Avrupa Birliği Maddi Hukuku: İç Pazar

çindekiler Sunu ...................................................................................................................................7 Önsöz ....................................................................................................................................9 Okura Notlar.......................................................................................................................11 Tablolar Listesi...................................................................................................................23 Kutu Listesi ........................................................................................................................25 Ksaltmalar .........................................................................................................................27 Dava Listesi (Numara Sral) ..............................................................................................29 Mevzuat Listesi ..................................................................................................................55 I. BÖLÜM: TEMELLER YÖNÜYLE Ç PAZAR 1. Ç PAZAR: TEMELLER ....................................................................................................63 1.1. Farkl Bütünle me A amalar ve ç Pazarn Konumu ................................................... 63 1.1.1. Tercihli Ticaret Anla mas ....................................................................................... 65 1.1.2. Serbest Ticaret Alan ............................................................................................... 66 1.1.3. Gümrük Birli i .......................................................................................................... 68 1.1.4. Ortak Pazar ............................................................................................................ .. 68 1.1.5. Parasal Birlik, Ekonomik Birlik ve Ekonomik ve Parasal Birlik ................................... 69 1.2. ç Pazara Eri meye Yönelik Teknikler: Pozitif Bütünle me & Negatif Bütünle me ....... 71 1.2.1. Ademimerkezi Model / Negatif Bütünle me ............................................................. 72 1.2.1.1. Vatanda lk / Köken Temelinde Ayrmclk Yapmama lkesi ............................... 72 1.2.1.2. Pazara Eri imi Güçle tirmeme lkesi .................................................................. 72 1.2.1.3. Kar lkl Tanma lkesi ....................................................................................... 73 1.2.2. Merkezi Model / Pozitif Bütünle me......................................................................... 74 1.2.3. Ademimerkezi Model / Negatif Bütünle me ile Merkezi Model / Pozitif Bütünle me ............................................................................................................. 74 1.3. ç Pazarn Avrupa Birli i’ndeki Tarihsel Geli imi.......................................................... 76 1.3.1. Genel Tespitler ........................................................................................................ . 76 1.3.2. Tarihsel Geli im Dönemleri ...................................................................................... 77 1.3.2.1. 1958–1986 Yllar Aras Dönem: Tamamlanamayan Ortak Pazar ....................... 78 1.3.2.2. 1986–1993 Yllar Aras Dönem: Tamamlanamayan Ortak Pazardan ç Pazar Tamamlamaya (Mallarn Serbest Dola m A rlkl lerleme) .................. 81 1.3.2.3. 1993–2007 Yllar Aras Dönem: ç Pazar Tamamlama (Üretim Faktörlerinin Serbest Dola m A rlkl lerleme) ve Dengeleme........................ 84 Avrupa Birli i Maddi Hukuku: ç Pazar 16 1.3.2.4. 2007 Ylnn Sonrasndaki Dönem: ç Pazar Tamamlamadan ç Pazar Yönetmeye ve Yeni Dengeye Oturtmaya ........................................................... 86 —OKUMA L STES — .........................................................................................................91 2. Ç PAZAR: TEMEL SERBESTÎ HÜKÜMLER N N UYGULANMASINA L K N ORTAK ÇERÇEVE ............................................................................................................92 2.1. AB Tasarrufunun Yoklu unda ............................................................................. 93 2.2. Serbest Dola m Hükmünün “Uygulama Alan”........................................................... 95 2.2.1. Ki i Bakmndan Kapsam (Kim Yararlanabilir?) ......................................................... 96 2.2.2. Konu Bakmndan Kapsam (Hangi Durumlar Altnda Yararlanabilir?)......................... 96 2.2.3. Muhataplk (Kime Kar  Kullanabilir?) ....................................................................... 99 2.3. Serbest Dola m Yönünden “Tahdit” ......................................................................... 100 2.3.1. Vatanda lk (/Köken) Temelinde Ayrmclk Yasa ................................................. 101 2.3.1.1. Vatanda lk (/Köken) Temelinde Do rudan Ayrmclk Yasa  .......................... 101 2.3.1.2. Vatanda lk (/Köken) Temelinde Dolayl Ayrmclk Yasa  .............................. 