Vergi

Bu kitabın her türlü yayım hakkı bahsi geçen yazarlara aittir. 5846 Fikir ve Sanat Eserleri Yasası ile 2936 sayılı Yasa hükümleri gereğince, bu kitap kısmen veya tamamen, her ne surette olursa olsun yazarların yazılı izni olmadan çoğaltılamaz, genel ağ ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz. Ancak atıf yapmak kaydıyla kitaptan alıntılanabilir.

Giriş Eski çağlardan günümüze kadar var olan tüm devletler, hâkimiyet kurdukları bölgelerde hayatını idame ettiren insan toplulukları ile ister yazılı olsun ister yazısız olsun karşılıklı birtakım yükümlülükleri içeren sözleşmeler yapmışlardır. Bu sözleşmelerde en belirgin olan unsur, devlet açısından vatandaşın güvenliğini garanti altına almak iken, vatandaş açısından ise devletin sağladığı emniyet karşılığında devlete vermek durumunda olduğu çeşitli mali yükümlülüklerdir. Her devlette farklı miktar ve isimlendirmelere konu olsa da bu mali yükümlülükler, aslında vatandaşın güvenliğini sağlayan devlet erkine karşı ödemekle yükümlü olduğu bir çeşit vergiydi. Vatandaş tabi olduğu devlete vermiş olduğu vergi karşılığında hukuki bir statü elde etmekte ve temel haklarını özgür bir şekilde yaşama olanağına kavuşmaktadır. Devlet ve vatandaş arasında güvenlik ve vergi eksenli inşa edilen düzen, bütün devletlerde olduğu gibi Osmanlı Devleti'nde de geçerli bir durumdu. Osmanlı, sağlamış olduğu hizmetler karşılığında devletin ihtiyaçları doğrultusunda vatandaşların inanç yapılarına ve mali durumlarına göre şer'i ve örfi olmak üzere bazı vergi yükümlülükleri getirmiştir. Bu çerçevede alınan vergilerden biri de cizye vergisiydi. Aşağıda detayları ile izah etmeye çalıştığımız cizye vergisi, şer'i vergi çerçevesinde gayrimüslim vatandaşlardan alınmış ve bu vergi için tahrirler yapılmıştır. Cizye vergisinin toplanması için tutulan kayıtlar gayrimüslimlerin iktisadi hayatı hakkında önemli bilgiler

Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan qanunvericilik sistemində vergi qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyət tədbirləri Vergi Məcəlləsi, İnzibati Xətalar Məcəlləsi və Cinayyət Məcəlləsi ilə müəyyən edilir. Vergi Məcəlləsinə görə vergi qanunvericiliyinin pozulmasına görə məsuliyyətə cəlb etmənin 3 illik müdəti nəzərdə tutulmuşdur. Vergi hüquq pozuntusu anından 3 il keçmişdirsə, şəxs həmin pozuntunu törətməyə görə məsulıyyətə cəlb edilə bilməz və vergi öhdəlikləri yarana bilməz Məsulıyyətə cəlb etmə müddətləri İnzibati Xətalar Məcəlləsi və Cinayyət Məcəlləsində də göstərilmişdir. Vergi qanunvericiliyinin pozulması ilə bağlı inzibati xətalara görə inzibati tənbeh xətanın törədildiyi gündən ən geci 1 il keçənədək verilə bilər. Cinayyət məsuliyyətinə isə cəlb etmə müddətləri 2 və ya 7 ildir.Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq vergi ödəyiciləri, vergi agentləri və onların nümayəndələri habelə vergi orqanlarının vəzifəli şəxsləri vergi qanunvericiliyinin pozulmasına görə Vergi Məcəlləsi, İnzibati Xətalar Məcəlləsi, Cinayyət Məcəlləsi ilə və Azərbaycan Respublikasının digər qanunları ilə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyırlar.
İnzibati Xətalar Məcəlləsinə uyğun olaraq inzibati məsuliyyətə fiziki şəxslər, vəzifəli şəxslər və hüquqi şəxslər cəlb olunurlar (dövlət və qeyri dövlət təşkilatlarında, idarə və müəssisələrində təşkilati-sərəncamverici və ya inzibati - təsərrüfat vəzifələrində daimi və ya müvəqqəti işləyən şəxslər, habelə hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olaraq belə səlahiyyətləri yerinə yetirən fiziki şəxslər vəzifəli şəxs hesab olunur) Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüququn normalarına və prinsiplərinə əsaslanır.
İnzibati tənbeh məsuliyyət tədbiridir və inzibati xəta törədən şəxsi qanunlara əməl edilməsi ruhunda tərbiyələndirmək, habelə həm inzibati xəta törətmiş şəxs, həm də başqa şəxslər tərəfindən yeni inzibati xəta törədilməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır.
Cinayət Məcəlləsinin 213-cü maddəsi ilə məsuliyyət nəzərdə tutlan vergi cinayətinin obyekti ölkənin büdcə sistemidir. Vergidən yayınma büdcə mədaxilinin azaldılmasına gətirib çıxarır. Cinayətin ictimai təhlükəsi hər kəsin qanunla müəyyən edilmiş vergiləri ödəməkdən ibarət olan Konstitusiya borcunun qəsdən yerinə yetirilməməsindən ibarətdir. Cinayət Məcəlləsinin 19 və 20.1-ci maddələrinə əsasən vergi cinayətinə on altı yaşı tamam olmuş, anlaqlı şəxslər cəlb olunurlar.

