Ayşegül Işınla Bizi

https://www.dogankitap.com.tr/yazar/aysegul-ildeniz

AYŞEGÜL IŞINLA BİZİ

Bir Teknoloji Liderinin Küresel Serüveni

Yazan: Ayşegül İldeniz

Editör: Sibel Oral

Yayın hakları: © 2024 Doğan Yayınları Yayıncılık ve Yapımcılık Ticaret A.Ş.

Bu eserin bütün hakları saklıdır. Yayınevinden yazılı izin alınmadan kısmen veya

tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.

Dijital yayın tarihi: /Nisan 2024 / ISBN 978-625-6666-35-1

Kapak tasarımı ve sayfa uygulama: Gökçen Yanlı

Doğan Yayınları Yayıncılık ve Yapımcılık Ticaret A.Ş.

19 Mayıs Cad. Golden Plaza No. 3, Kat 10, 34360 Şişli - İSTANBUL

Tel. (212) 373 77 00 / Faks (212) 355 83 16

www.dogankitap.com.tr / [email protected] / [email protected]

Ayşegül Işınla Bizi

Bir Teknoloji Liderinin Küresel Serüveni

Ayşegül İldeniz

Yolculuk başlarken...

"Yolculuğun bir sonunun olması iyidir;

ama en nihayetinde önemli olan yolculuktur."

Ursula K. Le Guin

Yaşantımda bir sayfayı kapatıp yenisini açtığımda, bir saniye boyunca yaşadıklarımı yazmayı düşünürdüm. Konuşmalarımda ve sohbetlerimde yaptığım paylaşımları daha fazla insana aktarma fikri hem çekici hem de ilham verici geliyordu. Yazı yazma isteği, macerayı ne kadar zorsa o kadar çok seven, en müthiş şeyleri düşlemeye devam eden, çözemediklerimizi merak eden insanlara aktarma fikriyle birleşip bana sık sık Hadi artık dedirtiyordu. Ama yaşamın temposu durmama izin vermedi. Ta ki pandemi hepimize el frenini çektirene kadar. O zaman gerçekten durdum, babamı ve ablamı kaybetmiştim. Önceleri resim yaptım, ardından da yazmaya koyuldum. Her yeni evreye başladığımdaki duyguları yeni baştan tek tek yaşadım: çok büyük bir heyecan ve başarma isteği, önce belirsizlik içinde debelenip kapasitemi ölçmek, sonra üstün efor, disiplinli çalışma ve asla vazgeçmeyerek sonunda beni memnun edecek bir sonuca varmak. Ama en önemlisi, bu kez, beni tanıyan güzel insanlara bir anı bırakmak için yola çıktım.

Dostlarıma...

Büyük Sahra’nın kum tepesinde sadece rüzgârı dinler ya da Pamirlerin tepesinde bir çocukla konuşurken aynı dinginlik ve merakla yanımda duran, hiç düşünmediğim maceraları benden daha hızlı planlayabilen, Karşıyaka’da büyüdüğüm evin önünde üzerinde top oynadığımız bankta çamurdan pasta yapmamızı hatırlayan, eksi beş derecede motorun üzerinde bu hissettiğimiz şey psikolojik diyebilen, üniversitede Mandela’yı çağıralım deyince gülmeyen, okumaya asla vaktimiz olmayacağını bildiğimiz kitapları alan, saatlerce giymediğimiz ve giyemeyeceğimiz kıyafetlerin değiş tokuşunu konuştuğum, yazdıklarımı ölümüne eleştiren, saatlerce ne hissettiklerini konuşan ve onları trans modunda dinleyip hiç yorum yapmamama ses çıkarmayan, Nuri Bilge Ceylan filmlerini tüm yoruculuğuna rağmen benimle tekrar tekrar izleyen, on yılda bir görüşüp hayat muhasebesini yarım saate sığdırmayı başarabildiğim, otuz yıl sonra hâlâ Sen her şeyi başarırsın diye bana güvenini hatırlatan, denizin ortasında günlerce birbirimize tahammül edebildiğimiz, Türkiye için hep kocaman düşler besleyen, dostluk yıllarla değil, içtenlikle ölçülürü bana öğretmiş olan, beni çocuklarına teyze yapmış, ailemi kaybettikten sonra daldığım bulutta benimle oturmuş, hiçbir şey paylaşmamama rağmen oturmaya devam etmiş tüm dostlarıma yazdım.

