Excavations at Olympos 2013

ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri 2014-12 News of Archaeology from ANATOLIA’S MEDITERRANEAN AREAS Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations İÇİNDEKİLER KAZI RAPORLARI • Alara Kazısı 2013 Yılı Çalışmaları Osman Eravşar – Nilüfer Karal 1 • Antiochia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi: 2013 Sezonu Michael Hoff – Rhys F. Townsend Birol Can – Ece Erdoğmuş 6 • Pisidia Antiokheiası Kazısı 2013 Mehmet Özhanlı 14 • 2013 Yılı Arykanda Çalışmaları V. Macit Tekinalp – Ayça Gerçek 20 • Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazı, Koruma ve Onarım Çalışmaları 2013 Sema Doğan 26 • Elaiussa Sebaste 2013 Eugenia Equini Schneider 31 • Kastabala-Hierapolis Kazısı 2013 Turgut H. Zeyrek – Ali Nadir Zeyrek 38 • Kaunos 2013 Cengiz Işık 41 • Kelenderis 2013 Yılı Kazıları K. Levent Zoroğlu 48 • 2013 Yılı Kibyra Çalışmaları Şükrü Özüdoğru 55 • Ksanthos 2013 Yılı Çalışmaları Burhan Varkıvanç 62 • Limyra 2013 Martin Seyer 73 • Olba Kazısı 2013 Yılı Sonuçları Emel Erten – Murat Özyıldırım – Tuna Akçay 81 • Olympos Kazısı 2013 B. Yelda Olcay Uçkan 84 • Sagalassos’ta Beklenmedik Bir Keşif: Yeni Bir Keramik Atölyesi Hendrik Uleners – Jeroen Poblome 87 • Side 2013 Yılı Kazı ve Araştırmaları Hüseyin Sabri Alanyalı 94 • Silifke Kalesi Kazısı 2013 Yılı Çalışmaları Ali Boran – Halil Sözlü – Nur Bakar İshak Kozak – Zeynep Ketil 109 • Sirkeli Höyük 2013 Yılı Çalışmaları Ekin Kozal – Mirko Novák 114 • Soli/Pompeiopolis 2013 Kazıları Remzi Yağcı 118 • Suluin Mağarası Kazısı 2013 Harun Taşkıran 125 • Akdeniz Kıyıları Arkeolojik Sualtı Araştırmaları 2013 Harun Özdaş – Nilhan Kızıldağ 130 • Boğsak Yüzey Araştırması 2013 Günder Varinlioğlu 135 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI • Burdur İli ve İlçelerinde Fosil Lokalitelerinin Tespiti: F. Arzu Demirel Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları 140 • Aşağı Göksu Arkeolojik Kurtarma Yüzey Araştırması Tevfik Emre Şerifoğlu Projesi 2013 Sezonu Çalışmaları 144 • Kaş Bölgesi Sualtı Yüzey Araştırmaları 2013 149 Güzden Varinlioğlu ii CONTENTS EXCAVATION REPORTS • Alara Excavations in 2013 Osman Eravşar – Nilüfer Karal 1 • The Antiochia ad Cragum Archaeological Research Project in 2013 Michael Hoff – Rhys F. Townsend Birol Can – Ece Erdoğmuş 6 • Excavations at Pisidian Antioch in 2013 Mehmet Özhanlı 14 • Work at Arykanda in 2013 V. Macit Tekinalp – Ayça Gerçek 20 • Excavation, Restoration and Conservation Work at St. Nicholas Church in Demre-Myra 2013 Sema Doğan 26 • Elaiussa Sebaste 2013 Eugenia Equini Schneider 31 • Excavations at Kastabala-Hierapolis 2013 Turgut H. Zeyrek – Ali Nadir Zeyrek 38 • Kaunos 2013 Cengiz Işık 41 • Excavations at Kelenderis 2013 K. Levent Zoroğlu 48 • Work at Kibyra in 2013 Şükrü Özüdoğru 55 • Excavations at Xanthos in 2013 Burhan Varkıvanç 62 • Limyra 2013 Martin Seyer 73 • Results of the 2013 Olba Excavations Emel Erten – Murat Özyıldırım – Tuna Akçay 81 • Excavations at Olympos 2013 B. Yelda Olcay Uçkan 84 • A New and Unexpected Potters’ Workshop at Sagalassos Hendrik Uleners – Jeroen Poblome 87 • Excavations and Research at Side in 2013 Hüseyin Sabri Alanyalı 94 • Excavations at the Silifke Citadel in 2013 Ali Boran – Halil Sözlü – Nur Bakar İshak Kozak – Zeynep Ketil 109 • Sirkeli Höyük 2013 Campaign Ekin Kozal – Mirko Novák 114 • Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2013 Remzi Yağcı 118 • Excavations at Suluin Cave in 2013 Harun Taşkıran 125 • Archaeological Underwater Surveys along the Mediterranean Coastline 2013 Harun Özdaş – Nilhan Kızıldağ 130 • Boğsak Archaeological Survey 2013 