ra -lo
va - ra - lo
423
kaxeTs moadga TareSi, kaxeTs moadga TareSi,
lekis jaria. lekis jaria.
uTqvamT: `jer bodbes vewvioT, uTqvamT: `jer bodbes vewvioT,
sad saydaria. sad saydaria.
unda movglijoT gumbaTze unda movglijoT gumbaTze

ninos jvaria, ninos jvaria,
amoviyaroT gurjebis amoviyaroT gurjebis
Zveli javria!~ Zveli javria!~
SeinZra Cveni qveyana, SeinZra Cveni qveyana,

mTa da baria. mTa da baria.
imdeni vxoceT urjulo, imdeni vxoceT urjulo,
Cagvwyda mxaria. Cagvwyda mxaria.
alaznamdisin uwevda alaznamdisin uwevda

sisxlis Rvaria. sisxlis Rvaria.
ambis wamRebi gagvixda ambis wamRebi gagvixda
saZebaria. saZebaria.
424
SeniSvnebi
1. herio - axrisi (Caweris adgili xelnawerSi sxva melniTaa miwerili _ red.).

Semsruleblebi ucnobia. sfsca #1871 (igive nimuSi arqivSi arsebobs meore
nomriTac, #1874 _ red.). qveyndeba pirvelad. ix. `Tqmulebani~1 da `SeniSvnebi~2 #2.3
2. heri ega - axrisi. Zmani WiRlaZeni. sfsca #1876. gamoqveynebulia mcire variantuli
cvlilebebiT (svaniZe, 1957).
3. heri ega - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 155)
4. glesav gaglesav, namgalo - axrisi, 1920 w. Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1879.
qveyndeba pirvelad. (namgluri Sromis simReraa da orpiruli unda iyos, Tumca
mxolod erTi mxarea Cawerili. SesaZleblad migvaCnia Sesruldes orpirulad; or
finalur taqtSi zeda xma iyos meore gundidan SeWrili, pirvelma gundma ki banTan
unisonSi daasrulos _ red.).
5. lazare - axrisi, 1916. Semsrulebeli pela didberuaSvili. sfsca#4230.
qveyndeba pirvelad. Camweris SeniSvna:
`qalTa simRera gvalvis dros qarTlSi.
gvalvis dros dedakacebi Seiyrian Tavs. gaakeTeben balaxisagan adamianis msgavss _
`lazares~. dasdeben azelil talaxisagan gakeTebul xonCaze da daiwyeben sofelSi
kardakar siaruls. sadac SeCerdebian, miumRereben `lazares~. damxvedri jer wyliT
gawuwavs mosiaruleT, Semdeg ki uboZebs rame saWmel-xorags. mTel sofels roca
Semoivlian (ukve SemSralni), mosZebnian karg Crdils da gemrielad Seeqcevian
Segrovil sasmel-saWmels. Tu SemTxveviT wvima wamovida, maSin amaT sixaruls sazRvari
ara aqvs, radgan maSindel `crumorwmune~ xalxSi `wvimis momcemni~ did pativs
daimsaxureben~ (g. svaniZe).
6. Wona - axrisi. Caweris dro da Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1884.
qveyndeba pirvelad. ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #6 _ `mxiaruli gazafxuli~.
Camweris SeniSvna:
`dawyebis win Camoilocebian: RmerTo, aaSene es ojaxi, miec mSvidoba, dRegrZeloba,
mteri dauSonare, mokeTe gauZliere, marxva sinanulisa, aRdgoma sixarulisa gauTene,
kai ojaxiSvilT, kai Wona moaxseneT, (bulbulebo)!~
SigadaSig, simReris dros CaurTaven: òrolobaa, oroloba!~ (g. svaniZe).
1
igulisxmeba `qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli Tqmulebani~.
2
`SeniSvnebSi~ igulisxmeba Tqmulebebze darTuli SeniSvnebi 1957 wlis gamocemidan.
3
es Tqmuleba da SeniSvnebi exeba yvela mkis simReras.
425
7. varali varale - axrisi (Caweris adgili xelnawerSi sxva melniTaa miwerili _ red.).
Caweris TariRi da Semsrulebeli ucnobia.
Camweris SeniSvna: `qarTluri orpiri simRera~. sfsca #1873. gamoqveynebulia sxva
saxeliT _ `Semogxedav da mzes gadareb~ (svaniZe, 1957, gv. 211). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #36.
8. mxedruli - axrisi. Salva yanCaveli, ruiseli ivane dekanoziSvili. Caweris dro
ucnobia (es simRera musikaluri parametrebiT mayrul-mgzavrul-laSqruli
simRerebis tips miekuTvneba, Tumca sityvieri teqstis mixedviT ufro mayruli unda
iyos _ red.). sfsca #1875. qveyndeba pirvelad.
9. gamosaRviZebeli - axrisi, 1920 w. sfsca #1880. gamoqveynebulia mcire variantuli
cvlilebebiT da sxva saxeliT _`sufruli (gamosaRviZebeli)~. (svaniZe, 1957).
10. sufruli (gamosaRviZebeli) - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 187).
11. ramdenjer miTqvams balRebo - axrisi, 1938 w. Zmebi vaTiaSvilebi. sfsca #1933.
qveyndeba pirvelad.
12. anduryafansa da maCabelze - axrisi, 1916 w. WiRlaZeebi, vaTiaSvilebi, yanCaveli.
sfsca#4231. qveyndeba pirvelad. Camweris SeniSvna: `sacekvaoa~ (g. svaniZe).
13. buqna Woto - axrisi, 1916 w. Semsrulebeli ucnobia. (oTxwiladi metri garkveul
xelovnur iers sZens Sesrulebas da SesaZleblad migvaCnia punqtiris Secvla e. w.
`rbili sinkopiT~ – anu, simReris Sesruleba 6/8-ze – red.). sfsca #1877. ix.
`Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #9.4
14. buqna Woto - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 170). (wina simReris SeniSvna exeba am
