Przedsiebiorczosc Bez Tajemnic IV Etap Edukacyjny

1
Małgorzata Szymocha
Przedsiębiorczość bez tajemnic
Program zajęć edukacyjnych z przedmiotu

podstawy przedsiębiorczości
dla liceów, techników i zasadniczych szkół
zawodowych
(IV etap edukacyjny)
zakres podstawowy
2
Spis treści
Realizacja programu ................................................................................................................... 3
Efekty kształcenia w obszarze podstaw przedsiębiorczości....................................................... 8
Metody osiągania efektów kształcenia ....................................................................................... 9
Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia ....................................................................... 12
Ewaluacja ucznia i nauczyciela ................................................................................................ 18
Program zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości” ................................................. 19
Literatura .................................................................................................................................. 58
3
Realizacja programu
Program nauczania „Podstawy przedsiębiorczości” opracowano zgodnie z podstawą
programową kształcenia ogólnego (Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w
sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 15.I.2009r., nr 4, poz. 17).
Program składa się z następujących części:
1. Efekty kształcenia w obszarze „Podstawy przedsiębiorczości”.
2. Metody osiągania efektów kształcenia.
3. Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia.
4. Ewaluacja ucznia i nauczyciela.
5. Program zajęć edukacyjnych.
6. Literatura, źródła internetowe, szkolenia na CD.
Cytując za ustawą: po ukończeniu szkoły podstawowej uczeń kontynuuje kształcenie ogólne
na III i IV etapie edukacyjnym. III etap edukacyjny realizowany jest w gimnazjum, zaś IV
etap edukacyjny realizowany jest w szkole ponadgimnazjalnej. Kształcenie ogólne na III i IV
etapie edukacyjnym, choć realizowane w 2 różnych szkołach, tworzy programowo spójną
całość i stanowi fundament wykształcenia, umożliwiający zdobycie zróżnicowanych
kwalifikacji zawodowych, a następnie ich późniejsze doskonalenie lub modyfikowanie,
otwierając proces kształcenia się przez całe życie.
Cele kształcenia ogólnego na III i IV etapie edukacyjnym to:
 przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad,
teorii i praktyk,
 zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości
podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów,
 kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne
funkcjonowanie we współczesnym świecie.
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego
na III i IV etapie edukacyjnym należą:
 czytanie – umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania
tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju
osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa,
 myślenie matematyczne – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu
codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym,
 myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do
identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków
opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa,
 umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w
mowie, jak i w piśmie,
 umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-
komunikacyjnymi,
 umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji,
 umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się,
4
 umiejętność pracy zespołowej.

Program podstaw przedsiębiorczości dla IV etapu edukacyjnego obejmuje tylko zakres
podstawowy, realizowany w wymiarze 60 godzin.
Cele kształcenia – wymagania ogólne wynikające z rozporządzenia to:
1. Komunikacja i podejmowanie decyzji.
Uczeń wykorzystuje formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej; podejmuje decyzje i
ocenia ich skutki, zarówno pozytywne, jak i negatywne.
2. Gospodarka i przedsiębiorstwo.
Uczeń wyjaśnia zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa i sporządza prosty biznesplan;
charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki i instytucji rynkowych oraz rolę
państwa w gospodarce; analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i
Polski; rozróżnia i porównuje formy inwestowania i wynikające z nich ryzyko.
3. Planowanie i kariera zawodowa.
Uczeń opisuje mocne strony swojej osobowości; analizuje dostępność rynku pracy w
odniesieniu do własnych kompetencji i planów zawodowych.
4. Zasady etyczne.
Uczeń wyjaśnia zasady etyczne w biznesie i w relacjach pracownik – pracodawca, potrafi
ocenić zachowania pod względem etycznym.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe to:
1. Człowiek przedsiębiorczy. Uczeń:
 przedstawia cechy, jakimi charakteryzuje się osoba przedsiębiorcza,
 rozpoznaje zachowania asertywne, uległe i agresywne; odnosi je do cech osoby
przedsiębiorczej,
 rozpoznaje mocne i słabe strony własnej osobowości; odnosi je do cech osoby
przedsiębiorczej,
 charakteryzuje swoje role społeczne i typowe dla nich zachowania,
 zna korzyści wynikające z planowania własnych działań i inwestowania w siebie,
 analizuje przebieg kariery zawodowej osoby, która zgodnie z zasadami etyki odniosła
sukces w życiu zawodowym,
 podejmuje racjonalne decyzje, opierając się na posiadanych informacjach, i ocenia
skutki własnych działań,
 stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji oraz
prezentacji własnego stanowiska,
 przedstawia drogę, jaką dochodzi się własnych praw w roli członka zespołu,
pracownika, konsumenta,
 zna prawa konsumenta oraz wymienia instytucje stojące na ich straży; przedstawia
zasady składania reklamacji w przypadku niezgodności towaru z umową,
 odczytuje informacje zawarte w reklamach, odróżniając je od elementów
perswazyjnych; wskazuje pozytywne i negatywne przykłady wpływu reklamy na
konsumentów.
5
2. Rynek – cechy i funkcje. Uczeń:

 charakteryzuje społeczne i ekonomiczne cele gospodarowania, odwołując się do
przykładów z różnych dziedzin,
 rozróżnia czynniki wytwórcze (praca, przedsiębiorczość, kapitał, ziemia i informacja)
i wyjaśnia ich znaczenie w różnych dziedzinach gospodarki,
 wymienia podstawowe cechy, funkcje i rodzaje rynków,
 wyjaśnia okrężny obieg pieniądza w gospodarce rynkowej,
 omawia transformację gospodarki Polski po 1989 r.,
 charakteryzuje czynniki wpływające na popyt i podaż,
 wyznacza punkt równowagi rynkowej na prostych przykładach.
3. Instytucje rynkowe. Uczeń:
 rozróżnia formy i funkcje pieniądza,
 wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: bank centralny, banki
komercyjne, giełda papierów wartościowych, fundusze inwestycyjne, firmy
ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne,
 oblicza procent od kredytu i lokaty bankowej, ocenia możliwość spłaty zaciągniętego
kredytu przy określonym dochodzie,
 wyjaśnia mechanizm funkcjonowania giełdy papierów wartościowych na przykładzie
Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie,
 wskazuje różnicę między różnymi rodzajami papierów wartościowych,
 wymienia podstawowe wskaźniki giełdowe i wyjaśnia ich wagę w podejmowaniu
decyzji dotyczących inwestowania na giełdzie,
 rozróżnia formy inwestowania kapitału i dostrzega zróżnicowanie stopnia ryzyka w
zależności od rodzaju inwestycji oraz okresu inwestowania,
 oblicza przewidywany zysk z przykładowej inwestycji kapitałowej w krótkim i długim
okresie,
 charakteryzuje system emerytalny w Polsce i wskazuje związek pomiędzy swoją
przyszłą aktywnością zawodową a wysokością emerytury,
 analizuje oferty banków, funduszy inwestycyjnych, firm ubezpieczeniowych i
funduszy emerytalnych.
4. Państwo, gospodarka. Uczeń:
 wymienia i charakteryzuje ekonomiczne funkcje państwa,
 opisuje podstawowe mierniki wzrostu gospodarczego,
 przedstawia przyczyny i narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę,
 wymienia źródła dochodów i rodzaje wydatków państwa,
 wyjaśnia wpływ deficytu budżetowego i długu publicznego na gospodarkę,
 charakteryzuje narzędzia polityki pieniężnej,
 identyfikuje rodzaje inflacji w zależności od przyczyn jej powstania oraz stopy
inflacji,
 wyjaśnia wpływ kursu waluty na gospodarkę i handel zagraniczny,
 charakteryzuje zjawiska recesji i dobrej koniunktury w gospodarce,
 wyszukuje informacje o aktualnych tendencjach i zmianach w gospodarce świata i
Polski,
 wskazuje największe centra finansowe i gospodarcze na świecie,
 ocenia wpływ globalizacji na gospodarkę świata i Polski oraz podaje przykłady
oddziaływania globalizacji na poziom życia i model konsumpcji.
5. Przedsiębiorstwo. Uczeń:
 charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo,
6
 omawia cele działania przedsiębiorstwa oraz sposoby ich realizacji,

 sporządza projekt własnego przedsiębiorstwa oparty na biznesplanie,
 rozróżnia podstawowe formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstwa,
 opisuje procedury i wymagania związane z zakładaniem przedsiębiorstwa,
 omawia zasady pracy zespołowej i wyjaśnia, na czym polegają role lidera i
wykonawcy; omawia cechy dobrego kierownika zespołu,
 identyfikuje i analizuje konflikty w zespole i proponuje metody ich rozwiązania,
szczególnie w drodze negocjacji,
 omawia etapy realizacji projektu oraz planuje działania zmierzające do jego realizacji,
 charakteryzuje zachowania etyczne i nieetyczne w biznesie krajowym
i międzynarodowym,
 charakteryzuje czynniki wpływające na sukces i niepowodzenie przedsiębiorstwa.
6. Rynek pracy. Uczeń:
 omawia mierniki i skutki bezrobocia dla gospodarki oraz sposoby walki z
bezrobociem,
 wyjaśnia motywy aktywności zawodowej człowieka,
 analizuje własne możliwości znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym,
krajowym i europejskim,
 wyszukuje oferty pracy, uwzględniając własne możliwości i predyspozycje,
 rozróżnia sposoby zatrudnienia pracownika i interpretuje podstawowe przepisy
Kodeksu pracy, w tym obowiązki i uprawnienia pracownika i pracodawcy,
 sporządza dokumenty aplikacyjne dotyczące konkretnej oferty pracy,
 przygotowuje się do rozmowy kwalifikacyjnej i uczestniczy w niej w warunkach
symulowanych,
 charakteryzuje różne formy wynagrodzeń i oblicza swoje wynagrodzenie brutto i
netto; wypełnia deklarację podatkową PIT, opierając się na przykładowych danych,
 rozróżnia zachowania etyczne i nieetyczne w roli pracodawcy i pracownika; wyjaśnia
zjawisko mobbingu w miejscu pracy oraz przedstawia sposoby przeciwdziałania.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla zasadniczych szkół zawodowych mówi,
że celem edukacji w zasadniczej szkole zawodowej jest przygotowanie uczniów do uzyskania
kwalifikacji zawodowych, a także, jak w przypadku innych typów szkół, do pracy i życia
w warunkach współczesnego świata. Poza kształceniem zawodowym zasadnicza szkoła
zawodowa ma za zadanie wyposażyć uczniów w odpowiedni zasób wiedzy ogólnej, która
stanowi fundament wykształcenia, umożliwiający zdobycie podczas dalszej nauki
zróżnicowanych kwalifikacji zawodowych, a następnie ich późniejsze doskonalenie lub
modyfikowanie. Kształcenie ogólne w gimnazjum i w szkole ponadgimnazjalnej, w tym także
w zasadniczej szkole zawodowej, otwiera proces kształcenia się przez całe życie.
Cele kształcenia ogólnego w zasadniczej szkole zawodowej to:
 przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad,
teorii i praktyk,
 zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości
podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów,
 kształtowanie postaw uczniów warunkujących sprawne i odpowiedzialne
funkcjonowanie we współczesnym świecie.
7
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych w trakcie kształcenia ogólnego w zasadniczej

szkole zawodowej należą:
 czytanie – umiejętność zrozumienia, wykorzystania i refleksyjnego przetworzenia
tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju
osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa,
 myślenie matematyczne – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu
codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym,
 myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do
identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków
opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody lub społeczeństwa,
 umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych,
 umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami
informacyjnymi i komunikacyjnymi,
 umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji,
 umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się,
 umiejętność pracy zespołowej.
W zasadniczej szkole zawodowej kontynuowane jest kształcenie umiejętności posługiwania
się językiem polskim, w tym dbałości o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów.
Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela. Ważnym zadaniem
zasadniczej szkoły zawodowej jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie
informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności
wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł,
z wykorzystaniem technologii informacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów.
Dla szkół zawodowych obowiązuje podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół
ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po
zdaniu egzaminu maturalnego, dla przedmiotu podstawy przedsiębiorczości dla IV etapu
edukacyjnego.
8
Efekty kształcenia w obszarze podstaw przedsiębiorczości

Tabela nr 1 Opis efektów kształcenia dla przedmiotu podstawy przedsiębiorczości
Efekt kształcenia Opis efektów kształcenia w zakresie wiedzy
Efekt kształcenia 1 Znajomość różnych instytucji społecznych i ich elementów w skali kraju i świata.
Efekt kształcenia 2 Znajomość rodzajów więzi społecznych i rządzących nimi prawidłowości.
Znajomość technik pozyskiwania danych pozwalających opisywać struktury i
Efekt kształcenia 3
instytucje społeczne oraz procesy w nich i między nimi zachodzące.
Efekt kształcenia Opis efektów kształcenia w zakresie umiejętności
Zdolność dostrzegania, dokonywania obserwacji i interpretacji zjawisk społecznych
rozmaitej natury.
Umiejętność wykorzystania wiedzy teoretycznej do opisu i analizowania
konkretnych procesów i zjawisk.
Efekt kształcenia 6 Znajomość przyczyn przebiegu konkretnych procesów i zjawisk społecznych.
Efekt kształcenia 7 Umiejętność posługiwania się konkretnymi normami i regułami (w tym etycznymi).
Efekt kształcenia 8 Umiejętność wykorzystania wiedzy w praktycznym działaniu.
Umiejętność przewidywania ludzkich zachowań, analizowania ich motywów oraz
społecznych konsekwencji.
Umiejętność korzystania ze środków oddanych do dyspozycji w celu wykonania
typowych zadań zawodowych.
Opis efektów kształcenia w zakresie kompetencji personalnych i
Efekt kształcenia
społecznych
Umiejętność uczestniczenia w zespołach i organizacjach realizujących cele
społeczne.
Umiejętność komunikowania się z otoczeniem i przekazywanie wiedzy na temat
działalności społecznej.
Efekt kształcenia 13 Zdolność uzupełniania i doskonalenia zdobytej wiedzy i umiejętności.
9
Metody osiągania efektów kształcenia

Zmieniająca się sytuacja w polskiej oświacie, położenie nacisku na efekty kształcenia
wymuszają niejako stosowanie aktywnych metod nauczania. Dobór metod nauczania w
świetle efektów kształcenia wskazuje na korzystanie przede wszystkim z nowoczesnych
metod aktywizujących, gdyż dzięki nim uczeń w procesie nauczania najwięcej zapamiętuje.
Metody oparte na działaniu ucznia zapewniają większą i lepszą jakość przyswajanej wiedzy.
Współcześni uczniowie funkcjonują w świecie Internetu i telefonii komórkowej, które
w istotny sposób zmieniły sposób pozyskiwania i przetwarzania informacji. Umiejętność
korzystania z Internetu jest niezbędna do uzyskania niektórych założonych efektów
kształcenia. Warto wprowadzić dodatkową formę kontaktu z uczniami: za pomocą poczty
elektronicznej lub innego komunikatora internetowego (np. facebook). Taka komunikacja
może przyczynić się do zwiększenia zainteresowania przedmiotem i większej chęci do nauki
przez uczniów.
Wybór metod nauczania zależy od wielu czynników, m.in.: celów zajęć, wieku uczniów,
poziomu wiedzy czy w końcu od bazy dydaktycznej szkoły.
Wykład/pogadanka – to metoda podająca, więc powinna być stosowana tylko w przypadku
przekazywania nowych teoretycznych treści programowych; by stał się bardziej efektywny,
należy go wzbogacać różnymi środkami dydaktycznymi, np. planszami, zdjęciami, ulotkami,
prezentacjami multimedialnymi.
Wystąpienia/prezentacje – to metoda polegająca na zaprezentowaniu całej klasie wcześniej
przygotowanego przez ucznia/uczniów materiału. Może to odbywać się poprzez ustną
wypowiedź połączoną np. z prezentacją multimedialną. Metoda ta aktywizuje uczniów oraz
kształtuje w nich umiejętność prezentowania swojej wiedzy, opinii na forum publicznym.
Praca w grupach – metoda ta sprawdza się, gdy chce się, by uczniowie poznali się
nawzajem, aktywnie uczestniczyli w zajęciach, nauczyli się współpracować, by otwarcie
wyrażali swoje poglądy i dzielili się doświadczeniami. Praca w grupach bardzo usprawnia
zajęcia, czyni z nich bardziej atrakcyjną formę oraz ułatwia indywidualne traktowanie
każdego z uczniów.
Burza mózgów – wyzwala u uczniów inwencję twórczą, zmusza do samodzielnego myślenia.
Stosowana wtedy, gdy mamy w krótkim czasie rozwiązać problem o dużym stopniu
trudności. Wynikiem metody jest opracowanie wniosków w postaci raportu, tj. krótkiej,
zwięzłej i konkretnej informacji. Dzięki tej metodzie uczniowie mają możliwość swobodnego
wyrażania własnych pomysłów.
10
Drama to metoda, która ujmuje treści kształcenia w powiązaniu z przeżyciem i