Günder Varinlioğlu 135 • Surveys for the Identification of Fossil Localities in the Province of Burdur: The 2013 Campaign F. Arzu Demirel 140 • Lower Göksu Valley Archaeological Salvage Survey Project – 2013 Campaign Tevfik Emre Şerifoğlu 144 • Underwater Surveys in Kaş Region 2013 Güzden Varinlioğlu 149 SURVEY REPORTS iii İÇİNDEKİLER • Kibyratis Araştırmaları 2013 Thomas Corsten – Oliver Hülden 153 • Batı Dağlık Kilikya’da (Antalya, Gazipaşa) İnsan İskanına Dair Palinolojik Bulgular Nurgül Karlıoğlu – Hülya Caner Nicholas K. Rauh – Ünal Akkemik Nesibe Köse 158 • Dağlık Kilikia’da Kentleşme ve Kırsal Yerleşimler Araştırması 2013 Ümit Aydınoğlu 163 • Konana (Conana) 2013 Yılı Yüzey Araştırmaları Bilge Hürmüzlü – Asuman Coşkun Abuagla 168 Uygar Hecebil • Kremna ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 Hüseyin Metin – B. Ayça Polat Becks Ralf Becks 171 • Limyra Teritoryumu Araştırmaları 2013: Yalak Başı Antik Yerleşimi ve Çevresi Mustafa Demirel – Banu Yener­Marksteiner Oliver Hülden 179 • Corpus Inscriptionum Latinarum XVII/5­3 Miliaria Provinciarum Lyciae­Pamphyliae et Ciliciae Projesi ve 2013 Yılı Çalışma Raporu Hamdi Şahin 184 • Phaselis ve Teritoryumu Yüzey Araştırması 2013 Murat Arslan – Nihal Tüner Önen 189 • Kuzey Pisidia Yüzey Araştırması 2013 Fikret Özcan 196 • Sagalassos Yüzey Araştırması 2013: Teritoryumdaki Ören Yerlerinin Yeniden Ziyaret Edilmesi Eva Kaptijn – Marc Waelkens Jeroen Poblome 200 • Tarsus’taki Donuk Taş Yüzey Araştırmaları: Antik Dünyanın En Büyük Tapınağı Winfried Held – Henning Burwitz Deniz Kaplan 208 • Termessos Araştırmaları 2013 Mehmet Kürkçü 219 • Toçak Dağı Zirvesi Yüzey Araştırması (Limyra) 2013 Martin Seyer – Helmut Lotz Pascale Brandstätter 224 • 2013 Yılı Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi Yüzey Araştırması F. Eray Dökü 230 • Antalya, Kaleiçi Akmed Oteli Sondaj ve Kazı Çalışmaları Ünal Çınar – Hüseyin Toprak 237 • Alanya Kalesi 2013 Yılı Çalışmaları Seher Türkmen – Osman Eravşar Faruk Yılmazer 250 • Düver Yerleşim Tarihi Araştırmaları Projesi: 2013 Yılı Kurtarma Kazısı H. Ali Ekinci – Tarkan Kahya 255 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI iv CONTENTS • Research in the Kibyratis in 2013 Thomas Corsten – Oliver Hülden 153 • Palynological Evidence for Human Occupance in Western Rough Cilicia (Antalya, Gazipaşa) Nurgül Karlıoğlu – Hülya Caner Nicholas K. Rauh – Ünal Akkemik Nesibe Köse 158 • Surveys on Urbanization and Rural Settlements in Rough Cilicia 2013 Ümit Aydınoğlu 163 • Surveys at Konane (Conana) in 2013 Bilge Hürmüzlü – Asuman Coşkun Abuagla 168 Uygar Hecebil • Surveys in and around Kremna in 2013 Hüseyin Metin – B. Ayça Polat Becks Ralf Becks 171 • Research in the Territory of Limyra in 2013: The Ancient Settlement on Yalak Başı and its Environment Mustafa Demirel – Banu Yener-Marksteiner Oliver Hülden 179 • 2013 Progress Report of the Project Corpus Inscriptionum Latinarum XVII/5-3 Miliaria Provinciarum Lyciae-Pamphyliae et Ciliciae Hamdi Şahin 184 • The Surface Exploration of Phaselis and its Territorium 2013 Murat Arslan – Nihal Tüner Önen 189 • Surveys in North Pisidia 2013 Fikret Özcan 196 • The Sagalassos Survey 2013: Revisiting Sites in the Territory Eva Kaptijn – Marc Waelkens Jeroen Poblome 200 • Surveys at Donuk Taş, Tarsus: The Largest Temple of the Ancient World Winfried Held – Henning Burwitz Deniz Kaplan 208 • Surveys at Termessos 2013 Mehmet Kürkçü 219 • Survey on the Peak of Toçak Dağı (Limyra) 2013 Martin Seyer – Helmut Lotz Pascale Brandstätter 224 • 2013 Surveys at Uylupınar Settlement (Early Kibyra) F. Eray Dökü 230 • Antalya Kaleiçi Sondages and Excavations