Abdulkâdir Kadrî Efendi

Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 70 Bu kitap KAYSERİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’nin bir kültür hizmetidir. This book is a public service of KAYSERİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Eserin tüm hakları saklıdır. Yazılar ve görsel malzemeler izin alınmadan kullanılamaz. No photographs, drawings or documents may be reproduced Without the written permission of the author. ISBN: 978-975-8046-70-6 Baskı ve Cilt: Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş. / İstanbul Tel: (212) 422 18 34 Ön Kapak: Filiz Bengi’nin, Kayseri Döner Kümbet bezemelerinden iki yanı aslanlı hayat ağacıyla, çift başlı kartal motifini kümbet ile birlikte ele aldığı yorumu. Arka Kapak: Gevher Nesibe Medresesi taç kapısının yanında yer alan geometrik bezemeli gül bezeğinin Jale Yavuz tarafından değerlendirilmiş şekli. Bu kitap Mart 2009 tarihinde 1500 adet basılmıştır. This book was printed in March 2009 in a run of 1500. Kayseri Büyükşehir Belediyesi KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ Cilt 1 Yayına Hazırlayan ÜLKE YAYIN HABER TİC. LTD. ŞTİ. Merkez: Klodfarer Cad. Altan İş Merkezi No:3/19 Sultanahmet - İstanbul Tel: (212) 518 95 78 - 79 Ankara Bürosu: Necatibey Cad. Ankara Kapalı Çarşısı 8/88 Sıhhiye - Ankara Tel: (312) 232 14 07 Bilim ve Dan›şma Kurulu: Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak, Prof. Dr. Mehmet Şahin, Prof. Dr. Mustafa Kara Yay›n Haz›rlama ve Genel Koordinatör: Fatih Gökdağ Yay›n Kurulu: Prof. Dr. Atabey K›l›ç, Doç. Dr. Y›ld›ray Özbek, Yrd. Doç. Dr. Gülbadi Alan, Fatih Gökdağ, Yusuf Turan Günayd›n Denetleme Kurulu: Mustafa Yalçın, Oktay Durukan, Mehmet Çayırdağ Yay›n Kurulu Yard›mc›lar›: Ayşe Esra Baykan, Cenk Demir, Mehmet Vural Yay›n Sekreteri: ‹smail Çakmak Düzelti: Kas›m Gezen, Suna Demirer Teknik Yönetim ve Tasar›m: Sermin Alipaşa, Asl›han Erverdi, Mahmut Karatoprak Arşiv: Cengiz Arslan Fotoğraf: Mustafa Kilaborucu, Hazal Akbaş Dizgi, Uygulama, Teknik Hizmetler: A Ajans Reklamc›l›k Filmcilik Matbaac›l›k San. ve Tic. Ltd. Şti. Yay›na Katk›da Bulunanlar: Mehmet Çayırdağ, Ahmet Emin Güven, Prof. Dr. Mustafa Keskin, Mahmut Sabah, S. Burhanettin Akbaş, Hüseyin Cömert, Prof. Dr. ‹smail Görkem, Emir Kalkan, Alim Gerçel, Kadir Day›oğlu, Doç. Dr. Şükrü Karatepe, Mustafa Ç›nar, Yusuf Özmerdivenli, Bekir Oğuzbaşaran, Kadir Özdamarlar Görsel Malzeme Katk›s›nda Bulunanlar: Kaz›m Yedekçioğlu, Nihat Karakaya, Osman Akşehirlioğlu, Halil Tekiner, Faruk Yaman Faydalan›lan Arşivler: Kayseri Valiliği Fotoğraf Arşivi, ‹çişleri Bakanl›ğ› Arşivi, TBMM Kütüphanesi, TTK Arşivi, Millî Kütüphane, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Arşivi, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphane ve Arşivi Y A Z A R L A R Abdulvahap TAŞTAN (Prof. Dr.), Ahmet GÜNDÜZ (Yrd. Doç. Dr.), Ahmet Kamil C‹HAN (Doç. Dr.), Ahmet Raşit ER‹ŞM‹Ş, Alim GERÇEL, Atabey KILIÇ (Prof. Dr.), Bayram Bilge TOKEL, Betül AYDO⁄DU (Arş. Gör.), Cahit GÜNBATTI (Prof. Dr.), Celil ARSLAN (Yrd. Doç. Dr.), Cengiz KARTIN (Okutman), Cenk DEM‹R, Ceren ÇIKIN, Cihad ŞAH‹NO⁄LU, Emir KALKAN, Erhan ÇAPRAZ, Erhan YOSKA (Arş. Gör.), Erol AKSOY (Okutman), Fevzi ERARSLAN, Gonca BÜYÜKMIHÇI (Yrd. Doç. Dr.), Gökhan BOLAT (Arş. Gör.), Gülbadi ALAN (Yrd. Doç. Dr.), Halil SEVERCAN, Halil TEK‹NER, Halit ERK‹LETL‹O⁄LU, Hamdi B‹ÇER, Hasan ELMAA⁄AÇ, Hasibe MAZIO⁄LU (Prof. Dr.), Hiroki WAKAMATSU (Assoc. Prof. Dr.), Hülya TOKER (Dr.), Hüseyin CÖMERT, ‹rfan B‹ROL, Kadir ÖZDAMARLAR (Dr.), Kemal GÖDE (Prof. Dr.), Kerim TÜRKMEN (Prof. Dr.), Mahmut SABAH, Mehmet AYMAN, Mehmet BAYRAKDAR (Prof. Dr.), Mehmet ÇAYIRDA⁄, Mehmet ‹NBAŞI (Prof. Dr.), Mehmet SOMUNCU (Doç. Dr.), Mehmet SÜME (Dr.), Mehmet VURAL, Mustafa BAKTIR (Prof. Dr.), Mustafa CENG‹Z, Mustafa DEM‹R, Mustafa DENKTAŞ (Prof. Dr.), Mustafa IŞIK (Dr.), Mustafa KESK‹N (Prof. Dr), Neslihan ALTUNCUO⁄LU (Okutman), Nesrin AFŞAR ÇEL‹K (Aile Araşt›rma Uzman›), Nevzat ÖZKAN (Prof. Dr.), Nilay KARAKAYA (Yrd. Doç. Dr.), Osman ERAVŞAR (Doç. Dr.), Osman GERÇEK, Ozan TÜLÜCE, Ömer ERDOĞAN, Rasim DEN‹Z (Dr.), Recep TEK, Remzi KILIÇ (Prof. Dr.), S. Burhanettin AKBAŞ, Saim C‹RT‹L (Yrd. Doç. Dr.), Serdar SAK‹N (Arş. Gör. Dr.), Suat ÇABUK (Yrd. Doç. Dr.), Sultan TOPÇU (Arş. Gör.), Şehrazat Karagöz (Arkeolog, Dr.), Şennur ŞENEL (Yrd. Doç. Dr.), Şeyda Güngör AÇIKGÖZ (Öğr. Gör. Dr.), Şükrü ÖZTÜRK, Vacit ‹MAMO⁄LU (Prof. Dr.), Vedat Ali TOK, Veli ALTINKAYA, Y. Çağatay SEÇK‹N (Yrd. Doç. Dr.), Y›ld›ray ÖZBEK (Doç. Dr.), Yusuf Turan GÜNAYDIN, Zübeyir KARS (Yrd. Doç. Dr.) KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ gili destan›, o devirde yaşanan ac› ve yokluklar›, çekilen s›k›nt›lar› dile getirmesi bak›m›ndan hem önemli hem de en bilinen şiiridir. EMİR KALKAN ABDULKÂDİR EFENDİ Müderris (Develi, 1874/75 - ?). Develi’nin Güney Mahallesi’nde doğdu. Babas› Hasan Ağa’d›r. Tahsiline Develi’de başlayarak Develili müderrislerden ‹ncezade ‹smail Efendi’den bir müddet ders okudu. Daha sonra okumak için ‹stanbul’a gitti (1893/94). ‹stanbul’da Hadim Hüseyin Paşa Medresesinde 1900’e kadar ‹brahim Hulusi Efendi’den okudu ve icazetname ald›. Tahsil sonras› Develi Müderrisliğine atand› (1902). Burada ders verdi. Daha sonra da Çorum sancağ›na müderris olarak atand› (Şubat 1909/10). Ölümünden önce Kayseri’ye dönüp dönmediği ve hangi y›l öldüğü hakk›nda bilgi yoktur. Kaynakça: Albayrak, SDOU, C. I. s. 74. YUSUF TURAN GÜNAYDIN ABDULKÂDİR KADRÎ EFENDİ Divan şairi ve