Çalışma arkadaşlarıma...

İş ya da hayatla ilgili en zor kararlarımda bana doğru kararı verdirmiş, Afrika, Asya ya da dünyanın her neresinde olursa olsun yaptığımız projelerle dokunduğumuz yaşamların coşkusunu benimle paylaşmış, iki yüz kilometre hızla koşarken yoldaki tüm taşları önümüzden toplamış, En iyiyi biz başaracağız dediğim zaman o en iyiyi bulmuş ve tanımlamış, muhteşemin tanımını sabah akşam benimle sorgulamış, kendi yaptıkları harika şeyleri çok iyi bilip güçlü yanlarının üzerine gitmiş, sonra başardıklarından daha da cesaret almış, korkmadan kendi anlamını hep sorgulamış, bulmadan da hiçbir şey yapmamış, beni de bu çizgide kalmam için sabah akşam ittirmiş, terletmiş, çıldırtmış, bazen karanlıkta kaybolduğumda bana pırıltımı hatırlatmış, sadece benim değil etrafımdaki muhteşem insanların pırıltılarını da ortaya çıkarmış, Silikon Vadisi’nin büyük abilerine kafa tutmam için yanımda durmuş ve en az onlar kadar cüretkâr olmayı öğretmiş, sürekli Vatana borcumuzu nasıl ödeyeceğiz diye sorarak yaptığımız hiçbir şeyle yetinmemiş, aksine büyütmüş, zenginleştirmiş ve hepsini birbirine bağlamış harikulade çalışma paydaşlarıma el sallamak istedim.

Dokunduğum insanlara...

Geriye baktığımda iş başardığım için değil, her birinin yaşantısını bir şekilde değiştirmiş ve fayda sağlamış olduğum için beni olduğum yerden memnun kılan şahane insanlar oldu. Nairobi’deki okulda beni yanına oturtup coğrafya dersi anlatan sekiz yaşındaki ufaklık. Mentorluk verdiğim ve global şirketlerde çok başarılı kariyerlere sahip gençlerimin her biri. Mantıcı dükkânını internete açıp kocasından daha çok para kazanan genç kadın. Avrupa’nın en akıllı enerji altyapısı benim şehrimin oldu deyip yazın Çeşme’de karısıyla kapımda beliren İrlandalı. Hatay depremi sonrası Turkish Philanthropy Funds ile yaptığımız kampanyada ülkesi için bir şey yapma arzusuyla yanıp tutuşan Amerika’da yaşayan Türk yardımseverler. Derhal gidip patronundan zam ve promosyon iste dediğim ve bunu başarmış ekip arkadaşlarım. Bilgisayar kullanmayı öğrendiği için ayağa kalkıp Torunlarla artık eşitim diyen İstanbullu hanımefendi. Cabo, Meksika’daki G-20 zirvesinde KOBİ’lerin teknoloji kullanması konusunda birlikte öneri yazdığım Şili devlet başkanı. Yönetim Kurulunda Kadın Derneği’nde (YKKD) mentorluk verdiğim ve her biri yönetim kurulu başkanı ya da CEO olmuş kadınlar. Suriyeli sevgili dostlarımla birlikte göçmenler için uygulama geliştirirken tanıştığım ve gözlerinde hem umut hem de umutsuzluk taşıyan insanlar. Girişimcilik eğitimi vermek için gittiğim üniversitelerdeki gençler. İşe tekrar dönmeye karar verdim diye elimi tutan üç çocuklu Mısırlı. Her daim birbirine destek olan TÜSİAD Silikon Vadisi ağındaki gönüllülerimiz. Timbisa, Johannesburg’da açtığımız eğitim merkezinde zor duyulan utangaç sesiyle bana yüzlerce insana iş bulduğunu söyleyen kadın. Bilgisayarla eğitim vermeyi öğrettiğimiz milyonlarca öğretmenden birinin Van’da beni okuluna götürünce avazları çıktığı kadar Ayşegül ablaaaa diye bağıran minikler...