at Akmed Hotel Ünal Çınar – Hüseyin Toprak 237 • Work at the Alanya Citadel in 2013 Seher Türkmen – Osman Eravşar Faruk Yılmazer 250 • The Düver Settlement History Research Project: Rescue Excavations in 2013 H. Ali Ekinci – Tarkan Kahya 255 OTHER REPORTS v İÇİNDEKİLER • Bir Başkenti Tanıtmak: Yeni Hatay Arkeoloji Müzesi, Alalah Sergi Salonu Murat Akar 261 • Antalya, Kaleiçi 124 Ada 13 Parsel Sondaj Kazısı Ferhan Büyükyörük 267 • Korba Antik Yerleşimi Kurtarma Kazısı Ferhan Büyükyörük 272 • Perge 2013 Yılı Kazıları Onur Kara – Mustafa Demirel 277 • Side Arkeoloji Müzesi’nde 2013’de Yürütülen Numismatik Araştırmaları A. Tolga Tek – Hüseyin Köker 292 • Silifke Müzesi’nden Üç Adet Dirhem Ağırlığı Oğuz Tekin 294 • Mersin Yumuktepe Höyüğü Kazılarında Ele Geçen Orta Çağ Madeni Buluntuları Gülgün Köroğlu 296 • Mersin Yumuktepe Höyüğü Arkeobotanik Çalışmaları Burhan Ulaş 306 vi CONTENTS • Presenting a Capital City: The Alalakh Gallery in the New Hatay Archaeological Museum Murat Akar 261 • Sondage at Insula 124 Lot 13 in Kaleiçi, Antalya Ferhan Büyükyörük 267 • Rescue Excavations at Ancient Korba Ferhan Büyükyörük 272 • Excavations in Perge in 2013 Onur Kara – Mustafa Demirel 277 • Numismatic Studies at the Side Archaeological Museum in 2013 A. Tolga Tek – Hüseyin Köker 292 • Three Dirham Weights in Silifke Museum Oğuz Tekin 294 • Medieval Metal Finds Uncovered at Mersin Yumuktepe Höyüğü Gülgün Köroğlu 296 • Mersin Yumuktepe Höyüğü Archaeobotanic Studies Burhan Ulaş 306 vii Olympos Kazısı 2013 Excavations at Olympos 2013 B. Yelda OLCAY UÇKAN Olympos Kazıları 2013 sezonu, bir önceki yılın devamı olarak planlandığı gibi koruma ve onarım, eser deposu ve veri tabanı, ölçüm ve çevre düzenlemesi çalışmaları olarak sürdürülmüştür*. The 2013 campaign of Olympos excavations was conducted, as planned, to continue the work started the year before in the areas of conservation and repair, storehouse and database, measurements and landscaping*. Koruma ve onarım çalışmaları, 2012 kazı sezonunda, kentin kuzey tarafında yer alan “Kuzey Nekropol Caddesi” olarak adlandırdığımız alanda sürdürülmüş (Res. 1); yoğun bitki dokusunun temizlenmesinin ardından yapılar ziyarete açık hale getirilmişti. Bu kapsamda, yapılarda yıkılma, çökme gibi can güvenliği açısından tehlike arzeden müdahaleler ile doğal nedenlerle oluşabilecek tahribatın önlenmesi amacıyla cadde üzerindeki yapıların duvarlarında öncelikli olarak koruma tedbirleri almak gerekmiştir. Bu yapıların koruma ve onarıma yönelik hazırlanan onaylı projeleri doğrultusunda Conservation and repair work was conducted in the North Necropolis Street in the northern part of the city during the 2012 campaign (Fig. 1), and the structures were opened to visitor access following the cleaning of vegetation. For this purpose measures were taken against life-threatening issues such as collapse and cave in as well as damage to the structures by natural elements. The walls of the buildings in the street were repaired. Repair and reinforcement work at the Vaulted Tomb started as per approved; projects for the conservation and repair of these structures was completed in early 2013. * 2013 yılı Olympos ören yeri kazı çalışmalarına 2012 yılı sonunda aktarılan bütçeyle 1 Ocak 2013 tarihinde Antalya Müzesi denetiminde onarım çalışmaları ile başlanmış ve 15 Mart 2013 tarihinde sonlandırılmıştır. 