Euskarazko tokiko hedabideen erradiografia

776 ESTRUCTURA Y POLÍTICAS DE LA COMUNICACIÓN Euskarazko tokiko hedabideen erradiografia Bidegain, Eneko; Zuberogoitia Aitor; Egaña Txema Laburpena Euskarazko tokiko hedabideen egoera zehatza jakitea da ikerketa honen asmoa. Hamar elkarrizketa sakon, hedabide guztiei betearazi zaien galdetegi bat eta focus group bat egin erabili dira metodologia gisa. Dauden hedabide guztien datuak batu eta argazki orokor bat egin da, hedabide horiek denen artean osatzen duten indarra neurtzeko: batez beste, egunero 70 orrialdeko egunkari bat betetzeko adina orrialde, 200.000 ale, 400.000 irakurle, ia 300 langile, 1.000 laguntzailetik gora… Hedabide horiek pisu handia daukate Euskal Herrian, baina atomizazioaren ondorioz, pisu hori ez da ageri. Saretze bidean ari dira lanean, baina egoera ekonomiko prekarioari aurre egiteko aterabideak aurkitu behar dituzte. Funtsezkoa da tokiko hedabideen eragin soziala baloratzea eta hori hitzarmen politiketan islatzea. Hitz gakoak: tokiko hedabideak, euskal prentsa Sarrera Bada hamarkada pare bat euskarazko tokiko aldizkari andana bat sortu zela Euskal Herrian, bereziki Gipuzkoan eta Bizkaian. Bakoitzak bere bilakaera izan du, batzuek aldaketa sakonak egin dituzte, eta gaur egun prentsaren etorkizunaz dauden zalantza eta kezken ekaitzak astintzen ditu tokiko hedabide horiek ere. Nahiz eta hedabide horiek beren herri edo eskualdean ezagunak izan, Euskal Herri osoko ikuspegitik hartuta, tokiko hedabideen multzoak ez dauka halako ikusgarritasunik. Sektore franko atomizatua delako kezka hautematen da, eta horrek bultzaturik sortu da ikerketa sakon hau egiteko ideia. Euskal Herriko tokiko euskarazko hedabideen erradiografia ahal bezain xehe eta zehatza egitea da ikerketa honen helburua. Halaber, ikerketa honek erantzun nahi dio euskarazko tokiko hedabide gehienak biltzen dituen Tokikom elkartearen behar bati: saretze proiektuak diseinatu eta obratu ahal izateko, aurretik egoeraren diagnosia zehatza nahi zuten. Ikerketa hau bi ikerketa galdera nagusiren inguruan egituratu da: nolakoa da Euskal Herriko euskarazko tokiko informazioaren eskaintza (geografikoki, frekuentziaren arabera, euskarriaren arabera eta albiste motaka sailkatuta)? Zein dira euskarazko tokiko komunikabideen baliabideak, mugak eta elkarlanerako aukerak? Euskarazko tokiko hedabideen erradiografia zehatza egiterakoan, Tokikom sareko hedabideez gain, Hitza sareko egunkari eta astekarien egoera ere ezagutu nahi izan da, eta baita ere tokiko irratiena eta Tokikom sarean ez dauden tokiko aldizkariena. Testuingurua eta aurrekariak Tokiko prentsa lehenago ere ikertu izan da, bai Euskal Herrian, bai Euskal Herritik kanpo, nahiz eta ez den maiztasun handiarekin agertzen den ikerketa arlo bat. Nazioarteko ikerketetan 777 aipagarriak dira albiste hiper-lokalen, tokikoen eta nazio mailakoen elkarbizitza (Goodrum, Godo, & Hayter, 2011), tokiko hedabideen eta nazio mailako hedabideen eskaintzaren eta famaren azterketa (DiStaso, 2012), tokiko hedabideetako albisteak izenpetzen dituztenek tokiko erakundeei buruz informazio negatibo gutxiago zergatik ematen duten azaltzen duen ikerketa (Gurun & Butler, 2012), tokiko hedabideen erabileraren eta komunitatearekiko atxikimenduaren arteko harremanari buruzkoa (Hoffman & Eveland, 2010), tokiko komunikabideen eta Internetek eragiten dizkien aldaketei buruzkoa, Suediako kasu azterketa batekin (Olsson & Jacobsson, 2006) edota tokiko hedabideen jabegoaren eta kalitatearen arteko harremanari buruzkoa (Rennhoff & Wilbur, 2012). Halaber, aipa daiteke tokiko irratietako langileen egoerari buruzko ikerketa, Kataluniako kasu azterketa batean oinarritua (Solà Saña, 2012). Bestetik, Txinako emigranteak Zeelanda Berrian etxean bezala senti daitezen, Txinako albiste lokalak ematen dituzten hedabideen funtzioa ere aztertu dute (Xiao, 2007). Euskal Herriari dagokionez, Alazne Aiestaran Yarza-ren lanak dira tokiko euskarazko komunikabideen egoeraz dauden berrienak eta sakonenak. Batez ere Debabarreneko tokiko hedabideen kasuak ikertu ditu (Aiestaran Yarza, 2007, 2011). Bi lan horietan Debabarrena eskualdeko aldizkarietako kazetaritza genero eta gaiak aztertu zituen. Goio Aranak eta Aitor Zuberogoitiak Goiena hedabidearen kasu azterketa egin dute (Arana & Zuberogoitia, 2012). Maria Gonzalez Gorosarrik tokiko hebabideen kalitatea ikertu du (González Gorosarri, 2006). Aipatu behar dira ere Arantza Gutierrez, Iñaki Zabaleta, Nicolas Xamardo, Santi Urrutia eta Antxon Mendizabalen lanak, euskarazko komunikabideak eta kazetaritza eta haien pisua ikertu baitutituzte, baita ere Europako hizkuntza gutxituetakoak (Gutierrez Paz, Zabaleta, Xamardo et al., 2004; Zabaleta, Xamardo, Gutierrez Paz, Urrutia, & Fernández Astobiza, 2007). Azkenik, Jasone Mendizabalen lanak ere aipa daitezke, sarean lan egitearen gaia landu baitu (Mendizabal, 2005). Bestalde, tokiko hainbat komunikabideri buruzko ikerketa txostenak egin ditu Aztikerrek. Bertan agertzen dira tokiko aldizkarien irakurleei buruzko datuak eta haien iritziak. Pulunpe, Otamotz, Karkara, Guaixe, Begitu, Barren, Baleike, Anboto, eta Kitto, Aldaize eta Aikor aldizkariak ikertu ditu. Lan hori abiapuntu garrantzitsua izanen da ikerketa honetarako. Dena den, aurrekariak ikusirik, ondorioztatu ahal izan da euskarazko tokiko hedabide guztiak hartzen dituen ikerketa zehatzik eta erradiografiarik ez dela egin. Horrez gain, ikerketa gehienak krisi ekonomikoaren aitzinekoak dira, eta beharrezkoa da ikerketa berria eta eguneratua egitea, gaur egungo garai zailetako egoerak eragin duen aldaketa kontuan hartuz. Metodologia Ikerketa lan honen helburua euskarazko tokiko hedabideen egoeraren argazki ahal bezain zehatza egitea izanik, hiru metodologia uztartu dira: eduki azterketa, elkarrizketa sakonak eta galdetegiak. Aiestaranek (2007) erabili duen metodologia hautatu da oinarri gisa eduki azterketa eta elkarrizketa sakonei