Tranen in de eredienst

week 18 4 Tranen in de eredienst  Jack Barentsen iStock.com ‘De gemeente is Gods gezin, waar iedereen een plekje krijgt ondanks al onze gebrokenheid’ Het moest een mooie dienst worden. Drie kinderen werden opdragen, en er zou veel familie zijn. Wel lastig dat voor één kindje alleen de moeder erbij kon zijn. De vader was er niet, hij kerkte bij onze buren. De ouders liggen namelijk in scheiding. De voorganger wist dit op een ijngevoelige manier te benoemen bij het inleiden van deze ceremonie, waardoor het wat ruimte kreeg. Voor sommigen schokkend. Dan komen toch de vragen. Was het niet teveel weggemofeld? Is er voldoende recht gedaan aan de privacy van dit jonge gezin? > 30 magazine magazine 31 Tranen in de eredienst T ijdens een andere dienst mocht ik spreken over geloofsoverdracht. Moedig stelde ik, ‘het gezin is de kraamkamer van het geloof!’ Immers, in het gezin voed je het geloof met rituelen als Bijbellezen, samen bidden, samen naar de kerk gaan. Maar hoe zou dat overkomen bij mensen die geen christelijke opvoeding mochten genieten? Of bij echtparen die geen kinderen kunnen krijgen? Of bij homoseksuelen die verlangen naar de intimiteit van een gezin? Ik heb dat in de preek benoemd. De gemeente is Gods gezin, waar iedereen een plekje krijgt ondanks al onze gebrokenheid. Zijn onze kinderen niet kinderen van de gemeente, en zijn we niet gezamenlijk geroepen om de opvoeding te ondersteunen? Maar, vroeg ik me af, was dit voldoende voor mensen om zich aangesproken te voelen, ook voor degenen die het verdriet kennen geen ouders te kunnen zijn? De liturgie als een feest? Het is veel makkelijker om feest te vieren. Na een korte aanloop, met mededelingen en een kindermoment, komt ‘de aanbidding’. In dat blok van 3-5 liederen prijzen we de Heer, liefst met stevige muziek van een goede band – al lukt dat niet ‘Voor alles is een tijd en plaats. elke zondag. We vieren Gods grootheid, Zijn kracht en Zijn overwinning, en dan Dat geet rust en ruimte’ liefst nog beter en sterker dan wat de maatschappij ons voorhoudt. Zomaar een zondags voorbeeld van tranen Immers, in de wereld gaat het om zelfin de liturgie. Toch weer anders dan presentatie. Je moet jezelf ontwikkelen, onze dienst van Tranen en Troost’ die jezelf waarmaken. Op Facebook vertel je we jaarlijks rond Allerheiligen vieren. van geweldige momenten, van successen Deze oude traditie om stil te staan bij en fantastische vakantiebestemmingen. dierbare overledenen hebben we over- Op je werk gaat het over zelfontwikkeling, genomen en omgevormd tot een dienst steeds meer uit jezelf halen door training waarin onze tranen centraal mogen en persoonlijke coaching. staan. Dat wordt breed gewaardeerd, Er was een tijd dat we daar in onze kerk een en daar vloeien ook echte tranen. schepje bovenop deden. Door de kracht Zodoende is het een heel leerproces van de opstanding van Jezus, en de om ruimte te geven aan lijden en tranen. wonderbaarlijke leiding van de Geest, konden we al onze zwakheden overwinnen. 32 magazine treurmis te maken. Hoe doe je dat? Welke manieren heb je om hiermee om te gaan? Volg het kerkelijk jaar Gaandeweg ontdekken we de rijkdom van het kerkelijk jaar. Advent is een tijd van verlangen naar iets mooiers dat wordt vervuld met Kerst. De lijdenstijd richt ons op het lijden van de wereld, op weg naar het opstandingsfeest van Pasen. Pinksteren laat ons jubelen over de geestesgaven waardoor we hoop en kracht ontvangen, zodat we Gods missie vormgeven in een wereld die is losgeslagen van Hem. En dan zijn er nog speciale zondagen, zoals onze ‘vernieuwde’ Allerheiligen traditie, Dat bezongen we in liederen en vermisschien de dodenherdenking of klaarden we in onze preken. Onze identiteit de dankdag voor gewas en arbeid. lag vast in Christus, niets kon ons aan En verder veel ‘gewone’ zondagen voor het wankelen brengen. Geestelijke gaven ‘gewone’ dingen van geloof en leven. maakten het mogelijk onszelf tot boven- Dit is maar onze eerste kennismaking natuurlijke hoogten te ontplooien! Dit was met de rijkdom van het kerkelijk jaar. anders, dit was geestelijk, zoveel beter Wat nemen we eruit mee? Het ritme dan in de wereld. van het kerkelijk jaar en de seizoenen Je kon zien dat deze sfeer de getuigenissen helpt om ruimte te geven voor treuren veranderde. Steeds vaker gingen de en klagen, maar ook voor verlangen en getuigenissen over genezing of bijmissie, en dan weer voor kracht en overzondere leiding van de Geest. Je hoorde winning. Zo is er geen drang om elke weinig meer van de dagelijkse dingen, eredienst een mini-gospelconcert te want iedereen voelde dat je daarmee laten zijn om voortdurend de overwinning niet aan moest komen. Je moest kunnen te vieren. Ook hoef je niet steeds krampgetuigen van overwinning, net zoals je achtig bij elke eredienst rekening te houden op Facebook van succes moet getuigen. met alle gebrokenheid in ons midden. Verhalen van lijden en twijfel