Önce bu hedeflerle yola çıktım ama kitabı yazdıktan sonra aslında derinde hep söylediğim Tabii ki yapabilirsiniz, hem de şahane şeyler yapabilirsiniz, hatta hemen yapmalısınız diye sabırsızlıkla çıkan sesimi henüz duymamış kişilere de ulaşmam gerektiğine karar verdim.

Gençlerimize...

Dünyaya adımını yeni atma aşamasında ve damarlarındaki deli kanla nasıl başa çıkacağını pek bilmeyen, bazen başa çıkamayan bu yüzden hayal kırıklığına uğrayan, kendini devamlı başkalarının sözleri ve mimikleriyle törpüleyen, bunun sonucunda sunulan çerçevelerin içine törpüleyen, oturamadıkça şaşıran, oturabildikçe alışan, etrafını hep şaşırtan ama kendini hiç şaşırtamayan, farklı olmak isteyen ama bin tane değil iki tane hobisini bile paylaşacak insan bulamayan, kıpır kıpır ve isyankâr, sakin ve içli ve her halükârda dinlenilmeyen, dinlenilmediği için sonunda hiç kimseye soru sormayan, soru sormadıkça merakını kaybeden, özetle hem sıkılan hem de sıkıntısından nasıl kurtulacağını bilmeyen, harika kapasitelerini en derinde gizleyen gençlerimize gülümsemek istedim.

Arayanlara...

Plazasında oturmuş yaptığı işi aslında bin kişinin daha yapabileceğini bilen, gerçekten yapmak istediği şeyin ne olduğu kendisine sorulmayan ve buna üzülen, yaptığı işte yaşantısını güzelleştiren şeyler bulamayan, hafta sonu kendisine ait olacak sekiz saati altı gün boyunca hesaplayan, özel yaşamını işiyle güzelleştirmeyen, her sabah altıda şahane şeyler yapmak için yatağından fırlamayan, sabahtan akşama dek oturdukları koltuktan Ege’nin kasabalarında arazi ve gelecek düşleri arayan, geleceğe bakıp sadece bilinmezlik gören, bilinmezliği yönetmek isteyip neresinden başlayacağını bilmeyen ve şirketlerde dirsek çürüten ama dönüp baktığında aslında bir şey başardım mı? diye soran ‘arayan’lara seslenmek istedim.

Başkalarına bir şeyler anlatırken tabii ki hâlâ birçok şeyin yanıtını arıyorum. Geri dönüp baktığımda başardığım şeyler uzun bir liste. Oysa en büyük keyfim, koşarak geçirdiğim yıllardan bana kalan tortunun birlikte başardığım insanların bende bıraktığı duygular olması. Tatmin, sevgi, övünç, pişmanlık, kıvanç, paylaşma. Kitabı okuyunca, benim yeni öyküler var etmek için üstün çaba sarf ettiğimi, ama açtığım defterleri öykü sonlanınca çok da hızlı ve kolay kapatabildiğimi ve yeni defterlerin bembeyaz sayfalarını açmaya bayıldığımı göreceksiniz. Bu kitap işte o defterlerden bir tanesi. Tamamladığım bir bölümü kapatıp yeni maceralara koyulmak için mi yazıyorum, yoksa yeni maceram yazı yazmak mı bilmiyorum. Merakım her zamanki gibi beni hiç planlamadığım, navige etmeyi bilmediğim, henüz ekibimin de olmadığı bir yalnızlıkta koca bir denize çıkardı. Heyecandan alev almış şekilde güvertede aşağı yukarı koşuyorum. Ve şu hayatta, o denizin ortasında, o dağın tepesinde, o çölün içinde ileriye bakarak bir başıma yeni şeyler keşfetmek dışında beni mutlu edecek bir şey yok.