variantis Sesrulebasac _ red.).
15. orovela (mokle) - axrisi, 1918 w. Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1883.
qveyndeba pirvelad.
16. orovela (mokle) - yaraRaji, 1924 w. Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1882.
qveyndeba pirvelad.
17. heri ega heg-hega - yaraRaji, 1917 w. Zmebi demetraSvilebi. sfsca #1923.
qveyndeba pirvelad.
18. muSuri (sawyalsa kacsa) - tirZnisi. Caweris dro da Semsrulebeli ucnobia. Camweris
SeniSvna: àm simReras zogan `sanugeSos~ eZaxian~. sfsca #1872. qveyndeba pirvelad.
19. Toxnuri (glexebi) - sfsca #1870. sanoto xelnawers sxva feris melniT aweria _
mejvrisxevi (red.). Camweris SeniSvna: `muSaobis gaTavebis Semdeg am simReras xSirad
zed waabamen xolme `varali varales~ (igulisxmeba _ sfsca #1873; aq: #7 _ red.).
Caweris TariRi da Semsrulebeli ucnobia. gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 162). ix.
`Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #3.
20. qeris Tibvis dros - Sindisi, 1919 w. Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1959.
qveyndeba pirvelad.
4
es Tqmuleba da SeniSvna exeba `buqna Wotos~ orive variants.
426
21. glexkac weli nu astkiva - wveri, 1921 w. kalatoziSvilebis ojaxi. sfsca #1932.
qveyndeba pirvelad.
22. heri biWo - wveri, 1917 w. kalatoziSvilebis TqmiT. Camweris SeniSvna: yanis mkis dros.
sfsca #1958. qveyndeba pirvelad.
23. simarTle - wveri, 1925 w. didebuliZe da sxvani. sfsca #1930. qveyndeba pirvelad.
24. akvnis nana - ZvileTi, 1921 w. tatiSvili, 75 wlis. sfsca #1885. (msgavsia efemia
cimakuriZis erTxmiani nanis, magram baniTaa namReri _ red.). Camweris SeniSvna: àm
nanas da saerTod aseTi xasiaTis simRerebs standartuli teqsti ara aqvs, misi
SeTxzva dedis, an damrwevis unarzea damokidebuli. xsenebul moxucs mSvenieri kilo
hqonda~ (g. svaniZe).
25. akvnis nana - karbi. efemia cimakuriZe. Caweris TariRi ucnobia. sfsca #1950. (sanoto
xelnawers ratomRac bani aqvs miwerili sxva kalmiT _ red.). gamoqveynebli (svaniZe,
1957, gv. 223).
26. dideba - karbi, 1916 w. efemia (fefe) cimakuriZe. sfsca #1962. qveyndeba pirvelad.
(g. svaniZe xelnawer SeniSvnaSi sofel arbos miuTiTebs, sanoto xelnaweris TavSi ki
aSkarad Cans gadasworeba _ arbos nacvlad karbi, miT umetes, rom weli da
Semsrulebeli emTxveva _ red.). Camweris SeniSvna:
`q/kaxeTis (qarTl-kaxeTis _ red.) zogierT eklesiaSi inaxeboda jaWvi, sagrZnobi
simZimisa. Tu romelime mandilosani raime aRTqmas daudebda maxlobel, an Seoreul
eklesiis wmindans (ufro wmida giorgis), dReobaze midioda momzadebuli, aRTqmis
Sesasruleblad, rasakvirvelia salocavadac. misvlis umal, Tu es jaWvi Tavisufali
iyo, aRTqmis damdebi, Tavze TeTri xilabandiT Semokruli, Camoikidebda am
uSvelebel jaWvs da muxlebiT _ fofxviT samjer gars Semouvlida eklesias. mas
ramdenime qali axlda. Tu aRmTqmels exerxeboda `didebas~ simRera, igi daiwyebda,
mas danarCenni bagemokumuli `zmuiliT~ ukan misdevdnen. Tu SemTqmeli ver ityoda am
simReras, maSin, an misi romelime axlobeli daiwyebda, anda visme sxvas, amaSi
gawrTvnils, daiqiravebda. jaWvi ki mxolod aRmTqmels ekida. rogorc aq moyvanil
leqsidan Cans, am mandilosans erTaderTi Svili hyolia mZimed daavadebuli. aRTqma
mravali mizezebiT iyo gamowveuli, rasac umwikvlod asrulebdnen~ (g. svaniZe).
redaqtoris SeniSvna: g. svaniZe xelnawer SeniSvnaSi sofel arbos miuTiTebs, sanoto
xelnaweris TavSi ki aSkarad Cans gadasworeba _ arbos nacvlad karbi, miT umetes,
rom weli da Semsrulebeli emTxveva.
27. sawnaxluri (yurZnis wurvis dros) - karbi, 1919 w. daviTiSvilisa da basilaZeebis
TqmiT. sfsca #1949. gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 165). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #4.5
28. sawnaxluri - ruisi, 1921 w. klimiaSvili. sfsca #1952. qveyndeba pirvelad.
5
es Tqmuleba da SeniSvna exeba `sawnaxluris~ orive variants.
427
29. cxenosnuri - ruisi, 1925 w. ivane dekanoziSvili. sfsca #1889. qveyndeba pirvelad.
Camweris SeniSvna:
àmas mRerian mefis mayrebi. imden dRes rCebian qorwilSi, ramdennic ricxviT mayrebi
arian. mRerian mefis gasaRizianeblad. ukanasknelma icis es da ara swyins~ (g. svaniZe).
30. cxenosnuri - arbo, 1916 w. dedanaSvili daviT, xuciSvili dimitri da Juruli. sfsca
#1967. qveyndeba pirvelad.
31. zuzviTi - arbo, 1917 w. nasyidaSvili da Zmebi ionaTamovebi. sfsca #1969.
qveyndeba pirvelad.
32. Zveli laSqruli - yaryabazani, 1918 w. n. kezereli, Sio dafqviaSvili, Sio
dedanaSvili, xvTiso beruaSvili. sfsca #1966. qveyndeba pirvelad.