dagokienez. Elkarrizketa sakonei dagokienez, Tokikom sareko aldizkari nagusietako arduradunekin egin dira elkarrizketak. Elkarrizketak diseinatu dira Tokikom-ek jakin nahi zituen informazioen arabera, tokiko aldizkarien egoera eta lan egiteko modua hobeki ezagutzeko asmoz. Galdetegia osatu da eta ikerketa taldean kontrastatu; ondoren, Tokikom-eko arduradunekin kontrastatu da eta zenbait zuzenketa egin zaizkio galdetegiari. Elkarrizketek 76 galdera zituzten, eta ordu bat eta hiru ordu bitartekoak izan dira. Atalka sailkatu dira galderak. Batetik, 11 galdera egin dira hedabide horretako langileei buruz, langileen eta lan taldearen soslaia osatzeko asmoz. Bigarren galdera multzoa hedabide horretako laguntzaile 778 sareari buruzkoa izan da, ikusteko hedabide horiek soldatapeko langileez aparteko laguntzailerik edo kolaboratzailerik baduten. Hirugarren galdera multzoan, hedabidearen irismena neurtu nahi izan da, bai irakurle kopuruak, bai webguneko bisitak jakiteko asmoz. Laugarrenik, aurrekontuari buruzko 13 galdera egin dira. Bosgarrenik, egoitzaren egoerari eta informatika azpiegiturari buruzko zenbait galdera egin zaizkie. Halaber, artxiboa nola antolatuta daukaten ere galdetu zaie. Seigarren galdera multzoa beste komunikabideekin dauzkaten harremanak ezagutzeko erabili da. Zazpigarren multzoan, 14 galdera egin dira hedabide horien lan egiteko modua eta antolaketa ezagutzeko asmoz. Azkenik, etorkizunari begira dauzkaten proiektuak, aukerak eta arriskuak zein diren galdetu zaie. Elkarrizketa sakonak egin zaizkie …eta Kitto, Begitu, Goiena, Guaixe, Ttipi Ttapa, Uztarria, Aiurri, Txintxarri, Hernaniko Kronika eta Anboto aldizkarietako arduradunei, 2013ko maiatzean. Elkarrizketa horiek hedabide bakoitzaren egoitzan egin dira. Horrez gain, gainerako hedabideen datuak jakiteko asmoz, galdetegi bat igorri zaie hedabide haietako arduradunei, langile kopuruak, irakurle edo entzule kopuruak eta aurrekontuak jakiteko. Erantzun ez dutenak Bilbo Hiria Irratia, Aldaize eta Pulunpe dira. Azkenik, focus group bat antolatu da euskarazko hedabideen webguneetako arduradunekin, hala nola Argia, Berria, Goiena, Uztarria eta Bizkaie.biz hedabideetakoekin, CodeSyntax enpresako batekin eta Topagunea elkarteko beste batekin. Euskarazko hedabideak Internet-era nola egokitu diren eta zein erronkari aurre egin behar dioten aztertu da eztabaida talde horretan. Tokiko hedabideen egoera Atal honetan azalduko dira ikerketaren emaitza orokorrak, bai zein diren Euskal Herrian dauden hedabideak, bai zein den haien eskaintza eta zein diren haien baliabideak. Kontuan hartu behar da ikerketa 2013ko udaberrian egin dela, eta geroztik zenbait gauza aldatu direla, esaterako Tolosaldeko hedabideek Ataria proiektu komuna sortu dutela edota Aiurri astekarian murrizketa handiak gertatu direla. Baina gertakari horiek ikerketa ondorengoak izanik, emaitza hauetan ez dute islarik izanen. Tokiko informazioa euskaraz, herriz herri Orotara 92 hedabide zenbatu dira ikerketa, nahiz eta zehaztu behar den horietako batzuen maiztasuna oso urria dela, edo batzuk ez daudela gehiago. Azterketa zehatzago bat egin ondoan, gutxienez bi hilabetetik behin agertzen diren hedabide kopurua 80ra ekarri da, eta horiek dira ondorengo lerroetan zerrendatuko direnak. 80 horietatik 48 aldizkari, astekari edo egunkariak dira, 18 dira irratiak, 7 telebista daude eta beste 10 dedikatzen dira Internet-era. Zehaztu behar da bi webgune eta telebista bat aldizkari moduan ere sailkatu direla; hain zuzen, Goiena eta Uztarria aldizkarien webguneak webguneen zerrendan ere badaude, webgune gisa beren dinamika propioa daukatelako. Halaber, Goiena telebisten zerrendan ere sartu da, aldizkariaz eta webguneaz gain, telebista bat ere badelako. Horiez gain, aldizkari gehienek beren webgunea daukate. Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoaren kasuan, zehaztu behar da herrialde bakoitzak daukan irratia, tokiko irrati gisa sailkatu dugula, tokiko informazioa ematen dutelako, orokorraz gain. Herria astekaria hiru herrialde horietan banatzen da, baina herriz herriko berriak ematea da astekariaren funtsa. Horregatik sartu da hori ere tokiko hedabideen zerrendan. Azpimarratu behar da, zabalkunde geografikoari dagokionez, euskarazko tokiko hedabideak iristen direla Gipuzkoako herri guztietara. Kasu gehienetan, eskualde mailako hedabideak dira, eta beste kasu askotan herriz herriko hedabideak. Bizkaiaren zati handienean ere badaude tokiko hedabideak euskaraz, Enkartazioetan, Ezkerraldean, Meatzaldean eta Plentzia-Mungia 779 eremuetan salbu. Nafarroa ipar-mendebaldeak ere badauzka bereak. Ipar Euskal Herrian herri mailako eta eskualde mailako aldizkaririk ez dago, baina herrialde mailako irratiek eta Herria astekariak tokiko berriak eskaintzen dituzte. Araban Aiaraldea eskualdean eta Gasteizen daude tokiko hedabideak. Tokiko hedabideen deskribapena Tokiko aldizkarien formatuari erreparatuta, azpimarratu behar da gehienen formatua A4 neurrikoa dela. Zenbait aldizkari eta egunkari, ordea, A3 formatuan edo doi bat txikiagoan ateratzen dituzte. Paperari begiratuta, argitalpen maiztasuna ez da irizpide bakarra, argitaratzen den albiste kopurua neurtzeko, eta bakoitzak zenbat orrialde argitaratzen duen neurtu da (A4 neurria hartu da erreferentziatzat, eta A3 orrialdean argitaratzen duten aldizkarien kasuan, orri bakoitzeko 2 orrialde argitaratzen dituztela finkatu da). Hilabeteko orri gehien argitaratzen duen aldizkaria Goiena da. Astean bi zenbaki argitaratzen ditu, 40 orrialdekoak (puntualki, orrialde gehiagokoak ere ateratzen dituzte). Orotara, hilabetean 640 orrialdetik gora argitaratzen ditu, beraz. Askoz kopuru txikiagoan dabiltza gainerako aldizkari guztiak. Astean lau zenbaki ateratzen dituztenen artean daude Urola Kostako Hitza, Goierriko Hitza, Tolosaldeko eta Leitzako Hitza eta Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza. Urola Kostako Hitza da horietan orrialde gehien ateratzen duena, bataz beste, 384 orrialderekin. Tolosaldeko Hitza-k eta Goierriko Hitza-k 256 orrialde betetzen dituzte. Gainerakoek gutxiago. Azpimarratu behar dira Buruntzaldeko (Hernani, Andoain, Lasarte-Oria, Astigarraga, Urnieta) inguruko aldizkarien produkzioak ere. Andoainen eta inguruan zabaltzen den Aiurri aldizkarikoek orotara 208 orrialde argitaratzen dituzte hilabetean. Gehienak Aiurri astekariari dagozkio, hain zuzen ere Andoain eta Urnieta herrietako berriak, 24 orrialdetan. 