hadden Voor alles is een tijd en plaats. Dat geeft geen plaats. rust en ruimte. Het kerkelijk jaar biedt In onze kerk is hier geleidelijk meer balans ons ruimte voor tranen in de eredienst. in gekomen, maar het blijft een zoeken. We willen graag een feestje bouwen, Respect voor lijdende leiders maar we willen ook onze gebrokenheid Verder is de manier waarop een eredienst erkennen zonder van elke dienst een wordt geleid bijzonder belangrijk. We zijn  magazine 33 Tranen in de eredienst ongeduldig met leiders die lijden. Mensen die vaak ziek zijn, die niet slagen op hun werk, die kampen met tegenslag en gebroken relaties, die zien we niet als leider. We verwachten nogal wat van onze leiders, ook in de eredienst. We zien graag enthousiasme en positieve energie. Iemand die de juiste papieren heeft en die er succesvol uitziet. We hunkeren naar verhalen van mensen die grote te zwak was, te weinig mannelijk en dominant (1 Korinthe 2:3; 2 Korinthe 10:1,10; 12:7). Zo iemand kon geen apostel zijn. Ook anderen, zoals Jozef, David en Jeremia, hebben perioden van diepe pijn en lijden meegemaakt waardoor velen hun leiderschap geminacht hebben. Hiermee daagt de Bijbel ons uit om geen leiders te verlangen ‘zoals de volken’ maar om leiders te respecteren die diep om hun geloof moesten lijden. Op hun beurt worden geestelijke leiders uitgedaagd om eerlijk over hun moeiten, twijfels en lijden te spreken, vooral hoe ze door de diepte heen God hebben leren ervaren. Geestelijke leiders vertellen het verhaal van Gods verlossing door de eeuwen heen. De liturgie is telkens een stukje van dit verhaal. De liturgie is geen overwinningsconcert, en ook geen verzameling activiteiten die een ceremoniemeester aan elkaar praat. Nee, ten diepste is een eredienst een vertelling van Gods verlossing door diepe gebrokenheid heen. Zoals Christus tot in de diepten van ons lijden is afgedaald voordat Hij de opstanding mocht uitdagingen hebben gekend en er voor- proeven. In de dienst maak je ruimte spoedig doorheen zijn gekomen. Zeg maar, voor lijden, en dat is moeilijk voor de krantenjongen die miljonair is iemand die weinig lijden heeft gekend. geworden. Want, laten we eerlijk zijn, een krantenjongen die nooit verder is ge- Geduld oefenen met lijden komen, accepteren we niet als leider. Toch? Ten derde, leer geduld te oefenen met Dat was in Bijbelse tijden niet anders. het lijden. We worden geroepen het uit Jezus kreeg het verwijt dat hij de verkeerde te houden in het lijden. Dat is bijzonder afkomst had: uit Nazareth in Galilea tegendraads vandaag. We kennen veel (Johannes 1:47, 7:41-42,52), en waarschijnlijk manieren om aan het lijden te ontsnappen, dat hij een buitenechtelijk kind was bijvoorbeeld alcohol of drugs. Maar ook (Johannes 8:33-39). Zo iemand zagen ze TV en vakanties kunnen een vlucht zijn. niet als religieus leider. Paulus kreeg het En als er niets meer te beleven valt, verwijt dat zijn lichamelijke verschijning verklaren we ons leven voltooid en 34 magazine kiezen we voor euthanasie. Alles om lijden te vermijden. Als kerk worden we niet geroepen om een nog grotere overwinningsroes aan de wereld te verkondigen, maar om ruimte te laten voor het lijden. Want wat blijkt? Daarin is de Geest zo actief! Ik bedoel niet het lijden te verheerlijken. Het gaat niet om martelaarschap waarin we lijden zoeken alsof dat zaligmakend is. Het gaat om de erkenning van diepe gebrokenheid die heel de schepping doordrenkt. Soms is dat te verzachten of vertroosten; het is ongevoelig, zelfs wreed, om dat te ontkennen. We mogen leren het lijden te dulden, het uit te houden als het moeilijk is, zonder onze toewijding in vraag te stellen, zonder uit een pijnlijke relatie of kwetsbare situatie te willen ontsnappen. wat zou hij willen, want hij kan niets. Lukt het hem om het uit te houden? ‘Ten diepste is de eredienst We lazen samen uit zijn Bijbels dagboek. Over hoe God duisternis over een vertelling van Gods Egypte bracht en in die duisternis Israël verlossing door diepe verloste. En over Jozef wiens gebeden gebrokenheid heen’ in de put werden verhoord door een karavaan die hem uit de put verloste … Tenslotte en hem naar de slavenmarkt bracht. Mijn vader woont nu in een zorgcentrum Twee momenten waarin mijn vader leerde waar hij het niet naar zijn zin heeft. geduldig te zijn met zijn lijden, en waarin De dagen zijn lang en leeg. Hij wordt nog ik probeerde daar ruimte voor te laten. opgehaald voor de kerk, maar is verder Samen leren we, hoop ik, dat er ruimte compleet afhankelijk. Hij wil graag … ja, mag zijn voor tranen in de eredienst. Jack Barentsen diende 15 jaar als zendingsvoorganger in Zuid-Nederland. Sinds 2001 doceert hij praktische theologie op de Evangelische Theologische Faculteit (Leuven). Hij schreef Emerging Leadership in the Pauline Mission (2011) en schrijft nu aan een studie over eigentijds pastoraal leiderschap. Hij is getrouwd met Patricia, en heeft twee dochters. magazine 35