SKRZYNKI POSUWÓW

RODZAJE PRZEKŁADNI ELEMENTARNYCH

PRZEKŁADNIA Z WPUSTEM
ODCHYLNYM

PRZEKŁADNIA
ZYGZAKOWA

SKRZYNKA POSUWÓW Z
PRZEKŁADNIĄ NORTONA

26
 NAPĘD RUCHU POSUWOWEGO TOKARKI

SKRZYNKI POSUWÓW STOPNIOWANYCH GEOMETRZYCZNIE

Klasyfikacja ze względu na sposób doprowadzenia napędu:

• Napędzane niezależnie od wrzeciona (występują w obrabiarkach, gdzie posuw wyrażony jest w mm/min)
• Napędzane od wrzeciona (występują w obrabiarkach, gdzie posuw wyrażony jest w obr/min)

Klasyfikacja ze względu na strukturę przełożeń:

• Skrzynki posuwów należące do łańcuchów kinematycznych gdzie posuwy stopniowane są według ciągów
geometrycznych
• Skrzynki posuwów należące do łańcuchów kinematycznych gdzie warunek ścisłej współzależności ruchów
kształtowania wymaga dokładnego doboru przełożeń.

27
 SKRZYNKI POSUWÓW STOPNIOWANYCH GEOMETRZYCZNIE

ŁAŃCUCH KINEMATYCZNY KSZTAŁTOWANIA LINII ŚRUBOWEJ NA TOKARCE

Podstawowe człony łańcucha kinematycznego kształtowania linii śrubowej: WR - wrzeciono,

ia – przekładnia we wrzecienniku, N – nawrotnica, G – przekładnia gitarowa, SP – śruba
pociągowa, W,P – składowe ruchy kształtowania linii śrubowej.

Budowa uniwersalnej skrzynki posuwów gwintowych:

• Przekładnia podstawowa – za pomocą tej przekładni uzyskuje się przełożenia
zapewniające stopniowanie skoków gwintów metrycznych, modułów gwintów
modułowych m oraz liczbę zwojów j na jeden cal gwintów calowych wg ustalonego ciągu
podstawowego.
• Przekładnia zwielokrotniająca – umożliwia obróbkę gwintów o skokach będących
wielokrotnością skoków ciągu podstawowego (najczęściej o przełożeniach 1:1, 1:2, 1:4 i
1:8).
• Przekładnia odwracająca – zmienia kierunek przebiegu napędu przez przekładnie
podstawową przy przejściu z obróbki gwintów metrycznych na calowe.
• Przekładnia do zmiany jednostek miar skoków gwintów – ta sama skrzynka nadaje się do
przenoszenia napędu przy obróbce gwintów metrycznych i calowych.
• Przekładnia do włączania śruby pociągowej lub wałka pociągowego – występuje w
tokarkach uniwersalnych, w których ta sama skrzynka wykorzystywana jest do
uzyskiwania zarówno posuwów przy zwykłym toczeniu jak i toczeniu gwintów.

28
PRZEKŁADNIE PODSTAWOWE SKRZYNEK GWINTOWYCH

UKŁAD KINEMATYCZNY SKRZYNKI GWINTOWEJ

Z PRZEKŁADNIĄ NORTONA

(możliwa obróbka gwintów metrycznych i calowych)

Schemat
kinematyczny

Schemat objaśniający
przebieg napędu

29
 SCHEMAT KINEMATYCZNY UNIWERSALNEJ
SKRZYNKI POSUWÓW GWINTOWYCH

Czterostopniowa przekładnia zwielokrotniająca z kołami przesuwnymi umożliwia uzyskanie przełożeń:

28 35 18 18 1 28 15 1 18 15 1
iw1 = ⋅ =1 iw 2 = ⋅ = iw 3 = ⋅ = iw 4 = ⋅ =
35 28 45 45 2 35 48 4 45 48 8

Uwzględniając wszystkie przełożenia cząstkowe w łańcuchu kinematycznym uzyskujemy dla gwintów

metrycznych zależność:

hM = is ⋅ igM ⋅ i p ⋅ iw ⋅ s p [mm ]

Podstawiając do powyższego związku liczbowe wartości przełożeń ia=1, igM=42/50 oraz iw=1 można
wyznaczyć podstawowy ciąg skoków gwintów metrycznych:

42 A, B, ... G 25 A, B, ... G
hM = 1 ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ 1 ⋅ 12 = [mm ]
50 36 28 4

Gdzie: A, B, … G – liczby zębów kół przekładni Nortona.

