Bilişsel Dilbilim

The purpose of this research is to discuss the conceptualization theory and approaches on the basis of linguistic data which were obtained from children at the age of 10 and 13. From this point of view, in the study, first, the concepts were handled in terms of cognitive linguistics and cognitive psychology and then, classical, prototype-based, theory-based and atomistic approaches were discussed. In the study which is qualitative, data were collected from the participants in order to determine the prototypes, features and lexical varieties of the concepts. The research group, from whom data were collected, was composed of 4th and 7th grade students of five elementary schools in four different cities in Turkey. In the data collection stage, three open ended-short answered survey forms related to the five representatively chosen concepts were used and a database of 28.183 words as formed with the collected data. In the analysis of the data, content analysis and  descriptive analysis were used. The findings of the research demonstrated that typicality and family resemblance relation plays a significant role in conceptualization; however examples, attitude, collocation and scripting based associations come to the forefront while expressing the features of the concepts and using the concepts linguistically. This case indicates that the participant children have a conceptualization structure patterned with associations. With the obtained data, it can be regarded that there are prototypical effects; maybe some
definitions need to be added; moreover, all kinds of personal and cultural knowledge is added to the concepts. This implies that all descriptive knowledge types are united with concepts. Accordingly, all these knowledge are considered as collateral, but it is hard to say that they are the constituents of the concept.

Öz: Bu araştırmanın amacı, kavramlaştırma kuram ve yaklaşımlarını, 10 ve 13 yaşlarındaki çocuklardan elde edilen dilsel veri zemininde tartışmaktır. Buradan hareketle önce bilişsel dilbilim ve bilişsel psikoloji açısından kavramlar ele alınmış; ardından klasik, öntip temelli, kuram temelli ve atomistik yaklaşımlar tanıtılmıştır. Nitel araştırma yaklaşımlarına dayanan çalışmada, seçilen kavramların öntiplerini, özelliklerini ve sözcüksel görünümlerini belirlemek üzere katılımcılardan veri toplanmıştır. Veri sağlanan araştırma grubunu, dört farklı ilde bulunan beş ilköğretim okulunun dördüncü ve yedinci sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Veri toplama aşamasında temsili seçilen beş kavrama ilişkin açık uçlu-kısa yanıtlı üç tarama formu kullanılmış ve toplanan verilerle 28.183 sözcüklük bir veritabanı oluşturulmuştur. Verilerin çözümlenmesinde ise içerik çözümlemesi ve betimsel çözümleme kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, kavramlaştırmada tipikliğin ve aile benzerliği ilişkilerinin önemli bir rol oynadığını; ancak kavramlara özgü özelliklerin ifade edilmesinde ve kavramların dilsel kullanımı sırasında örneklerin, tutumun, eşdizimliliğe ve sahneleştirmeye dayalı ilişkilendirmelerin öne çıktığını göstermektedir. Bu durum, katılımcı çocukların ilişkilendirmelerle örüntülenen bir kavramlaştırma yapısının olduğuna işaret etmektedir. Elde edilen sonuçlarla öntipsel etkilerin olduğu;
belki bazı tanımların da olması gerektiği, ayrıca özel durumlar ve kültürel
bilginin her türünün de kavramlara eklemlendiği varsayılabilir. Betimleyici
tüm bilgi türleri kavramlarla birleştirilmektedir. Dolayısıyla tüm bu bilgilerin
kavramın tamamlayıcısı olduğu düşünülebilir; çünkü bunların kavramın
oluşturucuları/bileşenleri olduğunu söylemek olanaklı görünmemektedir.

Bu çalışmada kuralavarım yaklaşımını tanıtmak ve örnek uygulama ile uygulanabilirliğini test etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırmada iç içe karma yöntem deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu İstanbul'da bir ortaokuldaki 7. sınıf öğrencileridir (n=48). Araştırma kapsamında 7. sınıf Türkçe dersi öğretim programına göre (2006) araştırmacılar tarafından hazırlanan 'Kipler Konusuna İlişkin Akademik Başarı Testi' deney ve kontrol gruplarına ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Testin KR-20 güvenirliği .85 olarak hesaplanmıştır. Çalışmanın nicel verilerine baktığımızda deney grubu ile kontrol grubu arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p=,549; p>,05). Bu sonucu daha iyi anlayabilmek için gözlem, günlük ve görüşme yoluyla toplanan nitel bulgulara bakıldığında deney grubunda öğrencilerin hedeflenen dil bilgisi kurallarını %83,3 oranında ifade edebildikleri, kontrol grubunda ise bu oranın %30,7'de kaldığı görülmüştür. Bu farkın sebebi kuralavarım yaklaşımında yönlendirici soruların yer alması ve öğretmenin öğrenciyi bir tanım üretmeye teşvik etmesi olarak gösterilebilir. Abstract. This study aimed to introduce inductive approach and test its applicability by using a sample application. Embedded mixed method design was used for this purpose. An 'Academic achievement test related to the topic of the modes' that was prepared by the researchers according to the 7th grade Turkish Curriculum (2006), was applied as a pre-test and post-test. The test had a KR-20 reliability of .85. When we looked at the quantitative data of the study, no significant difference was found between the experimental group and the control group (p =,549; p>,05). When we look at the qualitative findings gathered through observation, memoirs and interviewing in order to understand this result better, it is seen that in the experimental group, the students can express the target grammar rules by 83.3% and in the control group this rate is 30.7%. The reason of this difference can be indicated as the inclusion of leading questions and the teacher encourages the student to produce a definition in inductive approach.