Çocukluğumdan beri kitapların çok değerli olduğu, yazılı sözün değer taşıdığı öğretilerek büyüdüm. Bu yüzden bu da benim yazılı sözüm olsun istiyorum. Bu değerleri bana vermiş, her zaman yanımda durmuş ve kendi yolumda yürümemi, koşmamı, zikzak çizmemi, yoldan vazgeçip başka yollara dalmamı izlemiş, bunu da merakla ve hevesle dinlemiş olan babam Göksel İldeniz’e ve bana ablalık yanında yârenlik, koruyucu meleklik, danışmanlık, vicdan muhasebeciliği yapmış ablam Cansel İldeniz’e bu kitapla gülümsüyor ve el sallıyorum. Aramızda olmasalar da, oturdukları yerden hem eleştirir hem de memnun şekilde Her zaman doğruların peşinde misin? diye sorarlardı, eminim. Yaşamın muhteşem maceralarını hem yaratıp hem de izlemeye devam ederken bana eşlik eden ve öykülerimi birlikte deneyimlediğim biricik dostlarıma teşekkür ediyorum. Tek yönlü iletişimin manasızlaştığı bir devirde bu cesur tek yönlü hareketimi mazur görün.

Bir gün sizlerin de bana öykülerinizi anlatmanız dileğiyle...

Çocukluk

Kızılderililer ile kovboylar:

Her müsamereye bir yönetmen lazım

İlkokul beni bir iki yıl idare ettikten sonra sıradan gelmeye başladı. Bir şeyler yapmam lazımdı. Üçüncü sınıf yıl sonu etkinliği için bir gösteri düzenlemeye karar verdim. O sıralar televizyonda Muppet Show vardı, oradan esinlendim. Bütün sınıfı organize edecek ve bir müsamere ortaya koyacaktık. Müsamere normalde sadece ilkokul beşi bitirirken yapılırdı ama ben iki yıl daha bekleyemeyecektim. Öğretmenimizi ikna ettim. Tüm skeçleri, oyunları yazacak, şarkıları ve müzikleri seçecektim, çok heyecanlıydım!

Müsamerede bir açılış konuşması, danslar, şarkılar, Kızılderililer ve kovboyların yer aldığı bir oyun, komik bir iki skeç ve folklor gösterisi olacaktı. Skeçleri yazdım, müzikleri seçtim. Sırada kimin hangi bölümde yer alacağı vardı. Benim için en önemli şeyin herkesin müsamereye katılması ve kendini gösterebilmesi olduğunu hatırlıyorum. Tüm bunlara birkaç kişi dahil olmadı. Bu arkadaşlarımı da oyuna muhakkak dahil etmem gerekiyordu. Özellikle çok içine kapanık bir çocuk vardı. Sonunda onu da razı ettim, Kızılderili olacaktı.

Çalışmalarımız başladı. Araya bayram tatili girince tüm tatili babam ve ablamla birlikte Kızılderili başlıkları yaparak geçirdik. On beş-yirmi çocuk için babamın getirdiği tavuk ve horoz tüylerinden rengârenk başlıklar yaptık. Sonunda büyük gün geldi, tüm aileler oradaydı. İlkokul tiyatrosunun perdesi açıldı. Ve ben, anne ve babamın Burda dergisinden bulup diktiği sarı elbisemle hoş geldiniz konuşması yapmak üzere sahneye çıktım. Her şey çok güzel geçiyordu. Herkes rolünü en iyi şekilde oynamaya çalışıyordu. Aramızda gerçekten çok yetenekli arkadaşlarımız vardı. Müsamere sona erdiğinde hepimiz sahneye çıkıp selam verdik. Alkışlar koptu. Anne-babalar gelip bana, Senin tiyatro yönetmeni olman lazım dediler. O anda kafamda koca bir resim belirdi.

