Musa Hızır Kıssası

Abstract. The given study uses an analytical-descriptive method to analyze the story of the Prophet Musa and Al-Khidr. There are questions and irresolutions about this story that do not correspond to the high position of Prophet Musa (Alayhis Salaam) and the innocence of the prophets. In this article, we have examined them and gave answers to the questions and irresolutions. In order to achieve this goal, the most comprehensive theories of thinkers and elucidators of both believs have been studied, and different answers on the above topic have been derived from the books of commentaries of the believs. The results of the study show that none of the controversial behaviors of the divine prophets contradicted the subject of their innocence. Verses that do not correspond to the point of innocence are either simple conventional sentences that do not indicate the occurrence of sin, or in fact, the main appeal is not to the prophets, but to the believers in general. What contradicts the infallible status of the prophets is that they disobeyed the divine commands and rulings. The bases and origins of differences in tastes and trimness of individuals that arise in the course of everyday events, differing in the style of activities of objects, have no relation with the issue of innocence.

Bilindiği gibi yakın geçmişte Kur’an kıssalarının dili ve tarihsel değeri gibi konularla ilgili birçok şey yazılıp çizildi. Ne var ki konuyla ilgili literatür bu satırların yazarını pek tatmin etmedi. Çünkü hemen tamamı geleneksel bakış açısının ürünü olan bu çalışmalardaki temel düşünceler, Allah’ın kıssa aktarımında çok titiz bir tarihçi gibi davrandığı ve arkaik zamanlara dair anlattığı her şeyin tarihî gerçeklikle aynı mahiyette olduğu gibi bir ön kabule dayandırılmıştı. Hâlbuki kıssalar her şeyden önce insan içindi ve gerçekte insanı Allah’ın hoşnut olduğu bir insana dönüştürmek gibi çok esaslı bir maksada matuf idi. Daha açıkçası, kıssalar iman ve güzel ahlakla donanmış insanların teşekkülüne katkı sağlayan bir araç mesabesinde olup çok büyük bir kısmı ilâhî hitaba bizzat muhatap olan toplumun kültür dünyasına aitti.

Kur’an’daki kıssalar insanoğlunun her çağda karşılaştığı olaylar ve olgularla ilgili çarpıcı anekdotlar içerir. Geçmiş peygamberler ve toplumlarla ilgili kıssalar ilk bakışta mazinin derinliklerine dair anlatımlar gibi görünse de aslında hep “şimdi”ye dairdir.

Nüzûl döneminde kıssaların işaret ettiği “şimdi”, Hz. Peygamber ve siretine karşılık gelir. Kur’an’da kıssaların aktarım tarzı nüzul vasatındaki aktüel duruma o denli uygundur ki herhangi bir kıssanın nazil olduğu dönem tespit edildiğinde, ilgili kıssadan hareketle o günkü durum hakkında fikir sahibi olunabilir. Bu bakımdan, Kur’an kıssalarının sadece düz anlam içeriklerini değil, katmanlı anlamlarıyla bize hissettirmek istediklerini de kavrayabilmek için nüzul dönemindeki durum bağlamını iyi bilmek gerekir.

Öte yandan, kıssalar nihai amaca hizmet eden birer araç mesabesindedir. Kur’an’da nihai amaç, tevhid inancını benimsemiş ahlaklı insanlardan müteşekkil bir erdemli toplum ve sosyal hayat düzeni kurmak diye ifade edilebilir. Kur’an’da çerçevesi çizilen tarih perspektifinde, yalın tarihî bilgi aktarmak ehemmiyet arz eden bir mesele değildir. Kıssalardaki gerçeklik modern bilim paradigmasındaki nesnellik, yalınlık, tarafsızlık ve kronolojiye uygunluk gibi özelliklerden çok farklı bir mahiyete sahiptir. Başka bir ifadeyle, Kur’an kıssaları gerçektir; ancak bu gerçeklik her şeyden çok dinî ve ahlâkî değer alanıyla ilgilidir. Kıssaların aktarımındaki temel amacı vurgulayan “bi’l-hak” lafzı da tam olarak bunu ifade etmektedir.

Kitapta:

Kur’an’da Kıssa (Kasas) ve Benzer Kelimlerin Anlam Alanları,

Arap Dili ve Edebiyatında Kıssa ile Ilişkili Diğer Terimler,

Kıssaların Kaynağı Meselesi,

Kıssalar ve Tarihî Gerçeklik Meselesi

Kıssalarda Amaç Meselesi

gibi konuları ve içeriklerini bulacaksınız.