doświadczeniem. Uczniowie daną sytuację wyrażają w postaci inscenizacji, odgrywając jakąś
rolę, bez uprzedniego przygotowywania się. Drama rozwija wyobraźnię i inteligencję oraz
pozwala dzielić się swoimi emocjami, wrażeniami i myślami. Drama rozbudza kreatywność,
ćwiczy umiejętność współpracy oraz empatię.
Analiza SWOT jest metodą, która jest pomocna przy podejmowaniu różnych decyzji oraz w
przygotowaniu się do prezentacji zjawisk, problemów, celów. W metodzie analizuje się 4
części: słabe, mocne strony oraz szanse i zagrożenia. Dzięki tej technice uczeń kształci
umiejętność rozróżniania pozytywnych i negatywnych zachowań oraz dostrzegania zagrożeń.
Portfolio to metoda indywidualnej pracy ucznia, polegająca na gromadzeniu różnego rodzaju
informacji, materiałów na zadany temat. Zgromadzony materiał w postaci np. notatek,
informacji z Internetu, własnych opracowań itd. systemowo porządkuje w teczce czy
skoroszycie. Uczeń poprzez metodę portfolio uczy się odpowiedzialności i systematyczności.
Metoda projektu – zadanie jest realizowane według wcześniej przyjętych norm i zasad w
ciągu określonego czasu. Metodę tę można zastosować w pracy indywidualnej i grupowej.
Wykonane projekty (plakaty, referaty, prezentacje, wystawy itd.) uczniowie prezentują na
forum klasy/szkoły. Metoda pozwala kształtować takie umiejętności, jak: praca indywidualna
lub grupowa, organizacja pracy, zbieranie i przetwarzanie informacji, prezentacja efektów
swojej pracy, kreatywność w poszukiwaniu nowych rozwiązań.
Dyskusja – to wymiana zdań, myśli, poglądów uczestników grupy na dany temat. Jest sztuką
wyrażania swoich poglądów popartych argumentacją. Jest także próbą wypracowania
stanowiska wspólnego z zachowaniem szacunku dla przekonań innych. Odmianą jej jest
dyskusja piramidowa, zwana również „śnieżną kulą”. Pozwala ona każdemu uczniowi na
wyrażenie swojego zdania na dany temat i kształci umiejętność uzgadniania stanowisk,
negocjowania, formułowania myśli. Uczniowie rozwiązują dany problem w pojedynkę,
następnie łączą się w pary, czwórki, ósemki itd. i wspólnie uzgadniają swoje stanowiska. Na
koniec wypracowują stanowisko wspólne dla klasy.
Metaplan to metoda przydatna w celu zachęcenia uczniów do poszukiwania alternatywnych
rozwiązań problemu. Uczniowie ćwiczą także umiejętności komunikowania się,
negocjowania, argumentowania.
Mapa pojęciowa to jedna z metod szybkiego uczenia się. Ma ona na celu wizualizowanie
informacji na dany temat. Tworząc taką mapę, wykorzystuje się symbole, rysunki, łatwe do
zapamiętania zwroty. Metoda świetnie porządkuje zdobytą wiedzę, tworzy notatkę z zajęć.
11
Studium przypadku – w metodzie tej uczniowie mają możliwość zastanowienia się nad
przedstawionym problemem, wczuć się w sytuacje innych ludzi, zastanowić się nad własnym
zachowaniem, poznać własny świat wartości.
Ćwiczenia praktyczne – to ćwiczenia wykonywane indywidualnie lub grupowo, mające na
celu przećwiczyć pewne zagadnienia związane np. z obliczaniem czy analizowaniem
pewnych zjawisk.
Praca z tekstem to metoda pracy indywidualnej lub grupowej, mająca na celu zapoznanie
ucznia z ważnymi zagadnieniami. W dalszej kolejności następuje najczęściej dyskusja nad
przeczytanym tekstem.
Ćwiczenia interaktywne, e-lekcje to lekcje interaktywne z wykorzystaniem środka
dydaktycznego, jakim jest komputer.
Szkolenia multimedialne to lekcje interaktywne z wykorzystaniem komputera i rzutnika
multimedialnego. Podczas szkolenia osoba nagrana – tzw. coach – prowadzi szkolenie,
proponuje wykonywanie ćwiczeń i następnie podsumowuje lekcje. Nauczyciel poprzez
ustawienie tematów ze szkolenia może zadecydować, które zagadnienia zostaną na lekcji
omówione, a które pominięte. To nowoczesna metoda nauczania, w której uczniowie poprzez
słuchanie i oglądanie szkolenia uczą się prezentowanych zagadnień. Na koniec szkolenia
można uczniom wydrukować najważniejsze zagadnienia omawiane podczas zajęć.
Jedną z ciekawszych metod nauczania i prowadzenia zajęć są kursy e-learningowe.
Możliwość nauczania przy wykorzystaniu tej metody daje portal internetowy SCHOLARIS.
W menu strony głównej tego portalu (www.scholaris.pl) pod nazwą „Narzędzie dla
nauczycieli do tworzenia lekcji” znajduje się Content Now, narzędzie typu WYSIWIG (z
ang. What Sou See Is What Sou Get, co znaczy: To Co Widzisz Jest Tym Co Otrzymasz)
umożliwiające tworzenie właśnie takich kursów. Narzędzie to dostępne jest poprzez stronę
internetową. Każdy użytkownik narzędzia pracuje na swoim profilu, tworzonym samoczynnie
dla komputera. Narzędzie to umożliwia również przenoszenie gotowych lekcji na innego
użytkownika. Dla prawidłowego działania tego narzędzia należy mieć zainstalowany w
przeglądarce internetowej dodatek FLASH PLAYER. Po otwarciu edytora można rozpocząć
tworzenie lekcji, a przed tą czynnością – pobrać instrukcję obsługi programu w formacie
PDF.
12
Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia

Prowadzenie przedmiotu w oparciu o efekty kształcenia niesie ze sobą potrzebę
wprowadzania nowych form i kryteriów sprawdzania wiedzy. Nauczyciel musi zastanowić się
nad 2 zagadnieniami:
1) jak uczeń zademonstruje osiągnięcie określonych efektów (metody oceny),
2) jak ocenić, czy uczeń osiągnął założone efekty kształcenia i w jakim stopniu.
Każda forma oceny powinna jasno definiować, jaki efekt kształcenia sprawdza.
Tabela nr 2 Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia – metody oceny
Efekty kształcenia Metoda oceny
Efekt kształcenia 1 Odpowiedź ustna, test
Efekt kształcenia 2 Test, obserwacja pracy w grupach
Efekt kształcenia 3 Ocena pracy z komputerem
Efekt kształcenia 4 Ocena aktywności w dyskusjach, dramach itd.
Efekt kształcenia 5 Prace pisemne, wystąpienia
Efekt kształcenia 6 Prace pisemne, testy
Efekt kształcenia 7 Ocena pracy zespołowej, dramy i wystąpień
Efekt kształcenia 8 Obserwacja ucznia na zajęciach
Efekt kształcenia 9 Ocena pracy w grupach, dyskusji, aktywności na zajęciach
Efekt kształcenia 10 Obserwacja pracy ucznia na zajęciach, szczególnie podczas korzystania z
komputera
Efekt kształcenia 11 Ocena pracy w grupach, dyskusji, uczestnictwa w dramie
Efekt kształcenia 12 Obserwacja ucznia w gronie rówieśniczym, jego zachowanie względem innych.
Efekt kształcenia 13 Ocena wykonywanych na zajęciach ćwiczeń, uzupełniania dokumentów,
wykonywania poleceń.
Źródło: opracowanie własne.
Bardzo ważnym aspektem jest jasne określenie kryteriów oceny w odniesieniu do
poszczególnych efektów kształcenia. Każdy uczeń na początku zajęć musi mieć pełną
świadomość tego, jakich efektów prowadzący od niego oczekuje oraz jakie są – zdefiniowane
przez nauczyciela – poszczególne poziomy osiągnięcia tych efektów.
13
Tabela nr 3. Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia – kryteria oceny
Na ocenę
Efekty Na ocenę Na ocenę Na ocenę Na ocenę Na ocenę
bardzo
kształcenia niedostateczną dopuszczającą dostateczną dobrą celującą
dobrą
Efekt Uczeń nie Uczeń ma Uczeń zna Uczeń ma Uczeń Uczeń
kształcenia ma niewielką zaledwie wiedzę o wykazuje wykazuje
1 podstawow wiedzę o kilka różnych zainteresow ponadprogr
ej wiedzy o różnych instytucji instytucjach anie amowe
Znajomość instytucjach instytucjach społecznyc i ich literaturą i zainteresow
różnych społecznyc społecznyc h, wie, elementach innymi anie
instytucji h. h w skali czym się na źródłami tematami
społecznyc kraju i one poziomie dotyczącym związanymi
h i ich świata. zajmują. rozszerzony i instytucji z
elementów m. społecznyc instytucjam
w skali h. Potrafi i
kraju i samodzielni społecznym
świata e i, wie, jakie
poszukiwać relacje
informacji zachodzą
na ten między
temat. tymi
instytucjam
i zarówno
w skali
kraju, jak i
świata.
Efekt Uczeń nie Uczeń wie, Uczeń Uczeń zna Uczeń ma Uczeń ma
kształceniapotrafi jakie więzi samodzielni tematykę wiedzę wiedzę
2 określać występują ei dotyczącą szerszą i zaawansow
rodzajów w prawidłowo więzi pogłębioną aną i
Znajomość więzi społeczeńst określa społecznyc w zakresie znacznie
rodzajów społecznyc wie, rodzaje h na więzi pogłębioną
więzi h, nie zna wymaga więzi poziomie społecznyc co do
społecznyc prawidłowo jednak społecznyc rozszerzony h. wybranych
hio ści nimi pomocy h oraz m, wiedzę więzi
rządzących rządzących. nauczyciela rządzące prezentuje społecznyc
nimi , by nimi prawa. w sposób h,
prawidłowo zrozumieć, logiczny i uwzględniaj
ści jakimi spójny. ącą
rządzą się najnowsze
one osiągnięcia
prawidłowo naukowe.
ściami.
Efekt Uczeń nie ma Uczeń ma Uczeń Uczeń ma Uczeń ma Uczeń ma

kształcenia wiedzy w tym niewielką opanował wiedzę o wiedzę wiedzę
zakresie. wiedzę o wiadomości i technikach pogłębioną o zaawansowan
3 technikach umiejętności pozyskiwania wybranych ą w zakresie
pozyskiwania w zakresie danych metodach i wybranych
14
Znajomość danych technik pozwalającyc narzędziach technik

technik pozwalającyc pozyskiwania h opisywać opisu, o pozyskiwania
pozyskiwania h opisywać danych struktury i procesach w danych,
danych struktury i pozwalającyc instytucje nich uwzględniając
pozwalającyc instytucje h opisywać społeczne zachodzących ą najnowsze
h opisywać społeczne struktury i oraz procesy a także osiągnięcia
struktury i oraz procesy instytucje w nich i dotyczącą naukowe.
instytucje w nich i społeczne między nimi identyfikowan
społeczne między nimi oraz procesy zachodzące. ia
oraz procesy zachodzące. w nich i prawidłowośc
w nich i Wykonuje – między nimi i nimi
między nimi samodzielnie zachodzące. rządzących.
zachodzące lub z pomocą Uczeń
nauczyciela – wykonuje
proste typowe
ćwiczenia i zadania o
polecenia. średnim
stopniu
trudności,
często z
pomocą
nauczyciela.
Efekt Uczeń nie Uczeń w Uczeń Uczeń Uczeń ma Uczeń ma
kształcenia potrafi stopni niskim dokonuje dostrzega pogłębioneumiejętności
dostrzegać dostrzega i samodzielnie zjawiska umiejętności,
dostrzegania,
4 zjawisk obserwuje selekcji i społeczne wzbogacone o
obserwacji i
Zdolność społecznych zjawiska porównywani rozmaitej wyjaśnianie
interpretacji
dostrzegania, rozmaitej społeczne a zjawisk natury, wzajemnychzjawisk
dokonywania natury. rozmaitej społecznych dokonuje ich relacji między
społecznych,
obserwacji i natury. obserwacji i zjawiskamiwzbogacone o
interpretacji interpretacji. społecznymi.
odkrywanie
zjawisk nowych
społecznych zależności,
rozmaitej między
natury zjawiskami
społecznymi
lub ich
nowych
aspektów.
Efekt Uczeń nie Uczeń Uczeń Uczeń Uczeń Uczeń
kształcenia wykorzystuje wykorzystuje wykorzystuje wykorzystuje wykorzystuje wykorzystuje
wiedzy wiedzę wiedzę wiedzę wiedzę wiedzę
5 teoretycznej teoretyczną do teoretyczną do teoretyczną teoretyczną, teoretyczną
Umiejętność do opisu i opisu i opisu i omawianą na poszerzoną o wzbogaconą o
wykorzystania analizy analizowania analizowania zajęciach i tę formułowanie formułowanie
wiedzy konkretnych konkretnych konkretnych zdobytą własnych własnych
teoretycznej procesów i procesów i procesów i samodzielnie; opinii oraz o opinii.
do opisu i zjawisk. zjawisk z zjawisk. na poziomie krytyczny Właściwie
analizowania pomocą rozszerzonym, dobór danych interpretuje
konkretnych nauczyciela. prezentuje ją i metod nowe procesy
procesów i w sposób analizy. i zjawiska, w
zjawisk logiczny i sposób
spójny. twórczy
rozwiązuje
problemy.
Efekt Uczeń nie zna Uczeń ma Uczeń Uczeń Uczeń ma Uczeń

kształcenia przyczyn duże braki w analizuje analizuje umiejętności rozumie
przebiegu opanowaniu przyczyny przyczyny poszerzone o przyczyny i
6 konkretnych przyczyn przebiegu przebiegu formułowanie przebieg
15
Znajomość procesów i przebiegu konkretnych konkretnych własnych procesów i

przyczyn zjawisk konkretnych procesów i procesów i opinii na ten zjawisk
przebiegu społecznych. procesów i zjawisk zjawisk temat oraz społecznych
konkretnych zjawisk społecznych, społecznych, stawiania wzbogacone o
procesów i społecznych, często z rozumie je i hipotez i ich formułowanie
zjawisk ale jednak nie pomocą potrafi weryfikowani złożonych
społecznych przekreślają nauczyciela. wyjaśnić a. hipotez i ich
one innym. weryfikowani
możliwości e.
uzyskania
wiedzy w tym
zakresie.
Efekt Uczeń nie Uczeń ma Uczeń Uczeń Uczeń ma Uczeń

kształcenia stosuje się do trudności w posługuje się posługuje się świadomość posługuje się
żadnych norm posługiwaniu konkretnymi konkretnymi znaczenia konkretnymi
7 i reguł. się normami i regułami, jest zachowywani normami i
Umiejętność konkretnymi regułami wysoko a się w sposób regułami,
posługiwania regułami i (w tym etyczny. profesjonalny prezentuje
się normami, a etycznymi). i etyczny, postawę
konkretnymi zwłaszcza poszerzony o etyczną,
normami i etycznymi. umiejętność poszerzoną o
regułami aktywnego umiejętność
(w tym propagowania egzekwowani
etycznymi) takich postaw. a takiej
postawy.
Efekt Uczeń nie Uczeń Uczeń umie Uczeń Uczeń ma U ucznia

kształcenia potrafi wykorzystuje poprawnie wykorzystuje umiejętność zdobyta
zastosować w zdobytą wykorzystać zdobytą wykorzystania wiedza jest
8 praktyce wiedzę w zdobyta wiedzę w zdobytej poszerzona o
Umiejętność zdobytej praktyce z wiedzę w praktycznym wiedzy w pogłębioną,
wykorzystania wiedzy. pomocą praktyce. działaniu, różnych krytyczną
wiedzy w nauczyciela. wykazuje formach, analizę
praktycznym postawę poszerzoną o skuteczności i
działaniu samodzielnoś krytyczną przydatności
ci i analizę stosowanej
aktywności. skuteczności i wiedzy.
przydatności Uczeń ma
stosowanej umiejętność
wiedzy. przekazywani
a wiedzy na
wysokim
poziomie.
Efekt Uczeń nie Uczeń w Uczeń ma Uczeń ma Uczeń ma Uczeń ma