Bu güveni nereden bulmuştum bilmiyorum. Ama bu çok oyunculu, çok programlı müsamere tam bana göreydi! Mevcut yetenekleri ve zamanı doğru kullanmak, herkesten bir şekilde yararlanmak ve onları mutlu etmek, en önemlisi de izleyenlerin beklentilerini karşılamak önemliydi. Ama sanırım benim için en heyecanlı kısım sonuçtu: Renkli, kocaman bir tablo çizebilmek. Ve her yeni bir tablo çizmeye başladığımda dünyayı yerinden oynatabileceğimi düşünüyordum. Yıllar içinde yönetmen olma isteğim hiç azalmadı. Oysa yaşam beni oldukça uzun süredir başka oyunlar yönetmeye sürükledi. Bir teknolojist, global bir yönetici oldum. Yolculuğumda rengârenk tabloları çok yaratıcı ve kalabalık insan gruplarıyla çizmeye devam ettim ve ediyorum.

Batı’dan Doğu’ya yolculuk

Annem, ablam ve benim, doğduğumuz günden itibaren her pazartesi gerçekleştirdiğimiz bir ritüelimiz vardı. Sabahtan annem bizi giydirip süsler, kendisi de en güzel giysilerini giyerdi. Çantasını eline alır, eşarbını boynuna takar ve şehrin karşı yakasında yaşayan anneannem ve teyzemlere ulaşana dek sürecek yolculuğumuza çıkardık. Önce Karşıyaka Çarşısı’na uğrar, burada bankadan para çeker, köşedeki pastaneden kuru pasta alırdık. Daha sonra vapura binip Konak’a geçerdik. Vapurdaki törenimiz gazoz içmekti. Hem ablam hem de ben gazoz sayesinde son derece uslu bir biçimde vapura binmek için beklerdik. Karşıyaka’dan Konak’a geçerken, yani gazoz törenimiz için toplam yirmi dakikamız vardı. Hemen oturacak yer bulunur, vapurdaki görevli yakalanır, sonra da gazozlar yavaş yavaş içilirdi. Konak’a inince öncelikle ya Yeni Karamürsel’e gider ya da altındaki Paşabahçe’ye uğrardık. Bu binada avukat olan amcamız çalışırdı, bazen ona da uğrar, selam ederdik. Ardından Elhamra Sokağı’ndan Kemeraltı’na geçerdik. O sırada annem elini bırakmayalım, kaybolmayalım diye sıkı sıkı tembih ederdi. Gittiğimiz yerler hep aynıydı. İlk durağımız Galeri Nur olurdu. En prestijli mağazaydı burası. Annem yeni sezon ürünlerine bakar, günün modasını anlamaya çalışırdı. Galeri Nur’un sahibi Mehmet Bey’i tanırdı. Müsaitse Mehmet Bey’e hal hatır sorardı. Sonrasında yoldaki tostçuda harika bir mola verirdik. Biz ablamla illa da bastırma tost yiyip ayran içerdik. Oradan ayakkabıcı Şık’a uğrardık. Sonra da Zaptçıoğlu Kundura’ya bakardık. Renkler hep standarttı: ya bordo ya siyah ya kahverengi, bazen de lacivert.

Her yıl ikimize bir yazlık bir de kışlık birer çift ayakkabı alınır, bu özellikle bayramın hemen öncesine denk getirilirdi. O zamanlar rugan ayakkabı takıntımız vardı. Rugan ayakkabının kenarı bertilince üzülürdük. Ben ablamın küçülen eskilerini de giyerdim, bu yüzden fazladan bir çift ayakkabım daha olurdu. Annemin gardırobunda Vakko’dan çanta ve eşarplar, Titiz’den bluzlar vardı, bunları biz doğmadan önce dairede çalışırken almıştı. Ablamla evde hep bunları giyer, bir an önce büyüyelim, bu eşarpları takalım, bluzları giyelim diye heyecanlanırdık. Kemeraltı Çarşısı’nda sonraki durağımız Salepçioğlu Hanı olurdu. Bu han biz küçükken yenilendi, o zamanlar şimdiki AVM’lere benzer modern bir görüntüsü vardı. Burada ilk defa yürüyen merdivene bindim. Yürüyen merdiven benim için pek ilgi çekici bir yenilikti. Öyle bir heyecanla koşup kendimi merdivene atmışım ki adımımı nereye attığıma hiç bakmadım. O sırada birden pırıltılı güzel ayakkabılarımın bağcığı takıldı sandım. Ve panik olup düştüm. Aceleciliğime zaten kızan annemden büyük bir papara yedim. Hâlâ yürüyen merdivene binerken kenarı sıkıca tutar, yere dikkatle bakarım.