28 orrialdeko hamaboskaria ere argitaratzen dute, Andoain, Asteasu, Alkiza, Zizurkil, Aduna eta Larraulen zabaltzeko. Aiurri-ri gehituz gero Hernaniko Kronika-k hilabetean argitaratzen dituen 192 orrialdeak (astelehenetik ostiralera 2na eta larunbat eta igandetan 4na), Lasarteko Txintxarri-k (astean 8 orriko bi zenbaki) hilabetean argitaratzen dituen 128 orriak eta Usurbilgo Noaua astekariaren 80 orriak, orotara 605 orrialde argitaratzen dira Buruntzaldea eskualdean. Gainerako aldizkarien orrialde ekoizpena murritzagoa da; astekarien kasuan, hilabetean 100 eta 200 orrialde bitartean argitaratzen dute, eta hamaboskariek edota hilabetekariek 100 orrialdetik behera. Kalkulu horiek A3 formatuko orrialdeetara ekarriko balira, hilabetean 2.126 orrialde ekoizten dute hedabide horiek, orotara. Hots, egunean 70 orrialdeko egunkari bat betetzeko adina orrialde. Euskarazko tokiko hedabide guztien artean hilabetean ekoizten duten orrialde kopurua batuta, A3 formatuko 2.126 orrialderen heineko egunkari formatuko 70 orrialdeko egunkari bat atera liteke. Haatik desorekak badaude herritar bakoitzak bere herriko edo eskualdeko informazioa euskaraz jasotzerakoan, denek ez dutelako maiztasun berarekin edukitzen informazio hori. Batzuek egunero, beste batzuek hilabetean behin bakarrik. Tokiko hedabideen audientzia Aldizkari bakoitza ehunka edo milaka aletan argitaratzen dute, batzuk doan banatzen dira, beste batzuk ordainpekoak dira. Orotara, Hitza taldekoak, Tokikom sarekoak, udal aldizkariak eta elkarteen beste aldizkariak gehituta, tokiko aldizkari edo egunkarien 187.000 ale baino gehiago zabaltzen dira Euskal Herrian. Kontuan hartuta zenbait aldizkariren datuak falta direla, litekeena da kopuru hori 200.000ra hurbiltzea. Topagunean (Tokikom-ekoak eta Tokikom-etik kanpokoak) dauden aldizkariek osatzen dute inprimatzen diren aldizkarien bi heren, gutxi gorabehera. 780 Irakurle kopuruen kalkulu batzuk egin dira, CIES erakundeak edota Aztiker erakundeak aldizkarien esku utzi dituzten neurketen arabera. Aldizkari bakoitzaren irakurle kopuruak batuta, eta kontuan hatuz aldizkari batzuek ez dauzkatela eskura datu horiek, Tokikom-eko aldizkariek 194.000 baino irakurle gehiago dauzkate, orotara. Tokikom-en ez dauden Topaguneko aldizkariek 29.500 irakurle baino gehiago dauzkate. Hitza sareko sei aldizkaritik lauk 66.000 baino irakurle gehiago daukate, orotara. Zenbatutako irakurle kopuru guztien artean (Hitza, Tokikom, Topagunea, elkarteak eta udal aldizkariak), 268.300 irakurle dira, banatutako 100.500 alerentzat 186. Proportzio kalkulu bat eginez gero, kontuan hartuta banatzen diren ale guztiak, euskarazko tokiko aldizkarien irakurle kopurua 430.000tik gorakoa da. Dena den, irakurle horiek guztiak ez dira pertsona bakarrak; hain zuzen ere, Urola Kostan eta Tolosaldean, Hitza aldizkaria eta tokiko besteren bat ere badaukate, kasu askotan, eta ondorioz litekeena da eskualde horietan irakurle berak bi aldizkariak irakurtzea. Webguneen bisitei dagokienez, konplikatuagoa da datu orokorrak ematea, batzuek eguneko bisita kopuruak aipatu dituztelako, eta beste batzuek hilabeteko bisita kopuruak. Kasu guztietan, orotara dozenaka mila (294.000) bisitari dauzkate tokiko hedabideen webguneek (aldizkari, irrati edota telebisten webguneek). Tokiko hedabideetan lanean ari direnak Tokiko hedabideetan lanean ari diren langileei dagokienez, hedabide batzuen datuak falta dira, prentsa idatziari dagozkion ia datu guztiak baldin baditugu ere. Telebista eta irrati zenbaiten daturik ez dago. Egindako batuketen arabera, gutxienez 266 lagun ari dira lanean tokiko euskarazko komunikabide batean. Hedabide handiena Goiena da, 48 langile baititu. Ondoren dator Goierriko Hitza, 13 langilerekin. Hirugarren postuan letorke Anboto aldizkaria 11 langilerekin. Gainerako hedabideetan 10 langiletik behera dauzkate, eta horietan askok langile bakarra. Langile horien erdia ari da erredakzio lanetan, hala nola 126 lagun. Gainerakoak administrazioko lanetan eta komertzial lanetan ari dira. Halaber, zehaztu behar da 266 laguneko lan talde horretan ez direla ageri aldizkariak argitaratzen dituzten elkarteetako langile guztiak. Txintxarri edo Guaixe argitaratzen dituzten elkarteen kasuan, adibidez, beste langile batzuk badituzte, elkarteko beste kontuetarako. Ikerketa honetan zenbatutako langileak aldizkarirako ari diren langileak dira soilik. Tokikom-en federatuta dauden hedabideek dauzkate langileen ia bi heren, hala nola 156. Tokikom-en ez dauden Topaguneko hedabideetako 14 langileak gehituz heltzen dira proportzio horietara. Laurdena baino gutxixeago – 52 – ari dira lanean Hitza aldizkarien sarean. Lanaldiari dagokionez, 266 langile horietatik 160 denbora osora ari dira lanean. Generoari dagokionez, zenbatutako 266 langileen artetik, 16 langilerena ez zaigu zehaztu. 246 langileetatik 164 dira emakumezkoak eta 92 gizonezkoak. Azkenik, euskarazko tokiko hedabideetako ia langile guztiek bi urte baino gehiago daramate lanean beren enpresan. 266 langileetatik 29 dira duela bi urte baino gutxiago hasi zirenak bertan lanean. Krisiak ere jo ditu, ordea. Euskal Herriko tokiko aldizkari nagusiek (elkarrizketa sakonetatik ateratako informazioaren arabera) murrizketak jasan behar izan dituzte 2008tik hona. Hamar aldizkari nagusien artean, hamar langiletik gora galdu dituzte azkenaldian. Galera handienak Nafarroan gertatu dira, Guaixe eta Ttipi Ttapa aldizkariek hiruna langile gutxiagorekin funtzionatzen baitute gaur egun. Diru laguntzak murriztearen ondorioz, Guaixe aldizkariaren 186 Banatutako aldizkari zenbaiten irakurle kopuruak falta izanik, kalkulu hau egiteko ez dira kontuan hartu. 