33. xmalsa simokliT ra uSavs - yaryabazani, 1921 w. Zmebi SiutaSvilebi. sfsca #1973.
qveyndeba pirvelad. Camweris SeniSvna: òrpiruli~ (g. svaniZe).
34. Savlego - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 196). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~,
#23.6
35. Savlego - marana, 1920 w. tatiSvili. sfsca #1888. qveyndeba pirvelad.
36. yabaxuri (sufruli) - marana, 1916 w. g. da ivane tatiSvilebi, Salva yanCeli. sfsca
37. ha, biWo kurtakiano - marana, 1916 w. g. da ivane tatiSvilebi, Salva yanCeli. sfsca
38. diambegs qali mostaces - jariaSeni, 1916 w. evg. baTiaSvili, elizbar yanCaveli
(yanCeli), CikoiZe. sfsca #1955. gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 219). ix.
`Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #39.
39. Cemo bambis tomara (igavi) - meRvrekisi, 1916 w. dedanaSvilebis ojaxi. sfsca #1960.
qveyndeba pirvelad.
40. natvra - kobianTkari, 1921 w. Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1887.
qveyndeba pirvelad.
41. lale (saxumaro) - tyviavi, 1918 w. vano da sandra ZamelaSvilebi _ ilikos /xuxos/
Svilebi. sfsca #1956. qveyndeba pirvelad.
42. ze myrelo - tyviavi, 1916 w. glaxa papelaSvilis ojaxSi. gamoqveynebuli (svaniZe, 1957,
gv. 167). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #7.7
43. ze myrelo - osiauri. sfsca #1878. variantuli cvlilebebiT, Sevsebuli da
srulyofili. Camweris SeniSvna: `qarTluri orsarTuliani ferxuli~ (g. svaniZe).
6
es Tqmuleba da SeniSvna exeba `Savlegos~ orive variants.
7
es Tqmuleba da SeniSvna exeba `zemyrelos~ orive variants.
428
44. berikacis vedreba (berikaci var) - osiauri, zRudrobas, 1919 w. yifSiZeebi da Zmebi
dedanaSvilebi. sfsca #1970. qveyndeba pirvelad. ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~,
#44.
sfsc arqivSi iZebneba komentari da simReris teqstis bolo nawilis calke amowerili
varianti:
`sicocxliT pativi meci, Senc mere gamogadgeba,
movkvdebi, dardi aTkeci SeSinebuli gadgeba.
Senc ase mogeqcevian, dro da Jami ro dadgeba,
aq pativs gcemen, iq kia Tavs naTeli dagadgeba~.
Camweris SeniSvna:
`vinaidan es simRera Tavisi xasiaTiT dinjad saTqmelia, xalxi mReroda mxolod
pirvel or strofs~ (g. svaniZe).
45. a gangala-gangala - kexijvari, 1920. furcelaanT ojaxi. sfsca #1963.
qveyndeba pirvelad.
46. salxino (Sejibreba) - ceronisi, 1921 w. g. da v. xuciSvilebis ojaxi. sfsca #1928.
qveyndeba pirvelad.
47. saTamaSo (glexuri) - ceronisi, 1924 w. sfsca #1886. qveyndeba pirvelad. Camweris
SeniSvna: `leqsi mTqmelzea damokidebuli~ (g. svaniZe).
48. Tamar mefe goris cixeze - karaleTi, 1918 w. Zmebi TuSmaliSvilebi. sfsca #1974.
ibeWdeba pirvelad.
49. amboben, rom Tamar mefem - flavi, 1919 w. jafariZeebis ojaxi. sfsca #1947.
gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 195). (gamoqveynebulSi aklia pirveli taqti _
damwyebis solo. simReris saferxulo wyoba da dasasruli aSkarad migvaniSnebs, rom
simRera or gundad unda sruldebodes _ red.). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~,
#22.
50. Tamaris qoSi - ufliscixe, 1916 w. ivane tlaSaZe sofel oreridan. sfsca #1881.
gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv.192). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #21.
51. im kldovan ufliscixesa - erTawminda, 1917 w. batkuaSvilebi da grakleli giga _
`cxvirkombalas~ biWi. sfsca #1990. qveyndeba pirvelad.
52. lamia tinixideli - tinisxidi, Zmebi nika, Tedo da ninika jabauriSvilebi. Caweris
TariRi ucnobia. sfsca #1988. qveyndeba pirvelad.
53. mogoneba (krwanisis omis droidan) - dgvrisi, 1926 w. jafariZeebis ojaxi. sfsca
54. batono Tavi manebe - gori, 1924 w. grigol glurjiZe, grigol razmaZe, daviT
metreveli. sfsca #1953. gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 203). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #29.
429
55. ras miyureb, ugunuro - berSueTi, 1927 w. r. glurjiZis ojaxSi. luka CubiniSvili,
bibilaSvili sof. mejvrisxevidan. sfsca #1957. qveyndeba pirvelad.
56. kacma kaci dapatiJos - xvedureTi, 1923 w. ciciSvilebis ojaxi. sfsca #1931.
qveyndeba pirvelad.
57. atenis Rvino naqebo - xidisTavi, 1938 w. ivane tlaSaZe. sfsca #1946. gamoqveynebuli
mcire variantuli cvilebebiT (svaniZe, 1957, gv.176). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #13.
58. SaSvi-kakabi - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 183). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~,
#15.8