2013 yılı için Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanan yeni ödenek ile 14 Ağustos’da tekrar başlamış, Anadolu Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. E. Uçkan, Pamukkale Üniversitesi’nden Dr. M. Öztaşkın, Dr. G. Öztaşkın, Anadolu Üniversitesi’nden Doktora Öğrencisi S. Evcim, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nden, Dr. Ö. E. Öncü, Yüksek Lisans öğrencisi M. C. Uzun, Sanat Tarihçileri S. Sertel, B. Yıldırım, Mimar J. Y. Peker, İstanbul Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. H. Sami Öztürk ve C. Pilevneli, Bakanlık Temsilcisi olarak P. Asal’ın katı­ lımıyla süren kazı çalışmaları 15 Eylül 2013 tarihinde tamamlanmıştır. onarım ve sağlamlaştırma çalışmalarına ise Antalya Müze Müdürlüğü denetiminde devam edilmiş ve 13 Aralık 2013 tarihi itibariyle arazideki çalışmalar sonlandırılmıştır. Çalışma iznini veren Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne, maddi destek sağlayan, Anadolu Üniversitesi Proje Birimine ve Vehbi Koç Vakfı Suna ­ İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü (AKMED)’e, Olympos Kazıları Kurumsal Sponsoru Tantur (TUI Türkiye) A.Ş.’ye, çalışmalara maddi ve ayni destekte bulunan Başak Kiremit, ICF Airports, Güven A.Ş., KYK (Kütahya Yapı Kimyasalları), BP Türkiye’ye teşekkür ederiz. * The 2013 work at Olympos started on 1 January with the budgeted money rolling over from 2012, and repair work under the supervision of the Antalya Museum Directorate continued until 15 March. When the budgeted money for the 2014 campaign from the Ministry of Culture and Tourism became available, the 2014 campaign began lasting from 14 August 14 to 15 September. Team members were Asst. Prof. Dr. E. Uçkan of Anadolu University, Dr. M. Öztaşkın and Dr. G. Öztaşkın of Pamukkale University, PhD candidate S. Evcim of Anadolu University, Dr. Ö. E. Öncü of the Istanbul Archaeological Museums, master’s student M. C. Uzun, art historians S. Sertel and B. Yıldırım, architect J. Y. Peker, Asst. Prof. Dr. H. Sami Öztürk and C. Pilevneli of Istanbul University, and the state representative P. Asal. Repair and reinforcement work continued under the supervision of the Antalya Museum Directorate, and fieldwork ended on 13 December. We would like to express our gratitude to the Ministry of Culture and Tourism General Directorate of Cultural Heritage and Museums for the work permit, the Anadolu University Project Department and the Vehbi Koç Foundation Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations (AKMED) for their financial support. We also thank the corporate sponsors Olympos Excavations Tantur (TUI Turkey) Inc., Başak Kiremit, ICF Airports, Güven Inc., KYK (Kütahya Yapı Kimyasalları) and BP Turkey for their financial and in kind support. 84 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS Res. 1 Kuzey Kent, Nekropol Caddesi, havadan görünüm Fig. 1 North City, Necropolis Street, aerial view Tonozlu Mezar Yapısı’nda başlatılan onarım ve sağlamlaştırma çalışmaları 2013 başında tamamlanmış; 5 No.’lu Yapı Adası’nda başlatılan sağlamlaştırma çalışmalarına ise devam edilmiştir (Res. 2­6). Onarım çalışmaları 5 No.’lu yapının güneyinde yer alan M1, kuzey tarafında yer alan M4, M5 ve M6 No.’lu mekânlarda, yapının dış kuzey ve batı cephesinde, M1 ve M5 mekânlarını birbirine bağlayan kapı açıklığında gerçekleştirilmiştir. Ayrıca 4 No.’lu yapı adasının tehlike arz eden ve acil müdaha­ le gerektiren batı duvarında ve yapının kuzey doğu mekânında da sağlamlaştırma çalışmaları yapılmıştır. Strengthening work in Insula 5 continued (Figs. 2-6). Repair work was carried out in Room M1 south of Building 5, M4 north of it, Rooms M5 and M6, on the exterior’s north and west façades and the doorway interconnecting M1 and M5. In addition, the west wall of and north-east room in Insula 4 required urgent intervention and were reinforced. Yapılarda harç uygulamasına başlanmadan