781 Beleixe irratiak egunero eskaintzen zuen saioa bertan behera utzi behar izan zuen, astean saio bakarra egiteko. Ttipi Ttapa-ren kasuan, telebista itxi behar izan zuten 2009an, eta 2013an orrialde kopurua murriztu dute. Aiurri aldizkarian bi kazetari gutxiago dituzte 2009tik hona. Anboto eta Eta Kitto aldizkarien artean bi postu eta erdi galdu dituzte. Goiena-k egokitzapenak egin ditu bere lan taldean, kazetariak ere hasi baitira bideo grabaketak egiten edota argazkiak hartzen. Hernaniko Kronika, Txintxarri eta Uztarria dira langile kopuru berarekin jarraitzen dutenak. Tokiko hedabideen laguntzaile sarea Aztertutako aldizkari guztiek daukate talde profesional bat oinarrian. Talde hori, ordea, handiagoa da batzuen kasuan, beste batzuen kasuan baino. Erredakzio taldearen handitasunaren arabera, kanpoko berriemaile edo kolaborazioen laguntzaile sare handiagoa edo txikiagoa dute. Hainbat motako laguntzaileak daude. Ia aldizkari guztietan ageri den laguntzaile figura, zutabegilearena da. Informatzaileei dagokienez, bi motakoak daude: kazetariek herrietan dauzkaten kontaktu finkoak batetik, eta berri-emaileak bestetik. Hirugarren osagai garrantzitsua, herriko euskara elkarteko parte izatea da, aztertutako aldizkarien erdien kasuan. Ez da hain zabaldua, ordea, aldizkariaren diru laguntzailearen figura edota ekitaldien antolaketetan lan egiten duten boluntarioena. Laguntzaile sarearen zenbaketa zehatza egitea zaila da, batzuetan eta besteetan laguntzaile figura ez delako bera. Orotara 1.083 laguntzaile zenbatu dira ikerketa honetan, baina litekeena da kopurua handiagoa izatea. Halaber, datu horrek ez dakar xehetasunik laguntzaile horien jarraikortasunari dagokionez. Laguntzaile horietako 10etik ia 7 Tokikom-en bilduta dauden aldizkarietakoak dira, hala nola 681 lagun. Ia laguntzaileen hiru laurdenak Topagunean biltzen diren hedabideetakoak dira, Tokikom-en egon edo ez. Azpimarratu behar da elkarteetako hedabideetako laguntzaileen pisua ere. Pisu hori batez ere Euskal Irratien 150 laguntzaileei zor zaie, irrati horiek sare zabala daukatelako irratsaioak egiteko eta diru bilketa kanpainak antolatzeko. Berri-emaileen figura aldakorra da aldizkari batetik bestera. Kasu gehienetan, ez daukate herri edo auzoetako berri-emailerik edo albisteak bilatzen edo idazten dituenik. Hala ere, informazioa ematen dieten pertsonen sare sendo bat daukatela erran daiteke, gehienentzat. Informatzaile horiek “kontaktuak” deitzen dituzte hainbatek. Guaixe aldizkariak, adibidez, Sakanako herri guztietan dauzka kontaktuak, “duela urte asko herriz herriko sarea lortzeko lana egin zelako”. Kontaktu sare horrek bi norabidetako harremanaren bidez funtzionatzen du: erredakziokoak joaten dira kontaktuengana informazioa galdetzera, baina alderantzizkoa ere gertatzen da, “haiek guregana etortzen dira, informazioa ematera”. Anboto-k ere kontaktu sare bat dauka. Durangaldeko hamabi herrietan erredaktoreen artean banatzen dituzte, eta erredaktore bakoitzak dauzka kontaktuak dagozkion herrietan. Kontaktu horiek elkarteetako arduradunak dira, baina ez daukate “informatzaile zerrendarik”. Hala ere, badira informazioa emateko deitzen dutenak. Aiurri aldizkariak ere herri guztietan dauzka kontaktuak: “Aldizkaria sortu zenean, asko zaindu zen alderdi bat izan zen, eta mantentzen da”. Horietatik gehienek telefonoz, bisita eginez edo posta elektronikoz bidaltzen dituzte albisteak. Batzuek artikulu erredaktatuak bidaltzen dituzte: “elkartearen bueltan dabiltzan batzuk kazetari dira, edo irakasle. Idazteko joera dute: beste batzuek ez dute joera hori”. 782 Begitu aldizkariak badu kontaktu sare bat, “erredakzio taldeak” egiten dituzte. Talde horri esker, Begitu-ko kazetariak badaki norengana jo behar duen; berriemaileak ere baditu: “figura hori beti eduki dugu, mahai gainean behar dugula herri bakoitzean informatzaile bat. Beste era batera estaltzen dugu: kalean ibiltzen gara, jendeak erreferentzia modura hartzen gaitu, beren informazioa ematen digute”. Hala ere, Begitu-k badauka berriemaile figura ere, aldiro-aldiro artikuluren bat bidaltzen duten pertsonek osatutako mutzoa, alegia. Kolaboratzaile horiek dira “kazetaritza ikasi edo mundu horretan dabiltzanak, eta zenbakiz zenbaki idazten dutenak, kobratu gabe. Horietatik lau finkoak dira”. Zutabegileen artean edo beren herrietako berriak idazten dituztenen artean, Arratiako herri guztietako jendea daukate aldizkarirako idazten, salbu Ubidea herrikoa. Han, Udaletxearekin zuzeneko harremana daukate, eta baita hango mendi talde batekin ere. Bestalde, azpimarratu behar da bailarako ikastetxeei aldizkariaren txoko bat irekitzen dietela, zenbakiz zenbaki haiek idatzitako artikulu bat argitaratzeko. Ttipi-Ttapa-ren kasua antzekoa izan arren, pixka bat desberdina da. Herrietako kronikak eta kiroletako albisteak zein emaitzak berriemaileek idazten dituzte, baita argazkiak bidali ere. Orotara 17-18 kolaboratzaile dituzte, eta kronika bakoitzeko 16 euro ordaintzen diete, “gratifikazio modura”. Berriemaile horiek irakasleak, irakasle erretiratuak, ikasleren bat edo beste, gizarte langile bat, zinegotzi bat, zurgin bat eta lantegi bateko beharginak dira. Herri handienetakoek astero igortzen dute kronika bat, eta besteek ia astero. Berriemailerik ez daukaten herrietako berriak jasotzeko, erredakziotik deitzen dute herri haietako udal idazkaritzara. Berriemaileen testuek lana eskatzen diete kazetariei: “Batzuen lanak berridatzi behar dira. Ia testu gehienak berridatzi beharrekoak dira. Ez den-denak. Nabari da ez direla kazetaritza ikuspegitik eginak. Batzuek lehen pertsonan idazten dute, gero testu berean hirugarren pertsonan jarraitzen dute: konkordantzia