59. SaSvi-kakabi - qareli, 1924 w. svimon kasraZisagan. sfsca #1948. gamoqveynebulTan
SedarebiT mcire variantuli cvlilebebiT.
60. erTguli meomari (grZeli sufruli) - qvemoWala, 1919 w. qaixosro WaWuaSvili, fido
salariZe, `qosala~ da nika weruaSvilebi. sfsca #1989. qveyndeba pirvelad.
satitulo furcelze, epigrafiseburad, Camwers moaqvs teqsti:
rad minda, marto lxinSi momijde,
hxuxo Rvino da svlipo mwvadebi,
Tu rom Sens moZmes gaWirvebaSi
ar uSveli _ mtlad ar daedebi.
xalxuri
61. axali mayruli (amxanag stalinze) - berbuki, 1924 w. gege baTiaSvili, elizbar yanCeli,
kowia maWavariani. sfsca #1965. qveyndeba pirvelad.
Camweris SeniSvna:
`zogjer daumateben:
tkbilad Seergos dedis… rZe,
TafliviT _ àkvnis nanao~! he!
am SemTxvevaSi jer ityvian `tkbilad...~, Semdeg, sul bolos: ìdRegrZelos da...~;
xan ki _ an erTs, an meores~ (g. svaniZe).
62. zari-tirili - kaiSauri, 1917 w. n. kaiSauris jgufi. sfsca #1951. qveyndeba pirvelad.
63. biWi var gogolauri - 1919 w. Caweris adgili ucnobia. m. wiTlanaZe, Zmebi cercvaZeebi
da Z. feiSvili. sfsca #1975. qveyndeba pirvelad.
64. isemc ra uTxra Wkuasa - Caweris TariRi, adgili da Semsrulebeli ucnobia. sfsca
#1913. qveyndeba pirvelad. ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #12.
65. nu (da) nu mohklav vaJkacsa - Caweris TariRi, adgili da Semsrulebeli ucnobia.
8
es Tqmuleba da SeniSvna exeba `SaSvi kakabis~ orive variants.
430
66. fafris xevo - Caweris TariRi, adgili da Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1986.
qveyndeba pirvelad. ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #45.
67. nefe-dedofals ulxinoT - Caweris TariRi, adgili da Semsrulebeli ucnobia. sfsca
68. saTareSo - Caweris TariRi, adgili da Semsrulebeli ucnobia. sfsca #1984.
qveyndeba pirvelad.
69. varalali varxalale - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957,gv. 153)
70. miusv-mousvi - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 158)
71. samaia - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 169). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #8.
72. mzisa da mTvaris Cxubi - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 174). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #10.
73. guSin Svidni - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 181). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~,
#14.
74. farine - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 185). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #17.
(simReris sacekvao-saferxulo wyoba moiTxovs, Sesruldes 6/8-ze _ red.).
75. aRar mwadia cxvarSia - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 205). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #31. (Cveni azriT, punqtirul orwiladobas ajobebs am simReris
Sesruleba `rbili sinkopiT~, 6/8-ze _ red.).
sfsc arqivSi aRmoCnda Camweris minaweri am leqsze:
èrT dros, rogorc gadmomces, es leqsi Tavis kiloTi Zalze gavrcelebuli yofila
mTels qarTlSi. samwuxarod, droTa ganmavlobaSi simRera Zalze Secvlila
(ambobdnen momswreni) da leqsic gadagvarebula. Cven SevitaneT am simReris erT-erTI
Tanamedrove redaqcia, romelsac davurTeT es leqsi~ (g. svaniZe).
76. gafrindi Savo mercxalo - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 206). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #32. (albaT jobda simReris Cawera cvalebadi metr-ritmiT _ red.).
77. qalo qalTa mzeo - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 207) Cawerilia xelTubanSi. ix.
`Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #33. (am simReris Ssrulebac 6/8-ze jobs _ red.)
78. coli gamididgulda - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 208) 1919, teZeri. ix.
`Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #34. (simReris saferxulo wyoba migvaniSnebs, rom
jobs simRera Sesruldes 6/8-ze _ red.).
79. saros daniSnulze - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 209). ix. `Tqmulebani~ da
`SeniSvnebi~, #35.
80. modi, aq dajeq, Svilo - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv. 216) Caw. 1919 w. meRvrekisSi.
ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #37. (am simRErasac saferxulo wyoba aqvs da unda
Sesruldes 6/8-ze _ red.).
81. gasaTxovari qali var (erTi lala qalis ambavi) - gamoqveynebuli (svaniZe, 1957, gv.
217). Cawerilia 1917 wels, osiaurSi. ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #38.
431
kaxuri xalxuri simRerebi
82. me axmeteli gaxlavar (axmeturi) - Caweris TariRi, adgili da Semsrulebeli ucnobia.

