Özet: Sümerlerin bilgelik - su tanrısı Enki ve yardımcıları olan Yedi Bilgelerin gerçekleştirdiği inisiyasyon törenleri Mezopotamya sanatına özellikle Yeni Assur ve Yeni Babil Dönemlerinde damgasını vurmuştur. Enki Kültü, devletin en üst...
moreÖzet:
Sümerlerin bilgelik - su tanrısı Enki ve yardımcıları olan Yedi Bilgelerin gerçekleştirdiği inisiyasyon törenleri Mezopotamya sanatına özellikle Yeni Assur ve Yeni Babil Dönemlerinde damgasını vurmuştur. Enki Kültü, devletin en üst kademesinin temsil edildiği saraylarda ziyaretçileri ve elçileri kapıda bekleyen doğaüstü varlıkların koruyucu heykelleriyle karşılayıp, taht odasına gidene dek, iki taraflı koridorlarda tüm görkemini gözler önüne sermiş ve en güzel örneklerini kralın arkasında bulunan duvarlardaki kabartmalarda göstermiştir. Kraliyet ailesinin kişisel eşyaları ve yaşam alanlarını süsleyen motifler, bilgelerin hayat ağacı etrafında gerçekleştirdikleri - zaman zaman kralların da katıldığı - ritüellerin anlatıldığı sahnelerden oluşur. Bakraç ve çam kozalağı ile serpe işlemi yapan bilgelere stilize hayat ağacı motifi yanında lotus çiçeği, keçi (Enki’nin kendisini temsil eder), aslan ve kuş başlı insan gövdeli kanatlı varlıklar yada aslan ve boğa vücutlu insan başlı kanatlı varlıklardan oluşan figürler eşlik eder. Bu kültün halk inançlarında da önemli bir yer tuttuğu gözlenmiştir. Kapı altlarına gömülen heykelcikler ve silindir mühürlerde bu izler kendini hemen belli eder.
Mezopotamya’da geniş bir etki alanına sahip Enki Kültü; Hitit, Urartu ve Phryg sanatını etkisi altına almış; kabartmalarda, kralların kişisel eşyalarında, süsleme sanatı ve edebiyatta yer edinmiştir. Hitit ve Phryglere ait yerleşim alanlarından Alacahöyük, Arslantaş, Aslantepe, Kargamış, Kalaba Köyü, İlhamlı Köyü, Etimesgut ve Ahi Yakup’taki kabartmalar incelendiğinde inisiyasyon töreni yapan bilgeler, demonik varlıkların gerçekleştirdiği ritüel sahneleri Mezopotamya’daki örneklerinin birer kopyası mahiyetindedir. Urartular için de durum pek farklı sayılmaz. Sanatsal form Mezopotamya’daki aslına uygun şekilde devam ettirilmiştir.
Abstract:
The initiation ceremonies performed by Enki the Sumerian god of wisdom and water and his servants Seven Sages left their marks on Mesopotamian art especially the Neo-Assyrian and Neo-Babylonian periods. The Enki Cult, welcomed the visitors and envoys by protective statues of supernatural beings waiting at the gates of the palaces in which the senior government officials are represented, presented all its glory in two sided hallways up to the throne room, and showed its masterpieces on the reliefs on the walls behind the king. The ornaments decorating the personal belongings and spaces of royal family were composed of scenes of rituals – attended by the kings at intervals- performed by the sages around the tree of life. The sages shaking pine cone with bucket was accompanied by the stylised tree of life, lotus flower, goat (represents Enki), and winged creatures with lion and bird headed human body or winged creatures with human headed lion and bull body figures. This cult had also an important place among the popular beliefs. Statuettes buried under the doors and cylinder seals carry these beliefs.
The Enki Cult which had a broad sphere of influence in Mesopotamia affected the Hittite, Urartian and Phrygian art as well; found a place on reliefs, personal belongings of the kings, decorations, and literature. When the reliefs of Alacahöyük, Arslantaş, Aslantepe, Kargamış, Kalaba Village, İlhamlı Village, Etimesgut, and Ahi Yakup from the Hittite and Phrygian Periods examined, the sages performing initiation ceremony, and the ritual scenes of the demonic creatures are the counterparts of the Mesopotamian samples. The situation was the same for the Urartian as well. The artistic form was followed by the Anatolians as it was in Mesopotamia.