arazoak dituzte. Eskarmentu luzea dutenak hobeki moldatzen dira. Hizkuntza ere zuzentzen diegu, batu estandarrera egokituz.” (Ttipi Ttapa) Elkarteetatik eta mugimenduetatik ere iristen dira artikuluak edo albisteak, baina ez dira aldizkarirako erredaktatuak izaten, Anboto-ren kasuan, adibidez. Erredaktatutako testuak prentsa kabinete batetik etortzen direnak izan ohi dira. Berriemaile sare finko edo egituratu batez harago doaz Uztarria eta Goiena, komunitatearen bidez. Jendeak badauka edukiak eta albisteak webgunera igotzeko aukera. Baina oraindik ere askok emaila erabiltzen dute, telefonoz deitzen dute edo bisitan joaten dira zerbaiten berri ematera. Goiena-k ehunka laguni eskatzen dio idazteko, Interneten. Blogei ematen diete indarra, eta beren informatzaileek bloga daukate, eta bertan idazten dute. Parte hartzaileak Debagoiena osokoak dira, eta badira Euskal Herrian bizi direnak eta Debagoienarekin lotura dutenak. Blogean idazten dituzten albisteak webguneko albiste nagusi bihurtzeko aukera ere badago. Ondorioz, kolaboratzaile sare horren bidez, kolaboratzaileak Goiena-ren “iturri” bihurtzen dira. “Aurten, helburua da paperaren %5-10 iturriek idatzitakoa izatea. Ez egitea komunitatearentzako bakarrik, baina komunitatearekin. Parte hartzea irabazi nahi dugu, eta sakontasuna artikuluetan.” Zenbait aldizkarik, ordea, dena beren gain hartzen dute, informatzaile sarerik gabe funtzionatuz. Hori da Hernaniko Kronika-ren kasua. Txintxarri-k ere ez dauka berriemailerik edo kontakturik, nahiz eta jende asko joaten zaien informazioa ematera, batez ere Ttakun elkarteko bazkideak. Eta Kitto aldizkariak badauka informazio sare bat, gehienbat elkarteen inguruan mugitzen direnak, beren elkarteari buruzko informazioa emateko. Zer edo zer gertatuz gero herrian, jendea kazetariekin jartzen da harremanetan. 783 Aurrekontuak eta diru laguntzak Aldizkari eta hedabide gehienen datuak lortu dira, nahiz eta batzuenak falta izan. Hedabide nagusien aurrekontuekin, tokiko euskarazko hedabideetan gastatzen den diru kopuruaren hurbilpen bat egin daiteke, 2012ko aurrekontuak oinarri hartuta. Bildutako datu horiekin egin den batuketaren arabera, euskarazko tokiko hedabide guztien artean (telebista lokalak eta Hego Euskal Herriko irratiak salbu), 11 milioi eurotik gorako aurrekontua dago urtean. Falta diren hedabideen aurrekontu datuak eskuratuz gero, Tokikom-en dauden hedabideen artean biltzen da aurrekontu horren erdia baino gehiago; laurdena baino gutxixeago hartzen dute, aldiz, Hitza taldekoek. Tokikom-en biltzen diren hedabideen artean 5,9 milioitik gorako aurrekontua daukate. Horiez gain, Tokikom-en ez dauden Topaguneko aldizkarien artean, 561.000 eurotik gorako aurrekontua daukate. Elkarteen kasuan, 1,7 milioi euroko zati horretako handiena Ipar Euskal Herriko Euskal Irratiak federazioarena (Gure Irratia, Irulegiko Irratia eta Xiberoko Botza) da, 1,2 milioiko aurrekontua baitute urtean. Kontuan hartu behar da Euskal Irratien aurrekontuaren zati bat Antxeta Irratiari dagokiola (baina aurrekontuak orokorrak direnez, ez dago bereizketa hori), eta beraz Antxeta Irratiari dagokion atala gehi dakiokeela Tokikom-en aurrekontuari (eta elkarteen atalari kendu). Tokiko komunikabideetan joaten den diruaren erdia baino gehiago (6,1 milioi eurotik gora) pertsonal gastuetan joaten da. 1,7 milioi euro gastatzen da inprimaketan, 1,63 milioi euro egoitza ordaintzen, 0,96 milioi euro banaketan eta 0,91 milioi euro gainerako gastuetan. Kontuan hartu behar da inprimaketa eta banaketa gasturik ez daukatela irratiek eta telebistek, baina beste gastu batzuk dauzkatela. Egindako kalkuluen arabera, euskarazko tokiko hedabideen aurrekontuaren %39 erakunde publikoen diru laguntzetatik estaltzen da. Diru laguntzen pisu handiena Eusko Jaurlaritzarena eta udalena edo mankomunitateena da. Udalek eta mankomunitateek ziurtatzen dute diru-laguntzen %47, hala nola 2,1 milioi euro gutxienez. Eusko Jaurlaritzak, aldiz, laguntzen %27 estaltzen du, 1,2 milioi eurorekin; horri gehitu behar zaio Euskararen Erakunde Publikoaren diru-laguntzak osatzeko poltsara ematen duen dirua, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Nagusiarekin, Akitaniako Eskualde Kontseiluarekin eta Frantziako Estatuarekin batera; denen artean 400.000 euro ematen dute Euskal Irratiak, Kanaldude eta Herria astekaria laguntzeko. Azpimarratu behar da Nafarroako Gobernuak ez duela dirurik ematen tokiko hedabideak laguntzeko. Nafarroako Gobernuak diru laguntzarik ematen ez duenez, Nafarroako hedabideek beren udal edo mankomunitateko eta Eusko Jaurlaritzako diru-laguntzak jasotzen dituzte bakarrik. Bestalde, Bizkaiko eta Gipuzkoako Foru Aldundien artean, 730.000 euro banatu dizkiete euskarazko tokiko hedabideei, hala nola diru-laguntza guztien %16. Udalen laguntzari dagokionez, azpimarratu behar da, hala ere, laguntza horretan ez dela sartzen aldizkari askori doan uzten dieten egoitzaren saria. Bestalde, horri gehi dakioke mankomunitateek ematen dituzten 120.000 euroak. Kasu gehienetan, mankomunitateek ez dute diru laguntzarik ematen, laguntza hori udalaren bitartez bideratzen baita. Laburbilduz, oro har, tokiko hedabideen aurrekontuaren ia %19 estaltzen du udalen eta mankomunitateen diru laguntzak. 