83. qevxao maqanaZeo - Caweris TariRi ucnobia. mukuzani, Zmebi TevdoraZeebi. sfsca
#1976 qveyndeba pirvelad.
aqve g. svaniZes motanili aqvs leqsis qarTluri varianti, lamisyanaSi 1916 wels
Cawerili; mTqmeli RvTismana RvTisuaSvili, 84 wlis:
qevxis da naguzalasa,
am orT uqeben omsao,
as-as leks Tavi wawyvites,
Zvelad, TareSis drosao.
ereklem es ro Seityo,
jibes gaikra xelia,
as-asi oqro uboZa,
wasaRebada Znelia.
zed daayola far-xmali,
siaTac xmalze mWrelia.
84. qalgulo - gurjaani, 1922 w. vasil da nika guliaSvilebi, soso beruaSvili, firuza
eloSvilis TanxlebiT. sfsca #1359. qveyndeba pirvelad. Camweris SeniSvna: ùZvelesi
vatrianti, kaxuri. anu saniorelebis simRera. firuza eloSvili gaxldaT ganTqmuli
momRerali sofel Sildidan~ (g. svaniZe).
85. kaxeTs moadga TareSi - siRnaRi, 1921 w. k. nasyidaSvili. sfsca #1961. gamoqveynebuli
(svaniZe, 1957, gv. 201). ix. `Tqmulebani~ da `SeniSvnebi~, #25 da #51 _ `SaSvo
lamazo~. Camweris SeniSvna:
àq aTaveben simReras (saZebaria-ze _ red.).
mas Semdeg lekTa sinsila
gawyda, mkvdaria.
am leqsis Tavis mombmeli
`qevxob~ arian!
`mgel-kaca~ erqva saxelad,
exla mkvdaria.
ukanasknel taeps ar mRerian.
qevxobi _ soflis meTauria. am saxelidan warmoiSva gvari qevxiSvili. maTi gvari
dResac cxovrobs maCxaanSi.
qaTxuda – mamasaxlisia sparsulad~ (g. svaniZe).
432
About Songs
Kartlian Folk Fongs
1. Herio - Work song. The village of Akhrisi. Published for the first time.
2. Heri ega - Work song. The village of Akhrisi.
3. Heri ega - Work song.
4. Glesav gaglesav namgalo - Work song. The village of Akhrisi, 1920
5. Lazare - Song for weather change. The village of Akhrisi,1916. Published for the first time.
6. Ch'ona - Easter ritual song. The village of Akhrisi. Published for the first time.
7. Varali varale - Round-dance song. The village of Akhrisi.
8. Mkhedruli - Travelers’s-groomsmen’s song. The village of Akhrisi. Published for the first time.
9. Gamosaghvidzebeli - Table song. The village of Akhrisi, 1920.
10. Supruli - Table song.
11. Ramdenjer mitkvams balghebo - The village of Akhrisi, 1938. Published for the first time.
12. Andurqapansa da Machabelze - Dance song. The village of Akhrisi, 1916. Published for the first
time.
13. Bukna ch'oto - Humorous-dance song. The village of Akhrisi,1916.
14. Bukna ch'oto - Humorous-dance song.
15. Orovela - Work song. The village of Akhrisi, 1918.
16. Orovela - Work song. The village of Qaraghaji, 1924. Published for the first time.
17. Heri ega - Heg-hega - Work song. The village of Qaraghaji, 1917. Published for the first time.
18. Mushuri - Work song. The village of Tirdznisi. Published for the first time.
19. Tokhnuri - Work song. The village of Mejvriskhevi.
20. Keris tibvis dros - Work song. The village of Shindisi, 1919. Published for the first time.
21. Glekhk'atss ts'eli nu ast'k'iva - Work song. The village of Tsveri, 1921. Published for the first time.
22. Heri bich'o - Work song. The village of Tsveri, 1917. Published for the first time.
23. Simartle - The village of Tsveri, 1925. Published for the first time.
24. Ak'vnis nana - Lullaby. The village of Dzvileti, 1921.
25. Akvnis nana - Lullaby. The village of Karbi.
26. Dideba - Ritual song. The village of Karbi, 1916. Published for the first time.
27. Sats'nakhluri (when pressing wine) - Work song.The village of Karbi, 1919
433
28. Sats'nakhluri (when pressing wine) - Work song.The village of Ruisi, 1921. Published for the first
time.
29. Tskhenosnuri - Traveler’s song. The village of Ruisi, 1925. Published for the first time.
30. Tskhenosnuri - Traveler’s song. The village of Arbo, 1916. Published for the first time.
31. Zuzviti - Ritual song. The village of Arbo, 1917. Published for the first time.
32. Dzveli lashkruli - War song. The village of Qarqabazani, 1918. Published for the first time.
33. Khmalsa simok'lit ra ushavs - The village of Qarqabazani, 1921. Published for the first time.
34. Shavlego - Round-dance song.
35. Shavlego - Round-dance song. The village of Marani, 1920. Published for the first time.
36. Qabakhuri - Table song. The village of Marani, 1916. Published for the first time.
37. Ha bich'o k'urt'ak'iano - The village of Marani, 1916. Published for the first time.
38. Diambegs kali most'aces - Table song. The village of Jariasheni, 1916.
39. Chemo bambis t'omara - Fable. The village of Meghvrekisi, 1916. Published for the first time.
40. Nat'vra - The village of Kobiantkari, 1921. Published for the first time.
41. Lale - Humorous song. The village of Tqviavi, 1918. Published for the first time.
42. Ze-mqrelo - Double-story round dance. The village of Tqviavi, 1916.
43. Ze-mqrelo - Double-story round dance. The village of Osiauri.
44. Beri k'atsis vedreba - Table song. The village of Osiauri, 1919. Published for the first time.
45. A gangala-gangala - Humorous song. The village of Kekhijvari, 1920. Published for the first time.
46. Salkhino - Table song-competition. The village of Tseronisi, 1921. Published for the first time.
47. Satamasho - Dance song. The village of Tseronisi, 1924. Published for the first time.
48. Tamar mepe Goris tsikheze - Round-dance song. The village of Karaleti,1918. Published for the
first time.
49. Amboben, rom Tamar mepem - Round-dance song. The village of Plavi, 1919.
50. Tamaris koshi - The village of Uplistsikhe, 1916.
51. Im k'ldovan Uplistsikhesa - The village of Ertatsminda, 1917. Published for the first time.
52. Lamia T'inikhideli - The village of Tiniskhidi. Published for the first time.
53. Mogoneba - Historical story from the time of Krtsanisi war.The village of Dghvrisi, 1926.
Published for the first time.
54. Bat'ono tavi manebe - Gori, 1924.
55. Ras miqureb ugunuro - Table song. The village of Bershueti, 1927. Published for the first time.
56. K'atsma k'atsi dap'at'izhos - The village of Khvedureti, 1923. Published for the first time.
434
57. At'enis ghvino nakebo - Table song. The village of Khidistavi, 1938.
58. Shashvi-K'ak'abi - Table song.
59. Shashvi-K'ak'abi - Table song. Kareli, 1924.
60. Ertguli meomari - Long-table song. The village of Kvemochala, 1919. Published for the first time.
61. Akhali maqruli - Song about Stalin. The village of Berbuki, 1924. Published for the first time.
62. Zari - Dat'ireba - Lament. The village of Kaishauri, 1917. Published for the first time.
63. Bich'i var Gogolauri - 1919. Published for the first time.
64. Isemts ra utkhra ch'k'uasa - Table song. Published for the first time.
65. Nu (da) nu mohk'lav vazhk'atssa - Round-dance song. Published for the first time.
66. Papris khevo - Round-dance song. Published for the first time.
67. Nepe-Dedopals ulkhinot - Wedding song. Published for the first time.
68. Sataresho - War song. Published for the first time.
69. Varali varkhalale - Festive dance song.
70. Miusv-mousvi - Work song.
71. Samaia - Round-dance song.
72. Mzisa da Mtvaris chkhubi - Humorous song.
73. Gushin shvidni Gurjanelni - Table song.
74. Parine - Dance song.
75. Aghar mts'adian tskhvarshia - Love song.
76. Gaprindi shavo mertskhalo - Table song.
77. Kalo kalta mzeo - Love song.
78. Tsoli gamididgulda - Humorous round-dance song.
79. Saros danishnulze - Dance song.
80. Modi, ak dajek, shvilo - Round-dance song.
81. Gasatkhovari kali var - Humorous song.
Kakhetian Folk Fongs
82. Me Akhmet'eli gakhlavar - Published for the first time.