From the last decades of XVIth Century, there have been some important developments such as budget deficit, debasement based on budget deficit, price inflation, long lasting wars and war technology in Ottoman Emprie. Ottomans had to collect more part of tax revenue in cash because of recruit more bigger army in center, contuniusly train and to fund of this army in cash in long lasting wars. They have taken a fiscalist approach to solve this problems. On the one hand they have look for the way to increase their incomes on the other hand to reduce costs. The change that has became apparent by starting of widespread of iltizam and malikane practise has continued almost to the Tanzimat era. And this also brought about administrative, financial, military and social changes. In this study, it has been studied the effect of change and transformation mentioned to the Konya city in the base of Ayan. In this context in financial field, it has been found out the malikane practise has succeed or not in Konya scale, the place of Konya muqâtaas in whole system, the persons whose managed of these muqâtaas in genereal and the identity of managers in local. In the field of administration, it has been examined the place of Karaman administrator in whole system, who was the Konya ayan and the responsiblity of these ayan they have taken. For a better understanding of this matter discussion has been concretized on Arapağazade es-Seyyid Süleyman Ağa as a Ayan of Konya. As a result, it has been said that central government has not lost its control in financial, administrative and military sense in Konya.

Vergileme tarihini biz ikiye ayırıyoruz. Birincisi “resmi vergileme tarihi” ; ikincisi ise “gayri-resmi vergileme tarihi.” Her egemen devlet kendi anlı ve şanlı tarihini muhteşem zaferler olarak kutlar ve anıtlarla süsler; resmi ideolojinin emrindeki tarihçi, edebiyatçı, şairlerle vs. tarihe miras bırakılacak kaynaklar oluşturur. Vergi devletlerinin resmi tarihi de böyle oluşmuştur ve vergiye kutsiyet ve/veya mukaddes bir değer atfedilerek vergiye uyum ve itaat tesis edilmeye çalışılmıştır.

Oysa resmi tarihin dışında bir de gerçek tarih vardır ki, biz onu ancak halkın yüreğindeki acılar, sızılar ve çekilen cefalar ile anlayabiliriz. Mutlakiyet rejimlerine karşı verilen özgürlük mücadelelerine bakınız… Tarih boyunca dünyanın dört bir yanında vergilere karşı itaatsizlik, başkaldırı ve isyan hareketlerini dikkatle inceleyiniz.. Halk türkülerine bakınız, ağıtlara bakınız, satirik şiirlere bakınız, hikâyelere bakınız… Hiciv yazarlarının taşlamalarına, nüktelerine bakınız… Hiciv çizerlerinin resimlerine ve karikatürlerine bakınız… Gülmece-güldürmece fıkralara ve muhtelif mizah çalışmalarına bakınız… İşte “gerçek tarih” orasıdır… Vergilemenin gerçek tarihini de orada aramak lazımdır. Yoksa iktidarı elinde bulunduran yöneticilerin devlet memurlarına ya da sözde aydın ve ilim insanlarına siparişle yazdırdığı kitaplarda gerçek tarihin izlerini bulmak mümkün değildir.  Yeri geldiğinde yöneticiler hep “aziz millet” diyerek halkı selamlarlar... O halde, sözüm ona aziz milletin geçmişte söylediklerine, yazdıklarına, çizdiklerine, başvurmadan tarihte yaşanmış olayları tam olarak anlayabilmemiz çok zordur.