kształcenia potrafi stopniu umiejętność umiejętność umiejętność umiejętność
przewidywać niskim ma przewidywani przewidywani analizowania analizowania
9 ludzkich umiejętność a ludzkich a ludzkich ludzkich ludzkich
Umiejętność zachowań, nie przewidywani zachowań, zachowań, zachowań i zachowań, ich
przewidywani wie, jakie a ludzkich analizowania analizowania motywów motywów
a ludzkich mogą być ich zachowań. ich motywów ich motywów oraz oraz
zachowań, konsekwencje Nie potrafi oraz oraz społecznych społecznych
analizowania społeczne. przewidzieć społecznych społecznych konsekwencji, konsekwencji
ich motywów społecznych konsekwencji, konsekwencji. rozszerzoną w na wyższym
16
oraz konsekwencji często z odniesieniu do

poziomie
społecznych ludzkich pomocą wybranych wiedzy oraz
konsekwencji. zachowań. nauczyciela. ludzkich mocno
zachowań lub pogłębione
obszarów, w umiejętności
jakich one w zakresie
zachodzą. określonej
dziedziny/tem
atyki.
Efekt Uczeń nie Uczeń Uczeń w pełni Uczeń potrafi Uczeń potrafi Uczeń potrafi
kształcenia wykorzystuje wykorzystuje wykorzystuje efektywnie dobierać zaprojektować
w pełni powierzone środki oddane wykorzystać środki i efektywny
10 środków mu środki mu do środki oddane metody pracy sposób
Umiejętność oddanych mu dydaktyczne dyspozycji, mu do w celu realizacji
korzystania ze do dyspozycji. w sposób nie wymaga dyspozycji w efektywnego danego
środków poprawny, ale pomocy celu wykorzystania zadania w
oddanych do z pomocą nauczyciela. wykonywania do zakresie danej
dyspozycji w nauczyciela. typowych pojawiających tematyki z
celu zadań się zadań wykorzystanie
wykonania zawodowych. zawodowych. m
typowych powierzonych
zadań mu środków.
zawodowych
Efekt Uczeń nie Uczeń Uczeń Uczeń jest Uczeń Uczeń kieruje
kształcenia potrafi współpracuje aktywnie przygotowany aktywnie się dobrem
aktywnie w zespole w uczestniczy w do aktywnego uczestniczy w ogółu przy
11 uczestniczyć trakcie pracach i uczestniczenia pracach podejmowani
Umiejętność w pracy wykonywania zadaniach w zespołach i zespołu, u decyzji.
uczestniczenia zespołów zadań, jednak zespołowych. organizacjach przestrzega Potrafi
w zespołach i częściej realizujących wszelkich negocjować
organizacjach, reprezentuje cele norm i zasad stanowiska i
realizujących postawę społeczne, pracy osiągać
cele społeczne bierną niż potrafi zespołowej. kompromisy.
czynną zajmować Potrafi
stanowisko w kierować
kwestiach pracą zespołu
spornych i rówieśników,
bronić swoich bierze
poglądów. odpowiedzial
ność za
powierzone
zadania.
Efekt Uczeń słabo Uczeń Uczeń Uczeń potrafi Uczeń potrafi Uczeń potrafi
kształcenia komunikuje komunikuje prawidłowo komunikować komunikować komunikować
się z się z komunikuje się z się z się z
12 otoczeniem. otoczeniem, się z otoczeniem i otoczeniem, otoczeniem na
Umiejętność przekazywani otoczeniem i przekazywać bronić swoich wyższym
komunikowan e wiedzy na potrafi wiedzę na poglądów, poziomie,
ia się z temat przekazać temat umie być umie
otoczeniem i działalności wiedzę na działalności asertywnym. wypowiadać
przekazywani społecznej – temat społecznej, się w
e wiedzy na na niskim działalności wykazuje ważnych
temat poziomie. społecznej. duże sprawach
działalności zainteresowan społecznych i
społecznej ie tą tematyką. światopoglądo
wych, ma
umiejętności
retoryczne i
erystyczne.
Efekt Uczeń nie Uczeń Uczeń Uczeń potrafi Uczeń potrafi Uczeń potrafi
17
kształcenia uzupełnia i uzupełnia i uzupełnia i uzupełniać i samodzielnie i uzupełniać i

13 nie doskonali doskonali doskonali doskonalić krytycznie doskonalić
Zdolność zdobytej zdobytą zdobytą zdobytą uzupełniać nabytą wiedzę
uzupełniania i wiedzy. wiedzę i wiedzę, wiedzę i swoją wiedzę i umiejętności
doskonalenia umiejętności, jednak robi to umiejętności i na wyższym
zdobytej robi to jednak niesystematyc w sposób umiejętności. poziomie i w
wiedzy i niesystematyc znie. systematyczn wymiarze
umiejętności znie i z y. interdyscyplin
pomocą arnym.
nauczyciela.
Źródło: opracowanie własne.

18
Ewaluacja ucznia i nauczyciela

Nauczyciel powinien ewaluować swoją pracę poprzez pozyskiwanie informacji na temat tego,
w jaki sposób prowadzi zajęcia i czy są one przydatne w aspekcie uzyskania efektów
kształcenia.
Dobrym narzędziem ewaluacji jest ocena formująca, która służy bezpośrednio procesowi
kształcenia, pomaga dobierać narzędzia nauczania odpowiednio dla specyfiki klasy, ale
również efektywnie prowadzić proces kształcenia w ramach przedmiotu. Ocena formująca
opiera się przede wszystkim na bardzo dobrej komunikacji na linii uczeń – nauczyciel. Ocena
ta wspiera zaangażowanie uczniów, daje im poczucie wpływu na proces kształcenia, poprzez
wyrażanie własnych potrzeb i metod kształcenia, na jakie zdecydował się nauczyciel. Ocena
ta powinna pomagać uczniom i nauczycielowi w zdefiniowaniu okresowych osiągnięć, ma
umożliwiać identyfikację braków w wiedzy i umiejętnościach. Nauczyciel powinien
efektywnie wykorzystywać wyniki takiej oceny, powinien elastycznie dopasowywać
narzędzia dydaktyczne do specyficznych potrzeb danej klasy, z którą w danym momencie
pracuje. Ocena formująca nie zawsze powinna mieć wpływ na ocenę końcową.
Ocena podsumowująca powinna mieć miejsce na końcu procesu nauczania danego
przedmiotu i ma służyć sprawdzeniu, jakie efekty kształcenia uczeń osiągnął i w jakim
stopniu.
19
Program zajęć edukacyjnych „Podstawy

przedsiębiorczości”
Program został opracowany na podstawie Rozporządzenia MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w
sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w
poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 15.I.2009r., nr 4, poz. 17).
Program składa się z 6 działów tematycznych:
1. Człowiek przedsiębiorczy.
2. Rynek – cechy i funkcje.
3. Instytucje rynkowe.
4. Państwo, gospodarka.
5. Przedsiębiorstwo.
6. Rynek pracy.
W programie przedstawiono szczegółowe cele kształcenia (tzw. efekty kształcenia) w
podziale na: wiedzę, umiejętności oraz kompetencje społeczne i psychologiczne.
Program zawiera także środki dydaktyczne, które można znaleźć na portalu internetowym
wiedzy dla nauczycieli SCHOLARIS, pod adresem www.scholaris.pl. Otwierając stronę
główną tegoż portalu, należy ustawić ścieżkę, według której można odszukać zasoby
wymienione w programie. Należy najpierw kliknąć w „Przedmiot”, gdzie otworzy się lista do
wyboru przedmiotu (tu wybieramy np. Podstawy przedsiębiorczości, Przedsiębiorczość lub
Podstawy ekonomii), dalej ustawiamy „Typ zasobu” według tego samego schematu, a
następnie wybieramy „Etap edukacyjny”, tzn. IV etap szkoły ponadgimnazjalnej. W
programie podano ułatwienie pozwalające znaleźć szybko dany zasób, przy każdym z
zasobów podano, jakiego przedmiotu/kategorii dotyczy oraz jaki reprezentuje typ zasobu.
20
Program zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości

Dział nr 1 Człowiek przedsiębiorczy
Temat nr 1.1 Rozwój człowieka przedsiębiorczego – 1 godz.
Cele kształcenia (wymagania ogólne) i treści nauczania (wymagania szczegółowe)
wynikające z podstawy programowej przedmiotu podstawy przedsiębiorczości
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
1) przedstawia cechy, jakimi charakteryzuje się osoba przedsiębiorcza.
Treści nauczania
1. Cechy charakteryzujące osobę przedsiębiorczą.
2. Jak rozwijać swoją przedsiębiorczość?
3. Cechy, umiejętności i zachowania wspomagające rozwój zawodowy człowieka.
Efekty kształcenia (szczegółowe cele kształcenia)
1. Definiuje pojęcia: przedsiębiorczość, sukces zawodowy, rozwój zawodowy
Wiedza człowieka, dokształcanie, przekwalifikowywanie się, samokształcenie.
2. Potrafi określić cechy osoby przedsiębiorczej.
Umiejętności 1. Potrafi określać poziom swoich cech i umiejętności przedsiębiorczych.
1. Zna korzyści płynące z doskonalenia i dokształcania.
2. Rozumie, że ustawiczne doskonalenie i dokształcanie się może pomóc w
odniesieniu sukcesu zawodowego.
Kompetencje 3. Ma świadomość, że człowiek przedsiębiorczy ma większe szanse na osiągnięcie
społeczne i sukcesu zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym.
psychologiczne 4. Rozumie, że ludzie mają różny poziom umiejętności i cech przedsiębiorczych, ale
mogą je doskonalić.
5. Rozumie potrzebę ciągłego doskonalenia i dokształcania się oraz samokształcenia.
6. Rozumie sens kształtowania w sobie postawy „przedsiębiorczej”.
Procedury osiąganych celów (metody nauczania)
e-lekcja, praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, ćwiczenia praktyczne, pogadanka
Środki dydaktyczne
 komputery podłączone do sieci Internet,
 foliogramy dotyczące cech osoby przedsiębiorczej,
 prezentacja multimedialna na temat biografii Steve’a Jobsa (Steven Paul Jobs) – współzałożyciela i
prezesa firmy Apple Inc.
Zasoby znajdujące się na portalu edukacyjnym SCHOLARIS www.scholaris.pl
Przedmiot/kategoria – Przedsiębiorczość:
1. Jan Wendt „Przedsiębiorczość” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny przedstawiający
warunki sprzyjające przedsiębiorczości oraz cechy ludzi przedsiębiorczych.
2. Jan Wendt „Przedsiębiorczość” (zasób: e-lekcje) – lekcja interaktywna wprowadzająca w zagadnienia
przedsiębiorczości.
Rozwijanie zdolności i zainteresowań uczniów
Należy zapoznać się z biografią Sir Richarda Bransona – założyciela firmy Virgin – i
przestawić ją. Przygotować wystąpienie w formie prezentacji (ustnej lub multimedialnej).
21

Temat nr 1.2. Poznanie własnej osobowości – 1 godz.
Cele kształcenia – wymagania ogólne
III. Planowanie i kariera zawodowa.
Uczeń opisuje mocne strony swojej osobowości.
2) rozpoznaje zachowania asertywne, uległe i agresywne; odnosi je do cech osoby przedsiębiorczej;
3) rozpoznaje mocne i słabe strony własnej osobowości; odnosi je do cech osoby przedsiębiorczej.
Treści nauczania
1. Rodzaje zachowań.
2. Analiza SWOT – mocne i słabe strony własnej osobowości.
1. Definiuje pojęcia: mocne i słabe strony, analiza SWOT, asertywność, egoizm,
Wiedza konformizm.
2. Wyjaśnia, na czym polega postawa asertywna, agresywna i bierna.
1. Świadomie ocenia własne możliwości i potrafi je zaprezentować.
2. Reaguje asertywnie w sytuacjach problemowych.
Umiejętności 3. Określa za pomocą analizy SWOT swoje mocne i słabe strony, odnosi je do cech osoby
przedsiębiorczej.
Kompetencje 1. Ma motywację do ciągłego doskonalenia własnej osobowości.
2. Ocenia swoje predyspozycje do dalszej drogi kształcenia i rozwoju zawodowego.
społeczne i 3. Ma obiektywne poczucie własnej wartości oraz potrzebę stałego rozwijania i
psychologiczne doskonalenia swej osobowości.
analiza SWOT, drama, praca w grupach, praca indywidualna
Środki dydaktyczne
 foliogramy dotyczące założeń analizy SWOT,
 test dotyczący rozpoznawania różnych zachowań ludzkich.
brak
Podać, gdzie i w jakich sytuacjach może mieć zastosowanie analiza SWOT.
22

Temat nr 1.3. Komunikacja międzyludzka 2 godz.
I. Komunikacja i podejmowanie decyzji.
Uczeń wykorzystuje formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
8) stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji oraz prezentacji własnego
stanowiska.
Treści nauczania
1. Komunikacja międzyludzka.
2. Metody wywierania wpływu na innych.
3. Autoprezentacja.
1. Definiuje pojęcia: autoprezentacja, rodzaje autoprezentacji, komunikacja werbalna
i niewerbalna, „mowa ciała”, parajęzyk, bariery komunikacyjne.
2. Rozróżnia komunikację werbalną i niewerbalną, potrafi identyfikować ich
elementy.
Wiedza 3. Wymienia rodzaje wypowiedzi i formy komunikacji niewerbalnej oraz określa ich
znaczenie.
4. Wyjaśnia znaczenie komunikacji niewerbalnej w życiu codziennym.
5. Wyjaśnia konieczność dokonywania autoprezentacji w określonych sytuacjach.
1. Potrafi odczytywać podstawowe komunikaty niewerbalne.
2. Potrafi identyfikować bariery komunikacji.
3. Potrafi posługiwać się różnymi formami komunikacji werbalnej i niewerbalnej w
Umiejętności celu autoprezentacji.
4. Potrafi określać bariery komunikacyjne w rzeczywistych sytuacjach oraz
niwelować je.
1. Sprawnie komunikuje się z innymi.
Kompetencje 2. Jest otwarty na otoczenie.
społeczne i 3. Nie manipuluje ludźmi.
psychologiczne 4. Rozumie potrzebę ciągłego doskonalenia relacji międzyludzkich.
5. Ma świadomość ważności sztuki autoprezentacji, prezentowania swoich mocnych stron.
drama, dyskusja, wystąpienia, prezentacje, szkolenie multimedialne
Środki dydaktyczne
 komputer,
 rzutnik multimedialny,
 szkolenie multimedialne „komunikacja i perswazja”.
brak
Opisz krótko sytuację, w której uczestniczyłeś i w której wystąpiły różne czynniki zakłócające proces
komunikacji. Jakie zmiany w postępowaniu u każdej ze stron zaproponowałbyś w celu zwiększenia
skuteczności porozumiewania się?
23

Temat nr 1.4. Prawa konsumenta – 2 godz.
Uczeń (...) podejmuje decyzje i ocenia ich skutki, zarówno pozytywne, jak i negatywne.
4) charakteryzuje swoje role społeczne i typowe dla nich zachowania;
9) przedstawia drogę, jaką dochodzi się własnych praw w roli (...) konsumenta;
10) zna prawa konsumenta oraz wymienia instytucje stojące na ich straży; przedstawia zasady składania
reklamacji w przypadku niezgodności towaru z umową.
Treści nauczania
1. Ochrona konsumenta.
2. Prawa konsumenckie.
3. Instytucje wspierające konsumentów.
4. Reklamacja.
5. Gwarancja.
1. Definiuje pojęcia: konsument, reklamacja, niezgodność towaru z umową,
gwarancja, perswazja, role społeczne, role organizacyjne.
2. Zna podstawowe prawa konsumenckie: prawo do informacji, do bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia, do ochrony interesu ekonomicznego.
3. Wyjaśnia konieczność ochrony konsumenta.
Wiedza 4. Zna obowiązki sprzedawcy i producenta w zakresie przekazywania rzetelnej
informacji.
5. Zna instytucje wspierające konsumenta oraz zakres ich funkcjonowania (Urząd
Ochrony Konkurencji i Konsumentów; Federacja Konsumentów; Europejskie
Centrum Konsumenckie, Stowarzyszenia Konsumentów Polskich).
6. Poznaje i uświadamia sobie znaczenie ról społecznych i wzorców zachowań.
1. Potrafi określić, kiedy towar jest niezgodny z umową.
2. Potrafi argumentować swoje racje podczas dochodzenia swoich praw.
3. Potrafi wyjaśnić różnice między uprawnieniami z tytułu niezgodności towaru z umową a
gwarancją.
Umiejętności 4. Potrafi przygotować pisemną reklamację i wie, gdzie ją złożyć.
5. Ocenia rolę instytucji chroniących konsumenta.
6. Odróżnia perswazję od informacji.
7. Umie samodzielnie myśleć i wyrażać własne opinie i sądy.
8. Dokonuje porównania, wartościowania i osądzania.
Kompetencje 1. Obrona własnego stanowiska bez obrażania innych osób.
społeczne i 2. Umiejętność dyskutowania i pracy w grupie.
psychologiczne
dyskusja, praca w grupach, praca indywidualna, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 poradnik „Dochodzenie roszczeń w praktyce – kompendium wiedzy europejskiego konsumenta” –
dostępny w wersji PDF na stronie internetowej http://ec.europa.eu
brak
Opisz konsumpcyjne obyczaje obywateli jednego z wybranych przez siebie państw europejskich.
24