“Kur’an ve Kur’an kıssaları, sadece bir zamana bakmazlar.
Zamanlarüstü ve evrenseldirler. Ayrıca geçmişten ve târihî
olaylardan ziyade geleceği anlatırlar ve müminler
için bir gelecek inşa ederler. İşte bu büyük hakikatin
üç büyük delili: Ashab-ı Kehf, Hızır ve Musa ve Zül-Karneyn Kıssaları…
Bu sureyi tefsir eden Carl Gustav Jung’un tabiri ile arketiptirler. Yani
her zaman ve her yerde numuneleri olan kanunlardır. Büyük dirilişin sonsuz bir bilinç ile
olacağını haber veriyorlar.”

“Kemalât, Sonsuz Bilinç, Ebedîlik, Yeniden Diriliş, Ashâb-ı Kehf, Âdem, Mûsa, Mehdi, Deccal, Hızır, Zü’l-Karneyn, Ye’cüc-Me’cüc, yasa ve devlet gibi onlarca kavramın gerçeği ve görünen gerçeklikleri bu surede gözler önüne serilmiştir...”

Bu metin ileride yeniden düzenlenip, İslam inançları hakkında kapsamlı bir çalışmanın bir parçası olacak şekilde matbu yayımlanma arzusu gözetilerek kaynakçasız yayımlanmıştır. Çalışmanın sonunda kısa bir zaman önce bu sayfada yayımlanan, ancak sonradan üzerinde esasa ilişkin olmayan birkaç düzeltme yapılan İngilizce geniş bir özet yer almaktadır. © ALL RİGHTS RESERVED 2022 This text may not be copied and reproduced except for private use. Bu metin özel kullanım dışında kopyalanıp çoğaltılamaz.

Tefsîr kitaplarında Hz. Musa ve Hızır (as) kıssasının müphem yönlerini
açıklamaya dönük rivâyet ve haberler çoktur. (Ancak) bunların çoğu kesin
bilgi ifade etmeyip isrâiliyyâttan ve geçmiştekilerin kaynağı meçhul, isnadı zayıf haberlerden menkûldür. Bunlar Kur’ân’ın amacı ile bir ilgisi
bulunmayan, -bir kısmı nakli câiz olup Şeriat’ın nassları ile çelişmese dezorlama yorumlar ile anlamsız ve asılsız rivâyetlerdir. Bu sebeple araştırma(mız), (öncelikle) isrâiliyyâtın anlamı ile bu tür bilgileri
rivâyet etmenin hükmünü açıklamak; sonra da yedi başlık halinde, el
verdiğince ve gücüm yettiğince, her söylediğimin sahih ve doğruya en yakın olmasına gayret ederek, tefsîr kitaplarında Musa-Hızır kıssası ile ilgili isrâiliyyât rivâyetlerini tespit edip derlemek, çürütmek ve bu rivâyetleri nakletmenin hükmünü açıklamak amacını taşımaktadır.
Bunun için Allah’tan başarı ve akl-ı selim niyaz ederim. Doğruyu en iyi bilen Allah’tır… Efendimiz Hz. Muhammed’e, ailesine ve ashâbına salât ve selam olsun.
Anahtar Kelimeler: Musa, Hızır, Kıssa, İsrailiyyât, Tefsir.
In books of interpretation, There are lost of tales and newsexplaining the
enigmatic story of Moses and Alkhedhr, peace beupon them. Almost all of these sayings are not certain and most ofthem are reported from Israeli tales and news of ancient peoplefrom unknown sources that may be considered as outsiders as theyhave no relation to the Qua'nic aim. Moreover, they have uselessaffectation. Some of these tales can be narrated as they don'toppose the texts of Shari'a. Therefore, the study aims to show the meaning of Israelitales and the validity of their narration. Also, it aims to investigatethese tales reported in the books
of interpretation in terms of the story of Moses and al-Khedhr. It also aims to collect these talesand reply to them in seven chapters trying to do my best to say the right. Finally, I ask Allah success. He knows best. At last, peace and blessings from Allah upon our prophet Muhammad, his household and companions.
Keywords: Moses, al-Khedhr, Story, Israeli tales, Tafsir.