Gerçek vergileme tarihi yazılmış olan değil,  halkların ya da milletlerin yaşanmış tarihidir. İnsanlık tarihi boyunca hiçbir unvanı, makamı, mevkisi olmayan ve sadece halktan birisi olan insanların, köylülerin, garibanların, fakir-fukaranın, âşıkların, ozanların türkülerinde, ağıtlarında, deyişlerinde yer bulan vergi zulmü ve vergi sömürüsü gerçek vergileme tarihidir. Resmi devletin vergileme tarihinde devlete ve vergilere “övgüler”; buna karşın halkın gerçekte yaşamış olduğu vergileme tarihinde “yergiler” ve hatta bazı hiciv sanatında oluğu gibi “sövgüler” vardır.

Hiciv ve mizah birbirlerini tamamlayan iki büyük sanattır. Hicviye tamamen değil, ama bir yönüyle gerçek olayları alaya almak, eleştirmek, taşlamalar göndermek, sataşmak, aşağılamak, rezil etmek vs. için yapılır. Eğer bu “acı”nın içine biraz “tatlı” karıştırırsanız onun tadı bir başka olur!.. Düşünsenize bir hicviye ve mizah bir arada!...  Alay etmek, eleştirmek, taşlamak, küçük düşürmek, hatta hakaret ve sövmek gülmece ve güldürmecenin içinde! Eğlenmek ve eğlendirmek amacıyla yapılan mizah ile hayatta yaşanan gerçekleri (acılar, kahırlar, zulümler, haksızlıklar, adaletsizlikler vs.) konu alan hicviye bir arada buluştuğunda onun tadına hiç, ama hiç doyum olmaz!.. 

Bu çalışmamızda hiciv ya da satir sanatını en iyi icra etmiş olan büyük yazarların, şairlerin, resim sanatçılarının, illüstrasyon ustalarının, çizerlerin vs. eserlerinden vergilere yönelik bazı yergiler (ve hatta sövgüler) takdim edeceğiz. Voltaire gibi vergi konusunu alaycı bir dille işleyen bir büyük filozofun yergilerinden; Şair Eşref ve Ziya Paşa’nın ince manalı ve zarif bir üslupla kaleme aldığı taşlama ve nüktelerinden; Neyzen Tevfik’in  “vergi hırsızlığı”nı ağır sözlerle eleştiren sövgülerinden örnekler sunmaya çalışacağız.

Ayrıca dünyada resim sanatının en büyük ustalarının kaleminden vergi eziyeti altında çağlar boyunca ezilen Sisifos’ların halini göstermeye çalışacağız. Ve yeri geldiğinde ciddiyeti bir tarafa bırakıp mizaha başvuracağız ve vergiler üzerine karikatürlerden bazı örnekler sunacağız.

Mitoloji, sanat, edebiyat yazarlarının hiciv eserleri ve mizahçıların gülmece-güldürmece yazıları ve karikatürleri ile bugün Vergi Edebiyatı ve Vergi Mizahı olarak adlandırılabilecek olan araştırma alanları ortaya çıkmıştır. Önemle belirtelim ki, sanat, edebiyat ve müzikte vergiler konusu bugüne değin çok az sayıda çalışma içerisinde incelenmiştir. Resim sanatında, edebiyatın muhtelif dallarında ve hatta müzikte vergiler konusunu detaylı olarak inceleyen kitapların ve doktora tezlerinin yazılmasının çok önemli olduğunu düşünüyorum. Temenni ederim ki, ülkemizde Vergiler ve Yergiler üzerine önümüzdeki yıllarda üzerinde emekler verilmiş en azından bir ya da birkaç doktora tezi yazılsın. Sanat ve edebiyatta vergiler konusunda fevkalade geniş bir kaynak vardır; mesele meşakkatli bir yükün altına girip âşıkların, ozanların türkülerinde, ağıtlarında, deyişlerinde; yazar ve şairlerin öykü, hikâye ve şiir kitaplarında; hiciv sanatçılarının taşlama ve nükteli yazı ve şiirlerinde; karikatüristlerin mizah dergilerinde yayınlanmış eşsiz çizgilerinde vergilerin izlerini sürebilmektir.