102 2.3.2. Serbestînin Kstlanmas Yasa  ............................................................................. 105 2.4. Serbest Dola m Yönünden “Hakl Gösterme” ........................................................... 107 2.4.1. Me ru Sebepler ..................................................................................................... 107 2.4.1.1. Kurucu Antla madaki stisna Sebepleri ........................................................... 108 2.4.1.2. Kamu Yararna li kin A r Basan Sebepler ...................................................... 109 2.4.2. Orantllk lkesi ...................................................................................................... 111 —OKUMA L STES — .......................................................................................................114 II. BÖLÜM: POZ T F BÜTÜNLE ME YÖNÜYLE Ç PAZAR ( Ç PAZARA L K N AB TASARRUFLARI) 1. UYUMLA TIRMA YETK S ...........................................................................................119 1.1. AB’nin Yetkisi ile ilgili Genel Tespitler ....................................................................... 119 1.1.1. Yetkinin Varl  ....................................................................................................... 119 1.1.2. Yetkinin Kullanm................................................................................................... 120 1.1.3. Yetkinin Niteli i ...................................................................................................... 120 1.2. AB’nin ç Pazar ile ilgili Yetkisi .................................................................................. 122 1.2.1. Genel Tespitler I  nda AB’nin ç Pazar ile ilgili Yetkisi .......................................... 122 1.2.2. AB HA md. 114...................................................................................................... 124 1.2.2.1. Genel Kural: AB HA md. 114(1) ....................................................................... 124 1.2.2.2. Genel Kuraln Vasflandrlmas: AB HA md. 114(2-10) .................................... 128 2. UYUMLA TIRMA TÜRLER ..........................................................................................130 1.1. Tam Uyumla trma ................................................................................................... 131 çindekiler 17 1.2. Asgari Uyumla trma ................................................................................................ 132 —OKUMA L STES — .......................................................................................................134 III. BÖLÜM: NEGAT F BÜTÜNLE ME YÖNÜYLE Ç PAZAR (HAKLI GÖSTER LEMEYEN TAHD T YASA I) 1. MALLARIN SERBEST DOLA IMI .................................................................................136 1.1. Ortak Payda: Mallarn Serbest Dola m Hükümlerinin Uygulama Alan .................... 136 1.1.1. Ki i Bakmndan Kapsam (Kim Yararlanabilir?) ....................................................... 136 1.1.2. Konu Bakmndan Kapsam (Hangi Durumlar Altnda Yararlanabilir?)....................... 137 1.1.2.1. Ekonomik Etkinlik: Mal Ticareti ....................................................................... 137 1.1.2.2. Snr A r Unsur .............................................................................................. 138 1.1.3. Muhataplk (Kime Kar  Kullanabilir?) ..................................................................... 139 1.2. Gümrük Birli i Yönü Baskn Unsurlar: Mali Yükler ile ilgili Yasaklar ........................... 140 1.2.1. Gümrük Vergisi ve E Etkili Vergi Yasa  ................................................................ 140 1.2.1.1. Gümrük Vergisi ............................................................................................... 140 1.2.1.2. Gümrük Vergisine E Etkili Vergi ..................................................................... 141 1.2.1.3. Tanm D  Haller ............................................................................................. 143 1.2.1.3.1. Hizmet Bedeli Olma ................................................................................ 143 1.2.1.3.2. Birlik Hukukunun Yükümlülüklerinin Kar l  Olma.................................. 144 1.2.2. Ayrmc veya Koruyucu ç Vergi Yasa  ................................................................. 147 1.2.2.1. Benzer Ürün / Ayrmclk Yasa  ...................................................................... 148 1.2.2.1.1. “Benzer Ürün” Kavram ........................................................................... 148 1.2.2.1.2. Benzer Ürün Halinde “Do rudan Ayrmclk Yasa ”................................ 149 1.2.2.1.3. Benzer Ürün Halinde “Dolayl Ayrmclk Yasa ” .................................... 151 1.2.2.2. Di er Ürün / Koruyuculuk Yasa  ..................................................................... 154 1.2.2.2.1. “Di er Ürün” Kavram ............................................................................. 154 1.2.2.2.2. Di er Ürün Halinde “Koruyuculuk Yasa ”............................................... 155 1.3. ç Pazar Yönü Baskn Unsurlar: Mali Olmayan Yükler ile ilgili Yasak .......................... 