784 Euskarazko tokiko hedabideen funtzionamendua Lan antolaketa Ez dago lan antolaketa eredu bakar bat. Erredakzioek ere ez dute denek handitasun bera, eta horren arabera modu batera edo bestera lan egiten dute. Kronika-ren kasuan, kazetari batek hurrengo egunekoa egiten du, astelehenetik ostiralekoa. Beste biek asteburuko bi zenbakiak egiten dituzte. Eguneroko zenbakiak lantzen dituen kazetariak egiten ditu argazkiak eta jarraitzen ditu prentsaurrekoak. Beste biek erreportajeak lantzen dituzte. Ttipi-Ttapa aldizkarian, kazetari bakoitzak sail batzuk dauzka bere esku. Batek bere gain hartzen ditu kronika lokalak. Elkarrizketa orokorra beste batek egiten du, eta iritzia hirugarren batek kudeatzen du. Internet elikatzea, aldiz, lehen bi kazetarien artean egiten dute, astelehenetik ostiralera, egunero. Testuen zuzenketari dagokionez, batak besteari zuzentzen dio. Ostiral goizetan inprimeriara eramaten dute, eta hurrengo astean banatzen. Guaixe-ko erredakzioan pertsona bat arduratzen da kirol sailaz, “kirolak nahiko aktibitate zabala” duelako. Kiroletako arduradunak bere lana bukatzen duenean, beste sailetako lanak egiten ditu. Aldizkarian astero ateratzen den elkarrizketa, aldiz, nork egingo duen zenbaki hasieran erabakitzen dute, eta gainerako artikuluen banaketa horren ondoren egiten dute. Anboto-ko kazetarien artean hamabi herriak banatzen dituzte. Pertsona bat arduratzen da kirolaz, beste bat kulturaz, webguneak ere badu arduradun bat, eta beste batek elkarrizketak egiten ditu. Txintxarri astekarian astelehenetan gaien banaketa egiten dute. Gai konkretu batzuk hartzen ditu bakoitzak. Gai horiek kazetari berak garatu behar ditu paperean eta webgunean, bereak dira eta bere ardura da. Prentsaurrekora joaten da, webgunerako idazten du, eta gero papererako. Bideoa eta argazki albuma egitea ere berari dagokio. Azken uneko zerbait ateratzen bada, bukatu duenak edo gai atenporal batekin ari denak hartzen du. Bideo edizioan bi lagun ibiltzen dira. Hala ere, Txintxarri-ko arduradunak webguneak eragiten duen lan gehigarriaz ohartarazi du: “Webguneak aparteko produkzioa eskatzen du. Normalean, paperak mugatzen gaitu, eta elkarrizketa edo erreportaje luzeegiak webgunean sartzen ditugu. webguneko albisteak badu beste nortasun bat, desberdina. Horrek ere lan karga bat suposatzen du”. Baina kontua ez da dena webgunera bideratzea, “betiko irakurlea” ez delako sartzen webgunera: “horri ere eskaini behar zaio webgunean sartzen duguna”. Eta Kitto-koek ostegunean egiten dute erredakzio kontseilua, eta horretan erabakitzen dute gaiak zeinek landuko dituen, bi erredaktoreen artean. Printzipioz ostiral eta astelehena erabiltzen dituzte publizitatea kudeatzeko, eta testuak astearte eta asteazkenetan egiten dituzte. Horrez gain, erredaktoreetariko batek kudeatzen du webguneko jario dena, egunero. Aldizkariaren helburua da egunean lau edo bost albiste zintzilikatzea. Azken urtean bereziki lantzen ari dira Twitter eta Facebook. Aiurri aldizkarian bi unetan egiten dute antolaketa. Ostegun-ostiraletan asteburuko aurreikuspenak ikusi eta lan taldea antolatzen dute. Astelehenetan asteburuan jasotako informazioa aztertu eta astekaria martxan jartzen dute. Libre dagoenaren arabera antolatzen dute banaketa, unean uneko ekitaldien arabera. Asteburuetan norbait behar bada lan egiteko, lan egiten duela dio arduradunak. Horrez gain, saiatzen dira webgunea egunero berritzen, egunean gutxienez albiste bat edo beste sartuz. Orain paperean sartzen ez dena webgunean sartzen dute, 785 adibidez Urnietako antzerki lan baten inguruan izan den “iritzi zaparrada”. Paperean dagoena interneten egoten da, baina interneten gauza gehiago sartzen dutela dio Aiurri-ko arduradunak. Uztarria-koek astero lan taldeko bilera egiten dute, asteko gaiak aipatzeko, eta ikusteko webgunean zeren jarraipena egin behar duten. Hilabete hasieran, ordea, aldizkariko gaiak zehazteko biltzen dira, eta ondoren aldizkariaren jarraipena egiten dute astero. Horrez gain, hilean behin erredakzio kontseilua biltzen da, eta orokorrago hitz egiten dute, ateratzen ari diren gaiak aztertzeko. Erran dezakete azkenaldian artikulu gehiegi egin dela gai baten inguruan, adibidez. Begitu-k kazetari bakarra dauka, baina zuzendaritza talde bat badago bakoitzaren arloak eta betebeharrak berrikusteko. Herriko albisteak eta erreportajea kazetariak egiten ditu; besteak kolaboratzaileek. Aldizkariaren %70 betetzen du kazetariak. Goiena-k antolaketa eredu berri bat hasi du 2013an. Taula bat daukate Google Drive-en partekatzen dutena. Taula horretan ageri dira, zutabeka antolaturik, kazetariaren izena, interneteko egileak, telebistako programa, albistea paperean… Egiteko bakoitzak ordu kopuru bat asignatuta dauka. Ordu kopuru horretan sartzen dira artxibatzeko denbora eta twitterreko denbora ere. Kazetari bakoitzak betetzen du taula horretan zati bakoitzean zenbat denbora jartzen duen, eta astean 40 ordura iristen da. “Pantailara begiratuta, arduradunak badaki bakoitza zertan ari den”. Lanaren %80tik gora aurretik banatua da, finkoa da. “Bultzatu dugu kazetariak marka izatera: Arrasatekoa Arrasatekoa izatea, marka fisikoa izatea, kirola, ekonomia, tokiaren arabera… Eta orain lantzen ari gara marka digitala” (Iban Arantzabal). Erredakzio bilerak egunero egiten dituzte, lehen orduan. Bilera horietan biltzen dira edukien arduraduna, telebistako arduraduna, papereko arduraduna eta webgunekoa. Bileraren helburua da ikustea “batez ere zer gai dagoen katramilatuta, zer interesgarri, zeri eman garrantzia, zer landu dezakegun aurrerago eta hobeto”. Kronika-koei informazioa iristen zaie, jendeak bidaltzen duelako, gehienbat email bidez, baina baita ere zuzenean erredakziora etorriz. Halaber, kazetariek egunero begiratzen dituzte beste egunkariak. Begitu-ko kazetariak, aldiz, informatzaile bakoitzari deitzen dio. Prentsa bulegoek garrantzia daukate, Ttipi-Ttapa-ren arabera. Egunean hainbat mezu elektroniko iristen zaizkie, “era guztietakoak” (instituzioak, kirola, gizartea…). Gai lokalak, aldiz, “agenda informatibo guztietatik aparte dira”. Herrialde mailako gaien kasuan, besteak beste Nafarroako Gobernuaren albisteetatik datozenetan, beren “eskualdearen interesekoak direnean” aipatzen dituzte, edo “eskualdera ekartzen” dute, “elkarrizketa bat gehituz edo erreportaje bat eginez”. Tokiko hedabideen arteko harremana Tokiko hedabideen arteko harremana aztertzerakoan, bi alderdi hartu dira kontuan: eskualde bereko aldizkarien arteko harremana batetik, Euskal Herriko tokikoen arteko harremana bestetik. Buruntzaldea eskualdeko aldizkariek “nahiko harreman