Temat nr 1.5. Wpływ reklamy na konsumentów – 2 godz.
11) odczytuje informacje zawarte w reklamach, odróżnia je od elementów perswazyjnych; wskazuje pozytywne
i negatywne przykłady wpływu reklamy na konsumentów.
Treści nauczania
1. Rodzaje i funkcje reklamy.
2. Oddziaływanie reklamy na konsumenta.
3. Mechanizmy psychologiczne w reklamie.
1. Definiuje pojęcia: reklama, slogan, perswazja nadawcy, modelowanie, nadawanie
znaczeń emocjonalnych, wzbudzanie potrzeb.
2. Zna typowe slogany reklamowe, wzbudzające zainteresowanie i pobudzające chęć
Wiedza posiadania.
3. Opisuje działania składające się na promocję w przedsiębiorstwie.
4. Wyjaśnia istotę i znaczenie działań marketingowych dla firm.
5. Wskazuje negatywne i pozytywne przykłady wpływu reklamy na konsumentów.
1. Potrafi ocenić, czy jest świadomym odbiorcą działań reklamowych oraz
Umiejętności asertywnym konsumentem.
2. Potrafi oprzeć się mechanizmom stosowanym w reklamie.
Kompetencje 1. Potrafi krytycznie oceniać własne i cudze postępowanie pod wpływem działań
społeczne i marketingowych firm.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, wykład z prezentacją, pogadanka, dyskusja
Środki dydaktyczne
 foliogramy na temat rodzajów i funkcji reklamy.
Przedmiot/kategoria – Przedsiębiorczość
1. Jan Wendt „Instrumenty stosowane w promocji” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający cele działań promocyjnych, system promocji oraz grupy instrumentów promocyjnych.
2. Jan Wendt „Reklama” (zasób: ćwiczenia interaktywne/prezentacje multimedialne) – ekran
interaktywny przedstawiający pojęcie, rodzaje i charakterystykę reklam oraz mechanizmy
psychologiczne stosowane w reklamach.
Opisz jedną z reklam telewizyjnych i powiedz, w jaki sposób może mieć ona negatywny wpływ na jej
odbiorców.
25
Dział nr 2 Rynek – cechy i funkcje

Temat nr 2.1. Zasoby, czyli czynniki wytwórcze – 1 godz.
2) rozróżnia czynniki wytwórcze (praca, przedsiębiorczość, kapitał, ziemia i informacja) i wyjaśnia ich
znaczenie w różnych dziedzinach gospodarki.
Treści nauczania
1. Czynniki wytwórcze w gospodarce.
2. Znaczenie zasobów.
1. Definiuje pojęcia: zasoby ekonomiczne, odnawialne, nieodnawialne,
Wiedza przedsiębiorczość, informacja.
2. Zna znaczenie informacji w obecnym świecie.
1. Umie wyjaśnić znaczenie różnych czynników wytwórczych w gospodarce.
Umiejętności 2. Formułuje opinie na temat znaczenia zasobów ekonomicznych.
Kompetencje
społeczne i 1. Umiejętność wyrażania własnych opinii, obrony własnego stanowiska.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, dyskusja
Środki dydaktyczne
 film dydaktyczny.
Przedmiot/kategoria – Podstawy przedsiębiorczości
1. Jan Wendt „Początki gospodarki rynkowej” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – część prezentacji
interaktywnej pt. Dobra, usługi i zasoby.
1. Paweł Pierścieński „Kopalnia Dębieńsko na Śląsku” (zasób: zdjęcia/ilustracje) – zdjęcie
przedstawiające kopalnię (zasoby naturalne).
2. Ryszard Meksiak „Wysypisko śmieci” (zasób: zdjęcia/ilustracje) – zdjęcie przedstawiające wysypisko
śmieci.
3. YDP „Zasoby naturalne są ograniczone” (zasób: filmy wideo/animacje) – pokaz ilustracji omawiający
zasoby naturalne ziemi, które człowiek pozyskuje i wykorzystuje.
Jakie zagrożenia dla gospodarki wynikają z nieprawidłowego wykorzystania zasobów ekonomicznych?
26

Temat nr 2.2. Rynek i obieg pieniądza w gospodarce – 1 godz.
II. Gospodarka i przedsiębiorstwo.
Uczeń (...) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki.
3) wymienia podstawowe cechy, funkcje i rodzaje rynków;
4) wyjaśnia okrężny obieg pieniądza w gospodarce rynkowej.
Treści nauczania
1. Podmioty gospodarki.
2. Cechy, funkcje i rodzaje rynków.
3. Obieg okrężny w gospodarce.
4. Strumienie pieniężne i strumienie dóbr i usług.
1. Definiuje pojęcia: rynek dóbr i usług, gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo,
dobra, rynek, strumienie pieniądza (ekwiwalentne, rynkowe, kredytowe),
konkurencja.
Wiedza 2. Wymienia cechy, funkcje i rodzaje rynków.
3. Zna zasady funkcjonowania rynku.
4. Wymienia zależności występujące pomiędzy podmiotami gospodarki w obiegu
okrężnym pieniądza.
1. Umie prezentować ustnie przygotowany tekst.
Umiejętności 2. Ocenia rolę i funkcje pieniądza w gospodarce.
Kompetencje
społeczne i 1. Wykazuje inicjatywę i samodzielność w działaniach.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, praca w grupach, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 komputer podłączony do sieci Internet,
 film dydaktyczny.
interaktywnej pt. Geneza gospodarki rynkowej.
interaktywnej pt. Funkcjonowanie rynku.
1. Jan Wendt „Funkcjonowanie rynku” (zasób: ćwiczenie interaktywne) – ekran interaktywny
wprowadzający pojęcie rynku jako procesu ekonomicznego przedstawiający przykłady rynków oraz
motywy uczestnictwa poszczególnych podmiotów rynku.
2. YDP „Geneza gospodarki rynkowej” (zasób: filmy wideo/animacje).
3. Jan Wendt „Klasyfikacja rynku” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający klasyfikację rynku, jego podział oraz zasady działania podmiotów i zasięg
terytorialny.
Przedstaw historię powstania pieniądza i wprowadzenia go do obiegu.
27

Temat nr 2.3. Transformacja polskiej gospodarki – 2 godz.
5) omawia transformację gospodarki Polski po 1989 r.
Treści nauczania
1. Gospodarka centralnie sterowana.
2. Transformacja gospodarki Polski po 1989 r.
1. Wyjaśnia pojęcia: prywatyzacja, restrukturyzacja, demonopolizacja.
2. Zna podstawowe cechy gospodarki centralnie sterowanej i gospodarki rynkowej.
Wiedza 3. Omawia przemiany gospodarcze w Polsce oraz ich skutki.
4. Opisuje kierunki restrukturyzacji przedsiębiorstw w okresie przemian
gospodarczych.
1. Uzasadnia wyższość gospodarki rynkowej nad gospodarka centralnie sterowaną.
Umiejętności 2. Formułuje opinie na temat gospodarki centralnie sterowanej.
3. Ma świadomość ważności przemian w Polsce po 1989 r.
Kompetencje
1. Rozumie, jak trudno żyje się w systemie gospodarki centralnie sterowanej.
społeczne i 2. Dostrzega zalety życia w gospodarce rynkowej.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, praca z tekstem, dyskusja
Środki dydaktyczne
 tekst dotyczący gospodarki centralnie sterowanej,
 tekst dotyczący transformacji polskiej gospodarki po 1989 r.
interaktywnej pt. Gospodarka centralnie sterowana.
Przedmiot/kategoria – Podstawy ekonomii

1. YDP „Gospodarka centralnie sterowana” (zasób: zdjęcia/ilustracje) – wizerunek Fryderyka Engelsa.
Opisz instytucje powstałe w okresie przemian gospodarczych w Polsce.
28

Temat nr 2.4. Popyt i podaż na rynku – 2 godz.
Rynek – cechy i funkcje. Uczeń:
6) charakteryzuje czynniki wpływające na popyt i podaż.
Treści nauczania
1. Popyt i krzywa popytu.
2. Prawo popytu.
3. Determinanty popytu.
4. Podaż i krzywa podaży.
5. Prawo podaży.
6. Determinanty podaży.
1. Definiuje pojęcia: popyt, podaż, dobra komplementarne, dobra substytucyjne,
cena.
2. Potrafi wyjaśnić różnicę między popytem a wielkością popytu; podażą a
Wiedza wielkością podaży.
3. Zna prawo popytu i prawo podaży.
4. Charakteryzuje determinanty popytu i podaży.
1. Potrafi wyjaśnić na przykładach z życia codziennego, na czym polega efekt
Umiejętności dochodowy i efekt substytucyjny.
2. Potrafi narysować i zinterpretować wykresy popytu i podaży.
Kompetencje
1. Postrzega ograniczenia w poziomie zamożności społeczeństwa.
społeczne i 2. Potrafi wyrażać swoje zdanie, tolerując odmienne opinie innych.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, wykład z prezentacją, ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne
 komputery podłączone do sieci Internet
 foliogramy na temat determinantów popytu i podaży oraz prezentacji prawa popytu i podaży
1. Sławomir Wiktorowicz „Kobieta w sklepie” (zasób: zdjęcia/ilustracje) – 2 zdjęcia przedstawiające
kobietę wybierającą towar w sklepie.
2. Jan Wendt „Popyt i prawo popytu” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający pojęcie popytu, prawo popytu oraz podział dóbr na substytucyjne i komplementarne.
Przygotować nietypowe zachowania popytu (tzw. paradoksy w ekonomii) w formie prezentacji multimedialnej.
29

Temat nr 2.5. Równowaga rynkowa – 1 godz.
7) wyznacza punkt równowagi rynkowej na prostych przykładach.
Treści nauczania
1. Ustalanie cen.
2. Określanie równowagi rynkowej.
3. Niedobór i nadwyżka rynkowa.
1. Definiuje pojęcia: cena równowagi rynkowej, wielkość równowagi rynkowej,
równowaga rynkowa, nadwyżka i niedobór rynkowy.
Wiedza 2. Rozumie proces ustalania ceny rynkowej.
3. Potrafi ustalić punkt równowagi rynkowej na prostych przykładach.
1. Potrafi interpretować sytuacje: równowagi rynkowej, nadwyżki i niedoboru
Umiejętności rynkowego.
2. Potrafi wyznaczyć cenę równowagi rynkowej.
Kompetencje
społeczne i 1. Potrafi wyrażać swój pogląd na temat zachowań, z którymi spotyka się na rynku.
psychologiczne
wykład z prezentacją, praca indywidualna
Środki dydaktyczne
 film dydaktyczny,
 foliogramy na temat wyznaczania równowagi rynkowej.
1. YDP „Czym jest rynek?” (zasób: filmy wideo/animacja).
Na podstawie obserwacji rynku podaj przykłady, jak konsumenci reagują na podwyżki i obniżki cen.
30
Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Temat nr 3.1. Pieniądz w gospodarce – 1 godz.
1) rozróżnia formy i funkcje pieniądza.
Treści nauczania
1. Pieniądz i jego funkcje.
2. Znaczenie pieniądza w życiu człowieka.
1. Definiuje pojęcia: barter, pieniądz, pieniądz gotówkowy, pieniądz plastikowy,
pieniądz
bezgotówkowy.
Wiedza 2. Charakteryzuje funkcje i cechy pieniądza.
3. Omawia znaczenie pieniądza w życiu człowieka.
4. Potrafi opowiedzieć historię pieniądza.
1. Nabycie umiejętności prezentacji ustnej przygotowanego tekstu.
Umiejętności 2. Ocenia rolę i funkcje pieniądza w gospodarce.
1. Ma szacunek dla pieniędzy.
Kompetencje 2. Potępia próby podrabiania pieniędzy i wprowadzania fałszywych do obiegu,
jak również
społeczne i korzystania z podrobionych lub znalezionych kart kredytowych i
psychologiczne bankomatowych (ma
świadomość zgłaszania takich sytuacji na policję).
mapa pojęciowa, wykład z prezentacją, dyskusja
Środki dydaktyczne
 foliogramy
brak
Wyjaśnij, dlaczego w miarę rozwoju, powszechna wymiana – towaru na towar (barterowa) została zastąpiona
wymianą towarowo-pieniężną? Z jakimi trudnościami wiązała się ta wymiana?
31

Temat nr 3.2. Kredyty bankowe 2 godz.
7) podejmuje racjonalne decyzje, opierając się na posiadanych informacjach i ocenia skutki własnych działań
2) wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: (...) banki komercyjne,
3) oblicza procent od kredytu (...), ocenia możliwość spłaty zaciągniętego kredytu przy określonym dochodzie,
10) analizuje oferty banków.
Treści nauczania
1. Kredyt i jego rodzaje.
2. Kryteria wyboru kredytu.
3. Ocena możliwości spłaty kredytu.
4. Rola banków komercyjnych.
1. Podaje definicje: kredytu, odsetek, prowizji, kosztów bezpośrednich i pośrednich
kredytu, hipoteki, zastawu bankowego, debetu, limitu kredytowego, zdolności
kredytowej, żyranta, gwaranta.
2. Omawia rodzaje kredytów według różnych kryteriów.
3. Omawia mechanizm zdolności kredytowej.
Wiedza 4. Wymienia rodzaje zabezpieczeń kredytowych.
5. Wyjaśnia, jaką funkcję w gospodarce pełnią banki komercyjne.
6. Wymienia i omawia funkcje banków komercyjnych.
7. Podaje nazwy i najbliższe oddziały kilku banków komercyjnych.
8. Zna adresy kilku banków internetowych i wie, w jaki sposób zabezpieczają one
transakcje.
1. Potrafi porównać i wybrać spośród oferty banków najkorzystniejszą.
2. Potrafi ocenić możliwość spłaty zaciągniętego kredytu przy określonym poziomie
Umiejętności dochodów.
3. Potrafi obliczać odsetki, prowizję bankową oraz plan spłaty kredytu.
4. Potrafi wypełnić wniosek kredytowy.
Kompetencje 1. Podejmuje racjonalne decyzje.
społeczne i 2. Ocenia skutki własnych działań, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.
psychologiczne 3. Krytycznie patrzy na oferty kredytowe.
analiza SWOT, burza mózgów, ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne
 oferty kredytowe kilku banków,
 przykłady planów spłaty kredytu,
 kartki z przykładami do obliczenia spłaty kredytu, odsetek i prowizji.
brak
Stwórz arkusz planu spłaty kredytu dla konkretnych danych (wysokość kredytu, okres spłaty, stopa procentowa,
prowizja). Arkusz można zbudować „ręcznie” na papierze lub tworząc arkusz kalkulacyjny w programie
Microsoft Excel.
32

Temat nr 3.3. Lokaty bankowe i rachunki osobiste – 2 godz.
II. Komunikacja i podejmowanie decyzji.
7) podejmuje racjonalne decyzje, opierając się na posiadanych informacjach i ocenia skutki własnych działań.
3) oblicza procent od (...) lokaty bankowej.
Treści nauczania
1. Lokaty bankowe.
2. Czynniki wpływające na wybór banku.
3. Konta osobiste.
1. Definiuje pojęcia: lokata bankowa, stopa procentowa, kapitalizacja odsetek, konto
osobiste, prowizja.
Wiedza 2. Rozróżnia rodzaje kart płatniczych.
3. Zna różnice między kontem osobistym a lokatą.
1. Porównuje oferty banków w zakresie lokat bankowych i prowadzenia rachunków
osobistych.
2. Czyta ze zrozumieniem umowę lokaty oraz wyciągi bankowe.
3. Oblicza odsetki od lokaty na podstawie wskazanych danych (procent prosty).
4. Porównuje opłacalność lokat przy różnych okresach kapitalizacji odsetek (proste
Umiejętności przykłady na procent składany).
5. Potrafi założyć lokatę bankową przez Internet.
6. Potrafi założyć konto osobiste.
7. Potrafi posługiwać się kartami płatniczymi.
8. Potrafi złożyć w banku stałe zlecenie oraz dokonywać przelewów przez Internet.
9. Potrafi wybrać najkorzystniejsza dla siebie ofertę bankową.
Kompetencje 1. Potrafi świadomie funkcjonować na rynku usług bankowych.
społeczne i 2. Podejmuje decyzje, ocenia ich skutki.
psychologiczne 3. Ma świadomość odpowiedzialności za wspólnie realizowane zadania.
praca indywidualna, praca w grupach, prezentacja ustana, praca przy komputerze
Środki dydaktyczne
 komputery podłączone do sieci Internet
brak
W jaki sposób uzasadnić niską skłonność Polaków do oszczędzania?
33