Doğruyu söylemek gerekirse ben vergi devletinin mevzuat çöplüğünde (pozitif vergi hukuku vs.) yıllarca emek verip bir doktora tezi ya da bir ders kitabı yazmak yerine mizah ile vergileme konusunu ele alan bir doktora tezi yazılmasının; ya da edebiyat ve vergileme konusunu irdeleyen bir araştırma yapılmasının çok daha yararlı olacağını düşünüyorum. Özellikle, genç meslektaşlarımızın vergi mevzuatı içinde boğulmak yerine başta vergi felsefesi, vergi sosyolojisi, vergi tarihi ve tabii ki vergi teorisi üzerine çalışmalar yapmalarının çok daha isabetli olacağını düşünüyorum. Kurallar ve kurumlar perspektifini temel alan çalışmaları ve özellikle normatif vergi hukuku üzerine araştırmaları fazlasıyla önemsiyorum.

II. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte, köylü iş gücünün büyük bir kısmı silah altına alınmıştır. Ülkede hububat kıtlığıyla başlayan iaşe sıkıntısı karne ile ekmek dağıtımına kadar gitmiştir. Milli Korunma Kanunu ile ekonomi denetim altına alınmaya çalışılmışsa da fiyatların yükselişi ve karaborsa ortamının oluşması bir türlü önlenememiştir. Devlet bir taraftan zirai seferberlik ilan ederek üretimi artırmaya çalışırken diğer taraftan da köylünün ürettiği hububata kendi belirlediği fiyatlar üzerinden el koymuştur. Hükümetin politikası özellikle orta ve küçük köylünün üzerinde var olan yükü çok daha ağırlaştırmıştır. 1943 yılına gelindiğinde ise nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan köylü, Toprak Mahsulleri Vergisi'ni ödemek durumunda bırakılmıştır; ancak uygulamaya konulan bu verginin köylü üzerindeki etkisi sadece savaş yılları ile sınırlı kalmayacaktır.

Tarih boyunca devlet ile tebaa ya da yöneten ile yönetilen arasında karşılıklı yükümlülükleri ihtiva eden sözleşmeler vardı. Devlet ile vatandaş arasındaki karşılıklı görev ve sorumluluklar dün olduğu gibi bugün de devam etmektedir. Modern dönemde olduğu gibi klasik dönemde de devlet, üstlendiği sorumluluklar karşılığında vatandaş için birtakım yükümlülükler getirmiştir. Osmanlı Devleti'nde de iktidar vatandaşın güvenliğini ve huzurunu temin etme, adaleti sağlama karşılığında vatandaştan sahip olduğu iktisadi gücü oranında vergi almaktaydı. Vatandaş, sözleşmenin bir tarafı olarak devlet tarafından belirlenen mali yükümlükleri yerine getirmekte ve bu sayede güven içerisinde hayatını idame etmekteydi. Devlet ile vatandaş arasında yapılan bu sözleşme gereği vatandaş da bir statüye kavuşmakta ve pek çok hak elde etmekteydi. Kişi olarak elde ettiği bu hakları devletin sağladığı imkanlar dahilinde serbest bir şekilde kullanmaktaydı.

Küreselleşme süreci ile artan ve ağırlaşan rekabet ortamında, ülkelerin pazar paylarını koruyup arttırabilmeleri ve sahip oldukları üretim kapasitelerini etkin bir şekilde kullanabilmeleri için yenilikçi fikirlere duyulan ihtiyaç daha da artmıştır. Bu kapsamda, fikir sahipleri ile gerekli teknolojiyi bir araya getirip üniversitesanayi işbirliği kuran teknoparkların önemi daha da artmıştır. Teknoparklar teknolojik gelişmeler için gerekli altyapıyı oluşturmaları ve yenilikçi fikirlerin odak noktası olma özellikleri ile ülkelerin kalkınma süreçlerinde önemli bir rol üstlenmektedir. Çalışmada teknoparklarda süregelen ve yeni yapılan çalışmalar için getirilen vergi istisnalarına değinilecektir.

Tüm hakları mahfuzdur. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı 5846 Sayılı Yasa'nın hükümlerine göre, kitabı yayınlayan yayınevinin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, özetlenemez, yayınlanamaz, depolanamaz.