158 1.3.1. thalat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Yasa ............................... 159 1.3.1.1. thalat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Hükmünün Uygulama Alan .............................................................................................. 161 1.3.1.2. thalat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Yönünden “Tahdit” .......................................................................................................... 167 1.3.1.2.1. “Miktar Kstlamas” ............................................................................... 167 1.3.1.2.2. “Miktar Kstlamasna E Etkili Tedbir”.................................................... 167 1.3.1.2.2.1. Dassonville Kararndan, Cassis de Dijon Karar Aracl yla, Keck Kararna Kadarki Dönem (1974–1993) ............ 168 1.3.1.2.2.2. Keck Kararndan Komisyon v talya Kararna Kadarki Dönem (1993–2009) ................................................................... 174 1.3.1.2.2.3. Komisyon v talya Kararndan Sonraki Dönem (2009– ) .............. 177 Avrupa Birli i Maddi Hukuku: ç Pazar 18 1.3.1.3. thalat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Yönünden “Hakl Gösterme” ...................................................................................................... 180 1.3.1.3.1. “Hakl Gösterme” ile lgili Ortak Tespitler ................................................ 180 1.3.1.3.2. Kurucu Antla madaki stisnalar .............................................................. 180 1.3.1.3.2.1. Genel Ahlak ................................................................................ 181 1.3.1.3.2.2. Kamu Düzeni ............................................................................... 182 1.3.1.3.2.3. Kamu Güvenli i ........................................................................... 183 1.3.1.3.2.4. nsanlarn, Hayvanlarn veya Bitkilerin Sa l nn ve Ya amnn Korunmas .................................................................. 184 1.3.1.3.2.5. Snai ve Ticari Mülkiyetin Korunmas .......................................... 186 1.3.1.3.3. Avrupa Birli i Adalet Divannn Kabul Etti i “Zorunlu Gereksinimler” ....................................................................................... 187 1.3.1.3.3.1. Örnek Olarak Tüketicinin Korunmas ........................................... 188 1.3.1.3.3.2. Örnek Olarak Çevrenin Korunmas............................................... 189 1.3.1.3.4. Orantllk lkesi ....................................................................................... 192 1.3.1.4. thalat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Yönünden Örnek Uyu mazlklar ................................................................................................. 195 1.3.1.5. thalat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Yönünden Önemli AB Tasarrufu: 2015/35 sayl Direktif .............................................................. 198 1.3.2. hracat Yönünden Miktar Kstlamas ve E Etkili Tedbir Yasa  ............................. 201 —OKUMA L STES — .......................................................................................................206 2. K LER N VE H ZMETLER N SERBEST DOLA IMI .....................................................209 2.1. Ortak Payda (1): Birlik Vatanda l  ve Bu Temeldeki Haklar .................................... 209 2.1.1. Birlik Vatanda l  .................................................................................................. 209 2.1.2. Birlik Vatanda l  Temelindeki Birtakm Haklar ..................................................... 212 2.2. çilerin Serbest Dola m ......................................................................................... 215 2.2.1. çilerin Serbest Dola m Hükmünün Uygulama Alan ........................................... 217 2.2.1.1. Kamu Hizmeti .................................................................................................. 217 2.2.1.2. Ki i Bakmndan Kapsam (Kim Yararlanabilir?)................................................. 217 2.2.1.3. Konu Bakmndan Kapsam (Hangi Durumlar Altnda Yararlanabilir?) ................ 223 2.2.1.3.1. Ekonomik Etkinlik: stihdam .................................................................... 223 2.2.1.3.2. Snr A r Unsur ..................................................................................... 223 2.2.1.4. Muhataplk (Kime Kar  Kullanabilir?) .............................................................. 225 2.2.2. çilerin Serbest Dola m Yönünden “Tahdit” ........................................................ 227 2.2.2.1. Vatanda lk Temelinde Ayrmclk Yasa  ........................................................ 227 2.2.2.1.1. Vatanda lk Temelinde Do rudan Ayrmclk Yasa  ............................... 227 2.2.2.1.2. Vatanda lk Temelinde Dolayl Ayrmclk Yasa  .................................... 228 2.3. 2.2.2.2. Serbestînin Kstlanmas Yasa  ...................................................................... 231 2.2.3. çilerin Serbest Dola m Yönünden “Hakl Gösterme” .......................................... 