83. Kevkhao Makanadzeo - The village of Mukuzani. Published for the first time.
84. Kalgulo - Love song. Gurjaani, 1922. Published for the first time.
85. K'akhets moadga tareshi - War song. Sighnaghi, 1921.
435
About the edition
(resume)
Folk music traditions of Kartli (East Georgia) have not often been the subject of special research
and study (special mention should be made of the merits of ethnomusicologists Kakhi Rosebashvili
and Edisher Garakanidze, who recorded and studied a number of unique Kartlian songs and
instrumental pieces). In this respect, absolutely invaluable is the merit of Giorgi Svanidze (1892-
1965). He recorded dozens of folk songs, mostly Kartlian examples, transcribed them and put them
on sheet music. Some of the songs, along with the related stories and narrations, released in 1957,
is a bibliographic rarity today. Most of them have survived as manuscripts.
The archives of the Folklore State Center hold dozens of manuscripts of the songs recorded and
transcribed by Giorgi Svanidze. A study of the manuscripts and their comparison with the published
revealed that we had up to 80 completely unique songs and unknown variants of well-known songs.
We've included the available published and unpublished musical examples in one collection. Thus,
based on the editing of the musical manuscripts, the creative team prepared a computer-based
publishing version of Kartlian folk songs; specified Giorgi Svanidze’s biography from various
manuscripts and published materials; prepared the introduction and notes to the collection. Besides,
along with information about the narrations and songs, we considered it necessary to include some
documentary material in the collection. It is also important that the publication will be enclosed by the
audio recordings of several revived songs as performed by modern performers.
The collection will bring to the daylight the unique Kartlian songs preserved in people’s memory
for more than a century and recorded almost a hundred years ago, most of them are no longer
encountered in everyday life or performed on the stage.
In addition, most of the villages where these songs were recorded are now within the Russian
occupation and the population is either forcibly evicted from there, or we do not have access to
them…
The publication will help revive the forgotten Kartlian songs and their variants be included in
performing practice; enrich the repertoire of folk ensembles with unknown examples of Georgian
(Kartlian) folk music; bring to light hitherto unknown notated and factual material for the researchers
of Georgian folk music.
Tea Kasaburi, Nana Valishvili
436
gamoyenebuli literatura
1. arimaTieli, ioseb (imedaSvili). àxalgazrda kompozitori – giorgi svaniZe~.