Bu çalışmada 1995 yılından bu yana vergi müfettişi (2011 yılı öncesi adıyla vergi denetmeni) kadro sayısında görülen artışın vergi tahsilatına, kayıtdışılığın azaltılmasına ve vergilemede adalete olan etkileri ele alınmıştır. Buna göre, gerek vergi yükü gerekse genel bütçe gelirleri açısından bütçe vergi gelirlerinde artış görülmekle birlikte, bu artışın müfettiş sayısındaki değişimle bir ilişkisinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Kayıtdışılıkla mücadelede, artan denetimler sonucu kısmi başarı yakalandığı ve en azından kayıtdışı istihdam oranının azaldığı görülmektedir. Vergilemede adalet ise dolaylı vergiler lehine ve ücretliler aleyhine bozulmuştur. Sonuç olarak, denetim elemanı sayısındaki artış, ekonomik krizlerin ve çıkarılan vergi aflarının da etkisiyle, arzu edilen sonuçları ortaya koyamamıştır.

Vergiler, kamu maliyesi içerisinde önemli bir başlığı teşkil oluştururlar. Vergilerin bu önemi hem kamu hizmetlerinin finansmanı, hem de mali dengelerin tesis edilebilmesinden gelir. Bu anlamda etkin olmayan bir vergi sistemi, ekonomik ve mali politikaların sürdürülebilmesinde engel oluşturacaktır. Bu doğrultuda çalışma ile Türkiye'deki vergi uygulamalarının etkin olup olmadığını tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Konu hem vergi gelirlerinin etkin kullanımı, hem de vergi toplama faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini içermektedir. Elde edilen sonuçlar Türkiye'de son dönemde hayata geçirilen mali reformların kamu kaynaklarının toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda etkin bir şekilde kullanımında yararlı olduğu yönündedir. Ancak vergilerin toplanması noktasında aynı etkinlikten bahsetmek güç olup, mükellefin vergiye gönüllü uyumunu arttıracak politikalara daha fazla ağırlık verilmesi gerekmektedir.

ÖZET:
Devletler temel fonksiyonlarından olan toplum düzeninin sağlanması ve ekonomi ile insan kaynaklarının korunma ve geliştirilmesi için mali kaynaklara ihtiyaç duymaktadırlar. Vergiler, çağdaş devletlerin başlıca gelir kaynağını oluşturmaktadır. Vatandaşlar tarafından direkt ödenen vergiler kamu gelirlerinin önemli bir bileşenidir. Vatandaşların vergi ödeme isteği toplumlardaki vergi kültürünün gelişimi ile bağlantılıdır. Benzer şekilde, toplumda vergi kültürünün oluşması bireylerin kişisel vergi ahlakının gelişimine bağlıdır. Vergi etiği yüksek ülkelerin vatandaşları kamu harcamalarına daha istekli olarak katılmaktadırlar. Bu çalışmada bireysel vergi ahlakının gelişmesinde önemli olan faktörlerden eğitimin etkisi üzerinde durulacaktır. Aynı zamanda, eğitim alanında yapılabilecek çeşitli düzenlemelerle toplumların vergi kültürü farkındalığının ve bireylerin vergi ahlakının nasıl arttırılabileceği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Vergi, Vergi kültürü, Vergi etiği, Vergi Ahlakı, Eğitim

THE ROLE OF EDUCATION FACTOR IN THE DEVELOPMENT OF TAX CULTURE AND MORAL

ABSTACT
States need funds to fulfill their functions such as maintenance of order in society and the conservation and development of economic and human resources. Taxes has emerged as the dominant source of revenue in contemporary states. Taxes paid by citizens are an important component of public revenue generation. Willingness of citizens to pay taxes is correlated with the development of tax culture in societies. Similarly, the formation of tax culture in the society is linked to the development of individuals' own tax morality. Citizens of countries with highly developed tax ethics participate public spending more willingly. In this study, we examine effective factors in the formation of individuals' tax morality and most importantly their education background.  Simultaneously, we discuss possible improvements in the field of education in order to raise social awareness of tax culture and individuals' tax morality.