nakibüleşraf (Kayseri, ? – ‹stanbul, 1604). Kayseri’de kad›l›k yapt›. ‹stanbul’da nakibüleşraf (Peygamber soyundan olanlar›n işlerini görmek üzere görevlendirilmiş kişi) oldu (1599). Babas›, Kad› Emrullah Efendi, Şeyh ‹brahim Tennûrî’nin k›z› Hatice Han›m’›n oğludur. Son derece kültürlü ve zarif bir kimse olarak dikkat çeken Abdülkâdir Efendi, “Kadrî” mahlas›yla şiirler yazd›. Kaynakça: A. Nazif, Meşâhir (Diriöz’ler), s.17; “Kadrî”, TDEA, C. V. s. 84; Satoğlu, Ansiklopedi, s. 2. ATABEY KILIÇ ABDULLAH EFENDİ (Sarı) Âlim (Ankara, ? – Kayseri, 1807). Kayseri’ye yerleşmiştir. Babas› ‹smail Efendi’dir. Doğum tarihini bilmediğimiz bu âlim, ilmî hayat›n› Kayseri’de sürdürdü. Mesnevî şarihi olarak bilinen, Semeratü’l-Fuad fî’l-Mebdei ve’l-Meâd adl› eser sahibi Sar› Abdullah, “Ankaravî” (1584– 1660) soyundan gelmektedir. Kayseri’de evlendiğini ve bu evliliğinden Mehmed ‹lmî, Feyzullah ve Mehmed Âdil Efendi olmak üzere üç oğlu olduğunu biliyoruz. Göncüzade Kâs›m Efendi (öl. 1842), öğrencilerindendi. Say›l› âlimler aras›nda yer alan oğullar› Mehmed ‹lmî Efendi ve Mehmed Âdil Efendi (öl. 1834) de öğrencileri olup babalar›n›n mesleğini sürdürdüler. Abdullah Efendi’nin nesli bu oğullar›ndan “Küçük Hocalar”, “Sar› Abdullah Efendizadeler” ve “Müftüzadeler” olarak devam etti. Meşhur Müftü Hac› Enver Efendi bu soydan gelmekte olup Mehmed Âdil Efendi’nin oğludur. Ahmed Nazif Efendi, Ankaravî Sar› Abdullah Efendi’nin çağdaşlar› aras›nda Gözübüyükzade ‹brahim Efendi * (öl. 1838), Hac› Vahdi Salih Efendi (öl. 1829) ve Kavukçuzade Hac› Niyazi Efendi (öl. 1821)’yi sayar. Aile mezarl›ğ›, Seyyid Burhaneddin Türbesi’nin güneyindedir. Başl›kl› mezar taş›n›n 9 sat›rl›k kitabesinin baş›nda “Huve’l-Hallâku’lBâkî”den sonra “Sar› Abdullah” yaz›s› okunmaktad›r; ancak geri kalan yaz›lar, taş eridiğinden, okunamamaktad›r. “1872 Tarihli Kayseri Vergi Defteri” kay›tlar›nda, Hamurcu –Gubar Oğlu Bölgesi– Mumcu Sokağ›’nda, “Sar› Abdullahzade Medresesi” diye bilinen harap bir medreseden bahsedilmektedir. Buradan, bir medrese kurduğu ancak oğullar›n›n vefat›ndan sonra bunun devam etmediği sonucuna varabiliriz. Ankara’dan gelip Kayseri’yi vatan edinen bu kişi, Kayseri’yi “makarr-› ulema” edenlerden biri olduğu gibi, soyundan gelen âlimler de bu olgunun devam etmesini sağladılar. Bilinen yazma eserleri bulunmamaktad›r. Kaynakça: A. Nazif, Meşâhir (Diriöz’ler), s.58; Ali R›za Karabulut, Dîvânçe-i Râşid Efendi ve Kayseri Müellifleri, Ankara 2008, s. 133; Cömert, 19.Y.Kayseri, s. 104; Güven, Kayseri’de Mecmualar, s. LXXIV, LXXVII; Bağdatl›, Hediyye, C. I. s. 427. MUSTAFA IŞIK ABDULLAH EFENDİ ÇEŞMESİ Kayseri’ye 15 km mesafedeki Tavlusun’da bulunmaktadır. Çeşme, üzerindeki kitabeye göre 1830 y›l›nda Abdullah Efendi ABD / 21