`maSvralTa xma~ _ 1921. # 14
2. gegeWkori, lado. `xalxuri simReris moamageni~. Tb. 2007.w.
3. gvaxaria, vaJa. `davicvaT qarTuli saunje~. gaz. `komunisti~, 1958 w. #202.
4. `Teatraluri Tbilisi~, 1961. #6. gv. 41.
5. `Teatri da cxovreba~, 1923, #3.
6. kaSmaZe, Salva. `Tbilisis operisa da baletis Teatri~; wigni 2, Tb. xelovneba, 1950-
1955.
7. kasraZe, daviT. `qarTuli musikaluri folklori~. Jurnalი `literatura da
xelovneba~ 1951 wlis 12 agvistos #32.
8. mSveliZe, arCil. `goris musikaluri warsulidan~; `giorgi svaniZe~. gori. gazeTi
`gamarjveba~. 1978 wlis 2 dekemberi;
9. sayvareliZe, g. `pirveli qarTuli sabavSvo opera òqros TavTavi~; gazeTi `wiTeli
mxedari~, #15, 1921, 17/VIII
10. svaniZe, giorgi. `lekuri Tu leguri?~ Jurn. `sabWoTa xelovneba~, 1962, #9.
11. svaniZe, giorgi. notebis anbani: Sromis skolebis mesame-meSvide jgufisaTvis. - tf.:
saxelgami, 1931.
12. qarTuli musikis enciklopediuri leqsikoni. Tb. 2015. gv. 429.
masalebi arqivebidan
13. saqarTvelos erovnuli arqivi. fondi 248 (vaJa gvaxaria), anaweri 1, #545. svaniZis
pasuxi gvaxarias.
14. saqarTvelos erovnul arqivi. uaxlesi istoriis ganyofileba. saqarTvelos
kompozitorTa SemoqmedebiTi kavSiris saarqivo Jurnali.
15. saqarTvelos erovnuli arqivi. uaxlesi istoriis ganyofileba.
gardacvalebis Canaweri, wigni 1923. Canaweris #2794.
16. saqarTvelos erovnuli arqivi. uaxlesi istoriis ganyofileba. qorwinebis Canaweri,
wigni 1924. #47.
17. saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka, ioseb imedaSvilis fondi, qarTvel
moRvaweTa leqsikonis masalebi
18. saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka, luarsab togoniZis fondi
19. saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris arqivi. giorgi svaniZis fondi
(notebi, xelnaweri da dokumenturi masala).
20. wereTeli, vaxtang. „qarTuli simReris sagundo xelovnebis istoria qalaq gorSi“.
1973. 15 dekemberi. avtoris piradi arqivi. inaxeba goris sergi makalaTias saxelobis
istoriul-eTnografiul muzeumSi.
437
goris gundi giorgi svaniZis xelmZRvanelobiT
1938 weli