Keywords: Tax, Tax culture, Tax ethics, Tax morality, Education

Karın sermayeye eklenmesi neticesinde verilen bedelsiz hisse senetlerinin kar payı olarak değerlendirilip-değerlendirilmemesi konusu geçmişten beri tartışılagelmiştir. 1 No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin 5.6.2.4.3.no’lu bölümünde, bu yolla yapılan bedelsiz hisse senedi devrinin kar dağıtımı ile aynı sonuçları doğurduğu, bedelsiz hisse senedini alan şirketler için elde edilen hisse senetlerinin kar payı olarak değerlendirilmesi gerektiği şeklinde düzenleme getirilmiştir. 1 No'lu tebliğin ilgili bölümün iptal için yargıya taşınması neticesinde Danıştay yürütmeyi durdurma kararı vermiş ve tebliğin ilgili bölümü uygulaması durdurulmuştur. Son olarak ise bu sefer üst mercii olarak Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu yürütmeyi durdurma kararını iptal etmiştir. Tebliğ yürürlüğe tekrar girmiş bulunmaktadır. Tebliğin hukuki geçerliği ayrı bir tartışma konusu olmakla birlikte uygulamanın bu şekilde yürütülecek olması şirketlerin lehine olurken bazılarının ise alehine sonuç doğuracaktır. Bedelsiz hisse senedi alan şirketlerden kar payı istisnasından (KVK md. 5/1-a) yararlananlar hem iştiraklerin maliyetini yüksek belirlemek hem de rasyolarını ve karlılığını istisna gelir ile arttırma imkanına sahip olmaktadır. Bu durum yüksek kar dağıtım politikası izleyen şirketler için ayrıca hareket esnekliği sağlayacaktır. İstisnadan yararlanamayan şirketler ise nakit olarak elde etmedikleri kar paylarını gelir kaydedecek bu tutarlar üzerinden Kurumlar Vergisi ödeyeceklerdir.

Bu çalışmada vergi hukukunda hem idari hem de yargısal uyuşmazlıklarda vekalet müessesesinin uygulama alanı değerlendirilmiştir. Bu kapsamda mali müşavir meslek mensuplarının mükellefleri yargısal çözüm yolunda temsil yetkisi ve avukat gibi hareket edip edemeyecekleri incelenmiştir.

Öz
Yüzyl akn bir geçmii olan otomobil sanayi üretim miktar, yaratt katma deer ve ihracat deeri bakmndan ülkelerin ekonomik büyüme ve kalknmasnda öncü sektörlerden biridir. Tüketicilerin otomobil talebi, otomobil üzerine uygulanan Özel Tüketim Vergi (ÖTV) politikasna bal olarak sürekli deikenlik göstermektedir. Çalmann amac, ÖTV oranlarnda yaanan deiimin Türkiye'de fabrikas bulunan Fiat, Ford, Toyota, Renault, Honda ve Hyundai marka araçlara yönelik talep üzerindeki etkisini panel ebütünleme yöntemi ile analiz etmektir. Çalmada, Ocak 2014-ubat 2017 dönemine ait aylk zaman serileri kullanlm olup, binek otomobil talebinin ÖTV oran, tat kredisi faiz oran ve benzin fiyatlarndaki arttan negatif yönde etkilendii tespit edilmitir.

Abstract
The automobile industry is one of the leading industries for economic growth and development of countries in terms of value added and export

Xülasə Məqalə Azərbaycanda vergi yükünün səmərəliliyinin Laffer metodologiyası vasitəsilə tədqiq olunmasına həsr edilmişdir. Bu məqsədlə Azərbaycanın 1995-2017-ci illəri əhatə edən dövr üzrə vergi yükü və ÜDM göstəricilərindən istifadə edilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, dövlət büdcəsinin vergi gəlirlərinin maksimum olması üçün ÜDM-in optimal vergi yükü 12,8% olmalıdır. Beləliklə, müşahidə olunan dövr üzrə hesablanmış optimal vergi dərəcəsi bu dövr üçün faktiki vergi yükünün orta göstəricisi (13%) ilə uyğunluq təşkil etmişdir. Lakin səmərəliliyin daha da yüksəldilməsi üçün vergi dərəcələrinin az miqdarda aşağı salınması məqsədəmüvafiq hesab edilə bilər. Açar sözlər: Laffer əyrisi, vergi yükünün səmərəliliyi, büdcə gəlirləri, optimal vergi yükü, vergi siyasəti, vergitutma bazası Abstract The article is devoted to researching the efficiency of the tax burden in Azerbaijan through Laffer methodology. For this purpose, tax burden and GDP indices for the period covered by 1995-2017 were used in Azerbaijan. It was determined that the optimal tax burden of GDP should be 12.8% in order to maximize tax revenues of the state budget. So, we found that, calculated the optimal tax burden of GDP was in compliance with the average level of actual tax burden (13%) for the observed period. However, it may be deemed appropriate to decrease the tax rates to increase efficiency.