Temat nr 3.4. Giełda papierów wartościowych – 2 godz.
Uczeń (...) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania instytucji rynkowych.
2) wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: (...) giełda papierów wartościowych;
4) wyjaśnia mechanizm funkcjonowania giełdy papierów wartościowych na przykładzie Giełdy Papierów
wartościowych w Warszawie;
6) wymienia podstawowe wskaźniki giełdowe i wyjaśnia ich wagę w podejmowaniu decyzji dotyczących
inwestowania na giełdzie
Treści nauczania
1. Mechanizm funkcjonowania giełd.
2. Wskaźniki giełdowe.
3. Ryzyko inwestowania na giełdzie.
1. Definiuje pojęcia: giełda papierów wartościowych, rynek kapitałowy, rynek
podstawowy i równoległy, papier wartościowy, akcja, kurs akcji, indeks giełdowy,
rachunek inwestycyjny, hossa, bessa obligacja, weksel.
2. Wyjaśnia mechanizm funkcjonowania giełd, w tym Giełdy Papierów
Wiedza Wartościowych.
3. Opisuje pracę maklera giełdowego.
4. Charakteryzuje instytucje rynku kapitałowego.
5. Charakteryzuje podstawowe indeksy giełdowe.
1. Analizuje tabele z notowaniami giełdowymi.
2. Interpretuje podstawowe wskaźniki giełdowe z Giełdy Papierów Wartościowych w
Warszawie – WIG, WIG 20, C/Z, wartość rynkowa/wartość księgowa firmy.
3. Umie wypełnić zlecenie kupna – sprzedaży akcji.
Umiejętności 4. Potrafi wyszukać informacje niezbędne do wyboru spółki giełdowej w przypadku
zakupu jej akcji.
5. Wie, jakie działania należy podjąć, aby zainwestować na giełdzie papierów
wartościowych.
6. Umie określić ryzyko inwestowania na giełdzie papierów wartościowych.
Kompetencje 1. Nabywa umiejętność krytycznego spojrzenia na to, co się dzieje na rynku.
społeczne i 2. Wykazuje chęć inwestowania w przyszłości na giełdzie papierów wartościowych,
psychologiczne jest świadomy związanego z tym ryzyka.
praca z komputerem, praca z tekstem, wykład z wykorzystaniem foliogramów
Środki dydaktyczne
 foliogramy na temat wskaźników giełdowych,
 podręcznik: Makieła Z., Rachwał T., Podstawy przedsiębiorczości, Nowa Era, Warszawa 2005.
1. Piotr Krzyszczyk „Zasady funkcjonowania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie” (zasób:
scenariusze lekcji).
1. Paweł Klein „Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie” (zasób: zdjęcia/ilustracje).
Wyszukaj w Internecie informacje giełdowe, w tym notowania i komunikaty wybranej spółki.
34

Temat nr 3.5. Formy inwestowania kapitału – 2 godz.
Uczeń (...) rozróżnia i porównuje formy inwestowania i wynikające z nich ryzyko.
2) wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: (...) fundusze inwestycyjne;
5) wskazuje różnicę między różnymi rodzajami papierów wartościowych;
7) rozróżnia formy inwestowania kapitału i dostrzega zróżnicowanie stopnia ryzyka w zależności od rodzaju
inwestycji oraz okresu inwestowania;
8) oblicza przewidywany zysk z przykładowej inwestycji kapitałowej w krótkim i długim okresie;
10) analizuje oferty (...) funduszy inwestycyjnych.
Treści nauczania
1. Inwestowanie i jego formy.
2. Charakterystyka inwestycji rzeczowych i finansowych.
3. Przesłanki podejmowania decyzji dotyczących inwestowania.
4. Zależność między ryzykiem a zyskiem.
5. Fundusze inwestycyjne i ich rola w gospodarce.
1. Definiuje pojęcia: inwestowanie, oszczędzanie, inwestycje rzeczowe i finansowe,
waluty obce, jednostki funduszy inwestycyjnych, obligacje, akcje.
2. Rozróżnia papiery wartościowe.
Wiedza 3. Opisuje zależności pomiędzy zyskiem a ryzykiem.
4. Podaje przykłady inwestycji rzeczowych i finansowych.
5. Podaje wady i zalety inwestycji rzeczowych i finansowych.
1. Potrafi porównywać wybrane formy inwestowania i określać dla nich ryzyko.
2. Potrafi obliczyć zysk z przykładowej inwestycji kapitałowej w krótkim i długim
okresie.
Umiejętności 3. Analizuje oferty funduszy inwestycyjnych.
4. Umiejętność zarządzania własnymi pieniędzmi.
5. Doskonalenie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji.
Kompetencje
1. Ma szacunek dla pieniędzy.
społeczne i 2. Umiejętność krytycznej oceny otaczającej nas rzeczywistości ekonomicznej.
psychologiczne
praca w grupach, dyskusja, ćwiczenia grupowe i indywidualne, projekt
Środki dydaktyczne
 oferty kilku funduszy inwestycyjnych,
 kartki z przykładami do obliczeń.
brak
Wykonać projekt na temat: „Jakie kroki należy podjąć i jakie warunki spełnić, by zainwestować na rynku
kapitałowym”.
35

Temat nr 3.6. System emerytalny w Polsce – 2 godz.
Uczeń (...) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania instytucji rynkowych.
2) wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: (...) fundusze emerytalne;
9) charakteryzuje system emerytalny w Polsce i wskazuje związek pomiędzy swoją przyszłą aktywnością
zawodową a wysokością emerytury;
10) analizuje oferty (...) funduszy emerytalnych.
Treści nauczania
1. Ubezpieczenia społeczne.
2. System emerytalny.
3. Analiza ofert funduszy emerytalnych.
1. Definiuje pojęcia: ubezpieczenia, OFE.
2. Omawia system ubezpieczeń emerytalnych w Polsce.
3. Wymienia rodzaje ubezpieczeń społecznych.
Wiedza 4. Wyjaśnia, na co są przeznaczane składki ubezpieczenia społecznego i kiedy można
z nich korzystać.
5. Zna nazwy kilku funduszy emerytalnych.
6. Wyjaśnia, jaką funkcję w gospodarce pełnią fundusze emerytalne.
1. Potrafi obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne od danego wynagrodzenia.
2. Potrafi wybrać OFE, analizując jego osiągnięcia rynkowe w dziedzinie
inwestowania środków finansowych.
Umiejętności 3. Formułuje opinie na temat systemu emerytalnego w Polsce.
4. Wie, jak należy przystąpić do OFE.
5. Nabywa umiejętności krytycznego spojrzenia na to, co dzieje się na rynku w sferze
ubezpieczeń społecznych.
1. Rozumie konieczność objęcia ubezpieczeniem społecznym osób bez pracy.
Kompetencje 2. Ma świadomość występującego związku między swoją aktywnością zawodową a
społeczne i wysokością przyszłej emerytury.
psychologiczne 3. Ceni wartość swojej pracy.
4. Rozumie swoją odpowiedzialność za warunki życia po przejściu na emeryturę.
wykład z prezentacją, ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne
 oferty funduszy emerytalnych,
 przykłady na obliczanie składek ubezpieczenia społecznego,
 foliogramy na temat systemu emerytalnego w Polsce.
brak
Przeanalizuj oferty kilku OFE (innych niż omawiane na zajęciach) oraz stwórz ich ranking w zależności od
osiąganych przez nich wyników działalności.
36

Temat nr 3.7. Ubezpieczenia majątkowe i osobowe – 2 godz.
II. Gospodarka i przedsiębiorstwo
Uczeń charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania (...) instytucji rynkowych.
2) wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: (...) firmy ubezpieczeniowe;
10) analizuje oferty (...) firm ubezpieczeniowych.
Treści nauczania
1. Rodzaje ubezpieczeń majątkowych i osobowych.
2. Rola i oferty firm ubezpieczeniowych w gospodarce rynkowej.
1. Kwalifikuje różne typy ubezpieczeń majątkowych i osobowych.
Wiedza 2. Wymienia przykłady obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych i osobowych.
3. Dostrzega znaczenie ubezpieczeń majątkowych i osobowych dla osób i firm.
1. Porównuje oferty i zawiera umowę ubezpieczenia AC i OC samochodu,
ubezpieczenia mieszkania, polisy na życie, ubezpieczenia NNW.
2. Analizuje tzw. ogólne warunki ubezpieczenia.
Umiejętności 3. Potrafi uzyskać odszkodowanie w sytuacji np. kolizji drogowej czy zalania
mieszkania przez sąsiada.
4. Ocenia korzyści płynące z ubezpieczeń.
Kompetencje 1. Potrafi bez skrępowania rozmawiać z bliskimi o polisach na życie.
społeczne i 2. Wykazuje postawę aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w sferze
psychologiczne ubezpieczeń.
drama, ćwiczenia terenowe, wizyta w agencji ubezpieczeniowej, wykład, pogadanka, praca w grupach, praca z
tekstem – według scenariusza poniżej
Środki dydaktyczne
 wzory formularzy i dokumentów polis ubezpieczeniowych,
 materiały dotyczące ubezpieczeń pobrane od agentów ubezpieczeniowych,
1. Piotr Krzyszczyk „System ubezpieczeń gospodarczych” (zasób: scenariusze lekcji).
Określ mocne i słabe strony ubezpieczeń AC i OC oraz szanse i zagrożenia dla ubezpieczającego się. Posłuż się
metodą analizy SWOT.
37
Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Temat nr 4.1. Rola państwa w gospodarce. Mierniki wzrostu gospodarczego – 2 godz.
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
Uczeń (...) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki oraz role państwa w gospodarce.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
1) wymienia i charakteryzuje ekonomiczne funkcje państwa;
2) opisuje podstawowe mierniki wzrostu gospodarczego.
Treści nauczania
1. Państwo i jego funkcje ekonomiczne.
2. Interwencjonizm państwowy.
3. Wzrost i rozwój gospodarczy.
4. Wskaźniki wzrostu gospodarczego.
1. Definiuje pojęcia: państwo, interwencjonizm państwowy, subwencja, dotacja,
funkcja alokacyjna, stabilizacyjna i redystrybucyjna państwa, wzrost gospodarczy,
rozwój gospodarczy, Produkt Krajowy Brutto (PKB), PKB per capita, Produkt
Narodowy Brutto (PNB), koniunktura, cykl koniunkturalny, trend, amortyzacja,
podatki pośrednie.
Wiedza 2. Charakteryzuje ekonomiczne funkcje państwa.
3. Podaje na przykładach, w jaki sposób państwo realizuje funkcje ekonomiczne.
4. Wyjaśnia różnice między wzrostem a rozwojem gospodarczym.
5. Wymienia i charakteryzuje podstawowe wskaźniki pomiaru wzrostu
gospodarczego: PKB, PKB per capita, PNB.
6. Wyjaśnia zasadę pomiaru PKB.
1. Interpretuje wysokość i przyrost PKB.
Umiejętności 2. Potrafi wyjaśnić wpływ postępu naukowego i technicznego, zatrudnienia,
wydajności pracy na rozwój gospodarczy kraju.
Kompetencje
społeczne i 1. Potrafi dostrzec i zrozumieć problemy ludzi żyjących w krajach o bardzo niskim PKB.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, ćwiczenia praktyczne, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 roczniki statystyczne.
1. Jan Wendt „Czynniki i bariery rozwoju gospodarczego” (zasób: ćwiczenia interaktywne).
2. Jan Wendt „Miary aktywności gospodarczej” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający miary rozwoju gospodarczego oraz metody obliczenia produktu narodowego.
3. Jan Wendt „Podział gospodarczy świata” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający kryteria podziału państw na słabo i wysoko rozwinięte oraz miary aktywności
gospodarczej wybranych państw.
4. Jan Wendt „Wzrost a rozwój gospodarczy” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający, czym są i jak od siebie zależą wzrost i rozwój gospodarczy.
Co to znaczy, że gospodarka rozwija się cyklicznie? Określ i opisz fazy w klasycznym cyklu koniunkturalnym.
38

Temat nr 4.2. Polityka fiskalna państwa – 1 godz.
Uczeń (...) analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce (...) Polski
3) przedstawia przyczyny i narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę;
4) wymienia źródła dochodów i rodzaje wydatków państwa;
5) wyjaśnia wpływ deficytu budżetowego i długu publicznego na gospodarkę.
Treści nauczania
1. Dochody i wydatki państwa.
2. System podatkowy.
1. Wyjaśnia pojęcia: budżet państwa, deficyt budżetowy, dług publiczny,
decentralizacja, podatek.
2. Podaje źródła dochodów i kierunki wydatków budżetu państwa.
Wiedza 3. Wymienia i omawia podstawowe zasady konstrukcji budżetu państwa.
4. Przedstawia klasyfikacje podatków.
5. Wyjaśnia rolę podatków w państwie.
1. Wykorzystuje i przetwarza podane informacje (np. struktury) dotyczące źródeł
dochodów budżetowych, kierunków wydatków oraz sposobów pokrycia deficytu
budżetowego.
Umiejętności 2. Oblicza podatek VAT.
3. Umie wyszukiwać, selekcjonować i opracowywać informacje.
4. Efektywnie posługuje się technologią informacyjną.
5. Reprezentuje własne zdanie w rzeczowy i kulturalny sposób.
1. Ma świadomość rzetelnego rozliczania się z podatków.
2. Rozumie konieczność zrównoważenia budżetu państwa.
3. Przyjmuje postawę szacunku, zachowując krytycyzm w stosunku do osób
Kompetencje odpowiadających za finanse państwa.
4. Jest odpowiedzialny za efekty pracy grupy, integruje się z zespołem.
społeczne i 5. Jest kreatywny.
psychologiczne 6. Potrafi odnieść zdobytą wiedzę do praktyki.
7. Analizuje związki przyczynowo-skutkowe w gospodarce rynkowej.
8. Potrafi wyjaśnić wpływ deficytu budżetowego i długu publicznego na życie
społeczne i gospodarcze kraju.
praca z komputerem, burza mózgów, miniwykład, praca w grupach, mapa pojęciowa
Środki dydaktyczne
 w zakresie tematyki podatków – patrz niżej wymieniony scenariusz zajęć.
1. Małgorzata Kołodziejska, Marzena Andrzejewska „Pojęcie i klasyfikacja podatków” (zasób:
scenariusze lekcji).
2. Małgorzata Kołodziejska, Marzena Andrzejewska „Sąd nad podatkami” (zasób: scenariusze lekcji).
1. Piotr Mazur „Obrady sejmu” (zasób: zdjęcia/ilustracje) – ilustracja przedstawiająca obrady sejmu.
Sprawdź w Internecie, na stronie Ministerstwa Finansów założenia budżetu państwa na bieżący rok i
sprawozdania z wykonania budżetu za rok ubiegły. Napisz notatkę ze spostrzeżeń.
39

Temat nr 4.3. Polityka pieniężna państwa – 1 godz.
Uczeń (...) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki i instytucji rynkowych.
2) wyjaśnia funkcję, jaką w gospodarce pełnią instytucje rynkowe: bank centralny (...).
3) przedstawia przyczyny i narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę,
6) charakteryzuje narzędzia polityki pieniężnej.
Treści nauczania
1. Rola i znaczenie banku centralnego.
2. Przyczyny i narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę.
1. Definiuje pojęcia: polityka ekspansywna, polityka restrykcyjna, stopa rezerw
obowiązkowych, operacje otwartego rynku.
2. Rozumie rolę banku centralnego w gospodarce.
Wiedza 3. Zna przyczyny i narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę.
4. Wie, na czym polega polityka ekspansywna prowadzona przez bank centralny.
5. Wie, w jakim celu państwo stosuje restrykcyjną politykę monetarną.
1. Ocenia rolę banku centralnego.
Umiejętności 2. Rozumie wpływ polityki pieniężnej na życie społeczne, polityczne i gospodarcze
kraju.
Kompetencje
1. Umiejętność swobodnego wyrażania własnych myśli, samodzielność w myśleniu,
społeczne i wykazywanie inwencji twórczej.
psychologiczne
wykład z prezentacją, dyskusja, burza mózgów
Środki dydaktyczne
 foliogramy na temat polityki monetarnej państwa
brak
Wykaż, jakie skutki gospodarcze spowoduje polityka restrykcyjna, a jakie – polityka ekspansywna. Opisz, jak
zmieniają się następujące parametry gospodarcze: oprocentowanie kredytów, ilość pieniądza na rynku, wzrost
gospodarczy.
40