237 2.2.4. çilerin Serbest Dola m Yönünden Örnek Uyu mazlklar ..................................... 237 2.2.5. çilerin Serbest Dola m Yönünden Önemli AB Tasarrufu: çilerin Dola m Serbestîsi Tüzü ü (492/2011 sayl Tüzük) ............................................................ 243 Kurma Hakk ......................................................................................................... 249 2.3.1. Kurma Hakk Hükmünün Uygulama Alan ........................................................... 252 2.3.1.1. Kamusal Yetki ................................................................................................. 252 çindekiler 19 2.3.1.2. Ki i Bakmndan Kapsam (Kim Yararlanabilir?)................................................. 252 2.3.1.3. Konu Bakmndan Kapsam (Hangi Durumlar Altnda Yararlanabilir?) ................ 255 2.3.1.3.1. Ekonomik Etkinlik: Kurma ................................................................... 256 2.3.1.3.2. Snr A r Unsur ..................................................................................... 256 2.3.2. 2.3.1.4. Muhataplk (Kime Kar  Kullanabilir?) .............................................................. 257 Kurma Hakk Yönünden “Tahdit” ........................................................................ 262 2.3.2.1. Vatanda lk (/Merkez) Temelinde Ayrmclk Yasa  ........................................ 262 2.3.2.1.1. Vatanda lk (/Merkez) Temelinde Do rudan Ayrmclk Yasa  ............... 262 2.3.2.1.2. Vatanda lk (/Merkez) Temelinde Dolayl Ayrmclk Yasa  .................... 264 2.3.2.2. Serbestînin Kstlanmas Yasa  ...................................................................... 267 2.3.3. Kurma Hakk Yönünden “Hakl Gösterme” .......................................................... 274 2.3.4. Kurma Hakk Yönünden Örnek Uyu mazlklar ..................................................... 275 2.3.5. Kurma Hakk Yönünden Önemli AB Tasarrufu: Mesleki Niteliklerin Tannmas Direktifi (2013/55 sayl Direktif ile de i ik 2005/36 sayl Direktif) ...... 285 2.4. Hizmetlerin Serbest Dola m .................................................................................... 291 2.4.1. Hizmetlerin Serbest Dola m Hükmünün Uygulama Alan ..................................... 293 2.4.1.1. Kamusal Yetki ................................................................................................. 293 2.4.1.2. Ki i Bakmndan Kapsam (Kim Yararlanabilir?)................................................. 293 2.4.1.3. Konu Bakmndan Kapsam (Hangi Durumlar Altnda Yararlanabilir?) ................ 296 2.4.1.3.1. Ekonomik Etkinlik: Hizmet Ticareti .......................................................... 296 2.4.1.3.2. Snr A r Unsur ..................................................................................... 298 2.4.1.4. Muhataplk (Kime Kar  Kullanabilir?) .............................................................. 300 2.4.2. Hizmetlerin Serbest Dola m Yönünden “Tahdit” ................................................... 302 2.4.2.1. Vatanda lk (/Merkez) Temelinde Ayrmclk Yasa  ........................................ 304 2.4.2.1.1. Vatanda lk (/Merkez) Temelinde Do rudan Ayrmclk Yasa  ............... 304 2.4.2.1.2. Vatanda lk (/Merkez) Temelinde Dolayl Ayrmclk Yasa  .................... 306 2.4.2.2. Serbestînin Kstlanmas Yasa  ...................................................................... 309 2.4.3. Hizmetlerin Serbest Dola m Yönünden “Hakl Gösterme”..................................... 317 2.4.4. Hizmetlerin Serbest Dola m Yönünden Örnek Uyu mazlklar ................................ 318 2.4.5. Hizmetlerin Serbest Dola m Yönünden Önemli AB Tasarrufu: Hizmetler Direktifi (2006/123 sayl Direktif) .......................................................................... 327 2.4.5.1. Hizmetler Direktifi’nin Kapsam........................................................................ 327 2.4.5.2. Hizmetler Direktifi uyarnca Hizmetlerin Serbest Dola m ............................... 329 2.4.5.2.1. Genel Olarak ........................................................................................... 329 2.4.5.2.2. Hizmet Sunanlar ile ilgili Düzenlemeler ................................................... 330 2.4.5.2.3. Hizmet Alanlar ile ilgili Düzenlemeler ...................................................... 334 2.4.5.3. Hizmetler Direktifi uyarnca Hizmet Sunanlar için Kurma Hakk .................... 335 2.4.5.3.1. Genel Olarak ........................................................................................... 335 2.4.5.3.2. zin Sistemi ............................................................................................. 336 2.4.5.3.3. Yasaklanan Gereklilikler .......................................................................... 338 2.4.5.3.4. üpheli Gereklilikler ................................................................................ 339 2.4.5.3.5. Raporlama, Kar lkl De erlendirme ve Ksmi Standstill Yükümlülü ü .......................................................................................... 