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XII, Sayı: 22 (2010/2), s. 211-223. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XII, Sayı: 22 (2010/2) İSLÂM'IN İLK YILLARINDA HORASAN'DA VERGİ SİSTEMİ  Abdülaziz DÛRÎ  Halil İbrahim HANÇABAY  -1-Başta Wellhausen olmak üzere müsteşrikler, Horasan'daki vergi sistemini incelemişlerdir. Welhausen, Horasan'da sadece cizye veya haraç diye isimlendirilen tek bir çeşit verginin olduğu ve bunun, her bölgede sabit vergileri ( ‫א‬ ‫אوى‬ ‫)א‬ belirleyen barış antlaşmalarının neticesinde kişi başına alındığı sonucuna ulaşmıştır. Welhausen'a göre bu uygulamalar Nasr b. Seyyâr'a kadar böyle devam etmiştir. Fakat Nasr, bu iki vergiyi birbirinden ayırmış ve müslümanlardan cizyeyi kaldırarak topraklar üzerindeki haracı da umumî bir şekilde herkese yüklemiştir. 1 Dennet'e gelinceye kadar, Wellhausen'ın çalışması diğer araştırmacılar için esas kabul ediliyordu. Dennet ise Horasan'ın tamamının bir antlaşmaya bağlı olarak her bölge halkının belirli bir vergi ( ‫אو‬ ‫إ‬ ‫ودة‬ ‫ة‬ ) ödediği ve halkın arazilerinin haraç arazisi olmadığı sonucuna varmıştı. Ancak, şahıslar açısından bakıldığında, Sasânîler dönemindeki vergi sistemi bir değişikliğe uğramamıştı. Bu vergi sistemine göre her şahıs, arazi vergisi, ticaret vergisi  Makale ilk defa Nizâmu'd-darâib fî Horasân fi sadri'l-İslâm (Mecelletü'l-mecme'i'l-ilmî el-Irâkî, c. 11, Bağdat 1964, s. 75-87.) ismiyle yayınlanmıştır. Daha sonra aynı isimle Evrâkun fî't-târih ve'l-hadâra evrâkun fi't-târihi'l-iktisâdî ve'l-ictimâî (Merkezu'd-dirâsâti'l-vahdeti'l-arabiyye, Beyrut 2009, s. 45-57.) adlı eserde müellifin bazı makaleleriyle birlikte yeniden neşredilmiştir. Tercümemizde makalenin son neşrini esas aldık. Konunun daha iyi anlaşılması için bazı kavramların Arapça asıllarını parantez içerisinde vermeyi uygun gördük. Makalenin anlaşılması hususundaki tenkit ve tekliflerinden dolayı hocam Yrd. Doç. Dr. Saim Yılmaz ve arkadaşım Muhammed Okumuş'a müteşekkirim. Sonunda herhangi bir kayıt taşımayan dipnotlar müellife, "çev." kısaltması ile verilenler ise mütercime aittir.  1 Julius Wellhausen, Târihu'd-devleti'l-Arabiyye min zuhûri'l-İslâm ilâ nihâyeti'd-Devleti'l-Ümeviyye (Almanca'dan trc. Muhammed Abdu'l-Hâdî Ebû Rayde), Lecnetü't-te'lîf ve'tterceme ve'n-neşr, Kahire 1958, s. 284, 453-457.

Bu çalışmada Türkiye de kayıt dışı istihdamın vergi geliri ve ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini ampirik olarak analiz edebilmek için çoklu yapısal kırılmalı zaman serisi analizi yöntemlerinden faydalanılmıştır. Bu çerçevede ilk olarak serilerin durağanlığı Kapetanios (2005) çoklu yapısal kırılmalı birim kök testi ile incelenmiş ve serilerin hepsinin birinci farkları alındığında durağan hale gelen seriler oldukları belirlenmiştir. Sonra seriler arasındaki eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Maki (2012) çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme testiyle analiz edilmiştir. Bu analizde; modellerde yer verilen seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin var olduğu tespit edilmiştir. Maki (2012) testi tarafından eşbütünleşme vektöründe belirlenen yapısal kırılma tarihleri, tarafımızdan oluşturulan kukla değişkenler yardımıyla uzun ve kısa dönem analizlerine dâhil edilmiştir. Çalışmada uzun ve kısa dönem analizleri FMOLS, DOLS ve CCR yöntemleriyle gerçekleştirilmiştir. Uzun dönem analizinde; kayıt dışı istihdamdaki artışların vergi gelirlerini azalttığı, ekonomik büyümenin ise vergi gelirlerini artırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca kayıt dışı istihdamdaki artışların ekonomik büyümeyi azalttığı, kayıtlı istihdamın ise ekonomik büyümeyi artırdığı görülmüştür. Kısa dönem analizinde ise; kayıt dışı istihdamın vergi gelirlerini yine azalttığı, bu etkinin uzun dönemdekinden daha büyük olduğu, ekonomik büyümenin vergi gelirlerini artırdığı, ancak bu etkinin uzun dönemdekinden düşük olduğu belirlenmiştir. Modellerin hata düzeltme mekanizmaları çalışmaktadır. Yani yapılan analizler güvenilirdir.