Temat nr 4.4. Inflacja – 2 godz.
Uczeń (...) analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i Polski.
7) identyfikuje rodzaje inflacji w zależności od przyczyn jej powstania oraz stopy inflacji.
Treści nauczania
1. Pojęcie i rodzaje inflacji.
2. Metody walki z inflacją.
1. Definiuje pojęcia: inflacja, inflacja popytowa, inflacja kosztowa.
Wiedza 2. Wymienia skutki inflacji.
1. Potrafi odnaleźć informacje dotyczące aktualnego poziomu inflacji w
Polsce i na świecie.
2. Rozumie wpływ inflacji na funkcjonowanie gospodarki.
Umiejętności 3. Potrafi wyjaśnić na przykładach mechanizm funkcjonowania inflacji „pchanej
przez koszty” i inflacji podażowej.
4. Potrafi pozyskiwać informacje z roczników statystycznych.
5. Wykazuje korzyści i zagrożenia wynikające z inflacji.
Kompetencje 1. Wykazuje postawę aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu
społeczne i gospodarczym kraju.
psychologiczne 2. Umiejętność komunikowania się, argumentowania i negocjacji.
ćwiczenie praktyczne, mapa pojęciowa, dyskusja
Środki dydaktyczne
 roczniki statystyczne,
 przykłady opisu inflacji kosztowych i popytowych.
1. Bogumiła Wnuk „Pojęcie, skutki społeczno-gospodarcze i metody zapobiegania inflacji” (zasób: scenariusze
lekcji).
Przedstaw w formie notatki, na czym polega polityka antyinflacyjna wybranego państwa europejskiego.
41

Temat nr 4.5. Handel międzynarodowy – 1 godz.
Uczeń (...) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki.
8) wyjaśnia wpływ kursu waluty na gospodarkę i handel zagraniczny,
10) wyszukuje informacje o aktualnych tendencjach i zmianach w gospodarce świata i Polski.
Treści nauczania
1. Eksport i import.
2. Korzyści z handlu zagranicznego.
1. Definiuje pojęcia: handel międzynarodowy, import, eksport.
2. Omawia tendencje w handlu zagranicznym Polski, wymienia kraje, z którymi
Wiedza obroty Polski są największe.
3. Wymienia korzyści płynące z handlu zagranicznego.
4. Dostrzega znaczenie współpracy międzynarodowej.
1. Potrafi odnaleźć informacje dotyczące aktualnego poziomu eksportu i importu w
Umiejętności Polsce i na świecie.
2. Potrafi wykazać wpływ współpracy gospodarczej z zagranicą na gospodarkę kraju.
Kompetencje
społeczne i 1. Rozumie potrzebę uczestnictwa Polski w międzynarodowej współpracy gospodarczej.
psychologiczne
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, praca z tekstem, praca w grupach
Środki dydaktyczne
 roczniki statystyczne.
1. Jan Wendt „Co to jest handel zagraniczny?” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający zagadnienia dotyczące handlu zagranicznego.
2. Tomasz Szwejer „Kantor” (zasób: zdjęcia/ilustracje) – zdjęcia kantoru wymiany walut oraz tabele
kursów kupna i sprzedaży walut.
3. Jan Wendt „Kursy walutowe” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny, prezentujący
informacje na temat kursów walut, ich rodzajów oraz czynników wpływających na wysokość kursów
walut.
4. YDP „Towary eksportowe” (zasób: zdjęcia /ilustracje) – zdjęcie przedstawiające cukier i towar
eksportowy Kuby oraz oliwki – towar eksportowy Hiszpanii.
5. Jan Wendt „Korzyści z handlu zagranicznego” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający korzyści związane z handlem zagranicznym, czynniki wpływające na eksport
określonych dóbr i usług, rodzaje rozliczeń w handlu zagranicznym oraz rodzaje ceł.
Na podstawie rożnych źródeł informacji przygotuj portfolio dotyczące korzyści gospodarczych oraz zagrożeń
dla gospodarki Polski związanej z handlem z zagranicznym.
42

Temat nr 4.6. Globalizacja – 2 godz.
Uczeń (...) analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i Polski.
11) wskazuje największe centra finansowe i gospodarcze na świecie;
12) ocenia wpływ globalizacji na gospodarkę świata i Polski oraz podaje przykłady oddziaływania globalizacji
na poziom życia i model konsumpcji.
Treści nauczania
1. Integracja gospodarcza.
2. Formy łączenia się przedsiębiorstw.
3. Korzyści i koszty globalizacji.
1. Definiuje pojęcia: integracja gospodarcza, globalizacja.
2. Omawia formy łączenia się przedsiębiorstw: koncern, trust, korporacja, holding,
monopol.
Wiedza 3. Objaśnia istotę procesu globalizacji oraz rozróżnia jego przyczyny, przejawy i
skutki.
4. Wymienia etapy integracji gospodarczej.
5. Zna największe centra finansowe świata.
1. Wykazuje korzyści i zagrożenia związane z poszczególnymi formami łączenia się
przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej.
Umiejętności 2. Analizuje i ocenia wpływ globalizacji gospodarki na Zycie społeczne, kulturalne i
polityczne współczesnego świata.
3. Ocenia konsekwencje procesu globalizacji dla Polski.
Kompetencje 1. Dostrzega potrzebę współpracy międzynarodowej na wszelkich płaszczyznach.
społeczne i 2. Ma własne zdanie na temat warunków integracji Polski z Unia Europejską.
psychologiczne 3. Rozumie potrzebę nauki i doskonalenia znajomości języków obcych.
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, dyskusja, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 komputery podłączone do sieci Internet, film wideo
1. Jan Wendt „Monopol, konkurencja monopolistyczna” (zasób: ćwiczenia interaktywne).
2. Jan Wendt „Oligopol” (zasób: ćwiczenia interaktywne).
1. YDP „Bariery utrudniające wejście na rynek monopolistyczny” (zasób: film wideo/animacje).
2. Jan Wendt „Czynniki wpływające na proces globalizacji” (zasób: ćwiczenia interaktywne).
3. YDP „Internet” (zasób: filmy wideo/animacje) – animacja przedstawiająca możliwości Internetu jako
czynnika wpływającego na proces globalizacji.
4. Jan Wendt „Polska w Europie” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran przedstawiający położenie
geopolityczne Polski, główne szlaki komunikacyjne przebiegające przez Polskę oraz kraje należące do
Unii Europejskiej i NATO.
5. Jan Wendt „Polska w Unii Europejskiej” (zasób: ćwiczenia interaktywne) – ekran interaktywny
przedstawiający przebieg procesu akcesyjnego Polski do UE, korzyści i koszty związane z
przystąpieniem do UE.
1. YDP „Inwestycje w Polsce” (zasób: filmy wideo/animacje) – animacja prezentująca argumenty za
inwestowaniem w Polsce.
Czy globalizacja pozwoli zmniejszyć poziom biedy na świecie? Odpowiedź uzasadnij.
43
Dział nr 5 Przedsiębiorstwo
Temat nr 5.1. Przedsiębiorstwo i jego otoczenie – 1 godz.
Uczeń wyjaśnia zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa.
1) charakteryzuje społeczne i ekonomiczne cele gospodarowania, odwołując się do przykładów z różnych
dziedzin.
1) charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo;
2) omawia cele działania przedsiębiorstwa oraz sposoby ich realizacji.
Treści nauczania
1. Makro- i mikrootoczenie przedsiębiorstwa.
2. Cele gospodarowania.
1. Definiuje pojęcia: makrootoczenie, mikrootoczenie.
Wiedza 2. Zna czynniki makro- i mikrootoczenia.
3. Wymienia społeczne i ekonomiczne cele gospodarowania.
1. Ocenia i analizuje wpływ czynników na otoczenie dalsze przedsiębiorstwa.
2. Identyfikuje i analizuje czynniki mikrootoczenia.
Umiejętności 3. Podaje na konkretnych przykładach, jakie są ekonomiczne i społeczne cele
gospodarowania.
Kompetencje
1. Doskonali umiejętności pracy w grupach.
społeczne i 2. Wykazuje inicjatywę w działaniach.
psychologiczne
mapa pojęciowa, praca w grupach, ćwiczenia praktyczne, dyskusja
Środki dydaktyczne
 foliogramy na temat otoczenia przedsiębiorstwa,
 kartki z ćwiczeniami dotyczącymi identyfikacji elementów otoczenia mikro i makro firmy.
brak
Wybierz jedną z firm działających na rynku lokalnym i zidentyfikuj jej otoczenie bliższe i dalsze. Pracę
przedstaw w formie referatu.
44
Temat nr 5.2. Biznesplan – 2 godz.
Uczeń (...) sporządza prosty biznesplan.
5) zna korzyści wynikające z planowania własnych działań i inwestowania w siebie.
3) sporządza projekt własnego przedsiębiorstwa oparty na biznesplanie;
8) omawia etapy realizacji projektu oraz planuje działania zmierzające do jego realizacji;
10) charakteryzuje czynniki wpływające na sukces i niepowodzenie przedsiębiorstwa.
Treści nauczania
1. Elementy biznesplanu.
2. Uproszczony biznesplan
1. Definiuje pojęcia: potencjalny rynek, nisza rynkowa, lokalizacja.
2. Wymienia podstawowe elementy i zasady sporządzania biznesplanu.
Wiedza 3. Wymienia sytuacje, w których niezbędne jest stworzenie biznesplanu.
4. Wyjaśnia zasadność tworzenia biznesplanu.
5. Zna korzyści wynikające z planowania własnych działań.
1. Potrafi napisać prosty biznesplan.
Umiejętności 2. Wie, jak rozpoznać rynek i gdzie w najbliższym otoczeniu najkorzystniej
ulokować firmę.
1. Doskonali umiejętności pracy zespołowej.
Kompetencje 2. Wie, że podjęcie działalności gospodarczej jest ryzykowne, ale może przynieść
społeczne i satysfakcję i pieniądze.
psychologiczne 3. Rozumie, że planując własną działalność, nie należy kopiować cudzych
pomysłów.
ćwiczenia praktyczne, praca w grupach, metoda projektu
Środki dydaktyczne
 materiały na temat pisania biznesplanu pochodzące z platformy internetowej Kuźnia Sukcesu, adres:
http://kuzniasukcesu.net
brak
Po sporządzeniu biznesplanu ocenić zdolność kredytową owego projektu za pomocą wskaźników oceny
zdolności kredytowej.
45
Temat nr 5.3. Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw – 2 godz.
4) rozróżnia podstawowe formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstwa.
Treści nauczania
1. Rodzaje przedsiębiorstw.
2. Charakterystyka spółek osobowych i kapitałowych.
1. Definiuje pojęcia: osoba fizyczna, osoba prawna, dywidenda, akcje, akcje
uprzywilejowane, prokura, aport.
2. Wymienia wszystkie typy spółek z podziałem na osobowe i kapitałowe.
3. Charakteryzuje wszystkie typy spółek pod kątem: podstawy prawnej działalności,
charakteru i osobowości prawnej, pakietu założycielskiego i legalizacji, czasu
Wiedza trwania spółki, wkładu do spółki, majątku spółki, władz spółki i reprezentacji,
udziału w zyskach i stratach, odpowiedzialności za zobowiązania spółki,
rozwiązania umowy spółki.
4. Wymienia zalety i wady prowadzenia działalności jako jednoosobowy
przedsiębiorca.
5. Określa różnice między osobą fizyczna a osobą prawną.
1. Dokonuje wyboru formy organizacyjnej przedsiębiorstwa odpowiedniej do
Umiejętności planowanej działalności gospodarczej.
2. Umie sporządzić uproszczoną umowę wybranej spółki.
Kompetencje
1. Wykazuje inicjatywę i samodzielność w działaniach.
społeczne i 2. Jest odpowiedzialny za pracę grupy, integruje się z zespołem.
psychologiczne
ćwiczenia praktyczne, praca w grupach, prezentacja, praca z komputerem
Środki dydaktyczne
 Kodeks cywilny,
 Kodeks handlowy,
 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U z 2007r., nr 155, poz.1095,
ostatnia zmiana 13 maj 2011r., Dz.U. nr 131, poz.764),
 tabele do uzupełnienia informacji na temat poszczególnych spółek.
1. Grzegorz Gieniec „Zasady funkcjonowania spółki komandytowej” (zasób: tablice/schematy).
Dokonaj porównania spółek osobowych z kapitałowymi. Przygotuj odpowiednie zestawienie, w którym
opiszesz różnice. Podaj kryteria, według których dokonasz oceny.
46
Temat nr 5.4. Procedura zakładania firmy – 2 godz.
5) opisuje procedury i wymagania związane z zakładaniem przedsiębiorstwa.
Treści nauczania
1. Zalety i wady prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
2. Formalności związane z zakładaniem własnej firmy.
3. Rejestracja firmy on-line (od stycznia 2012 r.)
1. Definiuje pojęcia: działalność gospodarcza, mikroprzedsiębiorstwo,
małe przedsiębiorstwo, średnie przedsiębiorstwo, NIP, REGON,
PESEL, CEIDG, PPK, PKD 2007.
2. Wie, co obejmuje wpis do CEIDG.
3. Wyjaśnia rolę małych i średnich firm w gospodarce.
Wiedza 4. Wymienia zalety i wady prowadzenia własnego przedsiębiorstwa.
5. Wie, co to jest podpis elektroniczny z certyfikatem kwalifikowanym.
6. Wie, co to jest profil zaufany na platformie ePUAP, do czego służy i jak go
uzyskać.
7. Wie, gdzie kupić bezpieczny podpis elektroniczny i ile on kosztuje.
8. Wie, kto utworzył oraz czym zajmuje się Pojedynczy Punkt Kontaktowy.
9. Wie, w jaki sposób można zawiesić działalność gospodarczą.
1. Potrafi dopełnić formalności związanych z założeniem jednoosobowej działalności
Umiejętności gospodarczej, w tym potrafi wypełnić wniosek CEIDG-1.
2. Ocenia szansę na pracę i rozwój zawodowy, gdy prowadzi się własną firmę.
Kompetencje 1. Potrafi pracować indywidualnie.
społeczne i 2. Wykazuje duże zaangażowanie w pracach.
psychologiczne 3. Ma świadomość zachowywania się profesjonalnie.
praca z komputerem , ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne
 wykład z wykorzystaniem foliogramów lub prezentacji multimedialnych na temat zakładania firmy,
 Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U z 2007r., nr 155, poz.1095,
ostatnia zmiana 13 maj 2011r., Dz.U. nr 131, poz.764),
 wnioski CEIDG-1 (wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o działalności gospodarczej,
do pobrania ze strony internetowej www.ceidg.gov.pl).
brak
Skąd wziąć pieniądze na działalność gospodarczą? Opisz źródła finansowania działalności gospodarczej.
47
Temat nr 5.5. Praca zespołowa – 2 godz.
9) przedstawia drogę, jaką dochodzi się własnych praw w roli członka zespołu (...).
6) omawia zasady pracy zespołowej i wyjaśnia, na czym polegają role lidera i wykonawcy; omawia cechy
dobrego kierownika zespołu.
Treści nauczania
1. Zasady pracy zespołowej.
2. Cechy dobrego kierownika.
3. Rola lidera i wykonawcy.
1. Zna pojęcia: zespół, praca zespołowa, rola lidera, asertywność, przywódca.
2. Zna etapy rozwoju zespołu.
3. Zna zasady pracy zespołowej.
Wiedza 4. Wymienia wady i zalety pracy indywidualnej i zespołowej.
5. Potrafi wymienić cechy dobrego kierownika zespołu.
6. Rozumie rosnące znaczenie pracy zespołowej i wyjaśnia rolę lidera zespołu oraz
wykonawcy.
1. Potrafi sprawnie dołączyć do grupy.
2. Pokonuje bariery komunikacyjne w pracy zespołowej.
3. Potrafi wyciągać wnioski i dokonywać syntezy.
Umiejętności 4. Potrafi oceniać, wyrażać własne opinie i dokonywać osądów.
5. Potrafi samodzielnie myśleć i wyrażać własne opinie i sądy.
6. Uczestniczy w dyskusji i przedstawia własna argumentację.
1. Potrafi pracować w zespole.
Kompetencje 2. Jako lider zespołu potrafi kierować ludźmi w sposób profesjonalny i uczciwy.
3. Ma świadomość odpowiedzialności za wspólnie realizowane zadania, związane z
społeczne i pracą zespołową.
psychologiczne 4. Okazuje tolerancję dla postaw i zachowań innych od swoich.
5. Wykazuje inicjatywę i samodzielność w działaniach.
drama, dyskusja, praca indywidualna, szkolenie multimedialne
Środki dydaktyczne
 komputer z rzutnikiem multimedialnym,
 szkolenie multimedialne na płycie pt. „Asertywność”,
 test na temat „Czy jestem dobrym kierownikiem?”,
 test J.W. Redlina dotyczący stylów kierowania.
brak
Wyjaśnij, dlaczego warto w życiu być asertywnym. Podaj przykłady o tym świadczące.
48
Temat nr 5.6. Rozwiązywanie konfliktów w drodze negocjacji – 2 godz.
7) identyfikuje i analizuje konflikty w zespole i proponuje metody ich rozwiązywania, szczególnie w drodze
negocjacji.
Treści nauczania
1. Konflikt.
2. Zasady negocjacji.
3. Wybrane techniki negocjacyjne.
1. Definiuje pojęcia: konflikt, perswazja, manipulacja, kompromis, negocjacje,
liberalizm, dominacja, konflikt interesów, konflikt strukturalny, konflikt racji.
2. Wymienia zasady niedopuszczania do konfliktu, bez rezygnacji z własnych
interesów.
Wiedza 3. Wymienia błędy prowadzące do nasilenia, a nie rozwiązywania konfliktów.
4. Wymienia zasady negocjacji oraz błędy negocjacyjne.
5. Opisuje różne techniki negocjacji.
6. Potrafi określić role członków zespołu negocjacyjnego.
7. Rozróżnia zachowanie „twardego” , „miękkiego” oraz „rzeczowego” negocjatora.
1. Stosuje podstawowe metody rozwiązywania konfliktów.
2. Potrafi przeprowadzić proste negocjacje.
3. Kompromisowo rozwiązuje problemy w grupie.
Umiejętności 4. Potrafi podejmować decyzje w sytuacjach trudnych.
5. Potrafi dokonać prezentacji własnego stanowiska, stosując różne środki
komunikacji.
1. Przyjmuje w negocjacjach postawę szacunku wobec przeciwnika.
Kompetencje 2. Rozumie, że wolność jest podstawowym prawem człowieka.
społeczne i 3. W każdej konfliktowej sytuacji dąży do jej rozwiązania.
psychologiczne 4. Reaguje na potrzeby innych, pamiętając jednocześnie o własnych sprawach.
5. Właściwie odgrywa role przyjęte w grupie.
szkolenie multimedialne, wykład, praca z tekstem, praca w grupach, drama, burza mózgów
Środki dydaktyczne
 komputer i rzutnik multimedialny,
 szkolenie multimedialne na płycie CD pt. Negocjacje,
 podręcznik: Makieła Z., Rachwał T., Podstawy przedsiębiorczości, Nowa Era, Warszawa 2005,
 kartki z opisem sytuacji konfliktowych i z metodami rozwiązywania konfliktów, niezbędne do
wykonania ćwiczeń w grupach.
1. Piotr Krzyszczyk „Istota, przyczyny i rozwiązywanie konfliktów pracowniczych” (zasób: scenariusze).
Czy negocjacje jako metoda rozwiązywania konfliktów zawsze się sprawdza? Odpowiedź uzasadnij.
49
Temat nr 5.7. Etyka w biznesie – 1 godz.
6) analizuje przebieg kariery zawodowej osoby, która zgodnie z zasadami etyki odniosła sukces w życiu
zawodowym.
IV. Zasady etyczne.
Uczeń wyjaśnia zasady etyczne w biznesie (...), potrafi ocenić zachowania pod względem etycznym.
9) charakteryzuje zachowania etyczne i nieetyczne w biznesie krajowym i międzynarodowym.
Treści nauczania
1. Etyka i wartości etyczne.
2. Etyczne i nieetyczne zachowania.
3. Zjawisko korupcji i jej formy.
4. Metody walki z korupcją.
5. Obszary problemów etycznych dotyczące firm.
6. Odpowiedzialność wobec pracowników i kontrahentów.
7. Przykłady etycznych działań przedsiębiorstw.
8. Skutki korupcji dla przedsiębiorstw i państw.
1. Definiuje pojęcia: etyka, kodeks etyczny, wartość, własność, wolność,
sprawiedliwość, odpowiedzialność, uczciwa reklama, uczciwa praca, uczciwa
konkurencja, korupcja, przekupstwo, nadużycie władzy, szara strefa.
2. Rozpoznaje etyczne i nieetyczne zachowania w miejscu pracy.
3. Wyjaśnia, na czym polega etyczna odpowiedzialność za podejmowane działania.
4. Zna konsekwencje nieetycznych zachowań w miejscu pracy.
5. Podaje przykłady etycznych i nieetycznych działań przedsiębiorstwa wobec
Wiedza pracowników i kontrahentów.
6. Charakteryzuje formy korupcji.
7. Podaje przykłady różnych form korupcji spotykanych w życiu codziennym.
8. Wyjaśnia szkodliwość brania i dawania łapówek.
9. Wymienia przyczyny powstania szarej strefy w gospodarce.
10. Analizuje przebieg kariery zawodowej Dana Laskowskiego, który – zgodnie z
zasadami etycznymi – odniósł sukces w życiu zawodowym.
1. Prezentuje swoje poglądy na temat etyki w biznesie.
Umiejętności 2. Potrafi czynnie uczestniczyć w dyskusji i poprawnie przytaczać argumenty.
1. Przyjmuje postawę uczciwego człowieka wobec korupcji.
Kompetencje 2. Rozumie, że chociaż zysk jest podstawowym celem działania firm, jego osiąganie
społeczne i powinno odbywać się zgodnie z prawem.
psychologiczne 3. Rozumie potrzebę propagowania wartości społecznych, prostego i przejrzystego
systemu prawnego oraz odpowiedniej kontroli ze strony państwa.
praca z tekstem, dyskusja
Środki dydaktyczne
1) Przykłady działań nieetycznych firmy GlaxoSmithKline (autor: Krzysztof Wójcik, Uniwersytet Łódzki,
teksty dostępne na stronie www.etykabiznesu.pl):
Przykład 1 – produkowanie lekarstw w oparciu o komponenty pochodzące z płodów,
Przykład 2 – ukrywanie wyników badań leków,
Przykład 3 – Niejawne związki naukowo-finansowe lekarzy i firm farmaceutycznych,
2) Kodeks etyki w biznesie firmy InternationalPaper (do pobrania ze strony internetowej www.etykabiznesu.pl),
3) Tekst „Wiara i kariera… czyli o etyce w praktyce” – wywiad z Danem Laskowskim – do pobrania ze strony
internetowej http://biznesmeni.pl,
4) Tekst „Przyjazny biznes klucz do sukcesu grupy ASMET” – opis firmy Andrzeja Sajnami, do pobrania ze
strony internetowej http://www.asmet.com.pl.
50