340 2.5. Ortak Payda (2): Ki ilerin ve Hizmetlerin Serbest Dola mnda Uygulama Alan D  Haller ve Hakl Gösterme A amas .................................................................... 342 20 Avrupa Birli i Maddi Hukuku: ç Pazar 2.5.1. Uygulama Alan D  Haller: “Kamu Hizmeti” ve “Kamusal Yetki” ........................... 342 2.5.1.1. Kamu Hizmeti .................................................................................................. 343 2.5.1.2. Kamusal Yetki ................................................................................................. 346 2.5.2. Ki ilerin ve Hizmetlerin Serbest Dola m Yönünden “Hakl Gösterme”................... 348 2.5.2.1. “Hakl Gösterme” ile lgili Ortak Tespitler......................................................... 348 2.5.2.2. Kurucu Antla madaki stisnalar ....................................................................... 350 2.5.2.2.1. Maddi Yönüyle stisnalar ........................................................................ 351 2.5.2.2.1.1. Kamu Sa l ............................................................................... 351 2.5.2.2.1.2. Kamu Güvenli i ........................................................................... 352 2.5.2.2.1.3. Kamu Düzeni ............................................................................... 353 2.5.2.2.1.4. Ortak Tespit: Snr D  Etme ile ilgili Özel Düzenlemeler .............. 359 2.5.2.2.2. Usuli Yönüyle stisnalar .......................................................................... 361 2.5.2.3. Avrupa Birli i Adalet Divannn Kabul Etti i “Kamu Yararna li kin A r Basan Sebepler” ............................................................................................. 363 2.5.2.3.1. Örnek Olarak Vergi Sisteminin Bütünlü ünün Korunmas........................ 364 2.5.2.3.2. Örnek Olarak Snai ve Ticari veya Fikri Mülkiyetin Korunmas ................ 365 2.5.2.4. Orantllk lkesi ................................................................................................ 369 —OKUMA L STES — .......................................................................................................372 3. SERMAYEN N SERBEST DOLA IMI ............................................................................376 3.1. Sermayenin Serbest Dola m Hükmünün Uygulama Alan ....................................... 379 3.1.1. Ki i Bakmndan Kapsam (Kim Yararlanabilir?) ....................................................... 380 3.1.2. Konu Bakmndan Kapsam (Hangi Durumlar Altnda Yararlanabilir?)....................... 380 3.1.2.1. Ekonomik Etkinlik: Sermaye Hareketi .............................................................. 380 3.1.2.2. Snr A r Unsur .............................................................................................. 385 3.1.3. Muhataplk (Kime Kar  Kullanabilir?) ..................................................................... 386 3.2. Sermayenin Serbest Dola m Yönünden “Tahdit” .................................................... 388 3.2.1. Vatanda lk (/Köken) Temelinde Ayrmclk Yasa ................................................. 389 3.2.1.1. Vatanda lk (/Köken) Temelinde Do rudan Ayrmclk Yasa  .......................... 389 3.2.1.2. Vatanda lk (/Köken) Temelinde Dolayl Ayrmclk Yasa  .............................. 390 3.2.2. Serbestînin Kstlanmas Yasa  ............................................................................. 392 3.3. Sermayenin Serbest Dola m Yönünden “Hakl Gösterme” ...................................... 395 3.3.1. “Hakl Gösterme” ile lgili Ortak Tespitler ............................................................... 395 3.3.2. Kurucu Antla madaki stisnalar.............................................................................. 395 3.3.2.1. Vergi Mükellefleri Arasnda Ayrm Yapma mkân............................................ 396 3.3.2.2. Ulusal Hukukun hlalini Önleme mkân ............................................................ 397 3.3.2.3. Sermaye Dola mlarnn Bildirimi Hakknda Prosedür Olu turma mkân.......... 398 3.3.2.4. Kamu Düzeni veya Kamu Güvenli i ................................................................. 398 3.3.3. Avrupa Birli i Adalet Divannn Kabul Etti i “Kamu Yararna li kin A r Basan Sebepler” .............................................................................................................. 399 3.3.4. Orantllk lkesi ...................................................................................................... 401 3.4. Sermayenin Serbest Dola m Yönünden Örnek Uyu mazlklar ................................. 404 3.5. Sermayenin Serbest Dola m Yönünden Önemli AB Giri imi: Sermaye Piyasas Birli i Giri imi........................................................................................................... 407 çindekiler 21 —OKUMA L STES — .......................................................................................................409 Kaynakça..........................................................................................................................411 Kavram Dizini ...................................................................................................................423