onak” dituzte, Kronika-ren arabera. Tokikom-en ordezkaritza bat daukate. Txintxarri-k “urtetako bilerak, urtetan prentsaurrekoetan elkartu izana, informazioa eta argazkiak trukatu” izana aipatzen du “harreman onak” azaltzeko. Buruntzaldea eskualdeko tokiko aldizkariek webgune bateratu bat ateratzeko ahalegina egin zuten, baina azkenean ez da aurrera atera, Kronika-ren arabera. Txintxarri-k ez du hitz berekin azaldu egoera: “Orain, proiektu amankomun bat egiteko bileretan gabiltza. Oraindik trabatu gara. Ikusten dugu eskualdeko zerbait digitalaren beharra. Baina aldizkari bakoitza oso errotuta dago, 786 herriko aldizkariak dira”. Txintxarri-k aitortzen du “zailtasun” bat badagoela. Aiurri aldizkarikoak ere dio ez dela gauzatu: “Buruntzaldean saiakera batzuk egin dira baina ez dira ezertan gauzatu, nahiz eta modu pertsonalean harremana daukagun”. Horrez gain, Buruntzaldean argitaratzen diren aldizkarien artean, Buruntzaldeari buruzko erreportajeak egiten dituzte erregularki, udaletako euskara zerbitzuekin batera. Urtean sei izaten dira. Aldizkari bakoitza arduratzen da erreportaje hori egiteaz, eta eskualdeko aldizkari guztietan argitaratzen dute, denek aste berean. Bestalde, Buruntzaldeko agenda bateratua kudeatzen dute. Aiurri Tolosaldera ere begira dago, baina hango gainerako hedabideekin ez daukate harremanik, salbu Txolarre irratiarekin. “Hitza sortu zenean, gatazka bat izan zen, eta geroztik bakoitzak bere bidea” egin zuen. Uztarria-ren kasuan, Urola Kostako Hitza egunkariko langile bat dago haien egoitza berean. “Harreman estua” daukate. “Batzuetan joaten da bat prentsaurreko batera eta ateratzen du argazkia, eta uzten dio besteari. Eta alderantziz. Informazioak elkarbanatzen ditugu. Gure webgunean Azpeitiari buruzko Hitza-ko albisteak sartzen dira”. Eskualdeko beste aldizkariekin ere badute harremana Uztarria-koek (Zestoako Danbolin, Zumaiako Baleike, Orioko Karkara, Getariko Artzape), eskualdeko tokiko hedabideen batzorde bat badutelako. Hausnarketa bat egiten ari dira enpresa egitura bateratzea aztertzeko, enpresa eredua bateratuta, baina produktuak aldatu gabe. Uztarria-koak beldur dira “denak batera eginez, irakurleak galduko” lituzketela. Aldiz, Euskal Herriko hedabideen artean, harreman gutxiago daukate. Uztarria-koek diote harreman gutxi dutela gainerako tokikoekin, “bakoitzak tokian tokikoa lantzen duelako”. Tokiko aldizkarien arteko harremana “informala” da. Azkenaldian harremana handitu da, Tokikom-en inguruan hainbat aldiz bildu direlako elkarrekin. Aldizkari guztietako ordezkariek aipatzen dute Tokikom-ek elkar ezagutzeko arrazoi nagusi gisa. Horrela dio Txintxarri-ko ordezkariak: “besteekin ez daukagu harremanik, eguneroko lanean ez dugu beharrik eduki. Baina ez genuke arazorik edukiko. Tokikom-ek lagundu du elkar ezagutzen, harremana sakontzen”. Zenbait aldizkariren arteko trukea egiten da, hala ere. Ttipi-Ttapa aldizkarikoek ez dute “apenas deus konpartitzen beste aldizkariekin, ez bada testu eta argazki trukerik Guaixe-rekin”. Hala ere, Bizkaiko futbol talde batean ari den lesakar batena argazki bat behar izaten badute, adibidez, hango aldizkari bati galdetzen diote argazkia. Anboto eta Goiena aldizkarien arteko harreman bat badago, azken hauek ikastaro bat eman zietelako lehenei sare sozialez, webgunean “aurrerapausoak” egin nahi zituztelako. Halaber, Goiena-koek irakatsi diete argazkiak ere kazetariek beren gain hartzen edota argazkilaririk gabe funtzionatzen, aurreztera begira. Uztarria-koek diote batzuetan beste aldizkariei galdetzen dietela nola egiten duten diru laguntza batzuk edo publizitatea lortzeko. Aholkuak galdetzera joaten dira Begitu-koak ere besteengana, baina ez dute beste harremanik. Eta Kitto-k ere maila berean ikusten du Tokikom-en biltzen diren aldizkarien arteko harremana: diru laguntzen inguruko informazio trukea egiten dute, baina ez argitaratzeko informazioari buruzkoa. Goienak Erlo telebista, Hamaika telebista eta Goierri telebistarekin ere badauka harremana. Hala ere, tokikoen arteko hitzarmenik ez dagoela idatzita dio Goiena-ko ordezkariak, baina elkarren arteko harremana “anai-arreben” artekoa bezalakoa dela gehitu du. Tokiko telebista horiek Tokiko elkartean biltzen dira, eta tokiko.tv plataforman batzen dituzte beren edukiak. Dena den, Tokikom-ekin daukaten harremanaz aparte, kazetaritza harremanik ez dagoela zehaztu du. Halaber, ez dago harreman egituratu eta hitzarturik tokiko hedabideen eta hedabide nazionalen artean. Dagoen harremana informala dela diote denek. 787 Atomizazioa gainditzen Eztabaida sakon horietatik agertu den emaitza hori – alegia, tokiko hedabideek elkarren arteko harreman instituzional moduko bat badute ere, bakoitza bere aldetik ari dela lanean – berretsi dute euskarazko hedabideetako webguneen arduradunek ere, haiekin antolatutako focus groupean. Hedabideen “atomizazioa” aipatu dute bertaratu direnek. Eztabaida taldean bildutakoek nabarmendu dute euskarazko hedabideen arteko “atomizazioak” sortzen diela kezka. Joxe Rojas Topaguneko kidearen ustez, “indar asko galtzen” da atomizazio horren ondorioz: “Paperean gertatu zena digitalean gertatzen ari da: ekimen lokal asko dago, bakoitzak bere bidea egin du. Atomizazio horretan indar asko galtzen da. Tokiko denak antzeko bidean jartzeko modu bat bilatzen ari gara. Oso hurbil gaude elkarrengandik, indar handia dugu irabazteko, baina ez dugu asmatu”. Rojasen ustez, hedabide asko “txikitasunetik dago bere indarrari begira”. Hedabide bakoitzak egiten duen “ahalegina saretzea” falta dela dio. Baina indarrak batzearen kontuak eztabaida piztu du. Koldo Isusi Bizkaie.biz webgunekoak “ondo ikusten” du indarrak batzea, “baina esparru edo proiektu bakoitzak bere berezitasunak” dituela azpimarratu du: “Ez da erraza uztartzea. Geurea bizkaieraz idatzita dago, ez da erraza Berriarekin uztartzea”. Pello Urzelai Berria-koak erantzun dio “teknologiak ez daukala hizkuntzarik”, baina Isasiren