brak
Opisz specyficzne reguły etyczne dla wybranego zawodu lub stanowiska pracy.
Dział nr 6 Rynek pracy

Temat nr 6.1. Bezrobocie – 2 godz.
1) omawia mierniki i skutki bezrobocia dla gospodarki oraz sposoby walki z bezrobociem.
Treści nauczania
1. Pojęcie bezrobocia.
2. Uczestnicy rynku pracy.
3. Rodzaje bezrobocia.
4. Metody walki z bezrobociem.
5. Skutki bezrobocia dla gospodarki.
1. Definiuje pojęcie bezrobotny.
2. Charakteryzuje rodzaje bezrobocia.
3. Wymienia przyczyny bezrobocia.
4. Wie, jakie problemy społeczne wynikają z bezrobocia.
Wiedza 5. Wymienia metody walki z bezrobociem.
6. Wie, gdzie powinien się zarejestrować jako osoba bezrobotna.
7. Zna instytucje pomagające bezrobotnym.
8. Zna skutki, jakie bezrobocie powoduje w gospodarce.
1. Analizuje strukturę przestrzenną bezrobocia w Polsce, w Europie i na świecie.
2. Oblicza stopę bezrobocia (miernik bezrobocia).
Umiejętności 3. Ocenia metody przeciwdziałania bezrobociu.
4. Porównuje i ocenia rożne formy pomocy bezrobotnym przez państwo.
1. Jest wrażliwy na kwestie bezrobocia i przyjmuje postawę życzliwości wobec osób
pozostających bez pracy.
2. Ma świadomość, że samemu można stać się bezrobotnym.
Inne
3. Rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się, podnoszenia kompetencji
kompetencje zawodowych
i osobistych.
4. Potępia postawę unikania pracy.
wykład z wykorzystaniem plansz lub prezentacji multimedialnej, prezentacja wyników pracy grupy, ćwiczenia
utrwalające, praca z komputerem – ćwiczenia indywidualne ze stroną internetową wybranego urzędu pracy
Środki dydaktyczne
 roczniki statystyczne GUS,
 komputery podłączone do sieci Internet.
brak
Dlaczego dziś tak wiele młodych osób jest bezrobotnymi? Odpowiedź uzasadnij

Temat nr 6.2. Motywy aktywności zawodowej i gospodarczej człowieka – 1 godz.
51

2) wyjaśnia motywy aktywności zawodowej człowieka.
Treści nauczania
1. Motywy aktywności zawodowej człowieka.
2. Potrzeby jako źródło aktywności człowieka.
1. Zna pojęcia: motywów i potrzeb.
2. Wyróżnia typy motywów.
3. Wie, co to konflikt motywów.
4. Potrafi określić motywy w pracy zawodowej oraz działalności gospodarczej.
Wiedza 5. Rozumie pojęcie motywacji.
6. Definiuje pojęcie potrzeby.
7. Klasyfikuje potrzeby i podaje przykłady.
8. Klasyfikuje potrzeby zgodnie z hierarchią potrzeb Abrahama Maslowa.
1. Potrafi ocenić motywy podejmowania aktywności zawodowej na konkretnych
przykładach.
Umiejętności 2. Analizuje czynniki kształtujące zadowolenie i niezadowolenie z pracy.
3. Wyznacza cel własnych działań.
Kompetencje 1. Aktywna postawa zawodowa.
2. Świadomość postrzegania potrzeb jako źródeł aktywności zawodowych.
społeczne i 3. Ma świadomość ważności i zrozumienia aspektów motywów w działalności
psychologiczne gospodarczej.
praca z komputerem – ćwiczenia interaktywne, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 film wideo.
dotycząca potrzeb.
1. YDP „Potrzeby” (zasób: filmy wideo/animacje) – pokaz animowanych ilustracji prezentujący potrzeby
człowieka.
2. YDP „Przyjemności według Epikura” (zasób: filmy wideo/animacje) – pokaz ilustracji przedstawiający
podział przyjemności według doktryny Epikura.

1. YPD „Piramida potrzeb Maslowa” (zasób: filmy wideo/animacje) – animowany pokaz ukazujący
hierarchię potrzeb człowieka i kolejność ich zaspokajania.
Wyjaśnij powiedzenie, że „człowiek jest niewolnikiem potrzeb”.
52

Temat nr 6.3. Poszukiwanie pracy – 2 godz.
I. Człowiek przedsiębiorczy. Uczeń:
5) zna korzyści wynikające z planowania własnych działań i inwestowania w siebie.
III. Planowanie i kariera zawodowa.
Uczeń (...) analizuje dostępność rynku pracy w odniesieniu do własnych kompetencji i planów zawodowych.
3) analizuje własne możliwości znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim;
4) wyszukuje oferty pracy, uwzględniając własne możliwości i predyspozycje;
6) sporządza dokumenty aplikacyjne dotyczące konkretnej oferty pracy.
Treści nauczania
1. Możliwości znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim.
2. Proces rekrutacji i selekcji.
3. Dokumenty aplikacyjne (CV, CV Europass, list motywacyjny).
1. Wyjaśnia konieczność planowania swojej kariery zawodowej.
2. Wie, jak przebiega proces rekrutacji i selekcji w firmach.
3. Definiuje pojęcia: CV, CV Europass, list motywacyjny.
Wiedza 4. Wyjaśnia role CV i listu motywacyjnego.
5. Potrafi znaleźć typowe błędy występujące w dokumentach aplikacyjnych.
6. Wymienia elementy dobrze skonstruowanego ogłoszenia o pracę.
1. Potrafi znaleźć portale internetowe zajmujące się pośrednictwem pracy na rynkach
lokalnych, regionalnych, krajowym i europejskim).
2. Wyszukuje, analizuje i czyta ze zrozumieniem oferty pracy, uwzględniając własne
możliwości i predyspozycje.
3. Umie napisać plan własnego rozwoju zawodowego.
4. Potrafi napisać własne ogłoszenie o poszukiwaniu pracy (prasowe i internetowe)
5. Potrafi poprawnie napisać CV i list motywacyjny w odpowiedzi na konkretne
Umiejętności ogłoszenie o pracy.
6. Potrafi wypełnić formularz Europass CV.
7. Potrafi modyfikować dokumenty aplikacyjne w zależności od stanowiska pracy i
jej charakteru.
8. Potrafi korzystać z edytora tekstu do przygotowywania aplikacji zawodowej.
9. Potrafi korzystać z Internetu w celu wyszukiwania ogłoszeń o wolnych miejscach
pracy oraz przesyłania aplikacji zawodowej pracodawcy pocztą elektroniczną.
Kompetencje 1. Rozumie sens pracy, przyjmuje aktywną postawę w jej poszukiwaniu.

społeczne i 2. Rozumie konieczność ciągłego inwestowania w siebie.
psychologiczne 3. Rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się.
praca z komputerem – wyszukiwanie portali z ogłoszeniami o pracę, wykład z prezentacją, praca indywidualna,
ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne
 przykładowe listy motywacyjne i CV,
 prezentacja multimedialna nt. Proces rekrutacji i selekcji w firmach.
brak
Opisz, jakie działania należy podejmować, aby zwiększyć swoje szanse na rynku pracy.
53

Temat nr 6.4. Rozmowa kwalifikacyjna – 2 godz.
7) przygotowuje się do rozmowy kwalifikacyjnej i uczestniczy w niej w warunkach symulowanych.
Treści nauczania
1. Przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej.
2. Przebieg rozmowy kwalifikacyjnej.
3. Osoby niepełnosprawne podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
1. Zna pojęcie rozmowy kwalifikacyjnej.
2. Wyjaśnia znaczenie rozmowy kwalifikacyjnej w procesie rekrutacji.
Wiedza 3. Wie, jak zadbać o wygląd zewnętrzny i jak ubrać się na rozmowę kwalifikacyjną.
4. Wie, jak należy zachować się w kontaktach z osobą niepełnosprawną.
1. Potrafi kontrolować zachowania niewerbalne podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
2. Potrafi przewidywać pytania, które mogą pojawić się na rozmowie.
3. Potrafi pozyskiwać informacje o potencjalnym pracodawcy.
Umiejętności 4. Umie dobrać odpowiedni ubiór na rozmowę.
5. Uczestniczy w symulacyjnej rozmowy kwalifikacyjnej, zarówno w roli
pracodawcy, jak i pracownika.
6. Rozumie trudności dotyczące zatrudniania osób niepełnosprawnych.
1. Ma świadomość zachowania się w sposób profesjonalny podczas rozmowy.
Kompetencje 2. Wykazuje samokrytycyzm.
społeczne i 3. Ma świadomość własnych ograniczeń i możliwości.
psychologiczne 4. Wykazuje inicjatywę i samodzielność w działaniach.
5. Jest życzliwy wobec osób niepełnosprawnych.
drama, metoda problemowa, praca z tekstem, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 podręcznik: Makieła Z., Rachwał T., Podstawy przedsiębiorczości, Nowa Era, Warszawa 2005
1. Piotr Krzyszczyk „Zasady obowiązujące przy rozmowie kwalifikacyjnej z pracodawcą” (zasób: scenariusze
lekcji).
Stwórz „kodeks etyki”, który obowiązywałby podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
54