Salepçioğlu’ndan sonra öğle saati gelirdi. Kemeraltı’nın ünlü dönercisinin yolunu tutardık. İskender kebap yenecek, karınlar doyurulacaktı. İkinci katta pencerenin önündeki her zamanki yerimize oturup sessizce yemeğimizi yerdik. Daha sonra Mezarlıkbaşı’na doğru şekercilerin, kuyumcuların, oyuncakçıların olduğu çarşıyı geçer, bu arada hediye olarak muhakkak ya peynir, zeytin ya da bir miktar meyve ve sebze alırdık. Bazen de kahve çektirirdik.

Çarşıda ilerledikçe buradaki keşmekeş, gürültü, koku ve insan seli beni ürkütürdü. Karşıyaka Çarşısı’nın sakinliği ve insanlarıyla kıyaslama yapardım hep. Elimiz kolumuz dolu, iyi giyimli bir kadın ve iki çocuk sanki geçit törenindeymiş gibi çarşıyı bitirip anacaddeye çıkardık. Oradan Varyant’a çıkan dolmuşa biner, Varyant’ın tepesine ulaştığımızda dolmuştan inerdik. Teyzelerimden biri büyük caminin arkasında otururdu, önce ona uğrardık. Sonra anneannem, küçük teyzelerimden biri, onun ailesi ve kötürüm dayımın birlikte yaşadığı dededen kalma eve varırdık. Günün geri kalanında ev bir geçit alanı gibi olurdu. Tüm teyzelerim, onların kızları, erkek kuzenlerimin eşleri teker teker anneanneme uğrarlardı. Bazen en küçük teyzemin oturduğu bahçeli güzel eve giderdik. Teyzemin pişisi çok ünlüydü ve yaz günlerinin vazgeçilmeziydi. Pişileri yedikten sonra bütün çocuklar bahçedeki dut ağacının altındaki divana yatardık. Tüm öğleden sonra ailenin kadınlarının yaptığı dedikoduları dinlerdik. En küçük teyzemi çok severdim. Hep neşeliydi ve kocaman bir gülümsemesi vardı. Annem küçük teyzeme tıpkı bize davrandığı gibi davranır, onu korur kollardı.

O dut ağacının altındaki divanda karnım doymuş ve koşturmaktan yorulmuş bir halde, başım teyzemin kucağında yarı uyuklayarak büyüklerin sohbetini dinlerken hissettiğim şeyin huzur olduğunu söyleyebilirim. Bu sohbetlerde bazen fantastik öyküler anlatılır, bazen büyük bir zorlukla karşılaşmış uzak aile fertlerinin durumları paylaşılır, bazen de aile içindeki onaylanmayan durumlar konuşulurdu. Annem ve teyzemler asla ama asla tartışmazlardı. Aralarında çok belirgin bir hiyerarşi vardı. En büyük teyzem karakteri itibariyle sessiz kalır, ikinci büyük teyzem düşüncelerini paylaşmaktan çekinmez, küçük teyzelerim olanları aktarır, son noktayı annem koyardı. Annem, ailenin bilgesi rolündeydi. En karmaşık durumlarda bizim evde toplanılır, oturup konuşulur ve annemin yorumu beklenirdi. Annem insanlar hakkında doğru tespitler yapar, olayları derhal okuyup ne olup bittiğini çözümler, sonrasında da önerilerde bulunurdu.

Dut ağacının altındakine benzer aile cemiyetindeki konuşmalar bana hiçbir zaman ait olmayacağım ama uzaktan izlemeye doyamadığım bir film gibi gelirdi. Kadınların saatler boyunca insanları ve duyguları tartışabileceğini gördüm. Erkekler genelde durumlar üzerine konuşur, insanlar ve duygular kısmına girmeyi sevmezler.

