ÖZET Osmanlı döneminde sosyal yaşantı ve mimaride ayrı bir öneme sahip olan çeşmeler, İstanbul'da tarihi dokuyu oluşturan organik sokakların tamamlayıcısı olarak kent kimliğine önemli bir katkıda bulunurlar. Köşe başlarında, sokak...
moreÖZET Osmanlı döneminde sosyal yaşantı ve mimaride ayrı bir öneme sahip olan çeşmeler, İstanbul'da tarihi dokuyu oluşturan organik sokakların tamamlayıcısı olarak kent kimliğine önemli bir katkıda bulunurlar. Köşe başlarında, sokak aralarında, küçük meydanlarda ya da anıtsal bir yapının duvarında yer alan çeşmeler, halkın su gereksinimini karşılamanın yanı sıra buluşma, toplanma ve sohbet etme gibi eylemlerin gerçekleştiği merkezlerdir. Tarihi belgelerden geçmişte sayılarının çok fazla olduğu bilinen İstanbul çeşmelerinin büyük bir kısmı, imar faaliyetlerine bağlı olarak ortadan kaldırılmıştır. Geri kalanlar ise hızlı kentleşme sonucunda işlevlerini kaybetmiştir. Çoğunun yanlış onarımlarla özgün görünümleri değişmiş, bazılarının ayna taşları kırılmış, özgün muslukları kaybolmuş ve yalakları önlerinden geçen yol kotunun yükselmesiyle yol içine gömülmüştür. Günümüzde çeşmelerin hava kirliliği, biyolojik tahribat, uygun olmayan kullanımlar vb. birçok sorunu da bulunmaktadır. İstanbul'da çeşmelerin koruma ve onarımına yönelik uygulamalar yapılmakta fakat kent bütününde bakıldığında bu çalışmaların yeterli olmadığı görülmektedir. Geçmişte halkın içme ve kullanma suyunun sağlandığı yapılar olarak yerleşimin önemli bir parçası olan çeşmeler, günümüzde hızlı bir yok oluş tehdidi altındadırlar. Bu bildiri ile tarihi dokunun temel mimari elemanlarından biri olan ve günümüzde sayıları gittikçe azalan tarihi çeşmelerin, koruma sorunlarını saptamak ve çözüm önerilerini belirlemek amaçlanmaktadır. ABSTRACT Functioning as extremely important elements of the social life and architecture of the Ottoman period, the water fountains also contributes significantly to the urban identity as complementary components of the organic streets which forms the historical texture of Istanbul. Whether occupying a space on a crossroad, midway along a street, or attached to the wall of a monumental structure, the fountains not only provided a source of water for the local residents, they also functioned as focal points for such social activities as gathering, meeting, and conversation. It is known from historical documents that the numbers of Istanbul fountains were great, but a large majority of them have been razed due to ensuing construction. Those that have remained have lost their functionality due to the rapid urbanization of the city. Most of them have been stripped of their unique appearances by inappropriate repair processes, ornamental slabs of some of them broken, their unique spouts removed and bowls have been partially buried due to the lifting of road elevation levels. Today these fountains have other problems such as air pollution, biological damage, and improper utilizations. Certain practices are being carried out to conserve and repair the historical fountains in Istanbul, but these efforts are inadequate considering the whole city. This paper aims to determine the conservation problems of the rapidly disappearing historical fountains which have been one of the basic architectural elements of the historical texture, and also suggest solutions for these problems.