ÖZET: Özel Tüketim Vergisi Kanunu 12.06.2002 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanununla özel tüketim vergisine konu olan ürün gurupları dört farklı listede sınıflandırılmıştır. ÖTV'nin dört sayılı listesinde lüks tüketim kapsamına alınan ürün gurupları yer almaktadır. Lüks tüketimin vergilendirilmesindeki en önemli amaç ekonomideki dengeyi sağlamaktır. Devlet, uyguladığı politikalar aracılıyla harcamaları, tasarrufları ve gelir dağılımını dengede tutma çabasındadır. Bunu yaparken adaletli bir vergi sisteminin oluşturulması devletin görevleri arasında yer almıştır. Mali politikalarda özel tüketim vergileri önemli bir yere sahiptir ve düşük gelirli ile yüksek gelirli arasındaki gelir dağılımının giderek açılmasının engellemesi bir yana, vergi adaletinin sağlanmasında etkin görev almaktadır. Bu çalışmada; lüks tüketim kapsamına alınan ürün guruplardaki vergilemenin gelir dağılımı ve vergi adaleti üzerinde yarattığı etkiler tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: ÖTV, Gelir Dağılımı, Vergi Adaleti, Lüks Tüketim 2. GİRİŞ ÖTV'de (IV) sayılı liste kapsamına alınarak vergilemeye tabi tutulan ürün gurupları genellikle düşük gelirlilerin bütçesini etkileyen ve düşük gelirliler tarafından pek tercih edilmeyen ürünler olarak nitelendirilmektedir. Yüksek gelirliler açısından ise durum farklılık göstermektedir. Yüksek gelirlilerin kazançlarının fazla olması tüketim harcamalarında belirleyici etkiye sahiptir ve bütçelerinin yeterliliği lüks tüketime yönelmelerine olanak sağlamaktadır. Bu durum düşük gelirli kesim üzerinde hoşnutsuzluk yaratmakla kalmayıp, düşük gelirli ile yüksek gelirli arasında toplumsal ayrışmalara neden olabilmektedir. Toplumsal hoşnutsuzlukların ve ayrışmanın önlenebilmesi adına devlet tüketim tercihini lüks tüketim ürünlerinden yana kullanan tüketicilere vergisel bir bedel yüklemektedir. Bir başka değişle lüks tüketim ürünlerinin ediniminin bir bedeli olacaktır ve tercihini lüks tüketimden yana kullanan kişiler bu bedeli göze alacaklardır. Yüksek gelirlilerin lüks tüketim ürünlerine olan ilgileri ve talepleri düşük gelirlilere oranla çok daha fazladır. Zira vergileme kapsamına alınan ürünler düşük gelirlilerce yüksek maliyetli ve zorunluluk arz etmeyen ihtiyaçlar olarak tanımlanmaktadır. Vergi sistemlerinde kabul gören bir yaklaşım, dolaysız vergilerin adil gelir dağılımını sağladığı, dolaylı vergilerin de gelir dağılımı üzerinde olumsuz etkilere neden olduğudur. Dolaysız vergilerin bireylerin kazançları sonucu elde ettikleri gelirler veya edindikleri mal varlıkları üzerinden tahsil edilmesi gelir dağılımı üzerinde olumlu etkiler yaratmaktadır. Dolaylı vergilerde ise durum tam tersidir. Harcamalar üzerinden alınması ve yüksek gelirli olsun düşük gelirli olsun tüm tüketicilere aynı oranda yansıtılması gelir dağılımını bozucu bir etki yaratmaktadır. Dolaylı vergiler arasında farklılık gösteren özel tüketim vergileridir.