30
 Pełny wykaz skoków metrycznych, jakie można uzyskać przy wykorzystaniu przekładni zwielokrotniającej

Liczba zębów kół

A 26 B 28 C 32 D 36 E 40 F 44 G 48
przekładni Nortona
iw1 = 1 6,5 7 8 9 10 11 12
skoki
iw2 = 1/2 obrabianych 3,25 3,5 4 4,5 5 5,5 6
gwintów
iw3 = 1/4 hM - 1,75 2 2,25 2,5 2,75 3
[mm]
iw4 = 1/8 - - 1 - 1,25 - 1,5

Przy włączonej we wrzecienniku przekładni ia=8:1 wszystkie skoki podane w tabeli zwiększają się ośmiokrotnie
(są to tzw. gwinty strome).
Przy obróbce gwintów calowych napęd przenoszony jest przez przekładnię gitarową o przełożeniu igc=42/50
9takim samym jak dla gwintów metrycznych), przekładnię odwracającą i0=35/37·37/35, a następnie przez koła
zębate kołyski 28-25-36 na jedno z kół A, B, … G przekładni Nortona, czyli odwrotnie niż przy gwintach
metrycznych. Przebieg napędu przez przekładnię zwielokrotniającą jest taki sam dla gwintów calowych i
metrycznych.
Oznaczając przez jc liczbę zwojów obrabianego gwintu na drugości jednego cala, równanie łańcucha
kinematycznego można zapisać następująco:

1 42 35 37 28 36 35 28 s
= ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ iw ⋅ p
jc 50 37 35 35 A, B, ... G 28 35 25,4

Podstawiając sp=12mm oraz iw=1 po uproszczeniu otrzymuje się:

1 A, B, ... G
= zw / 1cal
jc 16

Widać tutaj, że wartości jc są proporcjonalne do liczb zębów kół przekładni podstawowej Nortona. Opierając
się na powyższej zależności oraz uwzględniając pozostałe przełożenia przekładni zwielokrotniającej można
ułożyć tabelę gwintów calowych

31
 Liczba zębów kół
A 26 B 28 C 32 D 36 E 40 F 44 G 48
przekładni Nortona
iw1 = 1 5 3 1 1 3
1 1 2 2 2 2 3
8 4 4 2 4
skoki
iw2 = 1/2 1 1 1 1
obrabianych 3 3 4 4 5 5 6
4 2 2 2
gwintów
iw3 = 1/4 1
jc 6 7 8 9 10 11 12
2
[zw/1cal]
iw4 = 1/8 13 14 16 18 20 22 24

Przy obróbce gwintów modułowych (skok gwintu modułowego hm=πmk) i diametral pitch (skok gwintu
hDP=1/jDP=πk/jDP) przełożenie przekładni gitarowej wyniesie:
64
igm = igDP =
97

Z równań łańcucha kinematycznego dla ia=1, iw=1, k=1 (gwinty jednokrotne)

64 A,B,...,G 25
π m = 1⋅ ⋅ ⋅ ⋅ 1 ⋅ 12
97 36 28
π 64 35 37 28 36 35 28 12
= 1⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅1 ⋅
jDP 97 37 35 25 A, B,...,G 28 35 25, 4

Można wyznaczyć podstawowy ciąg:

-Modułów gwintów modułowych:
m=1,375 – 1,75 – 2 – 2,25 – 2,5 – 2,75 – 3 [mm]
-Liczby zwojów jDP gwintów DP
jDP = 6½ - 7 – 8 – 9 – 10 – 11 – 12 [zw/πcali]

32
We współczesnych tokarkach nie spotyka się już przekładni Nortona. Przekładnią podstawową jest
przekładnia z kołami przesuwnymi. Trudności związane z doborem liczb zębów przekładni wielostopniowej
rozwiązuje się przez dobór odpowiednich modułów i korekcję uzębienia. W takich skrzynkach
zwielokrotnienie ciągu podstawowego uzyskuje się przez zastosowanie przekładni zygzakowatej typu
meander.

33