Jodendom

Voor de archeologisch geïnteresseerde bijbellezer is dit nu al een interessant jaar. In februari werd via de Israëlische krant Jerusalem Post het nieuws bekend gemaakt dat bij Ashdod resten zijn bloot gelegd van een versterkte nederzetting. Volgens de Israëlische Oudheidkundige Dienst bewijzen de opgravingen dat het gebied werd bewoond ten tijde van de profeet Jona, in de achtste eeuw voor Christus. Nog geen twee weken later werd gemeld dat men in het noorden van Ethiopië de goudmijn van de koningin van Scheba gevonden heeft. Begin mei is er opnieuw een archeoloog met spectaculaire resultaten. Yosef Garfinkel beweert dat de opgraving bij Khirbet Qeiyafa, iets ten zuidoosten van Jeruzalem, aanwijzingen geeft voor bestaan van het rijk van koning David. Deze locatie wordt door de plaatselijke bevolking Khirbet Daoud genoemd, ruïne van David. Hij vindt er resten van een fort uit de tijd van koning David waar kennelijk geen varkensvlees is gegeten en bovendien geen afbeeldingen van mensen of dieren te vinden zijn. Het is alsof in die tijd de normen en waarden van het latere Jodendom al in ere werden gehouden. Is er een mooier bewijs denkbaar tussen de wereld van de Bijbel en die van de wetenschap? Toch staat lang niet iedereen te juichen over deze vondsten. Wat is er aan de hand in de archeologie? Schatgravers Zowel binnen kerk als moskee is er vooral behoefte aan informatie die direkt licht laat schijnen op de betekenis van Bijbel of koran. Nog mooier is als zo te bewijzen is dat de verhalen hun wortels hebben in de historische werkelijkheid. De hedendaagse archeologie is ook voortgekomen uit het verlangen dichter bij de verhalen uit oude boeken te komen. Heinrich Schliemann vond Troje omdat hij gedreven was door de verhalen van Homerus. Inmiddels wordt niet alleen de methodologie van de archeologie steeds verder verbeterd, ook de blikrichting is veranderd. We willen weten hoe mensen leefden in vroegere tijden. Wie gericht op zoek gaat naar spectaculaire vondsten op basis van schriftelijke bronnen wordt eerder gezien als schatgraver dan als archeoloog. Bewijsmateriaal Is er dan iets mis met gericht zoeken naar plaatsen die we kennen uit de Bijbel? Daar hebben we toch het meest belang bij? Dat laatste is juist. Maar het is ook een valkuil. Het is te vergelijken met een rechercheonderzoek dat vooral bewijzen zoekt tegen de verdachte waar men al zeker van denkt te weten dat hij de dader is. Onvermijdelijk leidt dat op zijn minst tot een tunnelvisie en in het ergste geval tot regelrechte vervalsing van bewijsmateriaal. De resultaten van het onderzoek in Ethiopië en bij Ashdod zijn daar voorbeelden van. De enthousiaste onderzoekster Louise Schofield vindt een goudmijn, maar kan nog niets zeggen over de datering of over welke bevolkingsgroep er gebruik van gemaakt heeft. Het is alleen het Bijbelverhaal dat haar doet hopen dat dit de goudmijn van de koningin van Scheba is. Andersom laat deze vondst haar weer het Bijbelverhaal 'bewijzen'. Het is een cirkelredenering op basis van een tunnelvisie. Bijna nog meer twijfels zijn er bij het onderzoek in Ashdod. Hoort Jona wel in de achtste eeuw? Het boek Jona wordt onder meer op grond van taalgebruik doorgaans zo'n vier eeuwen later dan de gevonden nederzetting gedateerd. Op basis van 'Joodse en Islamitische tradities' denkt men dat Jona hier begraven zou zijn. Maar het gaat hier om 'bronnen' van nog weer vele eeuwen later!

Eerder verschenen in Friesch Dagblad 2012