Bu sohbetler ardından akşama anneannemin evine geri dönerdik, çünkü babam gelir, sofra kurulur, yemek yenirdi. Babam ve küçük dayım muhabbet etmeyi severlerdi. Politik görüşleri yüzde yüz birbirine zıttı ama ikisi de zeki adamlardı. Babam okullu, dayım alaylıydı, devamlı konuşur ve tartışırlardı. Dayım nevi şahsına münhasır bir adamdı. On bir yaşında geçirdiği çocuk felcinden dolayı yürüyemiyordu. Gençken sakat olmayı kabullenmeyip Reisicumhur Cemal Gürsel’e İzmir’i ziyareti sırasında ulaşarak tedavi olmak istediğini söylemiş. Cumhurbaşkanı onu tedavi ettirmek üzere İstanbul’daki Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne yollamış; cumhurbaşkanı himayesi altında olduğu için istediği kadar kalabileceği söylenmiş ama vücudu ne yazık ki hiçbir tedaviye yanıt vermemiş. Dayım, hastanede bir yıla yakın süre kaldıktan sonra sıkılıp İzmir’e dönmüş ve birini vurmuş ama hapse girmemiş; neden ve nasıl serbest kaldığını bilemiyoruz. Tabii bu olay sonrası namı artmış. Hem kahvecilik hem de taksi durağı işletmeciliği yapmaya başlamış. Yanında her zaman tabanca taşırdı, etrafında da hep bir iki adamı vardı. Bu yüzden korkulan ve saygı duyulan birisiydi. Dayımın yaşantısı, Karşıyaka’da bizim gibi o dönemin orta sınıfına mensup beyaz yakalı ailelerin yaşantısına hiç benzemiyordu.

Dayımla garip bir ilişkimiz vardı, beni hep yanına çağırır, sorguya çekerdi. Bilmiş bir çocuk olduğum için benimle uzun uzun tartışmayı severdi. Korktuğumu belli etmemeye çalışırdım. O zamanlar dayım bana gerçek hayattan biri gibi değil, bir çizgi film kahramanı gibi gelirdi. İlkokul üçüncü sınıftayken henüz kırklı yaşlarında olan küçük teyzelerimden biri kalp ameliyatı sırasında vefat etti. Teyzemin ölümünden dört gün sonra dayım kalp krizi geçirip aramızdan ayrıldı. O kayıplar sonrası aile fertlerimizin uzun yaşamayacağına kanaat getirdim. Sonraki yıllarda annem beni bu düşünceden vazgeçirmeye çalıştı, Biz rutubetli evlerde büyüdük, hiçbirimiz ne dişçiye gittik ne doktora dedi. Ama tabii ki ben haklı çıktım. Annemin ailesini ne yazık ki on-on beş yıl içinde tek tek kaybettim.

Cemo

Annem Girit’ten 1913 yılında göçmüş bir ailenin sekiz çocuğundan biriydi. Dedem anneannemle evlendiğinde elli yaşındaymış, anneannem ise on üç yaşında. Rumlar Eşrefpaşa’yı mübadelede terk edince bizim aile Girit göçmenlerinin yerleştirildiği Kako Yokuşu üzerinde bir eve yerleşmiş. Dedem Varyant Yokuşu’nun tepesindeki kahveyi işletirmiş. Sekiz çocukları olmuş, ikisi erkek, altısı kız. En büyük dayım gençken ölmüş; küçük dayım ise çocuk felci geçirip sakat kalmış.

Anneannem dedem öldükten sonra sekiz çocukla ortada kalınca iki ve üç numaralı kızlarını hali vakti yerinde olan kardeşlerine evlatlık vermiş. Yaşamın tüm zorluklarına karşı inatla dik durmuş ve yıllar içinde inatçı ve huysuz bir kadına dönüşmüş.

Mübadelede sekiz çocukla ortada mı kaldın? cümlesi bizim ailedeki kadınların birbirlerine aslında zorlukların üstesinden gelebileceklerini, bu yüzden hiçbir şeyi abartmamaları gerektiğini hatırlatma cümlesiydi. Bu cümleyi büyük teyzelerimden duyardım; yıllar sonra ablamla Karşıyaka’daki evde oturmuş kahve içerken bir olaya dertlenince ablam bana bu cümleyi hatırlattı. Çok yüklü olan bu cümle tarihimizin gerçeğini taşıdığı için oldukça anlamlıdır.