Kartluri Khalkhuri Simgherebi G. Svanidze E Book

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kartluri Khalkhuri Simgherebi G. Svanidze E Book

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kartluri Khalkhuri Simgherebi G. Svanidze E Book

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

saqarTvelos kulturis, sportisa da axalgazrdobis saministro

anzor erqomaiSvilis saxelobis saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri

qarTluri xalxuri simRerebi

folkloris saxelmwifo centris saarqivo masalebi

Kartlian Folk Songs

From the Archives of the Folklore State Centre

Semdgenlebi: Tea kasaburi, nana valiSvili

proeqtis xelmZRvaneli giorgi gabunia

© saqarTvelos folkloris saxelmwifo centri

giorgi svaniZe _ kompozitori, lotbari, folkloristi ............................................................ 7

qarTuli xalxuri simRerebi da maTTan dakavSirebuli Tqmulebani

1957 wlis gamocemis winasityvaoba (e. virsalaZe) ........................................................................... 29

1. simRerebis sadauroba ........................................................................................................... 33

lekuri Tu leguri? ....................................................................................................................... 162

qarTluri xalxuri simRerebi

1. herio ............................................................................................................................. .............

kaxuri xalxuri simRerebi

82. me axmeteli gaxlavar ................................................................................................................. 415

SeniSvnebi (qarTulad) ................................................................................................................... 425

`xalxuri musikis motrfialem kavSiri unda gaabas sofelTan,

saqarTvelos folkloris saxelmwifo centris arqivSi mravali dokumenti,

giorgi svaniZis biografiidan

giorgi svaniZe qarTlel aznaur svaniZeTa STamomavalia. Cven mier moZiebuli

giorgi svaniZem klasikuri musikaluri ganaTleba Tbilisis saxelmwifo

giorgi svaniZes pedagogiuri saqmianobis didi gamocdileba daugrovda da saWirod

bavSvobaSi giorgi svaniZe sofelSi9 cxovrobda, ramac saSualeba misca

svaniZe _ xalxuri simRerebis Semkrebi

`qarTul xalxur simRerebs bavSvobidan vicnobdi. qorwilebsa da soflis

yazbegi _ ivane bedoSvili, kaiSauri

Caweris adgili ucnobia:

sadac vmaswavleblobdi da gundebs vxelmZRvanelobdi:

krebulSi warmodgenili masala ZiriTadad qarTlsa da kaxeTSia Sekrebili. igi

_ Sen mebaRes ras kiTxulob?

`Jamiers" vervin wagvarTmevs, marTali aris `zamTari~

`Cakrulo~ tyupiscalia, burTikaSvili gaxlavar,

biWo! sicxeSi simRera, Tan muSaobas ver igebs,

ori dRis yanas samxramde

moxucTa gadmocemiT, mkas ar Seudgebodnen, sanam am leqss ar ityodnen. muSaobis

am simReras rom morCebian, erTi maTgani romelimes gadasZaxebs, viTomda gajavrebiT:

meorec kvers daukravs:

_ xom xedav, besos ver misdevs,

dacinvis obieqti, viTomda nawyeni upasuxebs:

_ me kidev kacs meZaxian,

da miiwevs damcinavisken. gaCndeba `namglebis triali~, magram am dros wamyvani

`aaaam!~ da siCume Camovardeba swrafad (es momzadebis niSania).

xi!.. xi!.. tah! ta!

Coq! Coq! tah! ta!

welSi gaSlil yanas rom miadgebian, wamyvani gadasZaxebs:

wamyvani mopasuxe danarCenni (banebi)

ade! ade! tah! ta!

win! win! tah! ta!

simReraSi CaurTaven xolme sxvadasxva saxis saoxunjo mixra-moxras, Tanac `awvalebs~

ase da amgvarad `awvalebs~ wamyvani amxanagebs. is gaTavebis niSans ar iZleva. erT-

e rom gvatyueb, besao,

wamyvani mopasuxe danarCenni (banebi)

da gaCumdeba mTqmeli. danarCenni SeubRveren. aclian azris damTavrebas, Tanac mkas

he! he! heri ega, aba mkaSi gamomcade.

amis Semdeg, Tu gagrZeleba surT, romelime simReras Caumatebs: aviRoT

miusv-mousvi kudsao, Tu male ar gadaSenda,

batoni RmerTma gvicocxlos,