Hızır bizim inancımızın, algımızın ötesinde zâhiri  insan bâtını  “Sır” olandır. Öyle ise Hızır, her daim huzurda olandır.  Allah’ın insana yüklemiş olduğu emaneti/nefesi/canı/ruhu setreden, gizleyen, engelleyen Nefs perdesini aralayan, Beden Mağarasının önünde duran Kıtmiri aradan çıkartıp,  bedenimize hapsolmuş 7 Uyuru uyandırandır Hızır.
Hakikat İlmi/İlmi Ledün kavramını ilk defa duyan sahabede, bu ilme karşı bir merak uyanmış ve Cenab-ı Peygamber Efendimiz’e bunu öğrenmek üzere müracaat etmişlerdir. Velayet ilmi diye de tabir edebileceğimiz bu yolun hayli meşakkatli olduğunu, sabır gerektiren aşılması güç engellerle süslendiğini ve uzun bir süreç olduğunu Kehf Suresi’nden öğrenmiştik. Ne var ki sahabeden istidatlı olanlar, talepleri üzerine Peygamber Efendimiz’in tedrisatından geçmiş canlarını uyandırmış ve can uyandırmaya başlamışlardır. Ve Suffa mektebinde başlayan bu tedrisat ilk meyvelerini vermiş, sonunda velayet ilminin anahtarları Hz. Ali Efendimize teslim edilmiştir. Böylece başlamıştır “Huzurda olanların” serüveni, Turûk-u Âli’nin devri/seyirâtı...

ÖZET Kehf Sûresi'nde yer alan bir grup âyette Hz. Mûsâ ile ledünnî ilim sahibi bilge kulun yaptığı bir seyahat ve bu seyahat esnasında gerçekleşen bazı sıra dışı olaylar anlatılmaktadır. Bu kıssada anlatılan olayları sıra dışı kılan asıl yön, fiillerini Allah'tan gelen emirler doğrul-tusunda yaptığı bildirilen bilge kulun eylemlerinin açık kötü yönler taşımasıdır. Bugüne ka-dar birçok müfessir konuyla ilgili âyetleri tahlil etmiş, kimisi kötü fiillerin işlenmesini ge-rektirecek meşru sebeplerin mevcudiyeti faraziyesi üzerinden, kimisi bu kulun varlık kate-gorisinin farklılığı üzerinden ve kimisi de bu kulun tâbi olduğu şeriat farkı üzerinden kıssa-daki anlatıya makul bir açıklama yapmaya çabalamıştır. Ancak Allah'ın kendini Kur'ân'da vasıflandırdığı nitelikleri ve sünnetullah açısından bu kapsamda ifade olunan düşüncelerde tutarlı ve bütünlüklü bir izaha ulaşılamamıştır. Bu çalışma ise Mûsâ-Hızır kıssası etrafında tefsirlerde işlenen içeriği eleştiriye tâbi tutacak, Allah'ın ilkeli bir varlık oluşu açısından bu izahların geçerli bir açıklama sunamadığını dile getirecek ve nihayet Allah'ın ilkeleri ve sünnetullah sınırlarında kalarak bu kıssada anlatılan olaylar üzerine makul ve meşru bir de-ğerlendirme denemesi sunacaktır. Anahtar Kelimeler: Mûsâ; Hızır; ledünnî ilim; sünnetullah; Allah'ın ilkeleri ABSTRACT A journey made by Prophet Moses and the wise bondsman who owns innate science and some extraordinary incidents occurred during this journey are told in a group of verses by the surah al-Kahf. The major thing that make this journey extraordinary is that the wise bondsman's actions who is informed he is acting under the commands of Allah are in clearly in bad courses. Until today, so many exegetes have analyzed the verses related to the issue, some of them has tried to make a reasonable explanation over the narration of the story through the presumption on existence of legitimate reasons necessitating bad acts to be committed, some of them has tried this through the difference of this bondsman's categoric existence and also some of them has tried this through shariah difference which the bonds-man is belongs to. However, a coherent and complete explanation could not be achieved in qualifications Allah attributes to itself in Qur'an and thoughts expressed in Sunnatullah under this context. This study will bring criticism over the content processed in exegeses about the Moses-Khidr story, will speak out these descriptions could not represent a valid explanation from the point of that Allah is a being who has principles and finally will present a coherent and legitimate interpretation tryout over these incidents told in the story remaining in limits Allah's principles and Sunnatullah.