önce ilk olarak duvarların dış yüzeyi ve derz aralıkları önce basınçlı Before applying mortar, the exterior surfaces of the walls and mortar bands were cleaned with pressurized water and air. Then envelopes were prepared in order to confine the injected mortar within the wall itself, and the mortar was injected for reinforcing the walls. The same was applied on the walls themselves. This was followed Res. 2 5 No.’lu Yapı Adası güney cephe, konsolidasyon öncesi Fig. 2 Insula 5, south façade before consolidation Res. 3 5 No.’lu Yapı Adası güney cephe, konsolidasyon sonrası Fig. 3 Insula 5, south façade after consolidation 85 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS Res. 4 5 No.’lu Yapı Adası güney cephe, konsolidasyon sonrası Fig. 4 Insula 5, south façade after consolidation Res. 5 5 No.’lu Yapı Adası konsolidasyon sonrası, genel görünüm Fig. 5 Insula 5, general view after consolidation su ve hava ile harcın yapışmasını engelleyici her türlü yabancı maddeden arındırılmıştır. Ardından, enjekte edilecek harcın duvar içinde yayılıp dışarı taşmadan boşlukları doldurabilmesi için derz zarfı uygulaması ve duvar içine harç enjeksiyonu ile derz harcı sağlıklaştırılması işlemi yapılmıştır. Aynı işlem duvarların üstüne de uygulanmıştır. Daha sonra yapının tüm cephelerindeki derz araları tel fırça ve spiral makinası ile temizlenerek harç içerisindeki agregalar ortaya çıkarılmış böylelikle orijinal görünümüne getirilmesi sağlanmıştır. Olympos kazı çalışmalarında başlangıçtan itibaren ortaya çıkarılan eserlerin korunduğu depodaki tümü etüdlük seramik, cam, maden, taş buluntuların sistematik olarak saklanması, istatiksel bilgilerin sağlanması, sayıları giderek artan küçük buluntuların sağlıklı şekilde depolanması amacıyla veri tabanı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Res. 6 5 No.’lu yapı adası sağlamlaştırma çalışmaları Fig. 6 Insula 5, reinforcement work by cleaning the mortar courses in all the walls using a wire brush and spiral machine. Aggregates in the mortar were exposed, thus giving the original look to the walls. Başlangıcından itibaren kazıların önemli bir ayağını da ölçüm ve projelendirme çalışmaları oluşturmaktadır. Antik kentteki yapıların belgelenmesi ve dokümantasyonunun yapılması amacıyla planlanan, kentin üç boyutlu modelleme projesine altlık oluşturmak için yapıların lazer tarayıcı ile ölçülmesi ve bu verilerin bilgisayar ortamında işlenmesi işi ekibimiz tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada kullanılan teknik ekipman Anadolu Üniversitesi Proje Birimi tarafından desteklenen proje kapsamında sağlanmıştır. Ölçümler sonucu elde edilen verilerle sadece kentin üç boyutlu modellemesi değil aynı zamanda rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması çalışmaları da ekip üyelerince devam ettirilmektedir. Database work was conducted at the storehouse on excavation finds, which increase immensely every campaign. The work encompassed the systematic and secure storage of pottery, glass, metal and stone finds as well as compiling statistical information. Measurements and project preparations have formed an important part of the expedition since the very beginning. 3-D laser scanning of the buildings and their digitalization have been undertaken by the excavation team for the purpose of future 3-D modelling project. The technical equipment used for this work has been procured for the project through the support of Anadolu University’s Project Department. Data thus obtained is used for the 3-D modelling of the city and relevé, restitution and restoration projects of the monuments are currently under preparation. 86