Böyle acıklı ama güçlü bir öyküden annem Cemalifer çıkmış. Takma adı Cemo. Gerçekten de Kurtuluş Savaşı’ndaki kahraman kadın asker Cemo’yu andıran bir karakteri vardı. Tüm çocuklar içinde liseyi bitirebilmiş tek çocuktu. İmkânsızlık nedeniyle on yedi yaşında lise sonda okuldan alınmış, yaşı büyütülerek devlet dairesinde işe başlatılmış, okulu dışarıdan bitirip PTT’de müdür yardımcılığına kadar yükselmişti. Cemo, eve gelir getiren tek kişi olduğundan uzun yıllar annesine ve kardeşlerine bakmıştı. Bu nedenle ailede ayrıcalıklıydı; teyzelerim anneme bizim babamız derlerdi. Otuz sekiz yaşına kadar devlet memurluğu yapmış, ablam doğunca o dönemki doğuma bağlı malulen emeklilik hakkından yararlanıp emekli olmuş.

Annem PTT’de müdürlük yaptığı için disiplinli, düzenli ve otoriter biriydi. Etrafındakilere bir şey empoze etmeyi, istemeyi ve yaptırmayı çok iyi bilirdi. Dairedeyken diye cümleler kurardı, o zaman bilirdim ki PTT müdiresi Cemalifer Hanım konuşurdu. Çevresindekiler annemin söylediklerini derhal yerine getirirdi.

Babam, anneme çok kızdığı zaman söylediği en kötü söz, Siz kırtikozlar! olurdu. Sanırım bunun birkaç anlamı vardı. Ya Giritli olarak deli dolu ve astığı astık kestiği kestik sert mizacımızdan bahsediyordu, ya tabancalı Girit göçmenlerinin kendi yasalarını kendilerinin koymasından şikâyet ediyordu ya da büyük olasılıkla çok zor bir kadın olan anneanneme gönderme yapıyordu.

Annemin her şeyi nasıl bu kadar kolay sezdiğini ve güçlü tavsiyeler verebildiğini merak ederdim. Akıllı bir kadın olmasından mı, ailesine yıllarca babalık yaparak kazandığı yaşam tecrübesinden mi, yoksa modern bir yaşam tarzına sahip olmasından mı emin değilim. Bizim evdeki entelektüel tartışmaları babamla yapardım; annem çoğunlukla sessiz kalırdı. Sadece arada sırada Ayşegül ne dediğini biliyor, çocuğu dinleyin derdi. Bana teyzelerime yaptığı gibi hiç akıl vermez ya da yargılamazdı. Tam tersi söylediklerimi savunur ve desteklerdi. Oysa hatasız ve uslu bir çocuk olduğumu hiç sanmıyorum.

Bize elbette doğruları ve yanlışları kendince anlatırdı; çok başarılı olmamız ve hayatımızı kazanmamız gerektiğini, aile ne demek, iyi insan olmak ne demek, bunlarla ilgili fikirlerini çok net hatırlıyorum. Ama genelde bana karışmadı. Hem annemin hem de babamın küçüklüğümden beri bana sık sık sen bilirsin demesi; yorumlarımı ve seçimlerimi hiç yargılamamaları bana çok büyük bir güven beslediklerini gösteriyor sanırım. Bunu ancak şimdi anlayabiliyorum.

Benim için annemi kızdırmak ve otoritesini sorgulamak bir oyundu. Genelde dinlenilmeye alışık olan annemin otuz yedi yaşındayken uslu ve akıllı bir kızı, yani ablam, olmuş; iki sene sonra da deli dolu bir kızı, yani ben doğmuşum. Sanırım annemi bu yüzden şaşırtıyordum. Şımarık değildim ama hem iddialı hem de sorgulayan bir yapım vardı. Annem bunu kendi ailesinde görmemişti.

Annem yapmak istediklerimin hepsini destekleyerek bana