ustez beren kasuan euskalkia da “markatzen” duena. Beste arazo bat ere ikusten du Koldo Isusik, hala nola “bakoitzak bere funtzionamendua” duela. Zehaztu du denen arteko “batasuna sortzea ona” dela baina horrek “goitik beherako aldaketa” eskatuko lukeela eta ez dela “erraza”. Puntu batzuetan “adostasun bat lortu” dutela argitu du Isusik. Herri mailako hedabidearen indarra galtzeko kezka zabaldu du Julene Frantzesenak: “Azpeitian Uztarria-com-ek dexente funtzionatzen du. Eredugarritasun hori galduko luke besteekin batuz gero”. Uztarria eskualdeari begirako proiektuak sustatzen dabilela eta oso txikia dela zehazturik, besteekin batzea “oso zaila” ikusten du. Hala ere, ez du dudan ezartzen “indarrak batu behar direla, Erlo Telebista eta holakoekin”. Tokikoen gertutasunak eskaintzen duen pluralitatearen eta indarrak batzearen arteko oreka bilatzeak “bertigoa” sortzen dio Joxe Rojasi: “nola lortu galtze ahalik eta txikiena, pluralitatearen aldetik?” Argi duena da “oraingo kudeaketa ingobernablea” dela, “bakoitza bere aldetik ari” delako. “Ur fuga asko daukagu gure hodietan”. Ildo beretik jarraitu du Pello Urzelaik: “Atomizazioaren ondorioz lanak biderkatzen ditugu, ez daukagu gaitasunik lerro batzuk markatzeko, konpartitzeko”. Arrazoi teknologikoak ere ikusten ditu Urzelaik: hedabide bakoitzak “unitate ezberdinak erabiltzen” dituela dio. Tokiko mundua ere ez du batuta ikusten, “etxe bakoitzak bere plataformak edota gustuko kodeak erabiltzen dituelako”. Dena den, aipatu beharra dago, ikerketa lan hau egin den bitartean, hainbat saretze proiektu eraman direla aurrera. Buruntzaldeko proiektu bateraturik sortzea ez badute lortu ere, Tolosaldean Ataria izeneko proiektu bat sortu dute 2013ko udazkenean, Tolosaldeko Hitza, Galtzaundi eta Txolarre Irratiaren artean. 28 kanala telebista, ordea, ez da batu proiektu horretara. Urola Kostaldean ere ari dira gogoeta bat aurrera eramaten, bertako hedabideen arteko sare bat osatzeko eta eskualde mailako hedabide bat sortzeko. Bilbo Handian beste hainbeste egiten ari dira, baita Aiaraldean edota Gasteizen ere. Iruñerrian eta Sakanan ere antzeko proiektuak badituzte. Hots, euskarazko tokiko hedabideak atomizazio hori gainditzeko prozesu batean sartuta daude, Tokikom erakundearen bultzadak lagunduta, oroz gainetik. 788 Ondorioak Lau ondorio nagusi atera dira ikerketa honetan. Batetik, tokiko hedabideek herritarren babes sendoa daukate. Denen artean ia 300 langile dauzkate, eta beraz kontuan hartzeko lan sektorea da. Halaber, ehundaka laguntzaile dauzkate, eta hori gizartearen babesaren isla da, herriko eta eskualdeko gizartearen ehuntze lanean funtsezkoa dela erakusten du. Horrez gain, ehuntze horren erakusle nabarmenena da dozenaka mila irakurle dauzkatela tokiko hedabideek, orotara, 400.000ra hurbilduz. Hots, ia bi euskaldunetik batek irakurtzen du euskarazko tokiko hedabideren bat. Euskarazko tokiko hedabideak heltzen dira Euskal Herriaren zati jendetsuenera, Gipuzkoa osora eta Bizkaiko zati handi batera, batez ere, baita ere Gasteizera, Iruñerrira eta Nafarroa iparmendebaldera. Haatik, Nafarroako eta Arabako zati handi batean ez dago tokiko hedabiderik, eta Ipar Euskal Herrian ez dago tokiko hedabide espezifikorik, tokiko informazioa herrialde mailako hedabide batzuek eskaintzen baitute. Kopuru horiek indar erakusle dira, baina indar hori ez da ikusgarria, hedabideak oso atomizatuta daudelako. Hori da bigarren ondorioa. Atomizazio hori ahulgune gisa ikusten da, indar asko xahutzen delako. Baina honekin batera, indargune bat ere badago, aberastasuna islatzen duelako batetik, eta atomizazio hori gainditu beharrez, hedabideak saretzen ari direlako, eskualde mailako hedabide indartsuagoak sortzeko edota Euskal Herri osoko tokiko hedabideen arteko harreman kohesionatu bat egituratzeko. Zabalkunde handi horrek eta proiektu berriek ezin dute estali, ordea, proiektu bakoitzaren ahulezia, batez ere ekonomikoa. Hain zuzen, hedabide gehienak aurrekontu mugatuekin ari dira lanean, eta azken urteetan murrizketak jasan behar izan dituzte. Murrizketa horien ondorioz, zenbait lanpostu desagertu dira, eta baita proiektu batzuk murriztu ere. Kasu nabarmenenak dira Ttipi Ttapa telebista desagertzea edota Beleixe irratiaren edukiak astean behin bakarrik egitera pasatzea. Matxitxatzen, Txaparro eta Geu desagertu ziren. Ezin aipatu gabe utzi, halaber, ikerketa hau bukatu ondoren Aiurri aldizkariari gertatu zaiona, 2013ko urrian eta azaroan lan etenaldia egin behar izan dutelako. Ikerketa honen hirugarren ondorioa euskarazko tokiko hedabideen prekarietate ekonomikoari dagokio, beraz. Azkenik, ondorio orokor modura, ikerketa honek agerian uzten du euskarazko tokiko hedabideek, orokortasunean hartuta, eragin handiko sektorea osatzen dutela. Bakoitza bere aldetik begiratuz, txikiak eta ahulak badira ere, denek batera benetan kontuan hartzeko proiektua osatzen dute. Daukaten irakurle kopurua eta babes soziala ikusiz, argi da zerbitzu publiko bat betetzen dutela, eskaintzen duten tokian tokiko informazioarekin. Tokiko hedabideek berek indarrak hobeto koordinatu eta saretu behar dituzte, baina hedabide nazionalek eta erakunde publikoek tokiko hedabide horien lana eta ekoizpena baloratu behar dituzte. Baloratzea ezin da izan soilik hitzezkoa edo sinbolikoa; lana baloratzea da kontuan hartzea tokikoek egiten dutena, hitzarmenak izenpetuz, elkarlanak eta elkartrukeak antolatzeko. Bibliografia Aiestaran Yarza, A. (2007). Debabarreneko euskarazko komunikazio-sistema. Uztaro: giza eta gizarte-zientzien aldizkaria, (62), 81–97. Aiestaran Yarza, A. (2011). Euskarazko tokian tokiko prentsaren eduki analisi konparatiboa: Debabarreneko azterketa. Zer: Revista de estudios de comunicación = Komunikazio ikasketen aldizkaria, 203–223. Arana, G., & Zuberogoitia, A. (2012). Goiena Komunikazio Taldea: tokiko talde multimedia baten kasu-azterketa. Uztaro: giza eta gizarte-zientzien aldizkaria.