Temat nr 6.5. Zatrudnianie pracowników – 2 godz.
9) przedstawia drogę, jaką dochodzi się własnych praw w roli (...) pracownika.
5) rozróżnia sposoby zatrudnienia pracownika i interpretuje podstawowe przepisy Kodeksu pracy, w tym
obowiązki i uprawnienia pracownika i pracodawcy.
Treści nauczania
1. Formy zatrudnienia wynikające z Kodeksu pracy i Kodeksu cywilnego.
2. Wady i zalety form zatrudniania.
3. Umowa o pracę.
4. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika.
5. Zatrudnianie osób niepełnosprawnych.
1. Rozróżnia formy zatrudnienia ze względu na podstawę prawną.
2. Zna wady i zalety różnych form zatrudnienia.
3. Rozróżnia poszczególne typy umów o pracę.
4. Wymienia zalety i wady umów o pracę z punktu widzenia pracodawcy i
pracownika.
5. Zna warunki, jakie powinna spełniać dobrze skonstruowania umową o pracę.
6. Wymienia prawa i obowiązki pracownika (na podstawie kodeksu pracy).
7. Wymienia prawa i obowiązki pracodawcy(na podstawie kodeksu pracy).
Wiedza 8. Omawia sposoby rozwiązania umów o pracę, podaje przykłady sytuacji, w których
pracodawca nie może rozwiązać umowy.
9. Wymienia warunki, jakie powinno spełniać prawidłowo napisane świadectwo
pracy.
10. Podaje przykłady szczególnego traktowania osób niepełnosprawnych przez prawo
pracy.
11. Zna zasady przygotowania miejsc pracy dla niepełnosprawnych.
12. Wymienia korzyści dla pracodawców wynikające z zatrudniania
niepełnosprawnych.
1. Interpretuje szczegółowe zapisy prawa pracy i prawa cywilnego.
2. Potrafi ocenić przydatność zapisów prawa przy konstruowaniu umów o pracę.
3. Formułuje opinie na temat różnych umów o pracę i korzyści wynikających z tych
umów dla pracownika i pracodawcy.
Umiejętności 4. Potrafi skonstruować umowę o pracę i napisać świadectwo pracy.
5. Umie posługiwać się Kodeksem pracy i Kodeksem cywilnym.
6. Potrafi podać drogę postępowania w przypadku roszczeń z tytułu nieprawidłowego
rozwiązania umowy o pracę.
1. Ma świadomość ważności i zrozumienia aspektów prawnych wynikających z
prawa pracy i prawa cywilnego dotyczących zatrudniania oraz skutków prawnych
tych zdarzeń.
2. Ma świadomość postępowania w przypadku nieprzestrzegania prawa, w przypadku
Kompetencje roszczeń z tytułu nieprawidłowego rozwiązania umowy o pracę, w przypadku
społeczne i zatrudniania kobiet i pracowników młodocianych.
psychologiczne 3. Wykazuje chęć należytego wypełniania obowiązków pracownika lub pracodawcy.
4. Postrzega ograniczenia osób niepełnosprawnych w dostępie do rynku pracy.
5. Jest tolerancyjny w stosunku do osób niepełnosprawnych.
6. Zamierza przygotować w swojej przyszłej firmie miejsce pracy dla osoby
niepełnosprawnej.
dyskusja, praca indywidualna – pisanie umów o pracę i świadectw pracy, pogadanka, praca z tekstem
Środki dydaktyczne
55
 Kodeks pracy,
 Kodeks cywilny,
 przykłady umów o pracę,
 przykłady świadectw pracy,
1. Piotr Krzyszczyk „Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy” (zasób: scenariusz).
1) Napisz referencje pracownikowi.
2) Wymień warunki, które musi spełnić pracodawca, by uzyskać status zakładu pracy chronionej.
56

Temat nr 6.6. Wynagrodzenia – 2 godz.
8) charakteryzuje różne formy wynagrodzeń i oblicza swoje wynagrodzenie brutto i netto; wypełnia deklarację
podatkową PIT, opierając się na przykładowych danych.
Treści nauczania
1. Formy wynagradzania pracowników.
2. Obliczanie wynagrodzeń.
3. Sporządzanie deklaracji podatkowej PIT 37.
1. Wymienia funkcje płacy oraz formy wynagradzania.
2. Wymienia i definiuje różne formy wynagradzania.
3. Rozróżnia pojęcia : płaca brutto, dochód, składki na ubezpieczenia społeczne,
Wiedza składki na ubezpieczenia zdrowotne, zaliczka na podatek dochodowy, podatek
należny, koszty uzyskania przychodów.
4. Zna stawki podatku dochodowego od osób fizycznych.
1. Potrafi obliczyć wynagrodzenie brutto i netto oraz wysokość zobowiązania
podatkowego do urzędu skarbowego.
2. Potrafi określić wysokość kosztów uzyskania przychodów w zależności od sytuacji
danej osoby oraz wie, gdzie szukać informacji na ten temat.
Umiejętności 3. Potrafi obliczyć podatek dochodowy od osób fizycznych.
4. Potrafi samodzielnie wypełnić roczne zeznanie podatkowe PIT 37, w razie
potrzeby posługując się instrukcją wypełnienia.
5. Potrafi pozyskiwać informacje na temat rocznego zeznania podatkowego, szukając
informacji w bazach danych (internetowych) urzędów skarbowych.
1. Uznaje pracę za wartość, a nie tylko źródło dochodów.
2. Przyjmuje postawę szacunku dla rodziców (lub opiekunów), których praca jest
źródłem dochodów rodziny.
Kompetencje 3. Rozumie, że wysokość wynagrodzenia nie powinna być jedynym kryterium
społeczne i wyboru pracy.
psychologiczne 4. Ma świadomość konsekwencji niewywiązywania się z obowiązków podatkowych.
5. Wykazuje inicjatywę i samodzielność w działaniach związanych z pozyskiwaniem
informacji.
6. Przyjmuje postawę uczciwego podatnika, terminowo składa zeznanie podatkowe.
praca z komputerem – przegląd strony internetowej urzędu skarbowego, ćwiczenia praktyczne, wykład z
prezentacją
Środki dydaktyczne
 wypełnione druki PIT 11 (jako podstawa do sporządzenia deklaracji PIT 37),
 druki PIT 37,
 komputer podłączony do sieci Internet.
brak
Wyjaśnij, co to jest wspólne opodatkowanie małżonków i jakie są z tego korzyści oraz na czym polega zjawisko
podwójnego opodatkowania.
57

Temat nr 6.7. Mobbing w miejscu pracy – 2 godz.
IV. Zasady etyczne.
Uczeń wyjaśnia zasady etyczne (...) w relacjach pracownik – pracodawca.
9) rozróżnia zachowania etyczne i nieetyczne w roli pracodawcy i pracownika; wyjaśnia zjawisko mobbingu w
miejscu pracy oraz przedstawia sposoby przeciwdziałania mu.
Treści nauczania
1. Zjawisko mobbingu.
2. Rodzaje zachowań mobbingowych.
3. Obrona i sposoby przeciwdziałania mobbingowi.
4. Mobbing w przepisach prawa.
1. Definiuje pojęcia: mobbing, ofiara mobbingu, mobber.
2. Rozpoznaje zachowania mobbingowe.
Wiedza 3. Rozróżnia terminy: konflikt i mobbing.
4. Zna typologie technik mobbingu według Leymanna.
5. Zna przepisy prawne regulujące przeciwdziałanie mobbingowi.
1. Na konkretnym przypadku potrafi określić skutki dla mobbowanego pracownika
oraz
potrafi wskazać sposoby walki z mobbingiem.
2. Potrafi nakreślić portret psychologiczny „dręczyciela”.
3. Potrafi pozyskiwać informacje z aktów prawnych, w których są uregulowania
Umiejętności dotyczące
tematyki mobbingu.
4. Potrafi odróżnić zachowania etyczne od nieetycznych (w roli zarówno pracownika,
jak i pracodawcy).
5. Nabywa umiejętności zachowania się w sytuacji prześladowania w miejscu pracy.
1. Ma świadomość występowania zjawisk patologicznych w kontaktach między
Kompetencje ludźmi.
społeczne i 2. Prezentuje postawę solidarności wobec ofiar mobbingu.
psychologiczne 3. Zamierza z szacunkiem odnosić się zarówno do przełożonych, jak i podwładnych.
4. Rozumie znaczenie zgodnego z prawem i profesjonalnego zarządzania ludźmi.
dyskusja, drama, wykład z prezentacją
Środki dydaktyczne
 komputer z rzutnikiem multimedialnym,
 karty z opisem sytuacji lobbingowych ,
 kodeksy cywilne,
 prezentacja multimedialna na temat mobbingu.
brak
Jakie przedsięwzięcia można podjąć, by zminimalizować ryzyko wystąpienia mobbingu? Weź pod uwagę
wszelkie zjawiska personalne w firmie, tzn. zatrudnianie pracowników, wynagradzanie, komunikację, rozmowę
kwalifikacyjną.
58
Literatura
Antoniuk J.R., Horsz, Prawne podstawy przedsiębiorczości, Wolters Kluwer Polska,
Warszawa 2010.
Baney J., Komunikacja interpersonalna, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009.
Begg D., Fisher S., Dornbush R., Ekonomia, t. I, II, III, PWE, Warszawa 2007.
Biernacka M., Kurba J., Smutek Z., Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik, Wydawnictwo
Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2010.
Binsztok A., Kiedy kropla drąży skałę, czyli droga do mistrzostwa w komunikacji
perswazyjnej, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009.
Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, Jedność
Wydawnictwo, Kielce 2010.
Cieślik J., Przedsiębiorczość dla ambitnych. Jak uruchomić własny biznes, Wydawnictwa
Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
Dearlove D., Biznes w stylu Richarda Bransona. 10 tajemnic twórcy megamarki, Regan Press,
Gdańsk 2009.
Dochodzenie roszczeń w praktyce – Kompendium wiedzy europejskiego konsumenta,

Europejskie Centrum Konsumenckie. Poradnik dostępny na stronie http://ec.europa.eu.
Doliński D., Psychologiczne mechanizmy reklamy, GWP, Gdańsk 2011.
Francik A., Targalski J., Przedsiębiorczość i zarządzanie firmą. Teoria i praktyka,

Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2010.
Gąsiewski M., Modrzewski P., Reklama w Google, Poltext, Warszawa 2011
Goffee R., Jones G., Dlaczego ktoś miałby Cię uważać za swojego przywódcę?, Harward
Business School Pres, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2006.
Goszczyńska M. i inni, Psychologiczne uwarunkowania zachowań ekonomicznych.
Przedsiębiorczość – Pieniądze – Konsumpcja, Difin Centrum Doradztwa i Informacji,
Warszawa 2010.
Gregorczyk S., Romanowska M., Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik, WSiP,
Warszawa 2007.
59
Grzegorzewska-Mischke E., Wyrzykowski W., Przedsiębiorczość, przedsiębiorca,

przedsiębiorstwo, VM Group, Gdańsk 2009.
Hogan K., Psychologia perswazji. Strategie i techniki wywierania wpływu na ludzi,
Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2005.
Kirzner I., Konkurencja i przedsiębiorczość, Wydawnictwo Fijorr Publishing, Warszawa
2010.
Król H., Ludwiczyński A. i inni, Zarządzanie zasobami ludzkimi, Wydawnictwo Naukowe
PWN, warszawa 2006.
Langdon K., Rozmowa kwalifikacyjna, Dom wydawniczy Rebis, Poznań 2007.
Majewski B., Tomaszewski A., ABC Przedsiębiorczości. Poradnik dla nauczyciela liceum i
technikum, WSiP, Warszawa 2009.
Makieła Z., Rachwał T., Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik, Nowa Era, Warszawa
2003.
Meller R.B. i inni, Przedsiębiorczość, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011.
Mierzejewska-Majcherek J., Przedsiębiorczość na co dzień. Poradnik metodyczny dla
nauczyciela podstaw przedsiębiorczości w zasadniczej szkole zawodowej, Wydawnictwo
REA, Warszawa 2006.
Mikina A., Sienna M., Przedsiębiorczość – klucz do sukcesu, Wydawnictwo REA, Warszawa
2006.
Milewski R., Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2008.
Milewski R., Kwiatkowski E., Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005.
Moczydłowska J., Pacewicz J., Przedsiębiorczość, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE,
Rzeszów 2009.
Morreale S., Komunikacja między ludźmi, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2011.
Nasiłowski M., System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text,
Warszawa 2006.
Pacewicz A., Merta T., Z ekonomią na ty. Podstawy przedsiębiorczości, Centrum Edukacji
Obywatelskiej, Warszawa 2007.
Pawlak Z., Biznesplan. Zastosowanie i przykłady, Poltext, Warszawa 2008.
Peters T.J., Waterman R.H. Jr, W poszukiwaniu doskonałości w biznesie, MT Biznes,
Warszawa 2011.
60
Piecuch T, Przedsiębiorczość. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa

2010.
Steward J., Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Svensson U., Lunden B., Marketing dla małych i średnich przedsiębiorstw, BL Info Polska,
Gdańsk 2011.
Śniegocka A., Rozmowa kwalifikacyjna. O czym nie wiedzą kandydaci do pracy, czyli sekrety
rekrutujących, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009.
Tymiński M., Koryś P., Oblicze korupcji. Zjawisko, skutki i metody przeciwdziałania,
Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2006.
Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U z 2007r., nr 155,
poz.1095, ostatnia zmiana 13 maj 2011r., Dz.U. nr 131, poz.764)
Wielka encyklopedia Małego Przedsiębiorcy, cz.2, Jak to zrobić... Pomysł na biznesplan,
Grupa Wydawnicza INFOR S.A., 2007r. – bezpłatny dodatek do „Gazety Prawnej”.
Źródła internetowe
http://www.asmet.com.pl
http://biznesmeni.pl
http://www.ceidg.gov.pl
http://ec.europa.eu
http://www.etykabiznesu.pl
http://eu-go.gov.pl
http://www.federacjakonsumentów.org.pl
http://www.firma.gov.pl
http://www.konsument.gov.pl
http://kuzniasukcesu.net
http://www.mlodyprzedsiębiorca.pl
http://www.parp.gov.pl
http://www.scholaris.pl
http://www.zus.pl
Szkolenia multimedialne na płytach CD

Asertywność, Negocjacje, Komunikacja i perswazja, Grupa wydawnicza INFOR SA,
Smart Education, Warszawa 2007.

Przedsiebiorczosc Bez Tajemnic IV Etap Edukacyjny

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Przedsiebiorczosc Bez Tajemnic IV Etap Edukacyjny

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Przedsiebiorczosc Bez Tajemnic IV Etap Edukacyjny

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Przedsiębiorczość bez tajemnic

Program zajęć edukacyjnych z przedmiotu

(IV etap edukacyjny)

 umiejętność pracy zespołowej.

2. Rynek – cechy i funkcje. Uczeń:

 omawia cele działania przedsiębiorstwa oraz sposoby ich realizacji,

Do najważniejszych umiejętności zdobywanych w trakcie kształcenia ogólnego w zasadniczej

Efekty kształcenia w obszarze podstaw przedsiębiorczości

Metody osiągania efektów kształcenia

Drama to metoda, która ujmuje treści kształcenia w powiązaniu z przeżyciem i

Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia

Tabela nr 3. Potwierdzanie osiągnięcia efektów kształcenia – kryteria oceny

Efekt Uczeń nie ma Uczeń ma Uczeń Uczeń ma Uczeń ma Uczeń ma

Znajomość danych technik pozwalającyc narzędziach technik

Efekt Uczeń nie zna Uczeń ma Uczeń Uczeń Uczeń ma Uczeń

Znajomość procesów i przebiegu konkretnych konkretnych własnych procesów i

Efekt Uczeń nie Uczeń ma Uczeń Uczeń Uczeń ma Uczeń

Efekt Uczeń nie Uczeń Uczeń umie Uczeń Uczeń ma U ucznia

Efekt Uczeń nie Uczeń w Uczeń ma Uczeń ma Uczeń ma Uczeń ma

oraz konsekwencji często z odniesieniu do

kształcenia uzupełnia i uzupełnia i uzupełnia i uzupełniać i samodzielnie i uzupełniać i

Źródło: opracowanie własne.

Ewaluacja ucznia i nauczyciela

Program zajęć edukacyjnych „Podstawy

Program zajęć edukacyjnych „Podstawy przedsiębiorczości

Dział nr 1 Człowiek przedsiębiorczy

Dział nr 1 Człowiek przedsiębiorczy

Dział nr 1 Człowiek przedsiębiorczy

Dział nr 1 Człowiek przedsiębiorczy

Dział nr 2 Rynek – cechy i funkcje

Dział nr 2 Rynek – cechy i funkcje

Dział nr 2 Rynek – cechy i funkcje

Przedmiot/kategoria – Podstawy ekonomii

Dział nr 2 Rynek – cechy i funkcje

Dział nr 2 Rynek – cechy i funkcje

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 3 Instytucje rynkowe

Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Dział nr 4 Państwo, gospodarka

Zasoby znajdujące się na portalu edukacyjnym SCHOLARIS www.scholaris.pl

Dział nr 6 Rynek pracy

Dział nr 6 Rynek pracy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Przedmiot/kategoria – Podstawy ekonomii

Dział nr 6 Rynek pracy

Kompetencje 1. Rozumie sens pracy, przyjmuje aktywną postawę w jej poszukiwaniu.

Dział nr 6 Rynek pracy

Dział nr 6 Rynek pracy

Dział nr 6 Rynek pracy